Halumo nenu mu vuluka imo ntsimbu i mua kele na cimo ku simutuila ca seho ya kama. Ange kuli yange ca puile eci vene. Ngeci nja zolele, muomu uze ka vusamba kange ka tualele mana ku via vulombelo. Ngeci nja mu i huile nguange: “Vika u tantekeya ku tuala ha Mbimbiliya!” Ka hasele ku nji kumbulula mu vuasi. Vunoni ku ntsongo ua nji lekele ngueni va naye va puile Mukaleho ua Yehova. Kaha ua lilongesele vimo viuma kuli vakevo. Ngeci nja mu kakateyele a nji lekeko naua vikuavo.

Ngeci tua simutuilile kampe vutsiki vuose. Kavusamba kange ua nji lekele ngueni Mbimbiliya ya muesa ngecize Satana ikeye muangana ua ano mavu. (Yoa. 14:30) Citava halumo vusunga vuaco mu vu tantekeya laza, vunoni kuli ange, vua puile vua vuha kaha vua nji komouesele. Muomu njezilile ku ivua vantu va handeka nguavo, Njambi ua cikeketima ikeye ue ku sika ano mavu. Vunoni mezi aco ka a likuatele na viuma vi nja kele na ku mona. Vutuhu tele njili na miaka 26 lika, vunoni nja muene viuma via vingi via kele na ku nji tanga.

Vatate va puile mukua ku endesa vindeke via masualale ku Estados Unidos. Ngeci mukemuo tunde ku vunike, nja tantekeyele nguange citava ku kale ndzita ya mavu ose. Masualale va liviukisilile mu ku pilula luvimbomba vi hasa ku nongesa mutamba ua kama ua mavu. Ndzita ya ku Vietname nayo ya keleko mu miaka i nja kele ku sikola ku Califórnia. Ngeci nja lihakele ha civunga ca vandongesi va ku visikola va kele na ku caula mu vitapalo. Vapulisia va kele na ku tu seka na vimbueti oku va tu tuvila mata na vindungu. Ntsimbu yaco muane ya puile ya liuayanga lia kama. Vakua pulitika va kele na ku litsiha umo na mukuavo mu vusueke, kua kele ku caula mu vitapalo na vimbuanja via ku liseza-seza. Nkala muntu ua kele na ku hanako nguli yeni ku tuala ha vati via pandele kuenda viuma. Havueni liuayanga lia kama vene.

Mu 1970 nja uanene cimo cipanga ku Alaska, kaha nja kele na ku pupa vimbongo via vingi. Kaha mu nima yaco, nja ile ku Londres nja landa motu kaha nja putukile ku endangana mangendzi ca ku hona vutumbe. Mu nima ya vingonde nja hetele mu Afrika. Mu njila nja liuanene na vantu va kele na ku tonda vutinino vua visoti. Muomu va muene ngecize visoti vi na va tamba-tamba cikuma.

 Ngeci mukemuo, omo lia viuma vi nja kele na ku mona na ku ivua, cilongesa ca Mbimbiliya ca muesa ngecize, umo mukua vupi ikeye ali na ku neha liuayanga ha mavu, ca nji lombolokele. Vunoni nja tondele ku tantekeya nga Satana ikeye ali na ku sika mavu, amba Njambi co?

Vingonde via hateleko nja uanene cikumbululo. Kaha mu ku hita ca miaka nja hetele naua ha ku tantekeya na ku lema vamala na vampuevo vavengi va muesele lutsilielo kuli Njambi umo lika ua vusunga, mu visoti via ku liseza-seza.

Mu nja kele nu Londres, nja ka tondele naye ya kavusamba kange ngeci va nji hele Mbimbiliya. Mu nima ya ntsimbu nja ile ku Amsterdã, ku Holanda kaha umo Mukaleho ua muene nji li na ku tanda Mbimbiliya na ceke ca mu tapalo, ngeci ua lihanene mu ku nji kuasa ku lilongesa vikuavo. Kaha nja ile ku Dublin, Irlanda, nja ka uanene Mbetele ya Vakaleho va Yehova, ngeci nja ngongotele ha mbelo. Kaha kuezile Arthur Matthews, umo muanetu ua mana kaha ua vutongue. Ngeci nja mu vundilile cilongesa ca Mbimbiliya kaha ua tavele ku nji longesa-longesa. Nja putukile ku lilongesa nja putukile na ntuima yose.

Nja kele na ku tanda mavulu ose hamo lika na mavulu a kama a va tuhula Vakaleho va Yehova. Vunoni nja kele naua na ku tanda Mbimbiliya! Nja vuile ndzolela ya kama! Ku viuano nja kele na ku mona ngecize, cipue vene vanike va tantekeyele vikumbululo via vihula vi ve ku pinda navio vantu mu miaka ya ingi. Ngeci mua: ‘Vika kua kela vupi? Njambi ua pua iya? Vika vie ku soloka ku muntu nga natsi’? Nja likatele na Vakaleho va Yehova ku nahu. Kaha ca puile ca casi ku lingamo muomu ka nja tantekeyele muntu na umo ueka uahi, mu cifuti caco cose. Va nji kuasele ku lema Yehova na ku linga cizango ceni.

Mu 1972 va nji mbatizile. Kaha nja putukile vupioneiro, mu nima yaco nja nungulukile mu kamo ka cikungulukilo ka kandende mu Newry, ku cihava ca Irlanda. Nja lukalele imo ndzivo ya mavue ku mukulo ya mincinda. Ku mukulo uayo kua kele cimo cimpaka ca puile vulilo ua vangombe, ngeci kukekuo ku nja kele na ku hitulukilamo vimpande ku lutue luavo. Va kele na ku soloka ngue vali na ku nji halakana, oku va lia muila. Vutuhu ka va nji hanene cimamuna na cimo cahi, vunoni eci ca nji kuasele ku livuahesela ku ka handekela ku mbunga. Mu 1974, va nji hanguile ku pua pioneiro ua ku lifuila kaha muanetu Nigel Pitt uezile mu ku lipandakana nange na ku pua kavusamba kange mu muono uange uose.

Ntsimbu oyo, ku Irlanda do Norte kua kele “vukenia vua kama.” Ngeci vamo va lukile cifuti caco nguavo “cifuti ca vimbomba na vilianga.” Vantu va kele na ku litinguila mu vitapalo, ku litsiha na mata, kaha na ku litela vimbomba mu makalu. Vimpande  via vakua pulitika na vakua malombelo vikevio via kele na ku katula liuayanga liaco. Vunoni cipue vakua Katolika ni vakua Protestante va tantekeyele ngecize Vakaleho va Yehova ka ve ku lihaka mu via pulitika. Ngeci mukemuo tua kele na ku ambulula mu ciyulo na vusonde na vumo vuahi. Kaha vantu va tua kele na ku ambuluila, vintsimbu via vingi va kele na ku tu mamuna kuiko ku ka hitila mbuanja, linga kati tu ka ambuluileko.

Vutuhu ngoco, vintsimbu vimo tua kele vene na ku kala vene mu vusonde. Tangua limo, nange na mukuetu pioneiro ua lizina Denis Carrigan, tua ile mu ku ambuluila ku imo mbonge ya kele mu hiehi na mbonge yetu, vunoni ka kua kele Vakaleho. Kaha tua ileko lumo lika. Mu tua ka heteleko, umo mpuevo ua tu vangeyele ngueni, tua puile masualale va vusueke va vakua Gra-bretanha. Kaha nji mona ua lingilemo halumo muomu ka tua kele na handekesi ya vakua Irlanda. Ngeci tua vuile liova, muomu ku likata na masualale ca kele na ku kokela vantu ku-tsa ni cilianga ca mu livuli. Kaha mu tua kele ha mbandza mu lisika na ku vandamena autocarro ize, tua muene kalikalu ka neza kaha ou mpuevo ua tu vangeyele a yako. Mu nima yaco ua kele na ku simutuila na vamala vavali va kele mu likalu liaco, oku a tu inika-inika. Kaha kamandende kamandende vamala vaco va putukile ku tu suena na likalu, na ku tu ihula imo mizimbu ku tuala ha ku iza ca autocarro. Kaha mu ya hetele autocarro va ka handekele na mukua ku yendesa, ka tua hasele ku ivua vi va kele na ku handeka. Mu autocarro yaco ka mua kele muntu na umo uahi, ngeci mukemuo tua muene ngecize va kele na ku liviukisila ku ka tu vulumuina ku laako na mbonge. Vunoni tuendele vungendzi vuose ka va tu lingile na vimo viahi. Ngeci mu tua hetele ha ku suluka, nje huile mukua ku endesa nguange: ‘Mu na kala na ku handeka vietu na vaze vamala ni?’ Ua nji kumbuluile ngueni: “Kati mu lisosomue. Nji mi tantekeya vuino, ka va mi lingi na vimo viahi.”

Mu 1976, mu nja ile ku cimo ciuano ca muhato, nja ka tantekeyele umo ndumbuetu Pauline Lomax, umo pioneiro ua ku lifuila ua tundile ku Inglaterra. Ua puile ndumbuetu ua lutsilielo, ua ku likehesa, kaha ua cili. Neni na ntsongo yeni Ray va kolela mu vusunga. Mu nima ya umo muaka, nange na Pauline tua liambatele kaha tua tualeleho mu vupioneiro vua ku lifuila mu Ballymena ku cihava ca Irlanda.

Tua kele mu cipanga ca vuniungi mu imo ntsimbu, kaha tua kele na ku pangela Belfast, Londonderry, na ku vihela vikuavo via vusonde vua kama. Tua komokele lutsilielo lua vamuanetu na vandumbuetu, vaze va kele na ku seza visemua via malombelo, kahangu na vizindo linga va pangele Yehova. Kaha Yehova ua va vezikisile cikuma na ku va niunga!

Tua kele mu Irlanda mu miaka likumi, kaha mu 1981 va tu laniene ku sikola ya Ngileande numelu 72. Mu nima yaco va tu tumine ku Serra Leoa, ku cihava ca Africa.

Tua yoyele mu ndzivo ya vamisionaliu na vamuanetu na vandumbuetu va ku pua 11. Tua kele na kuzinia imo lika, tundzivo tua ku likuasela tutatu, tua ku tanena tuvali, telefone imo lika, likina lia ku kusa vuzalo limo lika, kaha na likina limo lika lia ku umisa. Tuhia tua vunengu tua kele na kuya ya-ya ku-sua kumo. Kaha ha ntsimba ya ndzivo kati vantumbi muane. Kaha vintsimbu vimo tua kele na ku uana na manoka mu ndzivo.

Vutuhu muono ua kaluuilile, vunoni ku ambulula ca kele na ku tu vuisa ndzolela. Vantu va singimikile mua kama Mbimbiliya kaha va kele na ku tu halakana vuino. Vavengi va putukile ku lilongesa Mbimbiliya na ku tava vusunga. Vantu va kele na ku nji sana nguavo, “Muata Robert.” Kaha mpueyange co nguavo, “Mpuevo ya muata Robert.” Vunoni mu ku linga ange vipanga ha Mbetele via nji palakanene kaha mpueyange ikeye ua kele na ku tuhuka  mua kama mu lihia, vantu va putukile ku sana mpueyange nguavo, VaPauline kaha yange co nguavo “Yala lia vaPauline.” Kaha mpueyange Pauline ua lemene mua kama sanesi yaco!

Vamuanetu na vandumbuetu vavengi va puile vihutu, vunoni Yehova ua kele na ku va niunga ntsimbu yose, kaha mu vintsimbu vimo mu vinjila via ku komouesa vene. (Mat. 6:33) Nji vuluka umo ndumbuetu ua kele lika na kambongo ka ku landa via-ku-lia via litangua lia ngongo hamo lika na vana veni. Vunoni ua nonele kambongo kaco na ku ka hana kuli umo muanetu ua kele na ku vavala, linga a ka lande vihemba via malaria. Vunoni litangua liaco ku cinguezi, umo mpuevo uezile kuli ndumbuetu uaco linga a mu vinde, mu nima yaco ua mu fuetele. Viuma via cifua eci via kele na ku soloka vintsimbu via vingi.

Tua kele mu Serra Leoa miaka 9. Kaha va tu nunguluile ku Mbetele ya ku Nigéria. Mbetele yaco ya kama cikuma. Ange kasi nja kele na ku tualelelaho ku linga vipanga vi nja kele na ku linga ku mbetele ya Serra Leoa. Vunoni mpueyange, cipanga ceni ca alulukile mua kama. Laza ua kele na ku hana 130 ola mu nkala ngonde mu ku ambulula kaha ua kele na vandongesi vavengi va kele na ku kola mu vusunga. Vunoni ha ntsimbu eyi va mu tumine ku ka pangela mu hondo ya ku tonga. Kaha cipanga ceni ca puile honi ku tonga-tonga vizalo via ku tongonoka na ku tavuka via vamuanetu. Ca ambatele ntsimbu linga mukuetu a hase ku litombuesa ku cipanga ceni. Vunoni ua nongonuene ngecize vamuanetu va ha kele seho ya kama ku cipanga ca kele na ku linga. Kaha neni ua putukile ku tuala mana ku ku kaniamesa vakuavo vakua vusoko vua Mbetele.

Cisemua ca ku Nigéria, ca tu puilile ca ciha, ngeci kua kele via vingi vi tua lilongesele. Tangua limo, umo muanetu ha Mbetele ua nehele umo ndumbuetu ua muha uezile mu ku pangela ha Mbetele. Kaha mu nja katukile linga nji ka meneke ndumbuetu uaco, ikeye ua tsikamene ku mikono yange. Nja komokele mua kama! Vuasi-vuasi nja vulukile mikanda ivali ya mu Mbimbiliya: Vilinga 10:25, 26 na Ku-Solola 19:10. Kaha nja lihuile nguange, vuno nja pande ku mu vindika ni? Vunoni nja vulukile naua ngecize va na mu tava kua ku pangela hano ha Mbetele kaha ca lomboloka a tantekeya vi ya longesa Mbimbiliya.

Kaha ka nja livuile ku zituka mu ntsimbu yose i tua kele na ku simutuila. Mu nima yaco nja ka tondesesele ha cimpande caco. Kaha nja ka uanene ngecize uze ndumbuetu ua lingile viuma vi ve ku linga vantu ku cisemua cavo. Cipue vene vamala navo ve ku tsikama ngue mua lingile ikeye. Kaha ku lingamo, ca pua lika ku muesa kasingimiko, kati ku lemesa. Na mu Mbimbiliya mu via kala. (1 Sam. 24:8) Ngeci  mukemuo, nja vuile ndzolela nguange, kali-kali ku nja handekele ni ku linga vimo vie ku vuisile ntsoni uze ndumbuetu.

Tua tantekeyele vakua Nigéria vavengi va muesele lutsilielo lua ku komouesa mu ku hita ca miaka. Umo uavo muanetu Isaiah Adagbona. a Muanetu uaco ua lilongesele vusunga tele a ci li mukuendze. Vunoni mu nima ya ntsimbu, ua putuka ku vavala mbumba. Ngeci va mu tualele ku cimpaka ci ve ku sakela vakua mbumba. Mua ka heleteleko, ikeye lika ua puile Mukaleho. Kaha vutuhu va kele na ku mu luisa, ua hasele ku kuasa vantu 30 vakua mbumba va lilongese vusunga. Mu nima ya ntsimbu, ku cimpaka caco kua sokolokelele cikungulukilo.

Mu 1996, va tu nunguluile ku Mbetele ya ku Quênia. Eyi ya puile ntsimbu ya ku livanga i nja hilukile mu cifuti caco tunde ha vungendzi vuze vu nja tumbuile ha vuputukilo. Tua yoyelele ha Mbetele. Ha Mbetele ha kele na ku iza-iza vankima kaha va kele na ku punda vusuka mu vihele vi va kele na ku ambata vandumbuetu. Tangua limo, umo ndumbuetu ha Mbetele ua sezele njanena yeni a casi. Mua hilukile ua ku uanene civunga ca vankima mu ndzivo mu ku lia via-ku-lia via kelemo. Ngeci ua litetelele na ku tinina ha mbandza. Kaha vankima va tumbukilile ha njanena na ku tinina.

Nange na mpueyange tua ka kelele mu cikungulukilo ca Swahili. Mu nima ya ntsimbu ya indende, va nji hanguile ku endesa-endesa Cilongesa Livulu mu Cikungulukilo. (lelo lino nguavo Cilongesa ca Mbimbiliya mu Cikungulukilo). Tele Swahili ku nji i tantekeya vuino ngue kanike vene. Ngeci nja kele na ku livuahesela vuino linga nji ka hase ku tanda ambe vihula lika ngano. Vunoni nga vamuanetu mu mbunga va kumbuluile mu cifua ca liseza ka vundende na vize vi va soneka, ka nja kele na ku ivuisisa vuino vikumbululo viavo. Ngeci mukemuo, ca kaluuilile kamandende kaha nja kele na ku vuila ngozi vamuanetu muomu ka nja handekele vuino lilimi. Vutuhu ngoco, nja komokele ku likehesa cavo na ntsintsa i va muesele ku cihangula ci va lingile vakuluntu ca ku nji puisa ntuamena ua Cilongesa ca Livulu mu Cikungulukilo.

Mu Quênia tua keleko lika vimo vingonde. Kaha mu 1997, va tulaniene ku nungulukila ku Mbetele ya ku Brooklyn, Nova Iorque. Mu cifuti caco mua kala vupite. Vunoni ngue mu tu tantekeya, vupite navuo vua kala na vitanga viavuo. (Visi. 30:8, 9) Vutuhu ngoco, vamuanetu kasi ve ku muesa lutsilielo. Ve ku pangesa ntsimbu na vupite vuavo kati mu ku lipitisa vakevo vavene, vunoni mu ku tuala ku lutue vipanga via lukungulukilo lua Yehova.

Mu ku hita ca miaka, tua limuena vamuanetu va muesa lutsilielo mu visoti via ku liseza-seza. Ku Irlanda, ve ku muesa lutsilielo vutuhu mu cifuti ca mbuanja. Mu Afrika ve ku muesa lutsilielo, vutuhu va kala mu vuhutu. Ku Estados Unidos, ve ku muesa lutsilielo vutuhu va kala na vupite. Mua vusunga, Yehova ue ku ivua ndzolela ya kama mue ku tala hano ha mavu na ku mona vantu va mu muesa lutsilielo mu vifua viose via ku liseza-seza!

Miaka ye ku hita vuasi “na lusi mu ku hiana musimpo ua mbundo ya mukua ku tunga ntanga.” (Yombi 7:6) Lelo lino, tue ku pangela honi ku cikota ca kama Warwick, Nova York. Kaha tua kala na ndzolela ya ku tualelelaho ku pangela hamo lika na vamuanetu va lilema umo na mukuavo. Tua kala na ndzolela kaha tua viukilila mu ku lingako mutamba uose u tu hasa, linga tu kuase Muangana uetu Yesu Kilistu, uze a ka lunguisa vakua lutsilielo.—Mat. 25:34.