1. Vati umo kanike ua yala ua muesele lutsilielo lueni mu cisangukilo?

 UMO KANIKE ua yala ua lizina Matthew, ua kele na umo musongo ua u kalu ua tondekele ku mu tavula vintsimbu via vingi. Kaha tangua limo, mua kele na miaka 7, neni hamo lika na vusoko vuose va kele na ku tala imo programa ya Broadcasting^®. Ku ntsongo ya programa yaco, va muene umo muaso ua handeka via cisangukilo. b Mu ya huile programa, Matthew ua ile ku visemi veni na ku va kuata ku mavoko kaha ua handekele ngueni: “Vatate na Vanana ngue mu tua mono, ambe nga nji natsi nji ka sanguka. Yenu mu ka nji lavelele lika. Viose vi kenda vuino.” Mu ku mona cenu, vati va livuile vaze visemi ku mutima mu va tantekeyele ngecize muanavo ua tsilielele mua kama mu cisangukilo?

2-3. Omo lia vika ca puila ca cili ku hilula ha lulavelelo lua cisangukilo?

² Ca pua ca cili kuli yetu vose, ku hilula-hilula ha lulavelelo lua cisangukilo. (Yoa. 5:28, 29) Omo lia vika? Muomu muono ua kala ndzimba. Ka tu tantekeya tangua lika tu ka hita mu musongo ua kama, ni ku tsisa muntu u tua lema. (Ekel. 9:11; Tia. 4:13, 14;) Lulavelelo lua cisangukilo, lu hasa ku tu kuasa ku kolesa mu visoti ngeci muevi. (1 Tes. 4:13) Mbimbiliya ya tu hana vusunga ngecize Tatetu ua muilu a tu tantekeya vuino-vuino kaha ua tu lema mua kama. (Luka 12:7) Muomu linga Yehova Njambi a ka hase ku tu sangula na vuntu vuetu na visinganieka vietu mpundu, noho a tu tantekeye vuino. Kaha naua, Yehova ua tu lema mua kama mu ku tu hana vukovelelo vua ku ka yoya miaka yose kaha nga ci ka tondeka, na ku tu sangula vene!

³ Mu cilongesa cino, ha katete tu simutuila ha omo lia vika tua pande ku tsiliela mu cikulaheso ca cisangukilo. Kaha mu nima yaco, tu hilula umo muzimbu ua mu Mbimbiliya u hasa ku kaniamesa lutsilielo luetu, u va tundisa mezi a cilongesa cino nguauo: “Muanoko a ka sanguka.” (Yoa. 11:23) Kaha mu ku manusula, tu  lilongesa vati tu hasa ku kaniamesa lulavelelo luetu mu cisangukilo.

4. Linga tu tsiliele mu cimo cikulaheso, vusunga vuka tua pande ku kala navuo? Hanenu cimueso.

⁴ Linga tu tsiliele mu cimo cikulaheso, tua pande ku kala na vusunga ngecize muntu na ci lingi ali na cizango kaha na ngolo ni nguetu, vuhasi vua ku ci puisamo. Ca ku muenako, aci singaniekenu nga ndzivo yenu va na i papuola mua kama ku niondzi. Kaha umo kavusamba eza na ku mi kulahesa ngueni: Mukuetu, nji ku kuasa ku tungulula ndzivo yove. Kaha mu ku linga ka handekele na sembulule, muli na vusunga nguenu ali na cizango ca ku mi kuasa. Kaha naua, muli na vusunga ngecize ali na vuhasi vua ku vi puisamo, muomu ua pua mukua ku tunga ua vutongue kaha ali na vitenga via ku tungisa. Vunoni, tu ci singaniekenu ha cikulaheso ca ku sangula vatsi ca tu sika Njambi. Vuno ua kala mpundu na cizango kaha na ngolo ya ku ci puisamo ni?

5-6. Omo lia vika tu hasa ku kala na vusunga ngecize Yehova a li na cizango ca ku sangula vatsi?

⁵ Vuno Yehova ua kala mpundu na cizango ca ku sangula vatsi ni? Mua vusunga eyo. Ngeci ua huiminine vakua ku soneka Mbimbiliya vavengi, va handeke via lulavelelo lua cisangukilo. (Isaya 26:19; Hoz. 13:14; Ku-So. 20:11-13) Vikulaheso viose vie ku linga Yehova, ue ku vi puisamo. (Yeho. 23:14) Kaha Yehova a tonda mua kama ku sangula vatsi. Vika tu handekela ngoco?

⁶ Aci hilulenu muzimbu ua Yombi. Yombi ua kele na vusunga ngecize ambe nga a tsa, Yehova a kala na vusona vua kama vua ku mu sangula. (Yombi 14:14, 15) Na lelo lino, Yehova kasi ua kala na vusona vua kama vua ku sangula vangamba veni vose va-tsa. Ua tonda ku va sangula na cihindu ca ku tantuluka na ndzolela. Amba co makulukazi a vantu ve ku-tsa ca ku hona ku tantekeya Yehova? Njambi yetu ua cilemo navo a tonda ku ka va sangula. (Vili. 24:15) Muomu a tonda navo linga va kale na vukovelelo vua ku pua vavusamba veni na ku yoya miaka yose ha mavu. (Yoa. 3:16) Viose evi, via muesa ha toma ngecize Yehova ali na cizango ca kama ca ku sangula vatsi.

7-8. Vika via tu hana vusunga ngecize Yehova ua kala na ngolo ya ku sangula vatsi?

⁷ Vuno Yehova ua kala naua na ngolo ya ku sangula vatsi ni? Eyo. Ikeye ua pua mukua “Ngolo Yose.” (Ku-So. 1:8) Ngeci mukemuo, ua kala naua na ngolo ya ku vula nkala citozi uose-ouo, cipue vene ku-tsa. (1 Kol. 15:26) Ku tantekeya evi, ce ku tu hana ngolo na ku tu lembezieka. Tu hilulenu muzimbu ua ndumbuetu Emma Arnold. Neni na vusoko vueni, va hitile mu vieseko via kama mu Ndzita ya mu Civali ya Mavu Ose. Kaha linga va hase ku lembezieka muaneni ua mpuevo, omo lia vantu va va lema, va va tsisile ku vimpaka via kayando via vakua Nazi, Emma ua mu lekele ngueni: “Nga ku-tsa ci tualelelaho ku nongesa vantu ku miaka yose kaha ca kala na ngolo ku hiana Njambi ni vati?” Mua vusunga, ka kua kele na vimo viahi via hiana Yehova ku ngolo! Mu ku pua Njambi mukua ngolo yose uze ua tangele muono, Yehova ua kala naua na ngolo ya ku u tungulula.

⁸ Cuma cikuavo ca tu lingisa ku kala na vusunga ngecize Njambi a hasa ku sangula vatsi, ca pua ku tantekeya ngecize Ikeye ke ku suva na vimo viahi. Ua luka vintangantanga mazina. (Isaya 40:26) Kaha ue ku vuluka naua vose va-tsa. (Yombi 14:13; Luka 20:37, 38) Kuli Ikeye, kati ca cikalu ku vuluka cipue tumizimbu tua tundende tua vaze va-tsa, ngeci mua cifua cavo, vuntu vuavo, viuma vi va lihitile navio mu muono kaha na viuma vi va tantekeyele.

9. Omo lia vika mua tsiliela mu cikulaheso ca cisangukilo ca tu sika Yehova?

⁹ Ngue mu tua mono, tu hasa ku kulahela  mu cikulaheso ca cisangukilo ca linga Yehova, muomu tu tantekeya ngecize ka kele lika na cizango, vunoni ua kala naua na ngolo ya ku lingamo. Tu hilulenu naua vusunga vukuavo vua pande ku tu lingisa ku tsiliela muli eci cikulaheso ca Njambi. Yehova ua sangulaho laza vatsi. Ku ntsimbu i va sonekele Mbimbiliya, Yehova ua hele ngolo kuli vamo vamala va lutsilielo hamo lika na Yesu, ya ku sangula vatsi. Tu hilulenu cimo ca visangukilo via lingile Yesu, ci va tumbula ku Yoano kapitulu 11.

10. Vika via solokele omo Yesu ua kele na ku ambuluila ku hiehi na Yondau kaha vika ua lingile? (Yoano 11:1-3)

¹⁰ Tandenu Yoano 11:1-3. Aci singaniekenu via solokele mu Betaniya, ku ntsongo ya 32 T.K.N. Yesu ua kele na vavusamba va kele mu mbonge yaco—Lazalu na vandumbueni vavali, Maliya na Mata. (Luka 10:38-42) Vunoni Lazalu ua vavalele kaha vandumbueni va lisosomuene mua kama. (Luka 10:38-42) Ngeci va tumine tunganda ku li Yesu, uze ua kele mu sinia lia Yondau ha vungendzi vua matangua avali ku tunda ku Mbetaniya. (Yoa. 10:40) Vunoni ca vusiua ku handeka ngecize mu va ka hetele vene ngeci tunganda kuli Yesu, kuno ku nima, Lazalu neni a tsa. Vutuhu Yesu ua tantekeyele ngecize kavusamba keni na-tsi, vunoni ua ci kele naua matangua avali mu sinia lia Yondau, amba vuose ua ile ku Mbetaniya. Ngeci mukemuo, ha ntsimbu ya ka hetele ku Mbetaniya tele mu na hiti laza matangua auana tunde ha ku-tsa ca Lazalu. Yesu ua tondele ku kuasa vavusamba veni na ku hana vumpahu kuli Njambi.—Yoa. 11:4, 6, 11, 17.

11. Vika tu hasa ku lilongesa ku muzimbu ou ku tuala ha vusamba?

¹¹ Ku muzimbu ou, tu hasa ku lilongesako vimo ku tuala ha vusamba. Tu ci hilulenuho: Omo Maliya na Mata va tumine muzimbu kuli Yesu, ka va mu pingile linga eze ku Mbetaniya. Va mu lekele lika nguavo, kavusamba kove ali na ku vavala. Kaha ambe Lazalu mua tsile, Yesu nga ue ku hasele ku mu sangula ca ku hona kuyako. Vunoni ua hanguile kuyako linga a ka kale hamo lika na vavusamba veni, Maliya na Mata. Vuno nenu mua kala na kavusamba, uze a hasa ku iza mu ku mi kuasa cipue nga ka mua mu pingile ni? Nga mukemuo, kaha mu tantekeya ngecize mu hasa ku mu kulahela “mu ntsimbu ya lamba.” (Visi. 17:17) Netu tu puenu vavusamba va vusunga kuli vakuetu ngeci mua Yesu! Hano honi, tu hilukenu naua ku muzimbu tu mone vika via hateleko.

12. Vika Yesu ua kulahesele Mata kaha omo lia vika cikulaheso caco ka ca puile ca ngoco? (Yoano 11:23-26)

¹² Tandenu Yoano 11:23-26. Mata ua vuile nguavo, Yesu ali na ku iza ku Mbetaniya. Ngeci ua tuntile mu ku ka liuana neni kaha ua mu lekele ngueni: “Muangana nga ua kele kuno, nga muanetu ka tsile.” (Yoa. 11:21) Cili vene, Lazalu nga ka tsile, muomu Yesu nga ua mu kanguisile. Vunoni Yesu ua tondele ku linga cimo cuma ca hiana ku mu kanguisa lika ngoco. Ngeci ua kulahesele Mata ngueni: “Muanoko a ka sanguka.” Kaha ua vuezeleko mizimbu ikuavo linga Mata a hase ku kulahela mu cikulaheso caco, ngueni: “Yange nji cisangukilo na muono.”  Cili vene, Njambi ua mu hele ngolo ya ku vula ku-tsa. Imo ntsimbu ku nima, ua sanguile umo kanike ua mpuevo mu nima ya ku hita kantsimbu ka kandende tunde ha ku-tsa ceni. Kaha ua sanguile umo mukuendze ha litangua lia tsile. (Luka 7:11-15; 8:49-55) Vuno ue ku hasele ku sangula mutsi ua matangua auana, uze ua putukile vene na ku vola ni?

13. Kuliya na Yoano 11:32-35, vati ua lingile Yesu, mua muene Maliya na vakuavo vali na ku lila? (Talenu cikupulo.)

¹³ Tandenu Yoano 11:32-35. Tu singaniekenu ngue tuli na ku mona viuma via hateleko. Maliya neni a ya mu ku ka liuana na Yesu. Kaha a hilukila mezi a na handeka ndumbueni Mata ngueni: “Muangana, nga yove ua kele kuno nga muanetu ka tsile.” (Yoa. 11:32-35) Maliya na mbunga ikuavo, va kele mu vusiua vua kama. Kaha omo Yesu ua va muene va lila, neni vusiua vueni vua livuezelele, ngeci ua putukile ku lila, muomu ua vuile cikeketima ca vavusamba veni. Cikuavo naua, a tantekeya ku vavala ca kala ha ku tsisa. Ngeci mukemuo, ua kele na cizango ca kama ca ku teta muzi ua masozi aco!

14. Vika tu lilongesa ku tuala hali Yehova ku cifua ca livuililemo Yesu mua muene Maliya a lila?

¹⁴ Cifua ca livuililemo Yesu mua muene Maliya a lila, ci tu longesa ngecize Yehova ua pua Njambi ua cikeketima. Vika tu handekela ngoco? Tu handeka ngoco, muomu ngue mu tua muene mu cilongesa ci na hiti, Yesu ue ku tambuluisa cifua ce ku livuilamo Ise na visinganieka vieni mu vutantuluke. (Yoa. 12:45) Ngeci mukemuo, mu tue ku tanda ngecize Yesu ua vuile cikeketima ca kama ca vavusamba veni va tsisile, kaha naua ua lilile. Tuli na vusunga nguetu, Yehova Njambi neni ue ku ivua vusiua vua kama mue ku mona masozi etu a vusiua. (Visa. 56:8) Mua vusunga, ku tantekeya evi, cili na ku mi vuisa cizango ca ku likuata vusamba vua kama na Njambi yetu ua cikeketima.

15. Ngue muya muesa Yoano 11:41-44, vika via solokele ku mbumbo ya Lazalu? (Talenu cikupulo.)

¹⁵ Tandenu Yoano 11:41-44. Yesu ua ile ku mbumbo ya Lazalu na ku leka vantu linga va tundise livue li va zikile ku vukovelelo. Vunoni Mata ua setekele ku vindika Yesu ngueni, mutsi citava na putuka ku nika honi. Vunoni Yesu ua mu kumbuluile ngueni: “Ka nja ku lekele, nguange nga u tsiliela u ka mona vumpahu vua  Njambi, ni?” (Yoa. 11:39, 40) Mu nima yaco, Yesu ua anduile mutue na ku tala muilu kaha ua vundilile ha meso a mbunga. Ua lingilemo, muomu ua tondele vantu va hane vumpahu vuose kuli Yehova omo lia cikomoueso ce ku lingile mu nima yaco. Mua manusuile, Yesu ua tambakanene ngueni: “Lazalu, tuhuka!” Kaha Lazalu ua tuhukile mu mbumbo! Yesu ua lingile viuma vi va singaniekele vamo nguavo, ka citava.—Talenu nota de estudo ya ha Yoano 11:17, NWT.

16. Vati muzimbu ua ku Yoano 11, ua kaniamesa lutsilielo luetu mu lulavelelo lua cisangukilo?

¹⁶ Muzimbu ua ku Yoano kapitulu 11, ua kaniamesa lutsilielo luetu mu lulavelelo lua cisangukilo. Mu njila ika? Vulukenu cikulaheso ca lingile Yesu kuli Mata ngueni: “Muanoko a ka sanguka.” (Yoa. 11:23) Ngeci mua Ise, Yesu neni ua kala na cizango kaha na ngolo ya ku puisamo cikulaheso caco. Masozi eni a muesa ngecize ua lavelela na cizango cose litangua lia ka vula ku-tsa na vusiua vu ce ku neha. Mua tuhukile ngeci Lazalu mu mbumbo, Yesu ua muesele ngecize ua kala na ngolo ya ku sangula vatsi. Kaha singaniekenu naua ha civuluiso ca Yesu kuli Mata ngueni: “Ka nja ku lekele, nguange nga u tsiliela u ka mona vumpahu vua Njambi, ni?” (Yoa. 11:40) Cili vene, tuli na vusunga vua vuingi vua ku tsiliela mu cikulaheso ca Njambi ca ku sangula vatsi. Vunoni vati honi tu hasa ku kaniamesa lulavelelo luaco?

17. Vika tua pande ku vuluka nga tuli na ku tanda mizimbu ya mu Mbimbiliya ku tuala ha cisangukilo?

¹⁷ Tandenu na ku hilula mizimbu ya visangukilo. Mu Mbimbiliya, va tumbulamo vantu va ku pua 8 va va sanguile. c Ci ka pua ca cili nga mu uana ntsimbu ya ku hilula nkala cisangukilo. Kaha omo mu ka lingamo, kati mu ka suve ngecize ava vantu va va sanguile va puile vantu ngeci muetu. Cipue vamala, vampuevo ni vanike. Yenu mu ka tondesese viuma vi mu hasa ku lilongesaho. Kaha yenu mu ka hilule, vati nkala  cisangukilo ca muesa cizango na ngolo ya kala nayo Njambi mu ku sangula vatsi. Helu lia viose evi, yenu mu ka hilule ha cisangukilo ca hiana viose. Cisangukilo ca Yesu. Kaha vulukenu ngecize cisangukilo ceni, va ci muene ku vihita via vantu. Evi, via tu hana vusunga vua kama vua ku tsiliela mu cisangukilo.—1 Kol. 15:3-6, 20-22.

18. Vati mu hasa ku pangesa vuino miaso ya handeka via cisangukilo? (Talenu naua litota.)

¹⁸ Pangesenu vuino miaso ya handeka via cisangukilo. d (Efe. 5:19) Miaso yaco, ye ku kaniamesa lutsilielo luetu mu cisangukilo na ku lu puisa lua vusunga. Puenu na ku i halakana, ku lilongesayo na ku simutuila ha vulumbunuiso vua mezi aco mu ku lemesa ca mu vusoko. Patekeyenu mezi aco mu visinganieka na mu mutima uenu. Kaha nga mu ka hita mu ceseko ci ka haka muono uenu mu vusonde ni mu ka tsisa umo muntu u mua lema, sipilitu santu i ka mi kuasa ku vuluka eyi miaso yaco linga i ka mi lembezieke na ku mi kaniamesa.

19. Vika tu hasa ku singanieka ku tuala ha cisangukilo? (Talenu cikasa “ Vika mu ka Vehula?”)

¹⁹ Puenu na ku singaniekaho. Yehova, ua tu hana vuhasi vua ku ka hasa ku limona ngue tuli laza mu mavu a aha. Umo ndumbuetu ngueni: “Nje ku singanieka mua kama ngue njili laza mu mavu a aha mu cifua ca ku linga, nje ku hasa vene ku ivua lizimba lia vintemo vili na ku soka mu Citungu.” Aci singaniekenu omo mu ka liuana na vamala na vampuevo va lutsilielo va va tumbula mu Mbimbiliya. Iya mu tonda mua kama ku ka liuana neni? Vihula vika mu tonda ku ka mu linga? Singaniekenu naua ku ka liuana na vantu va mua lema va tsa. Aci singaniekenu vati vu ka pua vuliuaneno vuaco. Mezi a katete a mu ka handeka, ku livumbatela na masozi a ndzolela.

20. Kapandi ka ka tua pande ku kala nako?

²⁰ Mua vusunga, tue ku santsela mua kama ku cikulaheso ca Yehova ca cisangukilo! Kaha tuli na vusunga ngecize ci ka lipuisamo, muomu Yehova ka kele lika na cizango, vunoni ua kala naua na ngolo ya ku ci puisamo. Tu lihakelenu kapandi ka ku kaniamesa lutsilielo lietu muli eci cikulaheso ca seho. Mu ku lingamo, tu ka kaniamesa vusamba vuetu na Yehova uze ua tu kulahesa ngue mua kulahesele Maliya na Mata ngecize: ‘Vantu va mua lema va ka sanguka!’