1. Muntu nga naluluka, ue ku linga vika?

 NGA TU LINGA vupi tua pande ku liveya. Kuliya na Mbimbiliya, muntu nga naluluka ue ku zinda vupi vua na lingi, ue ku likelavuo kaha na ku likuminia ku hona ku hilukila vupi vuaco.—Mat. 3:8; Vili. 3:19; 2 Pet. 3:9.

2. Omo lia vika tu vose tua tondeka ku lilongesa ku liveya? (Nehemiya 8:​9-11)

² Tu vose tua tondeka ku lilongesa ku liveya. Omo lia vika? Muomu tue ku vulumuna matangua ose. Mu ku linga tu vana va Andama na Eva, ngeci tue ku vulumuna na kutsa. (Loma 3:23; 5:12) Uahi a hasa ku tina ku viuma viaco evi. Ambe vene vakua lutsilielo va ku laza, ngeci mua Paulu, va luile na vizango via vipi. (Loma 7:​21-24) Vunoni ka tua pandele kuivua vusiua omo lia vupi vuetu. Muomu Yehova ua pua mukua cikeketima, kaha a tonda tu yoye mu ndzolela. Aci singaniekenu via solokelele vaYundeya ku ntsimbu ya Nehemiya. (Tandenu Nehemiya 8:​9-11.) Yehova ka tondele va lisosomue cikuma mu ku singanieka ha vupi vu va lingile kunima. Cikuavo naua, ua tondele ngecize vaYundeya va mu lemese na ndzolela. Kaha Yehova na tantekeya nguendi, nga muntu a liveya a hasa ku yoya mu ndzolela. Ngeci ue ku tu longesa ku liveya. Nga tu liveya, tu kalenu na vusunga nguetu, Tatetu ua cikeketima a tuecela.

3. Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

³ Mu cilongesa cino, tu hilula viuma vitatu ku tuala ha ku liveya: (1) Vika ua longesele Yehova ku vaIsaleli ku tuala ha ku liveya? (2) Vati Yehova ua kuasele vakua vupi ku liveya? Kaha (3) vika ua longesele Yesu vandongesi vendi ku tuala ha ku liveya?

 VIKA UA LONGESELE YEHOVA KU VAISALELI KU TUALA HA KU LIVEYA?

4. Vika Yehova ua longesele vaIsaleli ku tuala ha ku liveya?

⁴ Yehova mua hele masiko ku vaIsaleli, va kulahesele ku mu ononoka. Nga va puisilemo cikulaheso caco, Yehova ue ku va niungile na ku va vezikisa. Yehova ua handekele ku tuala ha masiko aco nguendi: “Lisiko eli li nji ku ku sika litangua lia lelo, ka lia ku kaluuilile, cipue ka liesi ku laako.” (Ndeu. 30:​11, 16) Vunoni nga vaIsaleli ve ku muesele lisino mu ku lemesa vanjambi veka, Yehova ue ku likelele ku va niunga na ku va vezikisa. Vutuhu ngoco, ka ca lombolokele ngecize Yehova ua va mbilile kuti. Va kele na vukovelelo vua ‘ku hiluka kuli Yehova Njambi yavo, kaha na ku ononoka ku lizi lieni.’ (Ndeu. 30:​1-3, 17-20) Ni nguetu, Yehova ua va hanene vukovelelo vua ku liveya. Kaha nga ve ku lingilemo, Yehova ue ku va vezikisile na ku va niunga lueka naua.

5. Vati Yehova ua muesele nguendi ka mbilile kuti vaIsaleli? (2 Vamiangana 17:​13, 14)

⁵ VaIsaleli va kele na ku muesa lisino kuli Yehova ku hilukila na ku hilukila. Va lemesele vanjambi veka, na ku linga vipi vikuavo. Omo liaco, va kele na ku yanda cikuma. Vunoni Yehova ua tualeleleho ku kuasa vaIsaleli linga va mu lemese lueka naua. Ua kele na ku tuma vapolofeto vendi va mamune vaIsaleli linga valuluke na ku hiluka kuli Ikeye.—Tandenu 2 Vamiangana 17:​13, 14.

6. Vati Yehova ua pangesele vapolofeto mu ku longesa vangamba vendi seho ya ku liveya? (Talenu naua cikupulo.)

⁶ Yehova ua kele na ku tuma vapolofeto vendi va mamune vaIsaleli ku tuala ha viuma vie ku va solokelele nga va muesa lisino. Ca ku muenako, ku hitila muli Yelemiya, Yehova ua handekele nguendi: “Hiluka, ove mukua ku tanguka Isaleli . . . Ka nji ka mi tala na vutenu; muomu nji mukua cikeketima . . . Ka nji ka niunga vutenu ku miaka yose cahi. Litavele lika vupi vuove, ngecize u na vulumuna kuli Yehova.” (Yele. 3:​12, 13) Kaha ku hitila muli Yoele, Yehova ua handekele nguendi: “[Hilukenu] kuli ange na mutima uenu uose.” (Yoele 2:​12, 13) Cikuavo naua,  ku hitila muli Isaya ua handekele nguendi: “Livukisienu; fumisenu vupi vua vilinga vienu ku meso ange; likelienu ku linga vupi.” (Isaya 1:​16-19) Kaha ku hitila muli Ezekiele, Yehova uehuile nguendi: “Ange nji li na ku viukilila ku-tsa ca mukua vupi, ni? . . . Kaha ka ca hianene ni nga a aluluke mu njila yeni, na ku yoya? Muomu ka nje ku viukilila ku-tsa co uze a ku tsa. . . lialuluisienu, na ku yoya.” (Ezek. 18:​23, 32) Mua vusunga, Yehova ue kuivua ndzolela ya kama mue ku mona muntu aluluka, muomu a tonda vose va yoye miaka yose! Ngeci mukemuo, Yehova ke ku vandamena ku kuasa muntu noho naluluka lika, houe. Tu talenu vimo vimueso.

7. Vika Yehova ua longesele vangamba vendi na muzimbu ku Hoziya na mpueyendi?

⁷ Yehova ua longesele vangamba vendi ku tuala ha ku liveya, mu ku pangesa cimueso ca Ngomele mpuevo ya Hoziya. Munima ya ku linga vupangala, ua sezele Hoziya linga a kale na vamala veka. Vuno ua lingile vupi vua kama cikuma kaha ka ca tavele ku mu kuasa ni? Yehova ue ku mona vili ku mutima ua muntu, ngeci ua tumine Hoziya nguendi: “Ya naua, lema mpuevo, mukua ku lilema na kavusamba keni, ikeye cikoyi, ngue muze Yehova mu a na leme vana va Isaleli, vutuhu va na alulukila vanjambi veka.” (Hoz. 3:1; Visi. 16:2) Nga mu talaho vuino, mpuevo ya Hoziya kasi ua kele na ku linga vupi vua kama. Vutuhu ngoco, Yehova ua tumine Hoziya ku lihamba nendi. a Ku hitila mu cimueso caco, Yehova ua tondele ku longesa vangamba vendi vati ua livuile ku tuala hali vakevo. Vutuhu va kele na ku tualelelaho ku linga vupi, vunoni Yehova kasi ua va lemene. Ngeci mukemuo, kusua kumo ua kele na ku tuma vapolofeto mu ku va kuasa ku liveya na kualuluka. Vuno eci cimueso ca muesa ngecize, Yehova uze uapua ‘mukua ku hilula mitima,’ ue ku kuasa vakua ku tualelelaho ku linga vupi vua kama linga valuluke ni? (Visi. 17:3) Tu talenu mizimbu ikuavo ku tuala ha cimpande caco.

VATI YEHOVA UE KU KUASA VAKUA VUPI KU LIVEYA?

8. Vika ua lingile Yehova mu ku kuasa Kaini ku liveya? (Njenisisi 4:​3-7) (Talenu naua cikupulo.)

⁸ Kaini ua puile muana ua ku livanga ua Andama na Eva. Ngeci mua vana vose, nendi ua suanene vupi vua visemi vendi. Ngeci Mbimbiliya nguayo: “Vilinga vieni via puile via vipi.” (1 Yoa. 3:12) Halumo vikevio via lingisile Yehova ‘a viane Kaini na cikombelo ceni.’ Mu cihela ca kualuluka “Kaini ua tenukile cikuma, na cihanga ceni ca lavele.” Vika ua lingile Yehova mu ku mu kuasa? (Tandenu Njenisisi 4:​3-7.) Yehova ua handekele nendi na ngozi na ku mu leka nguendi, ue ku mu vezikisile nga a linga via cili. Cikuavo naua, ua mu lunguile ku vusonde vua ku linga vupi. Ca vusiua, Kaini ka halakanene Yehova. Vuno Yehova ua likelele ku kuasa vantu ku liveya, muomu Kaini ka mu halakanene ni? Houe!

9. Vati Yehova ua kuasele Ndaviti ku liveya?

⁹ Yehova ua lemene cikuma Muangana Ndaviti, ngeci ua mu tumbuile nguendi: “Yala ua ku mutima uange.” (Vili. 13:22) Vunoni Ndaviti ua lingile vupi vua kama, ngeci mua vupangala na ku tsiha. Omo lia vupi vuaco, kuliya na Masiko a Mosesa, va pandele ku mu tsiha. (Levi. 20:10; Num. 35:31) Vunoni Yehova ua mu kuasele ku liveya. b Ua tumine  kapolofeto Natane kuli muangana Ndaviti, vutuhu kalulukile ni ku muesa cizango ca ku lingamo. Natane ua pangesele cisimo mu ku kuasa Ndaviti kuivuisisa ngecize ua lingile vupi vua kama. Omo liaco, Ndaviti ua nongonuene nguendi ua vuisile Yehova vusiua vua kama, ngeci ualulukile. (2 Sam. 12:​1-14) Kaha ua sonekele Visamo 51 mu ku muesa ngecize ua liveyele mua kama. Eyi samo ye ku lembezieka vantu vavengi ve ku vulumuna na ku va kuasa ku liveya. Mua vusunga, ce ku tu vuisa ndzolela ya kama ku tantekeya ngecize Yehova ua lemene Ndaviti na ku mu kuasa ku liveya.

10. Vati mue ku livua mu ku tantekeya nguenu Yehova ue ku tu muesa ntsintsa na ku tuecela?

¹⁰ Yehova ua zinda vupi vuose. (Visa. 5:​4, 5) Vunoni ua tu lema, ngeci mu tue ku vulumuna ue ku tonda ku tu kuasa. Ntsimbu yose Yehova ue ku linga cose mu ku kuasa vantu vose ambe vene vaze ve ku linga vupi vua kama. Mua vusunga, ce ku tu lembezieka ku tantekeya nguetu Yehova ua kala na cizango ca ku tuecela! Nga tu hilula ha ntsintsa na kuecela ca Yehova, tu ka lihakela kapandi ka ku muononoka na ku liveya vuasi nga tu vulumuna. Tu talenu honi via longesele Yesu ku vandongesi vendi ku tuala ha ku liveya.

VIA LONGESELE YESU KU VANDONGESI VENDI KU TUALA HA KU LIVEYA

11-12. Cisimo cika Yesu ua pangesele mu ku kuasa ku mona vukama vua cikeketima ca Yehova? (Talenu cikupulo.)

¹¹ Mesiya ua solokele mu sekulu ya ku livanga. Ngue mu ci na muesa cilongesa ci na hiti, Yehova ua pangesele Yoano Mukua ku Mbatiza na Yesu Kilistu mu ku longesa vantu seho ya ku liveya.—Mat. 3:​1, 2; 4:17.

¹² Yesu mua kele ha mavu, ua longesele vandongesi ngecize Ise ua kala na cizango ca kuecela vipi. Ua lingilemo mu kuta cisimo ca muana ua zimbalele. Muana uaco ua hanguile ku fuma ha ndzivo na ku ka linga viuma via vipi. Vunoni munima ya ntsimbu ua “putukile ku singanieka vuino” na ku hiluka ku ndzivo. Vika ise ua lingile? Yesu ua handekele nguendi: “Tele acili ku lahako, ise ua mu muene, kaha ua muivuilile ngozi. Ngeci ua tuntile ua ka mu vumbatelele naku mu  tsemba.” Muana ka lavelele nguendi ise ue ku muecelele, ngeci ua vundilile ise linga a mu puise ngamba. Vunoni ise ua kele na cizango ca ku muecela na ku mu tumbula nguendi: “Ou munange” kaha na ku mu tava ku hiluka ku ndzivo. Ise ua handekele nguendi: “Ua zimbalele vunoni nja mu uana.” (Luka 15:​11-32) Yesu mua kele muilu, ua muene vati Yehova ua kele na ku muesa ngozi kaha na kuecela vakua ku liveya. Mua vusunga, eci cisimo ce ku tu lembezieka na ku tu kuasa ku mona vukama vua cikeketima ca Tatetu Yehova.

13-14. Vika Petulu ua lilongesele ku tuala ha ku liveya, kaha vika ua longesele vakuavo? (Talenu naua cikupulo.)

¹³ Kapostolo Petulu ua lilongesele ku lungano lua Yesu ngecize Yehova ue kuecela vakua ku liveya. Petulu ua sevukile lua luingi, kaha Yesu ntsimbu yose ua kele na cizango ca ku muecela. Ca ku muenako, munima ya ku viana Yesu lutatu, Petulu ua livuile mua ku pihia omo lia viuma via lingile. (Mat. 26:​34, 35, 69-75) Kaha Yesu mua sangukile, ua solokelele Petulu mua kele kua likaliendi. (Luka 24:​33, 34; 1 Kol. 15:​3-5) Yesu ua tantekeyele nguendi Petulu ualulukile, ngeci ua mu hele vusunga nguendi na muecela.—Talenu Mako 16:7.

¹⁴ Mu ku linga Petulu ua limuenene kuecela ca Yehova na Yesu, ua hasele ku longesa vakuavo ku liveya na kuecela. Munima ya litangua lia Pentekosta, Petulu ua hanene cimpande ku cimo civunga ca vaYundeya ka va tsilielele muli Yesu. Petulu ua lomboluele ngecize va kele na mulonga ua kutsa ca Mesiya. Vutuhu ngoco, Petulu ua va muesele cilemo na ku va lambelela nguendi: “Alulukenu ku mitima yenu, hilukenu naua, linga va zimangane vipi vienu, ngoco ku keza zintsimbu zia ku kanguisa zia ku fuma ku meso a Muangana.” (Vili. 3:​14, 15, 17, 19) Petulu ua muesele ngecize, ku liveya cikeco ce ku kuasa muntu  ku likela ku linga viuma via vipi na kualulula visinganieka viendi. Kaha munima yaco, muntu ue ku putuka lueka ku linga viuma via cili mu ku vuisa Yehova ndzolela. Cikuavo naua, Petulu ua muesele nguendi Yehova ue ku tuecela mpundu ni nguetu, ue ku zimangana vupi vuetu mu vutuntu. Munima ya miaka, Petulu ua hele vusunga ku Vakua Kilistu nguendi: ‘Yehova . . . a li na lukakatela lua ngozi nenu, ka hianga ngecize umosi a ka nonge, vunoni ngecize vose va hete ku ku-aluluka.’ (2 Pet. 3:9) Mua vusunga, ce ku tu lembezieka ku tantekeya ngecize Yehova ue ku tuecela mu vutuntu!

15-16. (a) Vati kapostolo Paulu ua lilongesele ku tuala ha ku liveya? (1 Timoteo 1:​12-15) (b) Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

¹⁵ Paulu ua lingile viuma via vingi via ku pihia, ngeci mua ku yandesa Vakua Kilistu. Omo liaco, cingi ca Vakua Kilistu va singaniekele nguavo, Paulu na limo litangua liahi akaluluka. Vunoni Yesu ka muene Paulu ngue mu va kele na ku mu muenamona vakuavo. Yesu ua tantekeyele nguendi, Paulu citava aluluke na ku liveya. Yehova na Yesu va muene vifua via cili muli Paulu. Ngeci mukemuo Yesu ua handekele nguendi: “Ikeye citenga ci nji na lihanguila.” (Vili. 9:15) Kaha Yesu ua lingile vene cikomoueso linga a kuase Paulu ku liveya. (Vili. 7:58–8:3; 9:​1-9, 17-20) Paulu mua puile Mukua Kulistu, lua luingi ua muesele ku santsela ku cilemo na cikeketima ca mu muesele Yehova na Yesu. (Tandenu 1 Timoteo 1:​12-15.) Ku santsela caco ca lingisile Paulu ku handeka nguendi: “Ngozi ya Njambi i ku tuala ku kualuluka ca mutima.”—Loma 2:4.

¹⁶ Ntsimbu imo, Paulu ua tambuile umo muzimbu ua ku pihia cikuma, ku tuala ha cikungulukilo ca ku Kolintu. Umo yala ua lingile vupangala, vunoni va mu tavesele ku tualelelaho ku kala mu cikungulukilo. Vati ua lingile Paulu? Via sonekele ku tuala ha cikungulukilo ca ku Kolintu vi tu longesa ngecize, Yehova ue ku sungamesa vangamba vendi na cilemo kaha ue ku va muesa cikeketima nga va liveya. Mu cilongesa ci na hatako, tu ka mona via solokele mu cikungulukilo ca ku Kolintu. Kaha tu ka lilongesa naua vati tu hasa ku tambuluisa cikeketima ca Yehova.