Skip to content

Skip to table of contents

Limo Lizengununo lia ku Laza va li “Zengununa”

Limo Lizengununo lia ku Laza va li “Zengununa”

Mutamba ua lizengununo lia ku uema li va situile ku Eni-ngendi ka ca tavele ku li tanda tunde mu 1970. Limo likina lie ku kupula viuma mu 3D lia muesele ngecize lizengununo liaco va sonekeleho umo mutamba ua livulu lia Levitiku, kaha va uanenemo lizina lia Njambi

MU 1970 vakua ku hinda mu vingundu va situile limo lizengununo lia ku uema-uema ku Eni-ngendi, mu Isaleli, ku hiehi na Cisali ca ku Tila. Lizengununo liaco va liuanene mu va kele na ku hinda mu imo sinangonga ya uemene. Citava sinangonga yaco ya uemene mu va tsimikile limbo liose, ha kati ka miaka 500 ku tuala 550 T.K.N. Lizengununo liaco lia uemene mu cifua ca ku linga, ka ca tavele ku tanda vi va sonekelemo; ka ca tavele cipue vene ku li zengununa ku tina lisanioka. Vunoni vakua siensia va panga amo mana a ku kupuilamo viuma, a va sana nguavo Escaneamento 3D. Mu ku pangesa aa mana mukemuo lika mu ca tavele ku “zengununa” lizengununo liaco. Kaha mu ku pangesa naua imo aplikativo ye ku kupula viuma mu kati, va hasa honi ku tanda mizimbu ya mu lizengununo liaco.

Vika va uanene mu va tandele lizengununo liaco? Va uanenemo mizimbu ya mu Mbimbiliya. Vinimbu vi va uanene mu lizengununo viaco via mu livulu lia Levitiku. Ha vinimbu viaco va sonekaho na lizina lia Njambi li va soneka mu masona a ciHevelu, a va luka nguavo Tetragrama. Lizengununo liaco li soloka ngue va lisonekele ha kati ka miaka 50 ku tuala 400 T.K.N. nga mukemuo, kaha lizengununo liaco likelio lia laza cikuma ha mazengununo a mu Mbimbiliya, tunde ha va uanene mazengununo a ku Qumran. Gil Zohar ua sonekele mu Jerusalem Post ngueni: “Na ha litangua li tua hasele ku tanda lizengununo lia ku Eni-ngendi lia handeka via livulu lia Levitiku. Mua hitile ntunda ya kama ku tunda ha va uanene mazengununo a laza cikuma a ku Mar Morto a mu muaka ua 100 T.K.K.E na mazengununo a hateleko, a va tumbula nguavo Códice de Alepo mu 930 T.K.N.” Ku liya na vakua ku lilongesa mizimbu ya ku laza, nguavo mezi a mu lizengununo lia Torá * va vi niunga vuino mu makulukazi a miaka kaha ka mua kovelele visevuka via vakua ku soneka.

^ cin. 4 VaYundeya ve ku sana mavulu atanu a katete a mu Mbimbiliya nguavo Torá (Njenesisi, Ezundu, Levitiku, Numelu, na Ndeutelonomi).