1-3. Vika ca lomboloka ku pangela Yehova na “mutima ua ku tantuluka”? Hanenu lungano.

TU VOSE tue ku sevuka muomu ka tua tantulukile. Vunoni tua vezika cikuma, muomu Yehova ua tu kula kaha ua kala na cizango ca ku ecela vivulumuna vietu. Ngeci nga tu likehesa na ku aluluka tu hasa ku mu vundila ku ecela. Tu hasa ku kala na vusunga nguetu Yehova “ke ku linga netu ngue ku vipi vietu.” (Visamo 103:10) Vunoni kasi tua pande “ku mu pangela na mutima ua ku tantuluka.” (1 Mizimbu 28:9) Vati tu hasa ku lingamo vutuhu ka tua tantulukile?

² Tu hasa ku uana vukuasi mu ku setekesa muono ua Muangana Asa na ua Muangana Amaziya. Ava vamiangana vavali vose va lingile via cili, vunoni vintsimbu vimo va sevukile omo lia ku hona ku tantuluka. Vutuhu ngoco Mbimbiliya nguayo, “mutima ua Asa ua tantulukile matangua eni ose.” (2 Mizimbu 15:16, 17; 25:1, 2; Visimo 17:3) Ikeye ua lihakelele kapandi ka kuya Yehova ku mutima mu ku mu pangela na mutima ueni  uose. (1 Mizimbu 28:9) Amaziya co ka pangelele Yehova na “mutima ua ku tantuluka.” Muomu mu nima ya ku vula vamo vitozi va Njambi, ua nehele tumponia vavo na ku putuka ku va lemesa.—2 Mizimbu 25:11-16.

³ Muntu ue ku pangela Njambi na “mutima ua ku tantuluka”, ua lema cikuma Yehova kaha ua tonda ku mu lemesa miaka yose. Mu Mbimbiliya lizi “mutima” liemanena vuntu vuetu vua mu kati. Ngeci mua visinganieka vietu, viuma vi tua lema, viuma vi tu tonda ku linga mu muono, na omo lia vika tue ku linga viuma mu cifua ci tue ku vi lingilamo. Vutuhu ka tua tantulukile, tu hasa ku lemesa Yehova na mutima ua ku tantuluka. Tue ku mu pangela muomu tu tonda mpundu ku lingamo, kati muomu tua pande ku lingamo ni muomu ci na pu cizilila.—2 Mizimbu 19:9.

4. Vika tu lilongesa vuovuno?

⁴ Tu hasa ku ivuisisa vuino vi ka ca lomboloka ku pangela Njambi na mutima ua ku tantuluka nga tu hilula vuino ha muono ua Asa na vamiangana vakuavo vatatu va vuoloke va sikile ku Yunda. Vamiangana vaco va puile Yehosafate, Hezekiya, na Yosiya. Vutuhu ava vamiangana vauana navo va kele na ku sevuka, kasi va ile Yehova ku mutima. Ua muene ngecize va mu pangelele na mutima ua ku tantuluka. Omo lia vika Njambi ua va muene mu cifua cize, kaha vati tu hasa ku tambuluisa lungano luavo?

5. Vika ua lingile Asa mua puile muangana?

⁵ Asa ua puile muangana ua mu citatu ku vamiangana va mu Yunda mu nima ya cifuti ca Isaleli ku litepa mu vuangana vua Isaleli na vuangana vua Yunda. Omo Asa ua puile muangana mu Yunda, ua lihakelele kapandi ka ku tundisa ku lemesa ca makuli na mazilo a vupangala a kele mu cifuti. Ua nongesele tumponia tu va kele na ku lemesa vantu, kaha na ku tundisa vantu va kele na ku linga vupangala mu tembele. Asa ua tundisile na kukueni ua mpuevo ha “vusano, muomu ikeye na pangele kamponia.” (1 Vamiangana 15:11-13) Asa ua kaniamesele vantu mu cifuti “ku lengeya Yehova” na ku niunga “lisiko na cizilika.” Asa ua pangele na ndzili yose mu ku kuasa vakuavo va lemese Yehova.—2 Mizimbu 14:4.

6. Vati Asa ua lingile omo vakua Etiopia vezile mu ku luisa Yunda?

⁶ Mu miaka likumi ya katete ya ku sika ca Asa, mu vuangana vua Yunda ka mua kele ndzita. Kaha vakua Etiopia vezile hamo na civunga ca masualale va ku pua likulukazi lia makulukazi na vihita vitatu via matemba mu ku luisa Yunda. (2 Mizimbu 14:1, 6, 9, 10) Vati ua lingile Asa? Ka kele na vimpata ngecize Yehova a ka hasa ku kuasa vantu veni. Ngeci ua vundilile kuli Yehova linga a va kuase ku vula ndzita yaco. (Tandenu 2 Mizimbu 14:11.) Vintsimbu vimo, Yehova ua hanguile ku kuasa vantu veni va vule vitozi  vavo, cipue omo vamiangana vavo ka va mu ononokele. Ua lingilemo mu ku muesa ngecize ikeye Njambi ua vusunga. (1 Vamiangana 20:13, 26-30) Vunoni ku ntsimbu eyi, Yehova ua kuasele vantu veni muomu Asa ua tsilielele muli ikeye. Yehova ua kumbuluile civundilo ca Asa, kaha va vulile ndzita. (2 Mizimbu 14:12, 13) Vunoni ntsimbu imo Asa ua lingile vuhenge vua kama omo ua vundilile vukuasi kuli muangana ua Silia kati kuli Yehova. (1 Vamiangana 15:16-22) Vutuhu ngoco, kasi Yehova ua hasele ku mona ngecize Asa ua mu lemene. Kaha mutima ueni ua “tantulukile kuli Yehova matangua eni ose.” Vati tu hasa ku tambuluisa lungano lua cili lua Asa?—1 Vamiangana 15:14.

7, 8. Vati mu hasa ku tambuluisa Asa?

⁷ Vati tu hasa ku tantekeya nga tue lema Yehova na mutima uetu uose? Mu ku lihula nguetu: ‘Vuno nje ku ononoka Yehova cipue nga ku lingamo ca cikalu ni? Vuno nja lihakela kapandi mu ku lelesa cikungulukilo ceni na mutima uange uose ni?’ Singaniekenu ha ku simpa ca tondekele ku kala naco Asa linga a fumise kukueni ha vusano! Ntsimbu imo ci ka tondeka mu simpe ngeci mua Asa. Ca ku muenako, vati nga umo kavusoko kenu ni kavusamba ua ha mutima na lingi vupi, kaha ka alulukile, ngeci va na mu uisa mu cikungulukilo? Vuno mu ka lihakela kapandi ka ku likela ku liendela neni ni? Vika mutima uenu u ka mi sindiya ku linga ha cimpande caco?

⁸ Ngeci mua Asa, netu ntsimbu imo tu hasa ku limona ngecize vantu vose va na tu tengulukila. Halumo vakuenu ku sikola ni valongisi ve ku mi sembulula omo lia ku pua Mukaleho ua Yehova. Ni halumo vakuenu ku vipanga va hasa ku singanieka nguavo mu viheve muomu mue ku seza vipanga linga mu ye ku ya ciuano ca limbo ni halumo ka mue ku tava ku panga vi ola via ku vuezako linga mu tambule vimbongo via vingi. Mu vintsimbu viaco, tsilielenu muli Njambi ngeci mua Asa. Puenu na ku vundila kuli Yehova, puenu vakua ku kaniama, na ku tualelelaho ku linga via cili. Vulukenu ngecize Njambi ua kaniamesele Asa, nenu a ka mi kaniamesa.

9. Vati tu hasa kuya Yehova ku mutima omo tu ambulula?

⁹ Asa ka singaniekele lika hali ikeye; ua kaniamesele vakuavo “ku lengeya Yehova.” Netu naua tue ku kuasa vantu ku lemesa Yehova. Ue ku ivua ndzolela mue ku tu mona tu simutuila vieni na vakuetu. Mua vusunga ue ku viukilila mue ku tu mona tu lingamo, muomu tua mu lema kaha muomu tue ku haka seho ku vantu na muono uavo ua ku lutue!

10, 11. Vati tu hasa ku tambuluisa Yehosafate?

¹⁰ Muana Asa, Yehosafate neni “uendele mu njila ya ise Asa.” (2 Mizimbu 20:31, 32) Mu njila ika? Yehosafate ngeci mua ise, neni ua kaniamesele vantu va tualeleleho ku lemesa Yehova. Ua tumine vamala mua ya  vimbonge via Yunda mu ku longesa vantu via mu “mukanda ua Lisiko lia Yehova.” (2 Mizimbu 17:7-10) Ua ile na ku vihela via vuangana vua ku ntunda vua Isaleli, ku vantu va tungile ha mincinda ya Efalimi, “na ku va hiluisa kuli Yehova.” (2 Mizimbu 19:4) Yehosafate ua puile muangana ua “lengeyele Yehova na mutima ueni uose.”—2 Mizimbu 22:9.

¹¹ Matangua ano, Yehova a tonda vantu mu mavu ose va lilongese vieni, kaha tu vose tu hasa ku kuasa mu cipanga caco. Vuno nenu mue ku kuatesa ku cipanga caco nkala ngonde ni? Citava mu longese vakuenu Mbimbiliya linga navo va putuke ku lemesa Yehova ni? Nenu mue ku kundika eci cipanga caco mu vivundilo vienu ni? Nga mu lihakela kapandi, Yehova a hasa ku mi kuasa mu uane cilongesa ca Mbimbiliya. Vuno muli na cizango ca ku lilongesa na umo muntu cipue nga ntsimbu yaco tele ya ku linga vieka vi mua zange ni? Ngeci mua Yehosafate ua setekele ku kuasa vantu va putuke naua ku lemesa Yehova, netu tu hasa ku kuasa vaze va na zeye. Vakuluntu navo ve ku tonda ntsimbu ya ku meneka vaze va kuua va yoyela mu cihela ca cikungulukilo cavo kaha va seza vupi vu va lingile.

12, 13. (a) Vika ua lingile Yehosafate mua vuile vuoma? (b) Omo lia vika tua pande ku kava lungano lueni?

¹² Ngeci mua Ise, Asa, Yehosafate ua tsilielele muli Yehova omo civunga ca kama ca masualale cezile mu ku luisa Yunda. (Tandenu 2 Mizimbu 20:2-4.) Ua vuile vuoma kaha ua vundilile vukuasi vua Yehova. Ua litavelele mu civundilo ngueni ka hasa ku vula civunga caco. Ua handekele naua ngueni ikeye na vantu veni ka va tantekeyele vati ve ku lingile. Yehosafate ua kele na vusunga ngecize Yehova a ka va kuasa. Ngeci ua handekele ngueni: “Meso etu a li kuli ove.”—2 Mizimbu 20:12.

¹³ Ngeci mua Yehosafate, netu ntsimbu imo ka tu hasa ku tantekaya vati mua ku lingila mu cimo cisoti, kaha tu hasa ku ivua vuoma. (2 Kolintu 4:8, 9) Vunoni vulukenu via lingile Yehosafate. Ku meso a vantu vose, ua vundilile kuli Yehova na ku mu leka ku zeya ca kele na ku ivua. (2 Mizimbu 20:5) Enu mitue ya vindzivo nenu mu hasa ku tambuluisa lungano lua Yehosafate. Puenu na ku vundila Yehova a kuase vusoko vuenu ku lua na cimo citanga na ku mi leka vati mu linga. Kati mu ivue ntsoni ya ku vundila vukuasi kuli Yehova omo muli ha kati ka vusoko. Ku vundila vukuasi ha meso avo ci ka va kuasa ku mona ngecize mua tsiliela mpundu muli Yehova. Yehova ua kuasele Yehosafate kaha nenu a ka mi kuasa.

14, 15. Vati Hezekiya ua tsilielele muli Njambi na mutima ueni uose?

¹⁴ Hezekiya neni ua puile muangana ua “kakatelele kuli Yehova.” Ikeye ua lingilemo vutuhu ise ua sile lungano lua ku pihia omo lia ku lemesa tumponia. Hezekiya “ua fumisile malundu, na ku vatuola zingundzi, na ku pakula Asela: kaha ua havangianene [ni ku tika] linoka ua nkengelezi ya pangele Mosesa,” muomu vaIsaleli va putukile ku lemesa linoka uaco. Hezekiya ua pangelele Yehova na mutima ueni uose. Kaha “ua niungile vizilika vieni, via sikile kuli Mosesa.”—2 Vamiangana 18:1-6.

¹⁵ Omo Hezekiya ua kele ha vuangana,  kuezile civunga ca ndzili ya kama ca masualale vakua Asilia va vulile vimbonge via Yunda kaha va tondele ku nongesa Yelusalema. Muangana ua Asilia, Senakelive, ua sahuile Yehova kaha ua zuzuisile Hezekiya linga a lihane ca vuana. Ku ntsimbu ize ya vusonde vua kama, Hezekiya ua tsilielele na mutima uose muli Yehova na ku vundila vukuasi vueni. Ikeye ua tantekeyele ngecize Njambi ua kala na ngolo ya kama ku hiana vakua Asilia kaha a hasa ku ovola vantu veni. (Tandenu Isaya 37:15-20.) Njambi ua kumbuluile civundilo ceni mu ku tuma kangelo ua ku tsihile masualale vakua Asilia va ku pua 185.000.—Isaya 37:36, 37.

16, 17. Vati mu hasa ku tambuluisa Hezekiya?

¹⁶ Mu nima ya ntsimbu, Hezekiya ua vavalele cikuma ha handende a tse. Ku ntsimbu ize ya ikalu, ua vundilile Yehova a vuluke vuviuke vua lingile na ku mu kuasa. (Tandenu 2 Vamiangana 20:1-3.) Yehova ua vuile civundilo ca Hezekiya na ku mu kanguisa. Ku ntsimbu ino Mbimbiliya ya tu longesa ngecize ka tua pandele ku lavelela vikomoueso via Njambi via ku tu kanguisa ni ku tu vueza ku vulahe vua muono uetu. Vunoni ngeci mua Hezekiya, tu hasa ku tsiliela mu vukuasi vua Yehova. Tu hasa ku mu vundila nguetu: “[Vuluka] A Yehova, nja ku vundila, mu nji nende ku meso ove, mu vusunga na mutima ua ku tantuluka.” Vuno mua tsiliela nguenu Yehova kasi a ka mi niunga, ambe nga mu vavala ni?—Visamo 41:3.

¹⁷ Vati naua tu hasa ku tambuluisa Hezekiya? Halumo ku hasa ku kala vimo vie ku tanganesa vusamba vuetu na Yehova ni ku tu punda ntsimbu ya ku mu pangela. Ca ku muenako, cingi ca vantu matangua a ano ve ku mona vantu ngue vanjambi. Ve ku komoka cikuma vakua ku tsimana na vantu vakuavo ka va tantekeya vuino. Vamo ve ku pihisa ntsimbu ya kama mu ku tanda via vantu vaco na ku tala vikupulo viavo. Ni vintsimbu vimo ve ku pangesa vifone, vikomputadore na vikuata vikuavo mu ku simutuila na vantu ha internete. Mua vusunga, vikuata viaco vie ku tu kuasa ku simutuila na vavusoko vuetu na vavusamba. Vunoni nga ka tu zangama vikuata viaco vi hasa ku tu lia ntsimbu ya yingi. Tu hasa na ku putuka ku lihalesa nga vantu vavengi va muesa ngecize va na leme vikupulo vi tu na haka mu internete ni mezi a tua sonekamo. Kaha nga tu mona nguetu vakuetu ka vesi na ku haka seho ku vikupulo ni mezi a tua hakamo, tu hasa ku niengua. Tu hasa ku lilongesa ku lungano lua kapostolo Paulu, Akuila na Pilisila. Vakevo ka va kele na ku pihisa ntsimbu yavo nkala litangua mu ku tondesesa viose vi va kele na ku linga vantu, cikumakuma vaze ka va kele na ku pangela Yehova. Vunoni Mbimbiliya nguayo Paulu “ua vuile ntuima ku lizi.” Vati Pilisila na Akuila va pangesele ntsimbu yavo? “Va languluilile njila ya Njambi na ku hiana mu ku sungamesa” vakuavo. (Vilinga 18:4, 5, 26) Tu hasa ku lihula nguetu: ‘Vuno nje ku liniunga linga kati nji mone vantu ngue vanjambi ni? Vuno nje ku pihisa ntsimbu ya kama ku viuma ka viesi na seho mpundu ni?’—Tandenu Efeso 5:15, 16.

18, 19. Vati tu hasa ku pua ngue Yosiya?

¹⁸ Muangana Yosiya neni uononokele masiko a Yehova “na mutima ueni uose.” (2 Mizimbu 34:31) Yosiya ua puile  Mutekuluila ua Hezekiya. Tele a ci li kanike, “ua sangumukile ku lengeya Njambi ya ise Ndaviti.” Mua kele na miaka 20, ua putukile ku tundisa tumponia mu Yunda. (Tandenu 2 Mizimbu 34:1-3.) Yosiya ua lihakele kapandi ka ku ya Yehova ku mutima ku hiana vamiangana vavengi va mu Yunda. Kaha tangua limo, sasendote ua kama ua uanene mukanda ua Masiko a Njambi mu tembele. Citava ou mukanda uaco ukeuo mpundu ua sonekele Mosesa! Omo mukua ku soneka ua mu tandelele mukanda uaco, Yosiya ua muene ngecize kua lisupile via vingi via pandele ku linga, linga a pangele Yehova na mutima uose. Kaha ua kaniamesele naua vakuavo va pangele Njambi. Vika viezilemo? Vantu “ka va fumine ha ku kava Yehova” mu ntsimbu ya yoyele Yosiya.—2 Mizimbu 34:27, 33.

¹⁹ Nga mu vanike, nenu mu hasa ku tambuluisa lungano lua Yosiya na ku tantekeya vuino Yehova. Yosiya halumo ua lilongesele kuli kukueni uze ua alulukile ku vupi, Muangana Manase, ngecize Yehova ua kala na cizango ca ku konekela vantu. Nenu naua mu hasa ku lilongesa ku vakuluntu mu vusoko vuenu na mu cikungulukilo. Va hasa ku mi leka viuma via vingi via va pangela Yehova. Vulukenu naua mua livuile Yosiya mua lilongesele Visoneka. Ua kele na ntsintsa ya ku linga cizango ca Yehova, kaha ua aluluile viuma vuasi-vuasi. Nenu nga mu pua na ku tanda Mbimbiliya, mu ka hasa ku kala na kapandi ka ku ononoka Yehova. Nga mu lingamo, vusamba vuenu na Yehova vu ka kaniama kaha mu ka kala na ndzolela. Kaha mu ka tonda ku lekako vakuenu via Yehova. (Tandenu 2 Mizimbu 34:18, 19.) Omo mu lilongesa Mbimbiliya, mu ka hasa naua ku mona ngecize ci tava mu vueze ku vipanga vienu kuli Yehova. Nga mu mona ngoco, lingenu cose mu alulule vi tondeka ngue mua lingile Yosiya.

20, 21. (a) Haka va lifuila vamiangana vauana va tua lilongesa? (b) Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

²⁰ Vika tu hasa ku lilongesa ha vamiangana vauana va mu Yunda va pangelele Yehova na mutima uose? Ava vamala vaco va lihakalele kapandi ka ku vuisa Yehova ndzolela na ku mu lemesa mu muono uavo. Va tsilielele muli Yehova omo vitozi va ngolo vezile mu ku va luisa. Vunoni ku hiana viose evi, va pangelele Yehova muomu va mu lemene.

²¹ Vutuhu ava vamiangana vauana ka va tantulukile kaha va kele na ku sevuka, kasi Yehova ua va lemene. Ua muene via kele mu mitima yavo kaha ua tantekeyele ngecize va mu lemene mpundu. Netu naua ka tua tantulukile kaha tue ku sevuka. Vunoni Yehova ue ku viukilila cikuma mue ku tu mona tu mu pangela na mutima uetu uose. Mu cilongesa ci na hatako, tu ka mona vi ka tu hasa ku lilongesa ku visevuka ca ava vamiangana vauana.