Yaliange Harvey ikeye mukuluntu mu lizimo lia vanaye. Kaha ua kele na vantsongo veni vatatu, vose va vamala naua. Vusoko vuavo vua kele ku mbonge ya Midland Junction, ku cihava ca Australia, kaha vezile mu vusunga ku miaka ya 1930, vutuhu ku miaka ize kua kele lamba ya kama. Harvey ua putukile ku lema Yehova kaha va mu mbatizile tele ali na miaka 14. Kaha ua lilongesele ku tava nkala cipanga ca kele na ku tambula mu cikungulukilo. Mu njila ika? Ntsimbu imo ua vianene ku tanda Vutala ku ciuano, omo lia ku singanieka ngecize ka puileho mu ku lingamo. Vunoni umo muanetu ua kuasele Harvey ngueni: “Muno mu lukungulukilo lua Yehova nga va ku hana cimo citeli, ci na lumbunuka u hasa ku ci puisamo!”—2 Kol. 3:5.

Netu va tu sema tu vauana, ange yange kasulantsongo. Vanana, ntumba yetu nange tua lilongesele vusunga ku Inglaterra. Vatate co, ha katete va kele na ku tu luisa, vunoni mu nima ya imo miaka navo va tavele vusunga. Vutuhu vatate va kele na ku nji vindika, vunoni nja limbatizile na miaka 9. Kaha nja lihakelele cizango ca ku linga vupioneiro na ku pua misionaliu. Vunoni vatate va nji vindikile ku linga vupioneiro nguavo noho nji puise miaka 21. Vunoni  ange ka nja tondele ku lavelela noko kuose. Vunoni mu nja puisile miaka 16, ua nji tavesele nji ka kale na ntumba yetu uze ua nungulukilile ku Australia. Ngeci mu nja puisile mika 18, nja putukile vupioneiro.

Ku Australia nja ka litantekeyele na muanetu Harvey. Mu ku linga tu vose tua kele na cizango ca ku pangela Yehova mu vumisionaliu, tua liambatele mu 1951. Mu nima ya ku linga vupioneiro mu miaka ivali, yaliange va mu laniene ku pua kaniungi ua ku zinguluka. Vikungulukilo via mu limbo vi tua kele na ku meneka, via lisanduokele cikuma, ngeci tua kele na kuendangana mangendzi a laha mu makango na membo a kalitungile.

Mu 1954, va tu laniene ku sikola ya vu 25 ya Ngileande. Mua vusunga cizango cetu ca ku pua vamisionaliu ca ku tu suenene muhiehi-hiehi honi! Tua hetele ku Nova York na mbapolo, kaha tua putukile vene na sikola ya Ngileande. Mu sikola yaco va tu tumine ku lilongesa Espanhol. Kaha cifua ci va kele na ku tumbuilamo “r” mu lilimi liaco, ca kaluuilile cikuma yaliange. Kaha mu nima ya imo ntsimbu, valongisi va hanene imo mikanda nguavo, vose va tonda ku ka pangela ku Japão citava va lisonekese ku civunga ca ku lilongesa ciJaponês.

Vunoni etu nguetu ambe tu tavesa lukungulukilo lua Yehova lu tu hanguile lukeluo ku tu ka pangela. Kaha mina ya ntsimbu, muanetu Albert Schroeder umo ua valongisi vetu, ua tantekeyele ngecize ka tua lisonekesele. “Ngeci ua tu lekele ngueni: Yeni mu ka hiluleho naua.” Vunoni kasi vene tua likanouelele. Ngeci Muanetu Albert Schroeder ue zile naua ngueni: “Nange na vakuetu valongisi tu na mi sonekesa, yeni mu ka seteke ku lisuma-suma ciJaponês.” Yaliange ca mu puilile ca casi ku lilongesa lilimi liaco. Ngeci va tu tumine ku Japão.

Kaha tua ka heteleko mu 1955, tele mu cifuti cose muli lika vakua ku ambulula 500. Ku ntsimbu oyo, yaliange tele ali na miaka 26 angeco 24. Va tu tumine ku ka pangela ku mbonge ya Kobe, kaha tua ka keleko miaka 4. Tua vuile ndzolela ku hiluka mu cipanga ca vuniungi. Ngeci tua ka pangelele ku mbongo ya Nagoya. Cipanga caco ca tu tovalele, vamuanetu, via-ku-lia, na cifuti mpundu, viose via tu ile ku mitima. Vunoni mu nima ya ntsimbu va tu hanene naua cipanga cesekele cizango cetu ca ku tava viose vie ku tu tuma Yehova.

Mu nima ya ku kala miaka 3 mu cipanga ca vuniungi vua ku zinguluka, Mbetele ya ku Japão ya tu vundilile nga citava tuye ku Taiwan tu ka ambuluile vakua ku handeka lilimi lia Amis. Ku Taiwan kua ka tukile vamo vamuanetu va putukile ku alulukila vusunga,  ngeci Mbetele ya ku cifuti caco ya tondele umo muanetu ue ku handeka ciJaponês linga a ka kuase mu citanga caco. * Mu ku linga tua lemene cipanga cetu ku Japão, cihangula caco ca tu kaluuilile cikuma. Vunoni yaliange ua lilongesele ku tava viose via mu tuma Yehova, ngeci tua tavele kuya.

Tua ka hetele ku Taiwan mu Novembro ya 1962. Kaha mu cifuti cose mua kele vakua ku ambulula va ku pua 2.271, cingi cavo vakua ku handeka ciAmis. Vunoni ha katete tua pandele ku lilongesa ciChinês. Vutuhu tua kele na livulu limo lia longesa ciChinês, kaha na mu longisi umo ke ku handeka Inglês, vunoni tua hasele ku lilongesa co.

Vunoni mu ntsimbu ya indende tunde ha tua hetele mu Taiwan, yaliange va mu puisile ntuamena ua Mbetele. Mu ku linga Mbetele yaco ya puile ya indende, yaliange ua hasele ku puisamo citeli ceni kaha kasi na ku lisupa na ntsimbu ya ku panga na vamuanetu ve ku handeka lilimi lia Amis visimano vitatu mu ngonde. Vintsimbu vimo ua kele naua na ku linga vuniungi vua muhato kaha na ku hana vimpande ku viuano via limbo. Yaliange nga ua hanene vimpande viose mu ciJaponês, kaha vamuanetu vakua ku handeka ciAmis nga va vuileko. Vunoni Nguvulu ka ya tavesele viuano via vulombelo vihitile mu malimi eka noho mu ciChinês lika. Ngeci ua lisumangele vimpande vieni vene mu ciChinês kaha umo muanetu ueka co ua languluile ku tuala mu ciAmis.

Ku ntsimbu oyo, Taiwan ya kele mu nguvulu ya vusualale, ngeci mukemuo vamuanetu va pandele ku tambula lisesa lia ku linga viuano via limbo. Lisesa liaco lia puile lia likalu ku litambula kaha lia kele na ku simbula cikuma ha ku tuhuka. Nga vapulisa ku va hanene lisesa liaco mu simano ya ciuano, yaliange ua kele na ku tumama vene ku pulisa noho va na mu sonekela mukanda uaco. Kaha mu ku linga vapulisa va vuile ntsuamua, ya ku linga muntu ua ku cifuti ceka na vandamena ku pulisa, ngeci va mu sonekelele vuasi-vuasi linga a fumeko.

Mu ntsimbu i tua kele na ku kala na vamuanetu, tua kele na kuenda kampe ola ya mutuntu ni via vingi mu litangua londa suluka muaya minkinda na ku zavuka vindonga. Nji vuluka litangua lia katete li nja londele munkinda. Mu nima ya ku liaula cimene, tua londele mu autocarro ya 5h30, ya kele na kuya ku imo limbo lia ku lahako. Mu nima yaco tua zavukile imo ndonga ya kama kaha na ku zavuka umo munkinda. Munkinda uaco ue manene mu cifua ca ku linga, muanetu ua kele ha lutue viliato vieni kampe via sungamene ha cihanga cange.

Ku cimene caco, yaliange ua ambuluilile na vamo vamuanetu kaha ange nja ambuluile lika liange mu limo limbo lia lindende mua kele vakua ku handeka ciJaponês. Muya hetele ku 13h00, nja vuile ha meso se, njala, muomu nja kele na viola via vingi ca ku hona kulia. Mu nima ya ntsimbu, tua liuanene lika na yalinge, ka kua kele vamuanetu veka. Mua ile mu ku ambulula, ua ka trokanene imo mikanda yetu na mavunda atatu a kasumbi. Ua nji lekesele mua ku lila mavunda a avisu ngueni tuvaho ka cina na ku atsuemba. Vutuhu ku visinganieka lika ca nji vuisile ku leza ku mbunge, nja lileho limo kaha mukuetu ua liaho limo. Iya honi ue ku lile lia mu citatu? Mukuetu ua lihanene vene kuli ange muomu ngueni, nga nji lezumuka ka hasa ku nji ambata muaya minkinda.

Ku cimo ciuano ca limbo, nja hitile mu cimo citanga ca ku lifuila. Tua tulilile ku ndzivo ya umo muanetu ya lihatele na Ndzivo ya Vuangana. Mu ku linga vakua cisemua ca Amis va haka seho ya kama ku ku tana, mpuevo ua kaniungi ua ku zinguluka ua tu vuaheselele mema linga tu ka tane. Mu ku linga yaliange ua kele na via vingi via ku linga, ua nji vundilile nji livange ku tana yange. Mu nja ka heteleko, nja ka uanene vivela vitatu, omu mu li mema a ku tontola, omu mu li mema a ku yukuma, cikuavo co ca ngoco. Kaha nja komokele cikuma, muomu mpuevo ya kaniungi ua tumbikile vivela viaco ha lutue lua ndzivo, haze ha va hesele ku mona cipue vene vamuanetu va kele na ku viukisa via ciuano ca limbo. Ngeci nja vundilile imo ntanga, vunoni ua nji nehelele lipapelo lia ku hulula. Nja singaniekele kuya ku nima ya ndzivo, vunoni kua kele masisi va kele na vukalu vua kama! Ngeci nja singaniekele nguange: Vamuanetu vali na via vingi via ku linga, na ku nji mona vene ku va nji mono, kaha naua nga ku nji tana vavenia ndzivo vevua matoto. Ma nji eseke lika, ngeci nja tanene!

Yaliange ua muene ngecize cingi ca vamuanetu ve ku handeka ciAmis ka va kele na ku kola mu lutsilielo muomu ka va lilongesele kaha ka kua kele mikanda mu lilimi liavo. Vunoni mu ku linga ciAmis tele va na putuka ku cisoneka kuli vakua nguvulu, tua muene nguetu ca cili ku longesa vamuanetu ku tanda mu lilimi liavo vavene. Ku lingamo ca puile cipanga ca kama, vunoni mu nima ya ntsimbu vamuanetu vaputukile ku lilongesa vakevo vavene. Mikanda yetu, ya putukile ku tuhuka mu ciAmis mu muaka ua 1966 kaha mu 1968 Vutala navuo vua putukile ku tuhuka.

Vunoni nguvulu ya vindikile ku tepela ku vantu mikanda ya mu malimi eka ku vanga mu ciChinês lika. Ngeci tua tondele vinjila vieka via ku sanduelamo Vutala vua mu ciAmis. Ca ku muenako, vintsimbu vimo tua kele na ku tuhula malimi avali mu Vutala vumo lika, ciChinês Mandarin na ciAmis. Ngeci vantu va kele na ku mona nguavo tua kele na ku longesa vantu ciChinês nkuma kuahi. Tunde ku ntsimbu oyo, lukungulukilo lua Yehova lue ku tuhula mikanda ya ingi mu ciAmis linga lu kuase vantu ku lilongesa Mbimbiliya.—Vili. 10:34, 35.

Mu miaka ya 1960 ku tuala 1970, cingi ca vamuanetu vakua ku handeka ciAmis ka va kele na ku yoya muaya vitume via Njambi. Mu ku linga ka vevuisisile vuino vitume via mu Mbimbiliya, vamo va kele na ku  yoya muono ua vupangala, ku penda, ku sipa, na ku mbulukuta minkandi ya bétele. Yaliange ua ile mu ku meneka vikungulukilo via vingi mu ku seteka ku kuasa vamuanetu vevuisise cifua ca kele na ku muenamo Yehova evi viuma. Mu vumo vua mangendzi aco, mukemuo mu tua hitile muli vize visoti vi nji na mi likele ku vuputukilo.

Vamuanetu va ku likehesa va tavele ku aluluka, vunoni ca vusiua ku handeka ngecize cingi cavo ka va alulukile, kaha numelu ya vakua ku ambulula ku Taiwan ya tepulukile ku tunda ha 2.450 ku heta ha 900 lika mu miaka 20. Evi vua tu vuisile vusiua vua kama. Vunoni tua tantekeyele ngecize, Yehova na limo litangua liahi a ka vezikisa lukungulukilo lua mazilo. (2 Kol. 7:1) Mu nima ya ntsimbu na civezikiso ca Yehova, aze mazilo ose a huileko. Lelo lino, mu Taiwan muli vakua ku ambulula va tuvakana 11.000.

Tunde mu 1980, tua muene ngecize lutsilielo lua vavengi mu vikungulukilo lua ciAmis lua putukile ku kola, kaha yaliange ua hasele ku kala honi ntsimbu ya kama na vakua ku handeka ciChinês. Kaha ua vuile ndzolela ya ku kuasa vamala va cingi ca vandumbuetu ku iza mu vusunga. Nje ku vuluka limo litangua lia nji lekele yaliange ngueni, ua vuile ndzolela ya kama mua muene umo ua vamala vaco a vundila kuli Yehova lua katete. Nange nje ku ivua ndzolela ya kama mu ku kuasa vavengi vakua mitima ya cili, va likuate vusamba na Yehova. Nja hetele na ha ku kala na civezikiso ca ku pangela ha Mbetele na vamo vana va vandongesi vange va laza, umo ua yala mukuavo ua mpuevo.

Lelo lino, ka nja kele naua na mukuetu. Muomu mu nima ya miaka kampe 59 ya vulo, yaliange i nja lema Harvey ua tsile lia 1 ya Janeiro ya 2010 ku canser. Ua kele kampe miaka 60 mu cipanga ca ntsimbu yose! Kasi nje ku mu vuila vusiua vua kama. Vunoni nja vuile ndzolela ya kama ya ku ka pangela neni, mu vifuti vivali via kele ku cavua-cavua ku tuala ku via vusunga! Tua lilongesele ku handeka malimi a akalu avali a ku Azia, kaha yaliange ua lilongesele vene ku a soneka.

Mu nima ya imo miaka ya indende, mu ku linga tele nja kulupa cikuma, Vakua Civunga ca Vantuamena va muene ngecize cipua ca cili nga nji hilukamo ku Australia. Mu va nji lekele muzimbu uaco ha katete, nja singaniekele nguange, ku nji tondo naua ku tunda muno mu Taiwan. Vunoni yaliange ua nji longesele ku tava viose vi lu nji tuma lukungulukilo, ngeci nja tavele. Kaha nja hetele ha ku mona ngecize va lingile vuino ku nji tuma ku hiluka ku Australia.

Lelo lino, nje ku pangela ku Mbetele ya ku Australasia mu kati ka simano kaha ku kuhua ca simano co mu cimo cikungulukilo. Ku Mbetele nje ku viukilila ku pangesa ciJaponês na ciChinês cange mu ku ya na ku hitisamo vangendzi. Kaha nja lavelelela na ndzolela ya kama litangua lia cisangukilo, muomu nja tantekeya ngecize yalinge Harvey, uze ua lilongesele ku tava viose via mu tuma Yehova a ka sanguka, muomu ua kala mu visinganieka vieni.—Yoa. 5:28, 29.