1. Vati Vakua Kilistu va na pande ku tunta?

ETU VAKUA KILISTU tua kala mu ku tunta. Ku tunta ci tuala ku muono. Cipue nga tua putukile laza ni tu na putuka vuovuno, tua pande ku tualelelaho ku tunta na ku ntsongo. Cimamuna ca hele Paulu kuli Vakua Kilistu va ku Filipu ci hasa ku tu kaniamesa ku tunta na ku ntsongo. Mua tumine Paulu mukanda kuli vakua Filipu, mu cikungulukilo caco tele muli vamo Vakua Kilistu vali laza mu ku pangela Yehova miaka ya yingi. Va kele na ku tunta vuino, vunoni Paulu ua va vuluisile ngecize va pandele ku tualelelaho ku tunta na lukakatela. Ua tondele va tualeleleho ku kava lungano lueni lua ku tunta noho va ka tambule “cilunguiso ca ku-sana.”—Filp. 3:14.

2. Omo lia vika cimamuna ca Paulu kuli Vakua Filipu cezile ha ntsimbu ya cili?

² Cimamuna ca hele Paulu kuli Vakua Filipu cezile ha ntsimbu ya cili. Muomu Vakua Kilistu kuze, va kele na ku va luisa tunde ha ca putukilile cikungulukilo cavo. Mu muaka ua 50 T.K.N., Paulu na Silase va tavele cilanio ca Njambi ca kuya “ku Masendonia.” Ngeci va ile ku Filipu, mbonge ya mu Masendonia, mu ku Ambulula. (Vili. 16:9) Kaha kuze va ka uanene umo mpuevo ua lizina Lindia, kaha “Njambi ua mu sokoluele mutima mu ku halakana” muzimbu ua cili. (Vili. 16:14) Ka mua hitile ntsimbu ya kama, kaha va mu mbatizile hamo lika na vose va kele ku ndzivo yeni. Vunoni Satana ua putukile ku va pindisa. Vamala va mu mbonge ize, va kokangeyele Paulu na Silase na kuli vakuluntu va mbonge, kaha va ka va vangeyele nguavo vali na ku pindisa vantu mu mbonge. Omo liaco, Paulu na Silase va va tinguile na ku va mbila mu kamenga, kaha mu nima yaco va va shekele mu mbonge. (Vili. 16:16-40) Vuno va likelele ni? Na limo litangua liahi! Amba co vamuanetu va kele muze mu cikungulukilo ca ciha? Navo va muesele lungano lua cili. Ka va likelele! Mua vusunga lungano lua Paulu na Silase lua va kaniamesele cikuma.

3. Vika ua nongonuene Paulu, kaha vihula vika tu simutuila lelo?

 ³ Paulu ua lihakelele kapandi ka ku tualelelaho ku kolesa. (2 Kol. 4:16) Vunoni ua nongonuene ngecize linga a tualeleho ku tunta na ku ntsongo, ua pandele ku tuala mana ku cilunguiso. Vika tu hasa ku lilongesa ku lungano lua Paulu? Malungano aka a ntsimbu ino tu hasa ku tambuluisa linga tu kolese ambe nga tu hita mu visoti? Kaha vati lulavelelo luetu lu hasa ku tu kuasa linga kati tu hilukile mu nima?

4. Vati Paulu ua tualeleleho ku fuitangana cipue mu ntsimbu ya ikalu?

⁴ Aci singaniekenu ha viuma via kele na ku fuitangana Paulu mua tumine mukanda kuli vakua Filipu. Ua kele mu kamenga ka ku ndzivo ku Loma. Ka hasele ku tuhuka mu lihia mu ku ambulula. Vutuhu ngoco, ua tualeleleho ku fuitangana mu ku ambuluila ku vose va kele na ku yako mu ku mu meneka, na ku tuma mikanda ku vikungulukilo via ku laako. Na lelo lino, Vakua Kilistu vavengi vaze ka ve ku hasa ku tunda ha vindzivo, ve ku pangesa nkala vukovelelo linga va ambuluile kuli vaze ve ku iza mu ku va meneka ku ndzivo. Kaha ve ku soneka mikanda mu ku tuma ku vantu vaze ka ve ku hasa ku lihana navo mpundu.

5. Kuliya na Filipu 3:12-14, vika via kuasele Paulu ku tuala mana eni ku cilunguiso?

⁵ Paulu ka tavesele viuma via cili cipue via ku vihia via lingile ku nima vi mu tangule ku pangela Yehova. Ngeci ua handekele, ngueni: “nja suvu vize vi li mu nima” muomu kuli ikeye ca puile ca seho ku “lioluela ku vize vi li ku lutue.” (Tandenu Filipu 3:12-14.) Viuma vika vie ku hasele ku tangula Paulu? Ha katete, Paulu ua puisilemo viuma via vingi tele kanda a pue Mukua Kilistu. Vunoni viose via lingile mu ntsimbu ize ua vi muene “ngue visuasua.” (Filp. 3:3-8) Ca mu civali, vutuhu halumo ua kele na ku livua mulonga muomu laza ua kele na ku yandesa Vakua Kilistu, ka tavesele visinganieka viaco vi mu vindike ku pangela Yehova. Kaha ca mu citatu, ka singaniekele ngueni na lingi laza via vingi mu vipanga via Yehova, citava a tepululeko. Vunoni ua tualeleleho ku fuitangana mu lihia, vutuhu vintsimbu vimo ua hitile mu vieseko ngeci mua ku mu mbila mu kamenga, ku mu asa mavue, ku vombela na mbapolo, mu ndzala na mu muzi. (2 Kol. 11:23-27) Mua vusunga, vutuhu ua yandele cikuma na ku puisamo viuma via vingi mu ku ambulula, Paulu ua tantekeyele ngecize ua pandele ku tualelelaho ku pangela Yehova. Netu tua pande ku mu tambuluisa.

6. Tumbulenu vimo viuma “vi li mu nima” vi tua pande ku suva?

⁶ Vati tu hasa ku tambuluisa lungano lua Paulu lua ku “lioluela ku vize vi li ku lutue”? Etu vamo tue ku pinda na vitanga via ku livua mulonga omo lia vupi vu tua lingile ku nima. Vika honi vi hasa ku tu kuasa? Ku lilongesa vuino via cikombelo ca Kilistu. Nga tu lilongesa cimpande caco, tu hilulaho na ku vundila, tu hasa ku litula citeli ca ku livua mulonga ci tue ku pinda naco. Kaha tu ka likela ku liyandesa etu vavene omo lia vipi via tu konekela laza Yehova. Vika vikuavo tu hasa ku lilongesa kuli Paulu? Vamo vamuanetu va likela vipanga via kama linga va tuameke Vuangana. Nga nenu mua lingamo, lihakelenu kapandi ka ku suva vize vi li mu nima mu ku viana ku liveyela viuma via ku nima vie ku soloka ngue mua liputuisavio! (Num. 11:4-6; Ekel. 7:10) “Vize vi li mu nima” vi hasa naua ku pua viuma vi tua puisamo mu vipanga via Yehova ni vieseko vi tua hita. Mua vusunga, ku tala ha cifua ca tu vezikisilamo Yehova ni ca tu kuaselelemo ku miaka ya ku nima ci hasa ku tu kuasa ku suena kuli ikeye mu ku pua Tatetu. Vunoni ka  tua pandele ku kosa mu kaali, mu ku singanieka ngecize tu na puisamo laza via vingi mu vipanga via Yehova.—1 Kol. 15:58.

7. Kuliya na 1 Kolintu 9:24-27, mu ku tunta ci tuala ku muono, vika via tondeka linga tu ka hete ku ntsongo? Hanenu cimueso.

⁷ Paulu ua tantekeyele vuino aa mezi a Yesu: “Tsitenu [lihakelenu kapandi ka] ku ingila mu mbelo ya indende.” (Luka 13:23, 24) Paulu ua tantekeyele ngueni na pande ku pua mukua ku fuitangana na ku ku-hua, ngue mua lingile Kilistu. Ngeci ua setekesele muono uetu Vakua Kilistu ku vueho vua ku tunta. (Tandenu 1 Kolintu 9:24-27.) Mukua ku tunta ue ku tuala mana ku cilunguiso, linga kati a tanguke. Ca ku muenako, vueho vua ku tunta matangua ano ve ku vu lingila mu vimbonge. Kaha mu vitapalo mu hasa ku kala vivenda na viuma vikuavo vi hasa ku tanganesa vakua ku tunta. Aci singaniekenu nga mukua ku tunta a mana-mana linga a tale viuma vi va li na ku lendesa mu vivenda. Nkuma muntu a linga ovio, a tonda mpundu ku vula vueho ni? Houe! Na vuno vene, etu Vakua Kilistu tuli na ku tuntila ku muono. Linga tu ka heteko, tua pande ku liniunga ku viuma vi hasa ku tu tanganesa. Ngeci mua Paulu, nga tu tuala mana ku cilunguiso na ku pangela Yehova na ntuima, tu ka tambula muono!

8. Visoti vika vitatu vi tu simutuila lelo?

⁸ Tu hilulenu ha visoti vitatu vi hasa ku tu zeyesa. Ca katete, vizango vize ka via lipuisilemo. Ca mu civali, ku kulupa. Kaha ca mu citatu, vieseko vie ku ambata ntunda ya kama. Tu hasa ku lilongesa via vingi ku cifua ci va pindililemo vakuetu nevi visoti viaco.—Filp. 3:17.

9. Vati tu hasa ku livua ku mutima nga tu mona ngecize ku kotoka ci li na ku simbula?

⁹ Nga ku kotoka ci li na ku simbula. Fumeko, etu Vakua Kilistu tua lavelela viuma via cili via kulahesa Yehova. Ngeci omo Havakuke ua handekele ngueni na lavelela Yehova a ku nongese vupi mu Yunda, Yehova ua mu lekele a “ci tumamene.” (Hav. 2:3) Eyo tu hasa ku tumamena, vunoni nga tu mona ngecize vi tua lavelela vi li na ku simbula, ntuima yetu i hasa ku tepuluka. Kaha tu hasa vene na ku zeya. (Visi.  13:12) Evi via solokele kuli vamo vamuanetu ku hiehi na muaka ua 1914. Ku ntsimbu ize, cingi ca vamuanetu va ku vuavesa va lavelele kuya muilu mu 1914. Vunoni, omo evi ka via lipuisilemo, vati va lingile vaze vamuanetu?

10. Vati umo muanetu na mpueyeni va pindile na vizango via ku hona ku lipuisamo?

¹⁰ Tu hilulenu ha malungano a vamuanetu vavali va vulile cisoti caco. Ua ku livanga muanetu Royal Spatz, va mu mbatizile mu 1908 tele ali na miaka 20. Ua kele na vusunga ngecize vuovuno a tambula cilunguiso ca kuya muilu. Ngeci ua lekele ndumbuetu Pearl ya tondele ku ambata mu 1911, ngueni: “U tantekeya vi ka soloka mu 1914. Ngeci mukemuo, nga tu tonda ku liambata, tua pande ku lingamo vuasi-vuasi!” Vuno ava vampuevo na yala va likelele ku tuntila ku muono muomu ka va tambuile cilunguiso ca kuya muilu mu 1914 ni? Houe, muomu vutumbe vuavo vua kama vua puile ku pangela Njambi, kati ku ka tambula civezikiso. Va lihakelele kapandi ka ku tunta na lukakatela. Kaha mu nima ya miaka ya yingi, muanetu Royal na mpueyeni Pearl va tualeleho ku pangela Yehova na lukakatela na ku ku-tsa cavo. Mua vusunga, nenu mua lavelela cikuma ntsimbu ya ka lelesa Yehova lizina lieni, na ku muesa ngecize ku sika ceni cikeco ca cili, na ku puisamo vikulaheso vieni viose. Kalenu na vusunga ngecize evi viuma vi ka lipuisamo ha ntsimbu ya hangula ivene Yehova. Vunoni omo ntsimbu yaco kanda i hete, tu tualelelenuho ku fuitangana mu vipanga via Yehova, na ku linga cose mangana vizango via ku hona ku lipuisamo kati vi tu hiluisile mu nima.

11-12. Omo lia vika tua pande ku tualelelaho ku pangela Yehova cipue nga ndzili yetu ili na ku tepuluka omo lia vukulupe? Hanenu cimueso.

¹¹ Ku kulupa. Vakua ku tunta va tondeka ku pua va ku kaniama ku muvila, vunoni mu ku tunta ca mu lutsilielo ka ca tondekele ku kaniama ku muvila. Mua vusunga, vutuhu vamo Vakua Kilistu vali na ku kulupa, vunoni kasi va kala na ntuima ya ku kola mu lutsilielo. (2 Kol. 4:16) Ca ku muenako, muanetu Arthur * Secord ua kele na miaka 88 kaha ua pangelele ha Mbetele miaka 55. Vunoni tele honi muvila u na kovela mapongo. Kaha umo ndumbuetu mukua ku mu niunga, ua suenene ku muhela ueni na ku handeka, ngueni: “Kuku ou muvila uove u na lingi via vingi mu vipanga via Yehova.” Vunoni muanetu Arthur ka tualele mana ku viuma via ku nima. Ngeci ua talele ndumbuetu uaco, ua zolele kamandende na ku mu kumbulula ngueni: “Eyo mutekuliange, vunoni via seho kati vize vi tu na lingiko laza, vunoni vize vi tu linga tunde hano.”

 ¹² Halumo nenu muli na ku pangela Yehova mu miaka ya yingi, vunoni cihindu ci li na ku mi hiluisila mu nima. Nga mukemuo kati mu zeye. Kalenu na vusunga ngecize Yehova ke ku suva viuma vi mua linga mu vipanga vieni. (VaHe. 6:10) Kaha mu ntsimbu ino co, kati mu suve ngecize ku pangela Yehova na mutima uose ka ve ku ci muena ku viuma vingahi tua linga mu vipanga vieni houe. Vunoni ve ku ci muena ku vutumbe vue ku tu lingisa ku pangela Yehova na kapandi ka tue ku lihakela mu ku lingamo. (Kolo. 3:23) Yehova ue ku ivuisisa ha lengela ngolo yetu, kaha ke ku tu kakateya ku linga vize ka tu hasa.​—Mako 12:43, 44.

13. Vati vi va lihitile navio vamuanetu Anatoly na Lidiya vi hasa ku tu kaniamesa ku pangela Yehova ambe nga tu hita mu vieseko via vingi?

¹³ Visoti vie ku ambata ntunda ya kama. Vamo vangamba va Yehova vali na ku hita mu lamba na ku va luisa mu miaka ya yingi. Ca ku muenako, muanetu Anatoly Melnik * ua kele na miaka 12, omo vaise va va kuatele, na ku va haka mu kamenga kaha mu nima yaco va va tuma ku vimpaka via kayando ku Siberia, ha 7.000 kilometru na kuimbo liavo ku Moldova. Mu nima ya umo muaka, muanetu Anatoly, vanaye, na vakukueni navo va va tumine ku Siberia. Mu nima ya ntsimbu va hasele ku uana kua ku kungulukila, vunoni kua puile ku laako, 30 kilometru. Kaha va kele na kuyako ha mikono, ku enda mu neve ni nguetu lisika lia kama. Mu nima ya ntsimbu, muanetu Anatoly ua kele miaka 3 mu kamenga, ku laako na mpueyeni Lidiya na muanavo ua mpuevo ua muaka umo. Vutuhu va hitile mu tuyando tua kama, muanetu Anatoly na vusoko vueni vua tualeleleho ku pangela Yehova na lukakatela. Hano honi ali na miaka 82, kaha ua kala mu civunga ca vakuluntu va Mbetele ku Asia Central. Ngeci mua vamuanetu Anatoly na Lidiya, tu lingenu cose mu vipanga via Yehova, na ku tualelelaho ku kolesa ngue mu tua kolesele ku nima.​—Gal. 6:9.

14. Paulu ua muene ngecize linga a hase ku ka tambula cilunguiso ua pandele ku linga vika?

¹⁴ Paulu ua kele na vusunga ngecize a ka hasa ku tunta na ku ntsongo. Mu ku pua Mukua Kilistu ua ku vuavesa, Paulu ua lavelele ku ka tambula “cilunguiso ca ku-sana cize ca Njambi.” Vunoni ua tantekeyele ngueni linga a ka hase ku vi puisamo, ua pandele ku tualelelaho ku ‘tunta.’ (Filp. 3:14) Paulu ua lekesele vakua Filipu cimo cisetekeso ca cili, linga a va kuase ku tuala mana ku cilunguiso.

15. Vati Paulu ua pangesele cimueso ca ku pua mundambo mu ku kuasa vakua Filipu va tualeleho ku ‘tunta’?

 ¹⁵ Paulu ua vuluisile vakua Filipu ngecize va pua vandambo va muilu. (Filp. 3:20) Omo lia vika va pandele ku vuluka vundambo vuavo? Ku ntsimbu ize, ku pua mukua Loma ca kele na seho ya kama. * Vunoni, Vakua Kilistu va ku vuavesa va kele na vundambo vua kama ku hiana ku pua mukua Loma. Ku pua mundambo ua muilu, ca kele na vivezikiso via kama ku hiana ku pua mundambo ua Loma! Ngeci Paulu ua kaniamesele vakua Filipu ngueni “lingenu vize via ku viuka vi na pande zimpande zia cili zia Kilistu.” (Filp. 1:27) Lizi “lingenu” lia lomboloka “yoyenu ngue vandambo.” Vakua Kilistu va ku vuavesa ve ku tu sila lungano lua cili mu ku tualeleleho ku linga cose va ka tambule cilunguiso cavo ca muono ka ue ku hua muilu.

16. Kuliya na Filipu 4:6, 7, cipue nga tua lavelela ku ka yoyela muilu ni hano ha mavu, tua pande ku tualelelaho ku linga vika?

¹⁶ Cipue nga tua lavelela ku ka yoyela muilu ni hano ha mavu, tu vose tua pande ku tualelelaho ku tuntila ku cilunguiso cetu. Cipue nga tue ku hita mu visoti via kama, kati tu tale ku vize vili ku nima ni ku tavesa nkala cuma ci tu vindike ku pangela Yehova. (Filp. 3:16) Ku lipuisamo ca vikulaheso via Yehova ci hasa ku soloka ngue ci li na ku simbula, kaha etu naua tuli na ku kulupa. Halumo tua hita mu visoti na ku tu luisa mu miaka ya yingi. Vunoni ambe nga muli na ku hita mu visoti via ku linga na ha meso vui, “na vimo viahi mu umina mitima.”​—Tandenu Filipu 4:6, 7.

17. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

¹⁷ Ngeci mua mukua ku tunta uze ue ku linga cose nga a lingila ku heta, netu tu tuntenu na ndzili yetu yose, vuovuno tu tambula cilunguiso ca muono. Tu fuitanganenu na haze ha lengela ndzili yetu linga tu ka tambule vivezikiso via ku komouesa vi tua lavelela ku lutue. Vati honi tu hasa ku tualelelaho ku tunta na lukakatela? Cilongesa ci na hatako, ci ka tu kuasa ku tantekeya viuma vika tua pande ku tuameka mu muono ni nguetu tu “tantekeye viuma vize via hiana ku viuka.”​—Filp. 1:9, 10.