1. Vusunga vuka tuli navuo?

 ETU VANGAMBA va Yehova, tu tantekeya ngecize Ikeye ua tu lema kaha ua tonda tu yoye muono ua cili kaha ua ndzolela. (Loma 8:35-39) Kaha naua tu li na vusunga ngecize vitume via mu Mbimbiliya, vie ku tu kuasa ntsimbu yose nga tu vi kava. (Isaya 48:17, 18) Vunoni vati co nga tu hita mu visoti ka tua lavelele?

2. Visoti vika tu hasa ku lihita navio kaha visoti viaco vi hasa ku tu lingisa tu lihule vika?

² Vangamba va Yehova vose ve ku lihita na visoti. Ca ku muenako, umo kavusamba ua ha hiehi a hasa ku tu linga vimo vi hasa ku tu vavala ha mutima. Ni tu hasa ku pinda na citanga ca cihindu cize ci tu kaluuisa ku pangela vuino Yehova. Tu hasa ku hita mu ciyovo ni ku tu luisa omo lia lutsilielo luetu. Kaha vieseko ngeci muevi, vi hasa ku tu lingisa ku lihula nguetu: ‘Omo lia vika evi visoti vili na ku nji solokela? Nji na vihisa vimo ni? Vuno evi via muesa ngecize Yehova kesi na ku nji vezikisa ni?’ Nga mua livuaho laza ngoco, kati mu hilukile mu nima. Vangamba va Yehova vavengi, navo ve ku pinda na visinganieka viaco.—Visa. 22:1, 2; Hav. 1:2, 3.

3. Vika tu hasa ku lilongesa ku Visamo 34:19?

³ Tandenu Visamo 34:19. Tu talenu viuma vivali, vi tu hasa ku lilongesa ku samo yaco: (1) “Vakua vuviuke navo ve ku hita mu visoti. (2) Yehova ue ku tu ohiela ku visoti vietu. Vati Yehova ue ku tu ohiela? Njila imo ye ku lingamo, ya pua mu ku tu kuasa ku mona viuma ngue mu via fua mpundu. Vutuhu Yehova ua kulahesa ngecize tu kevua ndzolela nga tu mu pangela, vunoni ka tu lekele ngueni ka tu ka kala na visoti mu muono, houe. (Isaya 66:14) Ua tu kulahesa tu tuale mana ku muono uetu ua ku lutue:  Muono ua ya ya-ye, uze ua tonda linga tu ka u tambule. (2 Kol. 4:16-18) Vunoni mu ntsimbu ino, a tonda linga tu lihakele kapandi ka ku kolesa nkala litangua.—Vinie. 3:22-24.

4. Vika tu simutuila mu cilongesa cino?

⁴ Tu simutuilenu vika tu hasa ku lilongesa ku lungano lua vangamba va Yehova va ku ononoka, cipue vaze va va tumbula mu Mbimbiliya ni va ku matangua ano. Ngue mu tu mona, tu vose lelo lino tue ku hita mu visoti ka tua lavelele. Vunoni nga tu kulahela muli Yehova, ntsimbu yose a ka tu kuasa. (Visa. 55:22) Omo tu hilula malungano aco, lihulenu nguenu: ‘Vati nje ku lingile nga yange nje ku hitile mu cisoti caco? Vati aa malungano a na kaniamesa lukulahelo luange muli Yehova? Vilongesa vika nji hasa ku pangesa mu muono uange, nji na lilongesaho?’

5. Mu vitanga vika ua hitile Yakomba omo lia Lambane? (Talenu cikupulo ca helu lia Vutala.)

⁵ Vangamba va Yehova va va tumbula mu Mbimbiliya, navo va hitile mu visoti via ku tungumuna. Tu hilulenu muzimbu ua Yakomba. Ise ua mu sikile ku ka ambata mpuevo ha kati ka vana va Lambane, uze ua puile kavusoko kavo kaha naua mukua ku pangela Yehova. Kaha Yakomba va mu hele naua vusunga ngecize Yehova a ka mu vezikisa mua kama. (Njen. 28:1-4) Ngeci Yakomba uononokele ise, ua sile cifuti ca Kanana ua ile ku ndzivo ya Lambane. Kaha Lambane ua kele na vana vavali va vampuevo: Lea na Lakele. Yakomba ua lemeneho ua ntsongo, Lakele. Ngeci ua tavele ku pangela miaka 7, linga a mu ambate. (Njen. 29:18) Vunoni viuma ka viendele ngue mua vi lavelele Yakomba. Lambane ua mu endele ha vuongo na ku mu hana muaneni Lea, mu ku pua mpueyeni. Mu nima ya imo simano, Lambane ua tavesele Yakomba ku ambata mpuevo ya tondele Lakele, vunoni ngueni noho a mu pangele miaka 7 ikuavo. (Njen. 29:25-27) Kaha kati ovio lika, Lambane ua kele na ku zangamena-zangamena Yakomba mu mingoso. Nga ku pandakana miaka yose ya zangamenene Yakomba ya puile 20!—Njen. 31:41, 42.

6. Visoti vika vikuavo ua pindile navio Yakomba?

⁶ Yakomba ua pindile naua na visoti vikuavo. Ua kele na vusoko vua kama kaha vana veni ka va kele na ku litavasiana. Va hetele vene na ha ku landesa muanaye Yosefe ku vundungo. Kaha vana vavali va Yakomba, Simeone na Levi, va nehele luvinda mu vusoko na kasahuntu ku lizina lia Yehova. Mu ku vueza kuli evi, Lakele mpuevo ya lemeneho mua kama Yakomba ua tsile ha musongo ua ku sulumuna muaneni ua mu civali. Kaha ndzala ya kama ya hitile mu cifuti ca kele, ya mu lingisile a tinine ku Ingito, vutuhu tele na kulupa mua kama.—Njen. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Vati Yehova ua muesele ngecize Yakomba ua kele na ku muya ku mutima?

⁷ Mu visoti viose evi, Yakomba ka zimbalesele lukulahelo lueni muli Yehova na mu vikulaheso Vieni. Ngeci Yehova neni ua muesele ngecize Yakomba ue ku muya ku mutima. Ca ku muenako, vutuhu Lambane ua kele na ku mu zangamena, vunoni Yehova ua mu vezikisile na vupite. Kaha tuli na vusunga ngecize Yakomba ua santselele mua kama Yehova, mua liuanene lueka naua na muneni Yosefe, uze ya singaniekele ngecize ua tsa laza! Vusamba vua kama vua likuatele Yakomba na Yehova, vua mu kuasele ku kolesa mu vieseko viose evi. (Njen. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Ngeci mukemuo, nga tu kaniamesa vusamba vuetu na Yehova, netu tu ka hasa ku kolesa mu visoti via ku tungumuna.

8. Vika Muangana Ndaviti ua tondele ku linga?

⁸ Muangana Ndaviti ka puisilemo viose via tondele ku linga mu vipanga via Yehova. Ca ku  muenako, Ndaviti ua tondele mua kama ku tungila Njambi yeni tembele. Ngeci ua lekele cizango caco kuli kapolofeto Natane. Kaha Natane ua mu kumbuluile ngueni: “Linga viose vili mu mutima uove, muomu Njambi ali nove.” (1 Miz. 17:1, 2) Mua vusunga aa mezi a kaniamesele mua kama Ndaviti. Citava halumo, ua putukile vene ku liviukisila eci cipanga ca kama ca ku tunga mu ntsimbu oyo vene.

9. Vati Ndaviti ua lingile mua vuile muzimbu ua vusiua?

⁹ Vunoni mu ntsimbu ya indende, kapolofeto Natane ua hilukile na mizimbu ya vusiua. “Ku vutsiki vuze vene,” Yehova ua lekele Natane ngecize Ndaviti kati ikeye a ka tunga tembele, vunoni umo ua vana veni. (1 Miz. 17:3, 4, 11, 12) Vati ua lingile Ndaviti mua vuile ou muzimbu ua vusiua? Ua aluluile vutumbe vueni. Ua putukile ku tuala mana eni kati naua ku ku tunga, vunoni ku kungulula vimbongo na vikuata via tondekele muaneni Solomone linga a ka puisemo cipanga caco.—1 Miz. 29:1-5.

10. Vati Yehova ua vezikisile Ndaviti?

¹⁰ Mu nima ya ku leka Ndaviti ngecize kati ikeye a ka tunga tembele, Yehova ua lingile litavasiano neni. Ua kulahesele Ndaviti ngecize umo ua vana veni ikeye a ka pua muangana ku miaka yose. (2 Sam. 7:16) Aci singaniekenu ndzolela ya kevua Ndaviti mu mavu a aha, mua ka tantekeya ngecize ali na ku yoya miaka yose mu ku sika ca Yesu, Muangana ua ku cikota ceni. Ou muzimbu ua tu muesa ngecize cipue nga ka tu hasa ku linga viose vi tua tondele ku linga mu vipanga via Yehova, Njambi yetu a hasa ku tu hana vivezikiso vikuavo vize ka tua lavelelele.

11. Vati Vakua Kilistu va ku livanga va va vezikisile vutuhu Vuangana ka vuezile ha ntsimbu i va lavelelele? (Vilinga 6:7)

¹¹ Vakua Kilistu va ku livanga navo va hitile mu visoti ka va lavelelele. Ca ku muenako, va lavelele na ndzolela yose kuiza ca Vuangana vua Njambi. Vunoni ka va tantekeyele mpundu ntsimbu ika vue ku izile. (Vili. 1:6, 7) Vika va lingile? Va tualeleleho ku fuitangana mu cipanga ca ku ambulula. Kaha mu vua kele na ku lisanduoka vusunga, va limuenene ngecize Yehova ali na ku vezikisa kapandi kavo.—Tandenu Vilinga 6:7.

12. Vika va lingile Vakua Kilistu va ku livanga mu va kele mu ndzala?

¹² Ntsimbu imo, ‘ha mavu hose ha kele ndzala.’ (Vili. 11:28) Vakua Kilistu va ku livanga navo va hitile mu ndzala yaco. Aci singaniekenu kayando ka va muene omo lia ku hita mu ndzala ya kama. Mua vusunga, mitue ya vindzivo ya lisosomuene mua kama ku tuala ha vati va suka masoko avo. Kaha vakuendze vaze va kele na vutumbe vua ku vueza ku cipanga cavo ca ku ambulula, navo va hitile mu citanga ca kama. Citava halumo, va muene ngecize va na pande ku nakuila ku lutue vutumbe vuavo. Vutuhu Vakua Kilistu va hitile mu visoti viose evi, vunoni va litombuesele. Va tualeleleho ku ambulula muzimbu ua cili, mu njila yose oyo i va hasele kaha na ku limuesa vuhuanga umo na mukuavo na vakuavo Vakua Kilistu, va kele mu Yundeya.—Vili. 11:29, 30.

13. Vivezikiso vika va tambuile Vakua Kilistu mu va hitile mu ndzala?

¹³ Vivezikiso vika va tambuile Vakua Kilistu mu va hitile mu ndzala? Vaze va tambuile vukuasi, va limuenene livoko lia Yehova. (Mat. 6:31-33) Citava va likatele mua kama na vamuanaye vezile mu ku va kuasa. Kaha vaze va kunguluile milambu yaco va lihanene mu cipanga ca ku kuasa vamuanaye, navo va vuile ndzolela ya kala mu ku hana. (Vili. 20:35) Yehova ua va vezikisile vose mu va kele na ku litombuesa ku ku aluluka ca viuma.

14. Vika via solokelele Mbanambasa na kapostolo Paulu kaha vika viezilemo?

¹⁴ Vakua Kilistu va ku livanga va kele na ku va  luisa vintsimbu via vingi. Kaha vintsimbu vimo, na ku luisa caco tele ka va ci lavelele. Tu ci simutuilenu via solokelele na Mbanambasa na kapostolo Paulu, mu va kele na ku ambuluila ku Listala. Ha katete vakua Listala va kele na ku va tambula na ndzolela na ku va halakana. Vunoni mu nima ya ntsimbu, vitozi “va sindiyile vivunga” hamo lika na vaze vantu va va ambuluile, linga va ase Paulu mavue na ku mu seza ngue na tsi. (Vili. 14:19) Vunoni Mbanambasa na Paulu va tualeleho ku ambuluila ku cihela ceka. Va kuasele vavengi ‘ku pua vandongesi.’ Kaha mezi avo, lungano luavo, lua kaniamesele vamuanaye. (Tandenu Vilinga 14:21, 22.) Vavengi va uanene vukuasi vua kama omo lia Mbanambasa na Paulu ku tualelelaho ku ambulula, vutuhu va kele na ku va luisa. Netu nga ka tu likela ku pangela Yehova, tu ka tambula vivezikiso.

15. Vika mua lilongesa ku lungano lua muanetu A. H. Macmillan?

¹⁵ Mu miaka ya kokelele mu 1914, vangamba va Yehova va lavelelele viuma via vingi. Tu ci hilulenu lungano lua muanetu A. H. Macmillan. Ngeci mua vavengi va kele ku ntsimbu ize, muanetu A. H. Macmillan ua singaniekele ngecize vuovuno va tambula cilunguiso cavo ca kuya muilu. Mu cimo cimpande ca hele mu Setembro ya 1914, ua handekele ngueni: “Vamuanetu cino halumo cikeco cimpande cange ca ku manusuila. Vunoni tua tantekeya nguetu ka ca puile ca ku manusuila.” Mu nima ya ntsimbu muanetu Macmillan ua sonekele ngueni: “Nji mona etu vamo, tua tuntulile mua kama, mu ku singanieka nguetu tuya muilu ha ntsimbu ize vene.” Kaha ua vuezeleko ngueni: “Etu vi tua pande ku linga lika, ku fuitangana mu cipanga ca muangana.” Kaha mukemuo vene mua lingile muanetu Macmillan. Ua kele na ntuima ya ku ambulula. Kaha ua kele na vukovelelo vua ku kaniamesa vamuanetu va kele mu tumenga omo lia ku viana ku lihaka mu via mavu. Kaha ua tualeleho ku kunguluka ku viuano viose ambe vene mua kulupilile. Vukuasi vuka ua uanene muanetu Macmillan mu ku fuitangana mu ntsimbu ya kele na ku lavelela cilunguiso ceni? Mukua lisupile ntsimbu ya indende ku ku-tsa ceni mu 1966, ua sonekele ngueni: “Lusilielo luange kasi lua kaniama.” Mua vusunga, ua tu sila lungano lua cili lu tua pande ku tambuluisa tu vose, cikuma-kuma nga tuli na ku hita mu vieseko vili na ku simbula ku tuvakana na muze mu tua lavelele!—VaHe. 13:7.

16. Citanga cika ua litulukuile naco muanetu Herbert Jennings na mpueyeni? (Tiango 4:14)

¹⁶ Cingi ca vangamba va Yehova, ve ku litulukua na vitanga via cihindu. Ca ku muenako, mu muzimbu ueni ua ku yoya, muanetu Herbert Jennings b ua lomboluelele mua vati muono ua va tovalele hamo lika na mpueyeni mu cipanga ca vumisionaliu ku Gana. Vunoni ca vusiua, mu nima ya ntsimbu va mu uanene na vuvezi vua ku hianesamo ndzolela na matekoteko. Kaha mu ku lombolola musongo ua ku hita-hitaho ua kele nauo, muanetu Herbert ua pangesele lizi lia ku Tiango 4:14, ngueni: “Musongo uaco ua puile ngue visoti vi ku iza mene ka va levelele.” (Tandenu.) Kaha ua sonekele ngueni: “Tua tavele ku aluluka ca viuma, ngeci tua likuminine ku seza Gana na vavusamba vetu vavengi linga tu hiluke kuimbo lietu ku Canadá tu ka tale via cihindu. Yehova ua kuasele muanetu Herbert na mpueyeni ku tualelelaho ku mu pangela na lukakatela vutuhu va kele na ku pinda na citanga ca cihindu.

17. Vati lungano lua muanetu Herbert lua kuasa vamuanetu vakuavo?

¹⁷ Mezi a vusunga a muanetu Herbert a kuata ku miono ya vamuanetu vavengi. Ca  ku muenako, umo ndumbuetu ua sonekele ngueni: “Kanda nji ci tandeho mezi a nji kuata ku mutima, ngeci mua mezi a nja tandele mu muzimbu ua ku yoya ua muanetu Herbert. Ku tantekeya vati muanetu Herbert ua sile cipanga ca lemene linga a ka tale via cihindu, ca nji kuasele ku mona citanga cange mu njila ya cili.” Kaha umo muanetu ua sonekele ngueni: “Mu nima ya ku pua mukuluntu mu cikungulukilo mu miaka likumi, nja pandele ku seza civezikiso cange ca vukuluntu omo lia umo musongo ua mu vuongo. Nja kele na ku livua vungoco mu cifua ca ku linga ku tanda mizimbu ya ku yoya ca kele naua na ku vueza ku vusiua vuange. Vunoni lukakatela lua muanetu Herbert, lua nji kaniamesele mua kama.” Evi via tu vuluisa ngecize nga tuli na ku hita mu visoti via ku tungumuna, kasi tu hasa ku kaniamesa vakuetu. Nga viuma mu muono ka via endele ngue mu tua tondele, tu hasa ku pua lungano lua lutsilielo kuli vakuetu.—1 Pet. 5:9.

18. Ngue mu vi na muesa vikupulo, vika mua lilongesa ku lungano lua umo ntuluue ku Nigeria?

¹⁸ Viyovo ngeci mua musongo ua COVID-19, ya kuata ku vangamba va Yehova vavengi. Ca ku muenako, umo ndumbuetu ua ntuluue ku Nigeria via ku-lia via mu huilile. Tangua limo ku cimene, va lisupile lika na ngandza imo lika ya luoso. Ngeci mukemuo, muneni ua mpuevo ua mu i huile ngueni, vika tu lia mu tu manusula a ka kangandza? Ndumbuetu ua kumbuluile muaneni ngueni, mu ku linga ka vesi naua na vimbongo ni via ku-lia, va na pande ku tambuluisa ntuluue ua ku Zalefate, va lie via ku-lia viavo via ku manusuila kaha mu nima yaco va kulahele na mutima uose muli Yehova. (1 Vam. 17:8-16) Kaha ntsimbu kanda va singanieke ha vika va lia ku mutana, va tambuile cimo cikasa ca via ku-lia ca ku tunda kuli vamuanaye. Mu cikasa caco, mua kele via ku-lia vie ku va ambatele visimano vivali ni ku tuvakana oho. Ngeci ndumbuetu ua handekele ngueni, ka nongonuene ngecize mu ntsimbu i va kele na ku simutuila  na muneni, Yehova ua kele na ku va halakana. Mua vusunga, mu tue ku kulahela muli Yehova, visoti vi tue kuli hitulukua navio mu muono, vie ku pua vukovelelo vua ku suena mu hiehi neni.—1 Pet. 5:6, 7.

19. Ku luisa cika ali na ku lihita naco muanetu Aleksey Yershov?

¹⁹ Mu miaka ino, vamuanetu na vandumbuetu vali na ku hita mu ku luisa cize ka va lavelelele. Halakanenu muzimbu ua muanetu Aleksey Yershov ua ku Russia. Mu va mu mbatizile mu 1994, vamuanetu ku Russia va kele na ku lemesa mu ciyulo. Mu miaka ya hateleko, viuma via putukile ku aluluka. Mu 2020, vapulisia va kovelele mu ndzivo ya muanetu Yershov ku ndzili na ku mu nieka vimo vitenga vieni. Mu nima ya vimo vingonde, vakua nguvulu va mu vangeyele imo milonga. Kaha viuma via mu vavalele mua kama ku mutima, via puile ku tantekeya ngecize milonga i va mu vangeyele ya hitukilile ha vimo vivideo via lekesele kuli umo cingungu ua likuisile ku pua ndongesi ua Mbimbiliya kampe muaka ua mutuntu!

20. Vati muanetu Yershov ua kaniamesa vusamba vueni na Yehova?

²⁰ Vuno kuli vimo via cili vieza mu ku luisa ca muanetu Yershov ni? Eyo. Vusamba vueni na Yehova vu na kaniama mua kama. Ivene ngueni: “Nange na mpueyange tue ku vundila mua kama ku-sua kumo. Nja nongonuene ngecize nga ka nja hasele ku kolesa mu visoti evi ca ku hona na vukuasi vua Yehova.” Ua vuezeleko naua ngueni: “Ku lilongesa mu vulika, ce ku nji kuasa ku vula vusiua. Nje ku hilula ha malungano a vangamba va Njambi va ku ononoka va ku nima. Mu Mbimbiliya mua kala mizimbu ya ingi ya tsindika ha seho, ya ku huima mbunge na ku kulahela muli Yehova.”

21. Vika tua lilongesa mu cilongesa cino?

²¹ Vika tua lilongesa mu cilongesa cino? Mu mavu ano, muono ua kala ndzimba. Vutuhu ngoco, Yehova kasi ue ku tualelelaho ku kuasa vangamba veni ve ku mu kulahela. Ngue mu u na muesele mukanda ua mutue ua cilongesa cino, “Tua tuingi tuyando tua mukua vuviuke; Vunoni Yehova a mu ohiela ku viose ovio.” (Visa. 34:19) Ngeci mukemuo, tu tualelenuho ku lihakela kapandi kati ku tuala mana ku visoti vietu, vunoni ku ngolo ye ku tu hana Yehova. Nga tu lingamo, tu ka hasa ku handeka ngeci mua kapostolo Paulu nguetu: “Nji ku hasa viose muli uze ue ku nji kolesa.”—Filp. 4:13.