1-2. (a) Omo lia vika vavengi lelo lino ce ku va kaluuila ku kulahela muli vantuamena vavo? (b) Vika tu hilula mu cilongesa cino?

 LELO LINO, vavengi ce ku va kaluuila ku kulahela muli vantuamena. Muomu ve ku mona ngecize vakua pulitika na vakua masiko, ve ku hakuila vampite na vakua vukama, kati vihutu. Ngeci Mbimbiliya ya tsiha mpanga nguayo: “Muntu ue ku sika mukuavo muntu linga a mu yandese.” (Ekel. 8:9, NWT) Cikuavo naua, vilinga via ku viha via vamo vakuluntu va malombelo navio vie ku vuezelela ku vitanga, ni nguetu vie ku lingisa vamo vantu va likele ku kulahela muli Njambi. Ngeci mukemuo, nga muntu na tava ku lilongesa netu Mbimbiliya, tua kala na kapandi ka kama ka ku mu kuasa a kulahele muli Yehova na muli vantuamena va hangula ha mavu.

² Vunoni vandongesi va Mbimbiliya, kati lika vakevo ve ku lilongesa ku kulahela muli Yehova na mu lukungulukilo lueni. Netu tua sua laza ku pangela Yehova, tua pande ku tualelelaho ku tsiliela ngecize cifua ce ku lingilamo viuma Yehova cikeco ca cili cikuma. Vintsimbu vimo, kue ku soloka vimo visoti vie ku eseka lukulahelo luetu muli Yehova. Tu hilulenu viuma vitatu vi hasa ku eseka lukulahelo luetu: (1) nga tuli na ku tanda Mbimbiliya, (2) nga lukungulukilo lua Yehova lu tu vundila ku linga vimo, kaha (3) nga tu ka hita mu visoti ku lutue.

3. Vati ku tanda imo mizimbu ya mu Mbimbiliya ci hasa ku eseka lukulahelo luetu muli Yehova?

 ³ Mu tue ku tanda Lizi lia Njambi, tu hasa ku kala na vimo  vihula ku tuala ha cifua ca lingililemo viuma Yehova ni viuma via lingile kuli vamo vangamba veni. Ca ku muenako, mu livulu lia Numelu, va handekamo via kasitiku ka kutsa ka hele Yehova kuli umo kaIsaleli ua tiavele vikuni lia Sapalalo. Vunoni mu miaka ya ingi, livulu lia mu civali lia Samuele lia muesa ngecize Yehova ua konekelele muangana Ndaviti, vutuhu ua lingile vupangala na ku tsihisa muntu. (Num. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Kaha tu hasa ku lihula nguetu: ‘Omo lia vika Yehova ua konekelele Ndaviti, uze ua tsihisile muntu na ku linga vupangala, vunoni ua hele kasitiku ka kutsa ku muntu ua tiavele lika vikuni lia Sapalalo?’ Linga tu kumbulule eci cihula, tu hilulenu viuma vitatu ka tua pandele ku suva nga tuli na ku tanda Mbimbiliya.

4. Vati Njenisisi 18:20, 21 na Ndeutelonomi 10:17 via kaniamesa lukulahelo luetu mu vihiso via Yehova?

⁴ Mbimbiliya ka ye ku lombolola viose ku tuala hali umo muzimbu. Ca ku muenako, Mbimbiliya ya muesa ngecize Ndaviti ua liveyele na ku aluluka mu vusunga. (Visa. 51:2-4) Vunoni ka ya lomboluele cifua ca uze yala ua tsihile lisiko lia Sapalalo. Ca ku muenako, vuno yala uaco ua liveyele cisevuka ceni ni? Vuno ua kele na ku tsiha masiko eka a Yehova ku nima ni? Vuno ua vianene ni ku sembulula vimamuna via vakuavo mu cimpande caco ni? Viose evi, Mbimbiliya ka ya vi lomboluele. Vunoni tu kalenu na vusunga ngecize Yehova ua pua “mukua vucili, kaha kesi na vupi.” (Ndeu. 32:4) Ikeye ke ku hitukila ha manguavo, kahangu ni nkala viuma vieka vie ku tanganesa vantu nga va teta lizi. Vunoni ue ku hilula mizimbu yose mu vutuntu. (Tandenu Njenisisi 18:20, 21; Ndeutelonomi 10:17.) Nga tu tualelelaho ku lilongesa via Yehova na vitume vieni, kaha lukulahelo luetu mu vihiso vieni luka livuezelela. Cipue nga umo muzimbu ua mu Mbimbiliya ka ua tu lombolokele vuino mu ntsimbu ino, tuli na vusunga vuose ngecize Njambi yetu ka hasa ku linga vuhenge, muomu ua pua “mukua vuviuke mu zinjila zieni ziose.”—Visa. 145:17.

5. Vati ku hona ku tantuluka cetu ce ku tanganesa vuoloke vuetu? (Talenu cikasa “ Ku Hona ku Tantuluka cetu ce Tanganesa Cifua ci tue ku Muenamo Vuoloke.”)

⁵ Ku hona ku tantuluka cetu ce ku tanganesa vuoloke vuetu. Njambi ua tu tanga mu cifua ceni, ngeci tua lema ku mona vantu vose va va muesa vuoloke. (Njen. 1:26) Vunoni mu ku linga ka tua tantulukile, tu hasa ku sevuka mu  ku linga vuoloke cipue vene nga tu tantekeya mizimbu yose. ca ku muenako, aci singaniekenu ha vusiua vua vuile Yona mua muene Yehova a muesa cikeketima kuli vakua Ninivayi. (Yona 3:10–4:1) Vunoni aci singaniekenu vati ci hangula ca Yehova ca kuasele vantu vaco. Vakua Ninivayi va ku pua 120.000 vaze va alulukile, ka va tsile. Kaha ku ntsongo ya viose, Yona ikeye ua tondekele ku mu sungamesa kati Yehova.

6. Vuno Yehova ua kala na kapandi ka ku tu lomboluela vihangula vieni ni?

⁶ Yehova ka kele na kapandi ka ku lomboluela vantu vihangula vieni. Ku laza, Yehova ua tavesele vangamba veni va handeke visinganieka viavo ku tuala ha vimo vihangula via lingile ni via tondele ku linga. (Njen. 18:25; Yona 4:2, 3) Kaha vintsimbu vimo, ua lomboluele vutumbe vua vimo vihangula vieni. (Yona 4:10, 11) Vunoni Yehova ka kele na kapandi ka ku tu lomboluela viose via linga. Mu linga ikeye ua tu tangele, ke ku tondeka ku vundila lisesa kuli yetu ntsimbu kanda a linge vimo viuma ni mu nima yaco.—Isaya 40:13, 14; 55:9.

7. Citanga cika tu hasa ku pinda naco kaha omo lia vika?

⁷ Tu vose, ka tua kele na vimpata na vimo viahi ngecize Yehova ue ku linga vuoloke ntsimbu yose. Vunoni ci hasa ku tu puila ca cikalu ku kulahela mu vantu ve ku hangula mu ku tu tuamenena. Halumo tu hasa ku livua ngue, vamuanetu va hangula Yehova mu ku tu tuamenena, ka ve ku kava mpundu ku tuamenena ca Yehova, vunoni ve ku linga mu nayi cizango cavo. Evi vikevio vi va singaniekele vamo vantu ku ntsimbu i va sonekele Mbimbiliya. Tu ci hilulenu naua muzimbu u tu na tumbuile mu  cinanga 3. Citava halumo umo kavusoko ka uze yala ua tsihile lisiko lia Sapalalo ua lihuile ngueni: ‘Vuno cili vene Mosesa nehula kuli Yehova ntsimbu kanda a hane kavusoko kange kasitiku ka kutsa ni?’ Kaha co umo kavusamba ka Uliya yala lia Mbateseva uze ua lingile vupangala na Ndaviti, halumo ua singaniekele ngueni: ‘Ndaviti na pangesa mpoko yeni ya ku pua muangana, linga kati a tambule kasitiku ka na mu pande.’ Vunoni ku handeka vusunga vamuanetu, Yehova ua kulahela mu vamuanetu ve ku hangula mu ku tu tuamenena. Ngeci mukemuo, nga ka tua tsilielele mu vamuanetu vaco, ka citava tu handeke nguetu tua kulahela muli Yehova.

8. Ku likata cika ca kala ha muzimbu ua ku Vilinga 16:4,5 na cifua ci ve ku pangelamo vikungulukilo lelo lino?

⁸ Lelo lino, Yehova ue ku tuamenena mutamba ua ha mavu ua lukungulukilo lueni, ku hitila muli “mukuamanda ua cili mukua mana.” (Mat. 24:45) Ngeci mua Civunga ca Vantuamena, ca ku sekulu ya ku livanga, ou mukuamanda ua cili ue ku tuamenena vangamba va Njambi mu mavu ose na ku va hana vimamuna ku hitila mu vakuluntu mu vikungulukilo. (Tandenu Vilinga 16:4, 5.) Kaha vakuluntu mu ve ku tambula vimamuna viaco, ve ku lihakela kapandi kose ka ku vi kava. Ngeci mukemuo, tue ku muesa ngecize tua kulahela mu cifua ce ku lingilamo Yehova viuma mu ku ononoka ku tuamenena ca lukungulukilo na ca vakuluntu.

9. Ha vintsimbu vika ci hasa ku kaluua ku kava cimo cihangula ca vakuluntu, kaha omo lia vika?

⁹ Vintsimbu vimo, ci hasa ku tu kaluuila ku ononoka vihangula via vakuluntu. Ca ku muenako, mu miaka ino lukungulukilo lu na alulula cifua ci vie ku pangelamo vikungulukilo na membo a engi. Ku vihela vimo, vakuluntu va vundila vakua ku ambulula vaye mu vikungulukilo vieka, linga vituamo via mu Vindzivo via Vuangana vi pue na ku sula vuino. Vunoni, nga va tu vundila kuya mu cikungulukilo ceka ci hasa ku tu puila ca cikalu ku seza vavusamba  na vavusoko. Vuno Njambi ikeye ue ku leka vakuluntu mu cikungulukilo cika va na pande ku tuma nkala mukua ku ambulula ni? Houe. Kaha ku tantekeya evi cikeco ci hasa ku tu kaluuisa ku ononoka. Vunoni Yehova ua kulahela mu vakuluntu na ku va kundika kapandi kaco. Ngeci mukemuo, netu tua pande ku va kulahela. *

10. Kuliya na VaHevelu 13:17, omo lia vika tua pande ku ononoka vakuluntu?

¹⁰ Omo lia vika tua pande ku ononoka vakuluntu na ku hakuila vihangula viavo ambe vihangula viaco ka via litombuele na vizango vietu? Muomu ku lingamo ce ku niunga ku likata ca vangamba va Njambi. (Efe. 4:2, 3) Cikungulukilo ce ku kola vuino nga vose va likehesa na ku kava vihangula vi ce ku linga civunga ca vakuluntu. (Tandenu VaHevelu 13:17.) Kaha ca seho ya kama, tue ku muesa ngecize tua kulahela muli Yehova mu ku kulahela muli vaze va hangula mu ku tu tuamenena.—Vili. 20:28.

11. Vika vi hasa ku tu kuasa ku kaniamesa lukulahelo luetu mu vihangula vi ve ku linga vakuluntu?

¹¹ Tu hasa ku kaniamesa lukulahelo luetu mu vihangula vi ve ku linga vakuluntu, mu ku vuluka ngecize ntsimbu kanda va tale ha vimpande via kuata ku cikungulukilo, ve ku vundila vukuasi vua sipilitu santu. Kaha naua, ve ku hilula vitume via mu Mbimbiliya via likuata na vimpande viaco, na ku kava vimamuna vi ve ku tambula ku lukungulukilo lua Yehova. Cizango cavo ca kama, ca pua kuya Yehova ku mutima na ku linga cose mu ku niunga vuino vangamba veni. Ava vamala va lutsilielo, va tantekeya ngecize tangua va ka litavela kuli Njambi ku tuala ha cifua ce ve ku puisilamo viteli viavo. (1 Pet. 5:2, 3) Aci singaniekenu hali: Vutuhu mavu ano a sula na matepeso a miyati, a malombelo na a pulitika, vangamba va Yehova va likuata kumo mu ku lemesa Njambi umo lika ua vusunga. Evi vie ku lipuisamo lika, muomu Yehova ue ku vezikisa lukungulukilo lueni!

12. Vika va na pande ku hiluka vakuluntu mu ku mona nga muntu na aluluka mu vusunga ni kuahi?

¹² Yehova ua kundika citeli ca kama ca ku niunga ku lela ca cikungulukilo ku vakuluntu. Nga mukua Kilistu na lingi vupi vua kama, Yehova ua lavelela vakuluntu va hilule vuino ha cimpande caco, na ku mona nga citava a tualeleleho ku kala mu cikungulukilo ni kuahi. Kaha cimo ca viuma vi ve ku linga, ca pua ku lihakela kapandi ka ku nongonona nga muntu na liveye mu vusunga ni kuahi. Muomu muntu a hasa ku handeka ngueni na liveye, vuno na zindi vupi vua na lingi ni? Vuno na lihakela kapandi ka ku linga cose, linga kati a ka hilukile vupi vuaco ni? Nga vumo vusamba vua ku viha vukevuo vu na mu lingisa ku vulumuna, vuno ali na cizango ca ku vu manusula ni? Vakuluntu ve ku vundila kuli Yehova, ku hilula mizimbu ya vupi vuaco, na ku hilula visoneka via ku lela. Kaha cikuavo naua ve ku lihakela kapandi ka ku nongonona cifua ca ali na ku muenamo muntu uaco vupi vua na lingi. Amba vuose ve ku tala nga mukua vupi vuaco na pande ku tualelelaho mu cikungulukilo ni kuahi. Kaha vintsimbu vimo ce ku tondeka vene ku mu uisa.—1 Kol. 5:11-13.

13. Vika vi hasa ku tu umisa mutima nga umo kavusamba ni kavusoko aua mu cikungulukilo?

¹³ Vika vi hasa ku eseka lukulahelo luetu mu vakuluntu? Nga muntu nau mu cikungulukilo ka puile kavusamba ni kavusoko ketu, ci hasa ku pua ca casi ku tava cihangula ca vakuluntu. Vunoni, aci singaniekenu nga muntu uaco ua pua kavusamba ni kavusoko. Tu hasa ku lisosomua nga vakuluntu va na hiluile mizimbu  yose mu vutuntu ni vene va na sompele cimpande caco ngue muaya cizango ca Yehova ni kuahi. Vika vi hasa ku tu kuasa ku mona cihangula ca vakuluntu mu njila ya cili?

14. Vika vi hasa ku tu kuasa nga cimo cihangula ca vakuluntu ci na tu kuata mpundu?

¹⁴ Nga umo muanetu na lingi vupi kaha ka liveyele, vunoni va mu ecela a kale mu cikungulukilo, a hasa ku sevuisisa vakuavo. Cikuavo naua, ku mu ecelela, ci hasa ku mu lingisa a sembulule vukama vua vupi vueni, ni vene a honoue ku tuala cikuma mana ku ku sungamesa visinganieka na vilinga vieni kaha na vusamba vueni na Yehova. (Ngal. 5:9) Ngeci mukemuo, tu kalenu na vusunga ngecize mu ve ku heta ha ku hilula nga muntu a tondeka ku mu uisa ni kuahi, vakuluntu ve ku haka seho ya kama ku cihangula caco. (Ekel. 8:11) Muomu va tantekeya ngecize ka ve ku sompela muntu, vunoni Yehova, ngue mu va lingile vangazi va mu Isaleli.—2 Miz. 19:6, 7.

15. Omo lia vika tua tondeka ku kulahela mua kama ku ku tuamenena ca Yehova ntsimbu ino?

¹⁵ Omo ku kotoka ca ano mavu ci ya na ku suena mu hiehi, tua tondeka cikuma-kuma ku kulahela mu cifua ce ku lingilamo Yehova viuma. Omo lia vika? Muomu mu ntsimbu ya lamba ya kama, halumo tu ka tambula vi mamuna vi ka pua via vungendzi kuli yetu, ni vi ka soloka ngue ka via sungamene. Kaha Yehova ka ka handeka netu citona meso. Vunoni citava a ka tu hanavio ku hitila mu vamuanetu va hangula mu ku tu tuamenena. Kaha ntsimbu yaco, ka i ka pu naua ya ku kuata-kuata mu masinde, ni ku paya ku tuamenena caco mu ku singanieka nguetu, ‘Vuno Yehova ikeye ali na ku tuamenena a va vamuanetu ni vali na ku linga via mu mitue yavo?’ Vuno mu ka kulahela muli Yehova na mu lukungulukilo lueni mu i ka heta ntsimbu yaco ni? Cikumbululo ce ci cihula, mu hasa ku ci muena ku cifua ci mue ku muenamo ku tuamenena ca lukungulukilo mu ntsimbu ino. Ngeci mukemuo, nga mu kulahela ku tuamenena ca lukungulukilo mu ntsimbu ino na ku ci ononoka, kaha ci ka mi puila ca casi ku lingamo mu lamba ya kama.—Luka 16:10.

16. Viuma vika vi keseka lukulahelo luetu mu vihiso via Yehova?

¹⁶ Kuli naua cuma cikuavo ci tua pande ku hilula, vihiso via Yehova mua ka kotoka ano mavu. Lelo lino, tua lavelela ngecize cingi ca vaze ka vesi na ku pangela Yehova, hamo lika na va vusoko vuetu tangua va lingamo. Vunoni mu Alemangendo, Yehova ku hitila muli Yesu ikeye a ka hangula vati a ka linga na vantu vaco. (Mat. 25:31-33; 2 Tes. 1:7-9) Kati yetu tu ka hangula veya va pande ku va muesa cikeketima  na veya ka va pandele, houe. (Mat. 25:34, 41, 46) Vuno tu ka kulahela mu vihiso via Yehova ni tu ka suntsuka? Mua Vusunga, tua pande ku kaniamesa lukulahelo luetu muli Yehova mu ntsimbu ino, linga tu ka hase ku mu kulahela mu vutuntu ku lutue.

17. Vati vihiso via Yehova vi ka tu kuasa mu aka kotoka ano mavu?

¹⁷ Aci singaniekenu vati tu ka livua mu mavu a aha mu tu ka mona viuma vi neza mu vihiso via Yehova. Vulombelo vua makuli vu ka nonga, mingoso ya lizangamena nayo, kaha na pulitika. Muomu vie ku pakesa vantu na ku va kokela lamba mu miaka ya ingi cikuma. Mavezi, vukulupe, na ku tsisa, ka vi ka yandesa naua na umo uahi. Satana na vandemone veni va ka va kuta mu likulukazi lia miaka. Visoti viose vieza omo lia lisino liavio, ka vi ka kalako naua. (Ku-So. 20:2, 3) Mua vusunga, tu ka santsela kuli Yehova nguetu, kali-kali tua kulahelele mu cifua ce ku lingilamo viuma!

18. Vika tu hasa ku lilongesa ku lungano lua vaIsaleli kuliya na vize vi va soneka ku Numelu 11:4-6 na 21:5?

¹⁸ Vuno citava mu mavu a aha ku ka kale vimo viuma vi keseka lukulahelo luetu ku tuala ha cifua ce ku lingila viuma Yehova ni? Ca ku muenako, aci singaniekenu ha viuma via solokelele va Isaleli mu va patukile mu vundungo ku Ingito. Vamo va putukile ku linienieta mukonda va kele na vusona vua via-ku-lia via mu mehia vi va kele na kulia ku Ingito kaha va putukile ku sembulula mana ize ya va hele Yehova. (Tandenu Numelu 11:4-6; 21:5.) Vuno citava netu tu ka hite mu citanga caco mu nima ya lamba ya kama ni? Ka tu tantekeya vipanga vingahi vi ka kalako mu ku lelesa mavu na ku alulula mandende-kamandende ku pua citungu. Halumo ku kala vipanga via vingi kaha muono u ka kaluua kamandende ku vuputukilo. Vuno tu ka ndungula na ku linienga ku tuala ha vukuasi vua ka tu hana Yehova ni? Tu kalenu na vusunga ngecize nga tu lihakela kapandi ka ku santsela mua kama ku vukuasi vue ku tu hana Yehova mu ntsimbu ino, kaha citava na ku lutue vene tu ka lingamo.

19. Lomboluenu mu vuihi vintsina via kama vi mu na lilongesa mu cilongesa cino?

¹⁹ Cifua ce ku lingilamo viuma Yehova, ca pua ca ku sungama ntsimbu yose. Tu vose tua pande ku litavesa etu vavene vusunga vuaco. Cikuavo naua, tua pande ku tsiliela ngecize Yehova ua kulahela mu vamala va hangula mu ku tu tuamenena. Kaha kati mu suve mezi a handekele Yehova ku hitila muli kapolofeto Isaya ngueni: “Mu ku holoka kulu na ku tsiliela, mu ka kala ngolo yeni.”— Isaya 30:15.