1. Omo lia vika tue ku ononoka Yehova?

TUA PANDE ku ononoka * Yehova muomu ikeye Sakatanga uetu. Yehova ikeye ua kala na mpoko ya ku tumbika masiko ku via-ku-tanga viose muomu ikeye Sakatanga. (Ku-So. 4:11) Vunoni kua kala vusunga vukuavo vua kama vua pande ku tu lingisa ku mu ononoka. Tua pande ku mu ononoka muomu ku sika ceni cikeco ca cili cikuma. Mu ku hita ca miaka, vantu vavengi va seteka ku sika vakuavo. Vunoni nga tu va setekesa na Yehova, tue ku mona ngecize ku sika ca Yehova cikeco ca hiana vose. Ikeye ua hiana vose mu ku muesa cilemo, cikeketima na ngozi.—Ezu. 34:6; Loma 16:27; 1 Yoa. 4:8.

2. Kuliya na VaHevelu 12:9-11, vusunga vuka tua kala navuo mu ku ononoka Yehova?

² Yehova ua tonda tu mu ononoke, kati lika muomu tue ku mu vuila liova, vunoni muomu tua mu lema kaha tua mu puisa Tatetu ua cilemo. Paulu ua sonekelele Vakua Kilistu vaHevelu ngueni tua pande ku ‘ononoka kuli Tatetu’ muomu ‘ue ku tu longesa.’—Tandenu VaHevelu 12:9-11.

3. (a) Vati tue ku muesa ngecize tu vakua ku ononoka Yehova? (b) Vihula vika tu kumbulula mu cilongesa cino?

³ Tue ku muesa ngecize tu vakua ku ononoka Yehova, mu ku lihakela kapandi kose linga tu mu ye ku mutima, na ku viana cizango ca ku zendamena ku mana etu vavene. (Visimo 3:5) Ku ononoka Yehova ce ku putuka ku pua ca casi mu tue ku tantekeya vifua vieni via cili. Omo lia vika? Muomu vifua viaco via pua luvula lua viose vie ku linga Yehova. (Visamo 145:9) Omo mana etu a ku tantekeya Yehova a ya na ku livuezelela, na  cilemo cetu kuli ikeye ce ku livuezelela. Kaha muntu ua lema Yehova, ke ku tondeka mukana ua laha ua masiko ku tuala ha vika na pande ku linga na vika ka pandele ku linga, houe. Muomu ue ku lihakela kapandi ka ku singanieka ngue mue ku singanieka Yehova na ku mona viuma mu cifua ce ku vi muenamo ikeye. Kaha naua ua zinda viuma via ku vihia. (Visa. 97:10) Vunoni vintsimbu vimo, ka ce ku pua ca casi ku ononoka Yehova. Omo lia vika honi? Kaha vika vakuluntu mu cikungulukilo, visemi va vamala na va vampuevo va hasa ku lilongesa ku lungano lua Nehemiya, Ndaviti na Maliya? Evi vihula tu vi kumbulula mu cilongesa cino.

4-5. Kuliya na Loma 7:21-23, omo lia vika ku ononoka Yehova ce ku kaluua vintsimbu vimo?

⁴ Vumo vusunga vue ku tu kaluuisa ku ononoka Yehova vua pua muomu tua suana vupi na ku hona ku tantuluka. Ngeci vintsimbu vimo mitima yetu ye ku tu songangeya ku muesa lisino. Omo vaAndama na Eva va muesele lisino kuli Njambi mu ku lia ku muti, va litumbikilile masiko avo vavene. (Njen. 3:22) Lelo lino, cingi ca vantu ve ku kava lungano lua vaAndama na Eva, va tonda ku lihanguila vakevo vavene via cili ku via vipi.

⁵ Cipue vaze va tantekeya na ku lema Yehova ci hasa ku va kaluuila ku mu ononoka mu vutuntu. Kapostolo Paulu neni ua lihitile na cisoti caco. (Tandenu Loma 7:21-23.) Ngeci mua Paulu, netu tua tonda ku linga via cili ku meso a Yehova. Vunoni ntsimbu yose, tua pande ku lua na cizango ca ku linga vupi ci tue ku ivua.

6-7. Vusunga vuka vua mu civali vu ce ku kaluuila ku ononoka Yehova? Tumbulenu lumo lungano.

⁶ Vusunga vukuavo vu ce ku puila ca cikalu ku ononoka Yehova vua pua omo lia cifua ci tua kolelamo na cisemua cetu. Cingi ca visinganieka via vantu vie ku liluisa na cizango ca Yehova, kaha ci hasa ku tu puila ca cikalu ku licakununa ku visinganieka viaco. Tu ci talenu lungano lumo lika.

⁷ Ku vihela vimo, vakuendze ve ku va sindiya ku tonda vupite. Umo Ndumbuetu ua lizina Mary * ua hitile mu ntsindiye yaco. Tele kanda a tantekeye Yehova, Mary ua lilongeselele ha imo sikola ya kama ya tsimana cikuma mu cifuti cavo. Kaha vusoko vueni vua mu sindiyile ku tonda cipanga ca kama ci lingisa vakuavo ku mu singimika. Neni cikeco cizango ca kele naco. Vunoni, mua lilongesele via Yehova na ku mu lema, vizango vieni via alulukile. Vutuhu ngoco ka ca mu puilile ca casi. Ivene ngueni: “Vintsimbu vimo kue ku nji solokela vipanga via fueto ya kama, vunoni vi tanganesa lutsilielo luange. Kaha ce ku nji kaluuila ku viana omo lia cifua ci nja kolelamo. Nje ku lambelela Yehova a nji kuase ku vula ceseko ca ku tava cipanga ci ka nji tangula ku mu pangela.”—Mat. 6:24.

8. Vika tu hilula vuovuno?

⁸ Ngue mu tua lilongesa, ku ononoka Yehova ce ku tu kuasa. Vunoni vaze va kala na mpoko ha vakuavo ngeci mua, vakuluntu mu cikungulukilo, visemi va vamala na va vampuevo, va kala na vusunga vukuavo vua pande ku va lingisa ku ononoka Yehova. Vusunga vuka? Vukovelelo vua ku kuasa vakuavo. Tu hilulenu amo malungano a mu Mbimbiliya, a tu muesa vati vaze va kala na mpoko hali vakuavo, va hasa ku pangesa mpoko yaco mu njila i ya Yehova ku mutima.

9. Visoti vika ua ka uanene Nehemiya ku Yelusalema?

⁹ Yehova ua hana vakuluntu mu cikungulukilo cipanga ca seho ya kama ca ku niunga vutanga vueni. (1 Pet. 5:2) Kaha vakuluntu va hasa  ku lilongesa via vingi nga va hilula ha cifua ca tuamenenemo Nehemiya vangamba va Yehova. Mu ku pua nguvulu ua Yunda, Nehemiya ua puile muntu ua kama cikuma. (Neh. 1:11; 2:7, 8; 5:14) Aci singaniekenu ha vimo visoti via lihitile navio Nehemiya. Ua kanongonuene ngecize vaYundeya va zualesele mu tembele, kaha ka va kele na ku hana milambu ya ku kuasa vaLevi ngue mu lia muesele lisiko. Cikuavo naua ka va kele na ku ononoka lisiko lia Yehova ku tuala ha Sapalalo, kaha ua vuile naua ngecize vamo vamala va ambatele vampuevo vakua vifuti, vaze ka va lemesele Yehova. Mu ku pua nguvulu, vati Nehemiya ue ku lingile evi visoti?—Neh. 13:4-30.

10. Vati Nehemiya ua lingile na visoti via ka lihitile navio?

¹⁰ Nehemiya ka pangesele mua ku vihia mpoko yeni mu ku tendela vangamba va Njambi masiko a mu mutue ueni. Vunoni ua tondele ku tuamenena ca Yehova ku hitila mu civundilo, na ku longesa vantu masiko a Yehova. (Neh. 1:4-10; 13:1-3) Kaha na ku likehesa cose, neni ua pangelele hamo na vamuanaye mu ku va kuasa ku tungulula vivumbe via Yelusalema.—Neh. 4:15.

11. Kuliya na 1 Tesalonika 2:7, 8, vati vakuluntu va pande ku tuamenena cikungulukilo?

¹¹ Vutuhu vakuluntu mu cikungulukilo ka ve ku hita na visoti ngeci via lihitile navio Nehemiya, vunoni va hasa ku tambuluisa lungano lueni mu vinjila via vingi. Ca ku muenako, vakuluntu ve ku fuitangana cikuma mu ku kuasa vamuanaye. Cikuavo naua, ka ve ku limona ku pua va seho ku hiana vakuavo, omo lia mpoko i va kala nayo. Vunoni ve ku tuamenena cikungulukilo na cilemo. (Tandenu 1 Tesalonika 2:7, 8.) Kaha cilemo na ku likehesa cavo ce ku lisolola mu cifua ci ve ku handekelamo na vamuanaye. Muanetu André ua pua mukuluntu mu miaka ya yingi, ngueni: “Nja limuena ngecize nga mukuluntu a muesa ngozi na ndzandzu, eci ce ku kuata cikuma ku mitima ya vampanga. Evi vifua vie ku va lingisa vononoke vakuluntu.” Tony, umo muanetu mukuavo ua pua mukuluntu mu miaka ya yingi, ngueni: “Ntsimbu yose, nje ku lihakela kapandi ka ku  niunga citume ca ku Filipu 2:3, mu ku mona vakuetu ku pua vakua ku nji hiana ange. Eci ce ku nji kuasa linga kati nji pue cikolonia.”

12. Vika ca puila ca seho ngecize vakuluntu mu cikungulukilo va pue vakua ku likehesa?

¹² Vakuluntu mu cikungulukilo, va pande ku pua vakua ku likehesa, ngue mua likehesa Yehova. Vutuhu Yehova muangana ua melu na mavu, kasi ue ku “likehesa” mu ku “katula muhutu ku mpumputa.” (Visa. 18:35; 113:6, 7) Kaha Mbimbiliya ya muesa naua ngecize Yehova ua zinda vakua ku lihalesa na ku lihaka ku vukama.—Visi. 16:5.

13. Omo lia vika mukuluntu mu cikungulukilo na pande ku “pokuesa lilimi lieni”?

¹³ Njila imo ya hasa mukuluntu ku muesa ngecize ue ku ononoka kuli Yehova, ya pua ku “pokuesa lilimi lieni.” Kati ngoco, nga muntu a mu sembulula, a hasa ku mu tenukila. (Tia. 1:26; Ngal. 5:14, 15) Muanetu André, u tu na tumbuile laza, ngueni: “Vintsimbu vimo nja kele na ku ivua cizango ca ku tenukila umo muanetu ni ndumbuetu ka nji muesele kasingimiko ka nji pande mu ku pua mukuluntu. Vunoni mu nima ya ku hilula ha malungano a vamala va lutsilielo va va tumbula mu Mbimbiliya, ca nji kuasa ku lilongesa seho ya ku konkama na ku likehesa.” Vakuluntu ve ku muesa ngecize ve ku ononoka Yehova mu ku muesa cilemo na kavumbi nga va handeka na vampanga mu cikungulukilo, ni na vakuavo vakuluntu.—Kolo. 4:6.

14. Yehova ua hangula yala ku pua iya, kaha naua kapandi kaka ua mu kundika?

¹⁴ Yehova ua hangula yala ku pua mutue ua vusoko, kaha ikeye naua ya kundika kapandi ka ku longesa na ku sungamesa vana. (1 Kol. 11:3; Efe. 6:4) Vunoni eci ka ca lombolokele ngecize visemi va vamala va hasa ku pangesa mpoko yavo mu njila yose-oyo i va na zange, houe. Muomu navo va kala muintsi lia Sakatanga ua vusoko, Yehova Njambi. Kaha va ka litavela kuli ikeye ku tuala ha cifua ci ve ku niungilamo vusoko vuavo. (Efe. 3:14, 15) Visemi va vamala ve ku muesa ngecize ve ku ononoka Yehova, mu ku pangesa mpoko yavo mu njila ya muya ku mutima. Lungano lua Muangana Ndaviti lu hasa ku va kuasa cikuma.

15. Omo lia vika Muangana Ndaviti ua pua lungano lua cili ku visemi va vamala?

¹⁵ Yehova ua hanguile Ndaviti ku pua kati lika mutue ua vusoko vueni, vunoni ua cifuti cose ca Isaleli. Mu ku pua muangana, Ndaviti ua kele na mpoko ha vakuavo. Vintsimbu vimo ua pangesele mpoko yaco mu vuhenge, kaha ua lingile visevuka via kama. (2Sam. 11:14, 15) Vunoni ua muesele ngecize ua puile mukua ku ononoka Yehova. Mu njila ika? Mu ku tava ku sungamesa ca Yehova. Ua vundilile kuli Yehova  na ku mu leka vati ua kele na ku livua ku mutima. Kaha ua lihakelele kapandi ka ku ononoka vimamuna via Yehova. (Visa. 51:1-4) Cikuavo naua ua puile ua ku likehesa kaha ua tavele vimamuna kati lika via ku tundilila ku vamala na vakuavo vunoni na ku vampuevo. (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33) Ndaviti ua lilongesele ku visevuka vieni kaha ua puisile ku pangela Yehova cuma ca seho ya kama mu muono ueni.

16. Vika visemi va vamala va hasa ku lilongesa kuli Ndaviti?

¹⁶ Tu ci hilulenu ha vimo vi va hasa ku lilongesa visemi va vamala kuli Muangana Ndaviti: Kati mu pangese mua ku vihia mpoko ya mi hana Yehova. Nga mua sevuka, puenu na ku litavela visevuka vienu na ku halakana nga vakuenu va mi hana vimamuna via mu Mbimbiliya. Nga mu lingamo, vusoko vuenu va ka mi singimika omo lia ku likehesa cenu. Ca mu civali, nga mu vundila hamo na vusoko, puenu na ku handeka vi li mpundu ku mutima uenu, muomu ku lingamo ci ka kuasa vusoko vuenu ku mona ngecize mua hitukila hali Yehova. Kaha helu lia viose evi, puisenu ku pangela Yehova cuma ca hiana seho mu muono uenu. (Ndeu. 6:6-9) Mua vusunga, lungano luenu lua cili, lua pua vumo vuana vua seho vu mu hasa ku hana ku vusoko vuenu.

17. Cipanga cika Yehova ua kundika ku visemi va vampuevo?

¹⁷ Yehova ua kundika ku cisemi ua mpuevo cipanga ca seho mu vusoko: Ca ku pua mukuasi ua yala. Kaha ua mu hana mpoko hali vana. (Visi. 6:20) Mua vusunga, vilinga na vihandeka vieni vi hasa ku kuata ku vana mu muono uavo uose. (Visi. 22:6) Talenu vi va hasa ku lilongesa visemi va vampuevo kuli Maliya, naye ya Yesu.

18-19. Vika visemi va vampuevo va hasa ku lilongesa kuli Maliya?

¹⁸ Maliya ua tantekeyele vuino Visoneka via ku Lela. Ua singimikile cikuma Yehova na ku likuata vusamba vua kama neni. Ua muesele cizango ca ku ononoka Yehova, ambe nga evi vie ku aluluile muono ueni uose.—Luka 1:35-38, 46-55.

¹⁹ Visemi va vampuevo mu hasa ku tambuluisa Maliya mu vinjila via vingi. Mu vinjila vika? Ha katete, mu ku tualelelaho ku kaniamesa vusamba vuenu na Yehova ku hitila mu cilongesa ca Mbimbiliya na ku vundila mu vulika. Ca mu civali, mu ku tava ku alulula muono uenu mu nkala cifua ci ya Yehova ku mutima. Ca ku muenako, halumo visemi venu va puile vakua vutenu kaha va kele na ku mi yalumukila ntsimbu yose. Kaha eci halumo ca mi lingisa ku singanieka nguenu mukemuo vene mu ve ku lela vana. Cipue mu nima ya ku lilongesa vati Yehova a tonda mu lele vana venu, kasi ci hasa ku mi puila ca cikalu ku kuata mutima na ku muesa  lukakatela ku vana. Cikumakuma nga ka vesi na ku mi ononoka ha ntsimbu i mue ku zeya. (Efe. 4:31) Ha vintsimbu viaco, hakeho ha mua pande ku vundila cikuma vukuasi vua Yehova. Lydia umo cisemi ua mpuevo, ngueni: “Vintsimbu vimo nja kele na ku vundila cikuma linga kati nji tenukile munange nga na nji muesa lisino. Vintsimbu vimo nje ku vatuisila mezi ange ha kati, linga nji vundile vukuasi vua Yehova. Mua vusunga civundilo ce ku nji kuasa ku kuata mutima.”—Visa. 37:5.

20. Citanga cika ve ku lua naco vamo visemi va vampuevo kaha vati va hasa ku ci vula?

²⁰ Vamo visemi va vampuevo ve ku lua na citanga ceka. Citanga cika? Ce ku va kaluuila ku muesa cilemo ku vana vavo. (Tito 2:3, 4) Cingi ca ava visemi vaco navo ka va va muesele cilemo ku visemi vavo. Nga nenu mukemuo mu va mi lelele, ka ci tondeka mu hilukile ku linga visevuka vi va lingile visemi venu. Vunoni mua pande ku ononoka Yehova na ku muesa cilemo ku vana venu. Ci hasa ku mi puila ca cikalu ku alulula visinganieka na vilinga vienu. Vutuhu ngoco mu hasa ku aluluka, kaha ku aluluka caco ci ka mi vuisa ndzolela hamo lika na vavusoko vuenu.

21-22. Kuliya na Isaya 65:13, 14, vivezikiso vika tue ku tambula mu ku ononoka Yehova?

²¹ Muangana Ndaviti ua tantekeyele vivezikiso via kala ha ku ononoka Yehova. Kaha ua sonekele ngueni: “Zinguli zia Yehova zia viuka, zi zolesa mutima: Cizilika ca Yehova ca lela, ci tuila meso ceke, Hali vikevio ngamba yove a nanguka: Na mu ku vi niunga ku li cilunguiso ca kama.” (Visa. 19:8, 11) Lelo lino, tue ku mona ku litepa ca kala hali vaze ve ku ononoka Yehova na vaze ve ku muesa lisino. Vaze ve ku ononoka Yehova ve ku imba “omo ndzolela ya mutima.”—Tandenu Isaya 65:13, 14.

²² Vakuluntu mu cikungulukilo, visemi va vamala na visemi va vampuevo, va pande ku kala na vukatuisi mu ku ononoka Yehova. Mu ve ku lingamo, miono yavo ye kuya ku lutue, masoko avo eku kala na ndzolela kaha cikungulukilo cose ce ku likuata kumo. Kaha helu lia viose, ve ku vuisa Yehova ndzolela. (Visi. 27:11) Vuno kua kala cilunguiso ca hiana evi ni?