1-2. Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

VINTSIMBU vimo, tue ku singanieka ha vusunga vuno; muono matangua ano, ua pua ua uihi kaha “ua sula na tuyando.” (Yombi 14:1) Omo liaco, tua kala na vusunga vua ku ivua vusiua vintsimbu vimo. Kaha kati yetu lika, vamo vangamba va Yehova ku laza navo va livuilemo. Kaha vamo vene va tondele na ku tsa. (1 Vam. 19:2-4; Yombi 3:1-3, 11; 7:15, 16) Vunoni mu vintsimbu via vingi Yehova, Njambi uze u va tsilielelele ua va lembeziekele na ku va kaniamesa. Mizimbu yavo, va i soneka mu Mbimbiliya na vutumbe vua ku tu longesa na ku tu kaniamesa.—Loma 15:4.

² Mu cilongesa cino tu hilula via vamo vangamba va Yehova va kolesele mu vieseko via kama. Tu lilongesa via Yosefe muana Yakomba, ntuluue Naomi na nayemueno Lute, umo kaLevi ua sonekele Visamo 73, kaha na kapostolo Petulu. Vati Yehova ua va kaniamesele? Kaha vika tu vose tu hasa ku lilongesa ku malungano avo? Vikumbululo ku vihula evi, vi ka tu hana vusunga ngecize “Yehova ali ha hiehi na vaze va li na mutima ua ku tsa” kaha naua “ohiela vaze va li na cimbembesi ca ku vavala.”—Visa. 34:18.

3-4. Vika via solokelele Yosefe tele a ci li kankavala?

³ Yosefe tele a lingila ku puisa miaka 17, ua lotole vilota vivali via tundile kuli Njambi. Evi vilota via muesele ngecize, Yosefe ue ku puile muntu ua kama cikuma mu vusoko i ve ku singimikile vose. (Njen. 37:5-10) Vunoni mu nima ya vilota viaco, muono ua Yosefe ua alulukile vuasi-vuasi. Mu cihela ca ku mu muesa kasingimiko, vamuanaye va mu landesele mu ku pua ndungo ku ndzivo ya umo mukua Ingito, ua lizina Potifale. (Njen. 37:21-28) Muono ua Yosefe ua alulukile mu ntsimbu ya indende lika, ka puile naua uze  muana i va lemene cikuma kuli ise, vunoni ua ka puile ngamba ua ku hona seho kuli umo mukua Ingito ka lemesele Yehova.—Njen. 39:1.

⁴ Vunoni visoti via Yosefe kasi via tualeleho ku livuezelela. Mpuevo ya Potifale ua vangayelele Yosefe ngueni ua tondele ku mu kuata ku ndzili. Potifale mua vi vuile, mu cihela ca ku tondesesa vuino cimpande caco nga capuile vusunga ni makuli, vunoni ua tambuile Yosefe na ku mu mbila mu kamenga mu va mu kutile mu malienge. (Njen. 39:14-20; Visa. 105:17, 18) Aci singaniekenu vati mukuendze Yosefe ua livuile mu va mu vangeyele ngecize, ua tondele ku kuata mpuevo ya mbala ku ndzili. Kaha aci singaniekenu naua vati eci ku vangeya, ca kuitile mazilo ku lizina lia Yehova. Mua vusunga, Yosefe ua kele na vusunga vua ku ivua vusiua!

5. Vati Yosefe ua hasele ku vula vusiua?

⁵ Mu ku linga na laza Yosefe ua puile ndungo, kaha mu va mu hakele mu kamenga na vimo viahi vie ku hasele ku linga mangana va mu patule mu kamenga. Vika via mu kuasele ku kolesa? Mu cihela ca ku tuala mana ku viuma vintsa ka hasele ku linga, Yosefe ua lihakele kapandi ka ku fuitangana mu cipanga ci va mu kundikile. Kaha helu lia viose, Yosefe ua tualele mana ku ku vuisa Yehova Njambi yeni ndzolela. Ngeci mukemuo, Yehova ua vezikisile viose via lingile Yosefe.—Njen. 39:21-23.

6. Vati halumo vilota via Yosefe via mu kaniamesele?

⁶ Ku hilula ha vilota via mu hanene Yehova ku nima, halumo ca kaniamesele cikuma Yosefe. Muomu vilota viaco via muesele ngecize, ue ku hasele ku mona lueka vusoko vueni kaha ue ku patukile mu vundungo vua kele. Evi vikevio mpundu via solokele. Yosefe mua puisile miaka 37, vilota vieni via putukile ku lipuisamo mu njila ya ku komouesa cikuma!—Njen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Kuliya na 1 Petulu 5:10, vika vi hasa ku tu kuasa tu kolese mu vieseko?

⁷ Vi tu lilongesaho. Muzimbu ua Yosefe ua tu vuluisa ngecize ano mavu a sula na vukenia kaha vantu va hasa ku tu muesa vuhenge. Vintsimbu vimo ambe mukua Kilistu ngeci muetu,  a hasa ku tu muesa vuhenge. Vunoni nga tu puisa Yehova Vutinino vuetu, ka tu ka zeye ni ku likela ku mu pangela. (Visa. 62:6, 7; tandenu 1 Petulu 5:10.) Vulukenu ngecize, Yehova ua hanene vilota via ku komouesa kuli Yosefe, halumo tele ali na miaka 17 lika. Eci ci tu hana vusunga nguetu, Yehova ua tsiliela mu vangamba veni va vakuendze. Lelo lino, vakuendze va vengi tu hasa ku va setekesa na Yosefe. Mu njila ika? Muomu navo va kala na lutsilielo muli Yehova ngeci mua Yosefe. Kaha vamo ve ku va muesa vuhenge mu ku va mbila mu tumenga omo lia ku viana ku muesa lisino kuli Njambi.—Visa. 110:3.

8. Vika via solokelele Naomi na Lute?

⁸ Omo lia ndzala ya kama ya kele mu Yunda, Naomi na vusoko vueni va nungulukilile ku cifuti ca Moave mu ku pua vakua ku lisuka. Mu nima ya ntsimbu, yala lia Naomi Elimeleki ua tsile kaha Naomi ua salele lika na vana veni vavali va va mala. Kaha vana veni va ambatele vampuevo va ku moave, Luti na Olepa. Mu nima ya miaka 10 vana va Naomi vose vavali va tsile. Kaha ka va sezele vana na vamo vahi. (Lute 1:1-5) Aci singaniekenu ku vavala ci va vuile ava vampuevo vatatu! Eyo, Lute na Olepa ve ku hasele ku somboka lueka. Vunoni iya honi ue ku hasele ku niunga kasinakazi Naomi? Omo lia vusiua na ku vavala ku mutima ca kele na kuivua Naomi, ua hetele ha ku handeka ngueni: “Kati mu nji tumbule Naomi, nji tumbulienu Mala; muomu Mukua Ngolo yose na lingi nange via ku sasa.” Mu nima ya viose evi via ku vihia via mu solokelele, Naomi ua hilukile ku Mbetelema kaha Lute ua ile neni.—Lute 1:7, 18-20.

9. Kuliya na Lute 1:16, 17, 22, vati Lute ua kaniamesele Naomi?

⁹ Vika via kuasele Naomi? Cilemo ka ce ku hua. Ca ku muenako, nayemueno Lute ua mu muesele cilemo ka ce ku hua mu ku likata neni. (Tandenu Lute 1:16, 17, 22.) Mu va ka heletele ku Mbetelema, Lute ua ka fuitanganene mu ku ya na ku pupulula mu mehia linga a uane via kulia veni hamo lika na nayemueno Naomi. Omo lia vuntu vua cili vua muesele, vantu vose va hasele ku mona ngecize Lute ua puile mpuevo ua cili kaha ua kuhia ku coto.—Lute 3:11; 4:15.

10. Mu vinjila vika Yehova ua muesele cilemo ceni kuli Naomi na Lute?

¹⁰ Yehova ua hele lisiko ku vaIsaleli lia muesele cikeketima ceni ku vahutu ngeci mua Naomi na Lute. Ua lekele vaIsaleli ngueni, nga vaheta ha ntsimbu ya kutia, ka va pandele kutia vimbuto viose ambe vize via kele ku mikolo ya lihia, linga va sile vihutu na vaze vakua ku lisuka va ku pupululemo. (Levi. 19:9, 10) Ngeci mukemuo, ka ca tondekele Naomi na Lute vaye na ku lomba via kulia. Vunoni ve ku hasele ku nona mu lihia liose olio muomu vakele na mpoko yaco.

11-12. Vati Mboazi ua vuisile ndzolela Naomi na Lute?

¹¹ Lute ua ka pupuluile mu lihia lia umo mpite lizina lieni Mboazi. Mboazi ua li komokelele cikuma mua muene lukakatela na cilemo via muesele Lute kuli nayemueno Naomi. Kaha mu nima ya ntsimbu, Mboazi ua ambatele Lute kaha na ku hiluisa meha a puile a vusoko vua Naomi linga a pue vusuana vua vana vua Lute. (Lute 4:9-13) Lute na Mboazi va kele na muana lizina lieni Ovende uze ua puile kuku ya Muangana Ndaviti.—Lute 4:17.

¹² Aci singaniekenu ha ndzolela ya vuile Naomi omo ua muene mutekulieni Ovende! Kaha eci ca mu lingisile ku muaniena mutima ueni kuli Yehova mu civundilo mu ku muesa ku santsela. Vunoni kua kele naua viuma vikuavo via cili via lavelelele Naomi na Lute. Mu va ka sanguka va kevua ndzolela ya kama ku tantekeya ngecize, Ovende ua puile nkaka ya Mesiya uze iva kulahesele, Yesu Kilistu!

13. Viuma vika via seho tu hasa ku lilongesa ku muzimbu ua Naomi na Lute?

¹³ Vi tu lilongesaho. Mu tue ku hita mu vieseko,  tue ku uila mu vusiua na ku zeya. Kaha vintsimbu vimo, tu hasa ku livua ngue intsi mu kanguua. Vunoni hakeho ha tua pande ku tsiliela cikuma muli Tatetu ua muilu kaha na ku kala hamo lika na vamuanetu. Eyo, vintsimbu vimo halumo Yehova kaka tundisa cisoti caco. Ca ku muenako, Yehova ka sanguile yala lia Naomi na vana veni vavali mu ntsimbu ize vene. Vunoni ngue mua kuasele Naomi, netu a hasa ku tu kuasa ku hitila mu vilinga via cilemo ka ce kuhua ca vamuanetu.—Visi. 17:17.

14. Vika via lingisile umo kaLevi ku uila mu vusiua?

¹⁴ Umo kaLevi ikeye ua sonekelele Visamo 73. Ua kele na civezikiso ca kama ca ku pangela ku cihela ca ku lemesela Yehova. Vunoni ua hetele imo ntsimbu mu muono ueni ya zeyele cikuma. Omo lia vika? Muomu ua putukile ku liveyela vakua vupi na vakua ku lihalesa, kati ngue ua tondele ku linga vupi ngeci muavo, vunoni ua liveyelele muono u va kele nauo uze ua solokele ngue ua cili. (Visa. 73:2-9, 11-14) Vakua vupi va solokele ngue va kele na viose, vupite, muono ua cili kaha ka va lisosomuene na vimo viahi. Omo kaLevi ua vi muene, ua zeyele cikuma, na ku handeka ngueni: “Mua vusunga, nja lelesa mutima uange ngoco, na ku tana ku mavoko ange mu ku lisambuesa.” Mua vusunga evi vie ku mu lingisile ku likela ku pangela Yehova.

15. Ngue mu ya muesa Visamo 73:16-19, 22-25, vika via kuasele kaLevi ku vula vusiua?

¹⁵ Tandenu Visamo 73:16-19, 22-25. Ngue mu ya muesa Mbimbiliya, kaLevi ua kovelele mu ndzivo ya ku lela ya Njambi. Ku kovela mu “ndzivo ya Njambi” muze mua kele vakuavo va lemesele Yehova, ca mu kuasele ku tula mutima ku singanieka vuino ha viuma kaha na ku vundila ku tuala ha cisoti ceni. Ku lingamo ca mu kuasele ku nongonona ngecize, visinganieka via kele navio via puile via vuheve, kaha via vusonde vua kama muomu vie ku mu sondoluele kuli Yehova. Kaha ua nongonuene naua ngecize, vakua vupi va kala ha “cihela ca ku senena” kaha va ka “nonga mu vuntuntu.” Linga kaLevi kati a liveyele vakua vupi, ni ku uila mu vusiua, ua pandele ku mona viuma ngue mue ku vimuenamo Yehova. Ku lingamo ca mu kuasele ku yoya mu ciyulo na ndzolela. Ivene ua handekele ngueni: “Na ha mavu ka hesi umo i nja zange ku vanga ove [Yehova].”

16. Vika tu hasa ku lilongesa kuli kaLevi?

 ¹⁶ Vi tu lilongesaho. Ka tua pandele na limo litangua liahi ku liveyela muono ua vakua vupi ue ku soloka ngue ua cili. Muomu ndzolela yavo ya pua ya helu-helu lika ya kantsimbu ka kandende kaha ka va kele na lulavelelo lua ku ka yoya miaka yose ku lutue. (Ekel. 8:12, 13) Ku liveyela vakua vupi, ci hasa ku tu kokela lika vusiua na ku tsiha vusamba vuetu na Yehova. Ngeci mukemuo, nga mu putuka ku liveyela muono ua vakua vupi ue soloka ngue ua cili, tambuluisenu lungano lua kaLevi. Ononokenu vimamuna via Njambi kaha likatenu na vaze ve ku linga cizango ca Yehova. Nga mu lema Yehova ku hiana nkala cuma, mu ka yoya mu ndzolela ya vusunga. Kaha mu ka kala mu njila i tuala ku muono ua “vusunga.”—1 Tim. 6:19.

17. Vika via zeyesele Petulu?

¹⁷ Kapostolo Petulu ua puile yala mukua ku fuitangana, vunoni vintsimbu vimo ua puile naua mukua kazavu-zavu kaha mukua vuasi mu ku handeka vinguli vieni. Omo liaco ua handekele na ku linga viuma via liveyele mu nima ya ntsimbu. Ntsimbu imo, omo Yesu ua lekele vapostolo veni ngueni ue ku yandele na kutsa, Petulu ua mu kumbuluile mu vuasi ngueni: “Viuma evi kati vi ku uane.” (Mat. 16:21-23) Ngeci Yesu ua sungamesele Petulu. Kaha omo civunga cezile mu ku kuata Yesu, vuasi-vuasi Petulu ua kuatele mukuale na ku teta lituitui lia ngamba ya sasendote ua kama. (Yoa. 18:10, 11) Lukuavo naua, Yesu ua sungamesele Petulu. Kaha cikuavo naua, Petulu ua lihalesele naua ngueni cipue nga vapostolo vakuavo vose va ka seza Kilistu, vunoni ikeye na limo litangua liahi a ka lingamo. (Mat. 26:33) Vunoni eci ku litsiliela cikuma ca mu lingisile ku vuila vantu liova kaha ua vianene Muangana ueni lutatu luose. Evi via kokelele Petulu vusiua vua kama, ngeci “ua tuhukile ku mbandza, ua lilile cikumakuma.” (Mat. 26:69-75) Kaha citava ua kele na ku singanieka nga Yesu ue ku mu konekelele ni kuahi.

18. Vati Yesu ua kuasele Petulu ku vula vusiua?

¹⁸ Vutuhu ngoco, Petulu ka tavesele vusiua vu mu lingise ku likela ku pangela Yehova. Vunoni  mu nima ya ku sevuka, Petulu ua tualeleleho ku pangela Yehova hamo lika na vapostolo vakuavo. (Yoa. 21:1-3; Vili. 1:15, 16) Vika via mu kuasele? Petulu ua vulukile ngecize, Yesu ua mu kundikile mu civundilo ceni linga a tualeleho ku kolesa kaha naua, Yesu ua mu kundikile cipanga ca ku kaniamesa vamuanaye. Yehova ua kumbuluile cize civundilo ca lingile na mutima uose. Kaha naua mu nima yaco, Yesu ua ku lisoluele mpundu kuli Petulu na ku mu kaniamesa. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kol. 15:5) Tangua limo, vapostolo va ile mu ku tsiha vantsi kaha va fuitile vutsiki vuose, vunoni ka va kuatele intsi na umo uahi. Ngeci ku cimene Yesu ua lisoluele kuli vakevo. Ha ntsimbu yaco, Yesu ua hele Petulu vukovelelo vua ku muesa nga ua mu lema mpundu ni kuahi. Yesu uecelele kavusamba keni kaha ua mu kundikile naua vipanga vikuavo.—Yoa. 21:15-17.

19. Vati Visamo 103:13, 14, ye ku tu kuasa ku mona vati Yehova ue ku tu muenamo nga tua vulumuna?

¹⁹ Vi tu lilongesaho. Viuma via lingile Yesu kuli Petulu via tsindika ha cikeketima ceni muomu Yesu ua tambuluisile Ise mu vutantuluke. Ngeci mukemuo, nga tua sevuka ka tua pandele ku singanieka nguetu Yehova na limo litangua liahi a ka tukonekala, houe. Omo lia vika? Muomu Satana ua tonda tu singanieke ngoco. Ngeci mukemuo, tu puenu na ku singanieka ha cilemo ce ku tu muesa Yehova na ku tu ivuisisa nga tua sevuka, muomu ue ku tu ecela. Kaha tua pande ku lihakela kapandi ka ku mu tambuluisa nga vakuetu va na tu vulumuina.—Tandenu Visamo 103:13, 14.

20. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa cina hatako?

²⁰ Via lihitile navio Yosefe, Naomi na Lute, kaLevi kaha na Petulu via tu hana vusunga ngecize, “Yehova a li hiehi na vaze va li na mutima ua ku tsa.” (Visa. 34:18) Vintsimbu vimo, Yehova ue ku tavesa tu hite mu vimo vieseko kaha na ku uila mu vusiua. Vunoni nga tu tava vukuasi vueni, na ku vula vieseko viaco lutsilielo luetu lue ku kaniama. (1 Pet. 1:6, 7) Mu cilongesa ci na hatako, tu ka mona vati Yehova ue ku kuasa vangamba veni vakua vuoloke, vaze ve ku zeya omo lia visevuka viavo na viuma vi ve ku lihita mu muono.