1-2. (a) Mu vinjila vika Satana ua sevuisa vantu? (b) Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

SATANA, “ise ya makuli” ue ku sevuisa vantu tunde ha ku tanga cavo. (Yoa. 8:44) Amo makuli eni a pua ku tuala ha ku-tsa, kaha na muono ua muntu mu nima ya ku-tsa. Vilongesa viaco vikevio via pua luvula lua cingi ca visemua na vizila via lana ha kati ka vantu. Omo lievi, vamo vamuanetu ve ku ‘luila cikumakuma ku-tsiliela’ cavo nga ku vusoko vuavo ni muimbo li va kala mu na tsi muntu.​—Yun. 3.

² Nga mu hita mu vieseko viaco, vika vi hasa ku mi kuasa ku hakuila vi ya longesa Mbimbiliya ku tuala ha ku-tsa? (Efe. 6:11) Vati mu hasa ku lembezieka na ku kaniamesa Mukua Kilistu ali mu ntsindiye ya ku linga vimo vilinga via cisemua via zinda Njambi? Mu cilongesa cino tu lilongesa vitume via tu hana Yehova. Ha katete tu talenu vi ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha ku-tsa.

3. Makuli a katete a koka vika?

³ Fumeko, Njambi ka tondele vantu va pue na ku-tsa. Linga va Andama na Eva va yoye miaka yose ya-ya-ye, va pandele ku ononoka Yehova. Yehova ua va hele eli lisiko lia liasi: “Ku muti ua ku tantekeyela nevi via viuka nevi via vipi, kati u ka lieko: muomu ku litangua olio omo u ka liako u ka tsa cili vene.” (Njen. 2:16, 17) Mu nima ya ntsimbu, Satana uezile mu ku likambeka ha cimpande caco. Kaha ua handekele na Eva ku hitila mu linoka, ngueni: “Ka mu ka tsa cili vene.” Ca vusiua, ku handeka nguetu Eva ua tavele ku makuli a Satana kaha ua lile ku  vusuka. Mu nima ya imo ntsimbu yalieni neni ua ku lileko. (Njen. 3:4, 6) Evi vikevio via kokela vantu vupi na ku-tsa.​—Loma 5:12.

4-5. Vati Satana ua tualeleleho ku sevuisa vantu?

⁴ Andama na Eva va tsile ngue mua handekele Njambi. Vunoni Satana ka likelele ku handeka makuli ku tuala ha ku-tsa. Mu nima ya ntsimbu ua putukile ku vuezako makuli akuavo. Amo makuli eni ngueni nga muntu natsi, kuli cimo ce ku tunda mu kati keni na ku tualelelaho ku yoyela ku cihela ceka ngeci mua muilu. Makuli aco a lipesula na ku sevuisa vantu vavengi tunde ku ntsimbu ize na lelo lino.—1 Tim. 4:1.

⁵ Omo lia vika honi makuli aco a sevuisa vantu vavengi cikuma? Muomu Satana a tantekeya ngecize ku-tsa ce ku tu kuata cikuma ku mutima, ngeci ue ku likuatelela cikuma ku citanga caco mu ku tu sevuisa. Etu vantu va tu tangelele ku yoya miaka ya-ya-ye, ngeci ka tua lemene ku-tsa. (Ekel. 3:11) Kuli yetu, kutsa ca pua citozi.—1 Kol. 15:26.

6-7. (a) Vuno Satana na hasa ku sueka vusunga ku tuala ha cifua ca vatsi ni? Lombololenu. (b) Vati vusunga vua mu Mbimbiliya vua tu ohiela ku liova lia ku hianesamo?

⁶ Vutuhu Satana ua linga viose evi, ka hasele ku papangana vusunga ku tuala ha ku-tsa. Vunoni vua lisanduoka cikuma honi, muomu vantu vavengi ve ku ambulula vi ya handeka Mbimbiliya ku tuala ha ku-tsa na lulavelelo lua kalako ku tuala ha vatsi. (Ekel. 9:5, 10; Vilinga 24:15) Vusunga vuaco vue ku tu lembezieka, ku tu niunga ku liova, na ku ndzimba ya vika vie ku soloka nga muntu natsi. Ca ku muenako, ka tue ku va vuila liova ni ku lisosomua nguetu halumo vimo viuma via ku pihia vi ka va solokela. Tu tantekeya ngecize ka vesi na muono kaha ka va hasa ku vulumuna na umo uahi. Ci na pu ngue vali mu tulo tua kama. (Yoa. 11:11-14) Kaha tu tantekeya naua ngecize vatsi ka va tantekeya nga ntsimbu ili na ku hita ni kuahi. Ngeci mukemuo, omo i ka heta ntsimbu ya ku va sangula, cipue vaze va tsile makulukazi a miaka ku nima, va ka mona ngue ka mua hitile ntsimbu na imo yahi, vunoni ngue ca puile lika ku kavuka ca liso.

⁷ Ngue mu mu nevu, vusunga ku tuala ha cifua ca vatsi vua ku sungama kaha vua vuasi ku vu ivuisisa, ni vati? Cikuavo naua vua litepa cikuma na makuli a Satana ni vati? Makuli a Satana ka eku sevuisa lika vantu vunoni eku sahula naua Sakatanga. Linga tu ivuisise vuino vukalu vua tu kokela makuli a Satana, tu hilula evi vihula: Vati makuli a Satana a sahula Yehova? Vati a lingisa vantu ku singanieka  nguavo ka ci tondeka ku tsiliela mu cikombelo ca Yesu? Vati a vueza ku vusiua na lamba hano ha mavu?

8. Ngue mu ya muesa Yelemiya 19:5, vati vilongesa via Satana ku tuala ha vatsi vie ku sahula Yehova?

⁸ Makuli a Satana ku tuala ha ku-tsa a sahula Yehova. Makuli aco a koka cilongesa ca ku tsimika vantu mu Ngehena. Vilongesa ngeci muevi, vie ku sahula Njambi! Mu njila ika? Muomu vie ku kambeka vuntu vua ku vihia vua Satana hali Njambi ua cilemo. (1 Yoa. 4:8) Vati evi vili na ku mi vuisa ku mutima? Vunoni cikuma-kuma vati vie ku vuisa Yehova ku mutima? Yehova ua zinda vukenia vua vifua viose.​—Tandenu Yelemiya 19:5.

9. Vati makuli a Satana a kuata ku cikombelo ca Kilistu ci va lombolola ku Yoano 3:16 na 15:13?

⁹ Makuli a Satana ku tuala ha ku-tsa eku lingisa vantu ku sembulula cikombelo ca Kilistu. (Mat. 20:28) Makuli akuavo a Satana a pua ngueni miono ya vantu ka ye ku tsa. Vunoni nga via fuile ngoco, nga vantu vose ve ku yoya miaka ya ya-ye, kaha cikulaheso ca muono ua ya-ye nga cali naua. Ambe Kilistu nga ka hanene muono ueni mu ku tu tsila. Kaha kati mu suve ngecize cikombelo ca Kilistu cikeco vuana vua kama cikuma vu va tambulaho laza vantu. (Tandenu Yoano 3:16; 15:13.) Kaha singaniekenu honi vati Yehova na Muaneni ve ku livua ku tuala ha vilongesa vie ku popolola seho yovu vuana vua kama ngecize!

10. Vati makuli a Satana ku tuala ha ku-tsa a vueza ku vusiua na lamba ha mavu?

¹⁰ Makuli a Satana eku vueza vusiua na tuyando ha mavu. Vamo visemi nga va na tsisa ve ku va leka nguavo, Njambi ikeye na va tambula muanavo linga a ka pue kangelo muilu. Vuno eci cilongesa ce ku tepulula ni ku vueza ku vusiua vua vantu? Cilongesa ca makuli ca ngehena va ci pangesa mu ku hakuila vaze ve ku hana kasitiku ka vukenia ku vakuavo, ngeci mua ku sukika na ku tsimika vose ve ku luisa vilongesa via mu vitembele. Livulu lia handeka via Inquisição Espanhola, ngualio vamo vantuamena vakua ku hana eci cifua ca kasitiku ku vakuavo, nguavo ku lingamo ca pua “ku makelesa vakua vupi ku vavala ca mu ngehena” linga va aluluke, kaha va ka uane muono. Kaha cingi ca vantu lelo lino ve ku ivua ntsindiye ya ku lemesa, ku singimika, ni vene ku vundila vivezikiso ku vakulu. Vamo ve ku kombeleya viuma ku vakulu linga kati va va pindise. Mua vusunga ca vusiua ku handeka nguetu makuli a Satana ke ku nehela vantu ku lembezieka ca vusunga. Vunoni eku umisa lika vantu mitima na ku va kokela liova.

11. Vati vavusoko na vavusamba va hasa ku tu sindiya ku muesa lisino ku Lizi lia Njambi?

¹¹ Ku lema Njambi na Lizi lieni ce ku tu kaniamesa ku mu ononoka Yehova ambe nga vavusoko vuetu na vavusamba va tua lema va tu sindiya ku linga viuma vi ya vindika Mbimbiliya ku tuala ha vatsi. Va hasa ku seteka vene na ku tu vuisa ntsuamua halumo mu ku handeka nguavo, ka tua lemene ni ku singimika kavusoko ketu natsi. Ni nguavo ku viana cetu ci hasa ku lingisa mutsi a putuke ku pindisa vusoko. Vati tu hasa ku hakuila vusunga vua mu Mbimbiliya? Talenu vati mu hasa ku kava vitume via mu Mbimbiliya vi na hatako.

12. Visemua vika ku tuala ha vatsi via soloka vene ha toma ngecize kati via mu Mbimbiliya?

¹² Lihakelenu kapandi ka ku ‘litundisa’ mu vilongesa na vilinga vi ya vindika Mbimbiliya. (2 Kol. 6:17) Mu cimo cifuti ca ku Karibe, vantu va tsiliela nguavo nga muntu natsi “cimbembesi” ceni ce ku lizenga-zenga muimbo  na ku pindisa vaze va mu lingile mua ku vihia tele a ci li na muono. Limo livulu ngualio “cimbembesi” caco ci hasa “ku pindisa ambe limbo lia mutuntu.” Ku vimo visemua via mu Afrika, vantu ve ku linga viuma via vingi nga muntu na tsi, ngeci mua ku tehula vinkambu, ku likuita vihemba ku meso, ku hita muintsi lia caxau na ku nunguluka mu ndzivo i va kele na ku yoyela na uze na tsi. Omo lia vika? Muomu nguavo ku lingamo ca pua ku tina vimbembesi via ku zuala ni ku vi sondoluela ku laako. Vunoni etu vangamba va Yehova, ka tua tsilielele mu manguavo, ni ku lihaka mu nkala visemua ni vilinga vie ku sambeya Satana!—1 Kol. 10:21, 22.

13. Nga ka muesi na vusunga vua cimo cisemua, vika mua pande ku linga ngue mu ya muesa Tiango 1:5?

¹³ Nga ka muesi na vusunga ku tuala ha cimo cisemua ni cimo cilinga, vundilenu kuli Yehova a mi hane mana. (Tandenu Tiango 1:5.) Kaha mu nima yaco, tondesesenu mu mikanda yetu. Nga ci tondeka, hulenu vakuluntu va mu cikungulukilo cenu. Ka va ka mi leka vi mua pande ku linga, vunoni va hasa ku mi lekesa vitume via seho via mu Mbimbiliya, ngeci muevi vi tuli na ku simutuila muno. Omo mu linga evi, mu ka longesa “mavuilo” enu ni nguetu vunongotima vuenu linga vu ka mi kuase “ku hangununa via cili ku via vipi.”​—VaHe. 5:14.

14. Mu vinjila vika tu hasa ku vianenamo ku sevuisa vakuetu?

¹⁴ “Lingenu viose mu ku lingila Njambi vumpahu. Kati mu suntsuise na [umo uahi].” (1 Kol. 10:31, 32) Nga tuli na ku hilula ha ku linga cimo cisemua ni kuahi, tua pande ku singanieka ha vati cihangula cetu ci ka kuata ku mitima ya vakuetu, cikuma-kuma vakuetu Vakua Kilistu. Muomu ka tue ku tonda ku suntsuisa na umo muanetu uahi! (Mako 9:42) Kaha ka tue ku tonda naua ku linga ngoco viuma vi sangumuna vaze ka va puile Vakaleho va Yehova. Vunoni cilemo ce ku tu sindiya ku handeka navo na kasingimiko, kaha eci ce ku hana vumpahu kuli Yehova. Ka tue ku tonda na limo litangua liahi, ku licokota na vakua mavu ni ku paya visemua viavo. Vulukenu ngecize cilemo ca kala na ngolo! Nga tu ci muesa mu njila ya cili kaha na kasingimiko, tu ka hasa na ku votsikisa mitima ya vitozi.

15-16. (a) Vika ca puila ca cili ku leka vakuetu vi tua tsiliela? Tumbulenu lumo lungano. (b) Vati mezi a Paulu a ku Loma 1:16 a likuata netu?

¹⁵ Lekenu vantu va muimbo lienu ngecize mua pua Mukaleho ua Yehova. (Isaya 43:10) Citava  ci ka mi puila ca casi ku hakuila vi mua tsiliela ha ntsimbu eyi ya ikalu, nga vavusoko vuenu na vantu va mua lihata navo, va tantekeya ngecize enu mue ku lemesa Yehova Njambi. Muanetu Francisco, ua kala ku Moçambique, ua sonekele ngueni: “Nange na mpueyange Carolina, mu tua lilongesele vusunga, tua lekele vavusoko vuetu nguetu tu na likela ku lemesa vatsi. Vunoni tua hitile mu vieseko omo yaya ya Carolina ua mpuevo ua tsile. Ku cisemua cetu nga va tanesa civimbi ve ku linga cimo cilika ca ku lemesa. Kaha mu nima yaco, umo kavusoko ua ha hiehi cikuma na pande ku kosa matangua atatu ha cihela ci ve ku muaniena mema aco. Viuma viaco ve ku vi linga mu ku ononuesa cimbembesi ca mutsi. Kaha vavusoko vua Carolina va tondele ikeye a ka kose ha cihela caco.”

¹⁶ Vati ua lingile muanetu Francisco na mpueyeni? Muanetu Francisco ngueni: “Mu ku linga tua lema Yehova kaha tu tonda ku muya ku mutima, tua vianene ku lingamo. Vavusoko vua Carolina va nienguele cikuma. Va tu vangeyele ku muesa kasahuntu ku mutsi, kaha va handekele nguavo vusoko vu na tsi, ka va ka tu endela naua cipue ku tu kuasa. Mu ku linga mu tua putukile ku lilongesa vusunga tua va lomboluelele via lutsilielo luetu, ka tua handekele via cimpande caco ha ntsimbu ize i va nienguele. Vamo vavusoko va tu hakuilile nguavo tua lomboluele laza via lutsilielo luetu. Mu nima ya ntsimbu, matoto a vavusoko vua Carolina a tulile, kaha tua hasele ku lihamba navo. Vamo ni vezile vene na ku vundila imo mikanda yetu ku ndzivo.” Ngeci mukemuo, kati tu pue na ku ivua liova lia ku hakuila vusunga ku tuala ha ku-tsa.—Tandenu Loma 1:16.

17. Vika vi hasa ku tu kuasa ku pua vavusamba va cili kuli vamuanetu nga va na tsisa?

¹⁷ Nga umo Mukua Kilistu na tsisa, tua pande ku linga cose tu pue “Kavusamba [ua vusunga] . . . , na muanetu na semuuila mu ku kuasa ku lamba.” (Visi. 17:17) Vati tu hasa ku pua ‘kavusamba ua vusunga’ cikumakuma nga muanetu na tsisa ali na ku hita mu ntsindiye ya ku linga viuma vi ya vindika Mbimbiliya?  Talenu vitume vivali via mu Mbimbiliya vi hasa ku tu kuasa ku lembezieka vaze va na tsisa.

18. Vika via lingisile Yesu ku lila, kaha vika tu lilongesa ku lungano lueni?

¹⁸ “Lilenu na ava va lila.” (Loma 12:15) Halumo ce ku tu kaluuila ku uana mezi a ku lembezieka nao muntu ali mu vusiua. Vunoni vintsimbu vimo masozi eku handeka via vingi ku tuvakana mezi. Mua tsile Lazalu umo kavusamba ka Yesu, Maliya, Mata na vakuavo va kele na ku lila ku tsa ceni. Ha nima ya matangua auana, mua hetele Yesu neni “ua lilile” vutuhu ua tantekeyele ngecize a ka hindula Lazalu ku vatsi. (Yoa. 11:17, 33-35) Ku lila ca Yesu ca muesele vati ue ku livua Ise. Kaha ca muesele naua cilemo ca kele naco Yesu ku vavusoko va Lazalu. Mua vusunga evi via lembeziekele cikuma Maliya na Mata. Na vuno vene nga vamuanetu va mona ngecize tua va lema na ku va haka seho, ci ka va kuasa ku nongonona ngecize ka vesi lika liavo vunoni vali ha kati ka vavusamba va va lema na ku va haka seho.

19. Nga tuli na ku lembezieka umo muanetu na tsisa, mu vinjila vika tu hasa ku pangesa Ekelesiaste 3:7?

¹⁹ “Ntsimbu ya ku holoka na ntsimbu ya ku handeka.” (Ekel. 3:7) Njila ikuavo i tu hasa ku lembeziekelamo vamuanetu va li mu vusiua ya pua ku va halakana mua cili. Tavesenu muanoko a tuhule vize vili mu mutima ueni, kaha kati mu niengue nga ‘a handeka ngoco.’ (Yombi 6:2, 3) Halumo ntsindiye ya vavusoko ka va puile Vakaleho i na mu lanena kaha ali na ku ivua ku mbunge ngo. Ngeci mukemuo vundilenu neni. Vundilenu kuli “Mukua ku ivua vivundilo” a mu hane ngolo na ku tavulula visinganieka vieni. (Visa. 65:2) Nga citava, tandenu neni Mbimbiliya. Ni mu tandelenu cimo cimpande ca mu mikanda yetu, ngeci mua muzimbu ua ku yoya, uze u hasa ku mu kaniamesa.

20. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

²⁰ Tua vezika cikuma-kuma mu ku tantekeya vusunga ku tuala ha vatsi na lulavelelo lua cili lua kalako ku tuala hali vaze vali mu vihilo! (Yoa. 5:28, 29) Ngeci mukemuo, mu vilinga vietu na mezi etu, tu hakuilenu vusunga vua mu Mbimbiliya na ku simpa cose, kaha na ku ambuluilako vakuetu ha nkala vukovelelo vu tu solokela. Mu cilongesa ci na hatako tu ka lilongesa njila ikuavo ye ku pangesa Satana mu ku futungiya vantu mu milima ya mu lutsilielo. Njila ika? Vulozi. Tu ka mona omo lia vika tua pande ku viana vilinga na vueho vua likuata nou muheto ua vandemone.