1. Visoti vika ua kele na ku pinda navio Ndaviti?

NTSIMBU IMO Ndaviti ua kele na ku tinisa muono ueni, muomu muangana ua Isaleli, Saulu ua tondele ku mu tsiha. Kaha omo ua tondekele vukuasi, ua hitile ku mbonge ya Nove, na ku pinga vimbolo vitanu. (1 Sam. 21:1, 3) Mu nima ya ntsimbu, Ndaviti na vamala veni va vandele mu mpako ya livue. (1 Sam. 22:1) Omo lia vika Ndaviti ua hitile mu visoti via ku fua ngeci?

2. Vati Saulu ua lihakele mu vusonde vua kama? (1 Samuele 23:16, 17)

² Saulu ua vuilile Ndaviti cipululu omo lia ku mu lema cikuma ku vantu kaha nomo lia vindzita via vingi via vulile. Cikuavo naua, Saulu ua tantekeyele ngecize omo lia ku muesa lisino, Yehova ua mu vianene ku pua muangana ua Isaleli, kaha ua hanguile Ndaviti mu ku mu hinga. (Tandenu 1 Samuele 23:16, 17.) Mu ku linga Saulu kasi ua ci puile muangana ua Isaleli, ua kele na civunga ca kama ca vamala vakua ndzita kaha na vakua ku mu kuasa vavengi. Ngeci Ndaviti ua tinisile muono ueni. Vuno Saulu ua singaniekele ngueni a hasa ku imika vutumbe vua Njambi vua ku puisa Ndaviti muangana ni? (Isaya 55:11) Mbimbiliya ka ya vi handekele, vunoni tuli na vusunga ngecize Saulu ua hakele muono ueni mu vusonde: Muomu na umo uahi a hasa seteka ku tanganesa vutumbe vua Njambi na ku vula!

3. Vati Ndaviti ua kele na ku livua ku tuala ha visoti viaco?

³ Ndaviti ua puile yala ua ku likehesa. Kati ikeye ivene ua lihanguile ku pua muangana ua Isaleli. Vunoni Yehova ikeye ua mu hanguile ku pua muangana. (1 Sam. 16:1, 12, 13) Saulu ua muene Ndaviti ku pua citozi ceni ua kama. Vunoni Ndaviti, ka tuikilile Yehova mulonga omo lia visoti via kele na hita. Ca ku muenako,  ha ntsimbu ya vandele muze mu mpako ya livue, hakeho ha sonekelele muaso ua cili, ha va na tundisa mukanda ua muaka uno. Nguauo: “Vaze ve ku lengeya Yehova ka va ka zela na cuma na cimo cahi ca ku viuka.”—Visa. 34:10.

4. Vihula vika tu simutuila, kaha vika via puila via seho?

⁴ Lelo lino, cingi ca vangamba va Yehova ve ku hita mu visoti ngeci mua ndzala na visoti vikuavo. * Kaha visoti viaco, vili na ku livuezelela cikuma-kuma mu ntsimbu ino ya musongo ua COVID-19. Cikuavo naua, omo “lamba ya kama” i ya na ku suena mu hiehi, tua pande ku lavelela ngecize tu ka hita mu visoti via ku hiana honi nevi. (Mat. 24:21) Omo lievi, tu simutuilenu ha vihula viuana: (1) Mu njila ika Ndaviti ka zelele “cuma na cimo cahi ca ku viuka”? (2) Omo lia vika tua pande ku lilongesa ku viukilila na vize vi tuli navio? (3) Omo lia vika tu hasa ku kela na vusunga nguetu Yehova a ka tu niunga? (4) Kaha vati tu hasa ku liviukisila ku viuma vi ka tu solokela ku lutue?

5-6. Vati Visamo 23:1-6 ya tu kuasa ku ivuisisa mezi a Ndaviti a handekele ngueni vangamba va Njambi “ka va ka zela na cuma na cimo cahi ca ku viuka”?

⁵ Vika a lomboloka mezi a Ndaviti mua handekele ngueni vangamba va Yehova “ka va ka zela na cuma na cimo cahi ca ku viuka”? Mu ku linga Ndaviti ua pangesele mezi a ku lifua na aa ku Visamo 23, ku hilula samo yaco, i ci hasa ku tu kuasa ku ivuisisa mezi eni. (Tandenu Visamo 23:1-6.) Ndaviti ua putukile samo yaco ngueni: “Yehova ikeye Kaniungi kange. Ka nji ka zela na kamo kahi.” Kaha mezi akuavo a mu samo yaco, Ndaviti ua tumbuilemo vimo viuma via pua mpundu via seho cikuma. Viuma ngeci mua: vivezikiso via mu lutsilielo via tambuile mu ku tava Yehova ku pua Kaniungi keni. Ca ku muenako, Yehova ua mu “tuamenene mu zinjila zia vuviuke” kaha na ku tualelelaho ku mu kuasa mu vintsimbu via cili na mu vintsimbu via vikalu. Ndaviti ua tantekeyele ngecize ku kala “mu vulilo vua ku tontola” vua Yehova, ka ca lombolokele ngecize ka ka hiti mu visoti na vimo viahi, houe. Vintsimbu vimo, Ndaviti ua  kele na ku ivua vusiua ngue vene ali na ku hita mu “cimbongo ca mu mbembe ua ku-tsa” kaha naua ua kele na vitozi. Vunoni mu ku linga Yehova ua puile Kaniungi keni, Ndaviti “ka zuzukile vupi.”

⁶ Hano honi, tu hasa ku kumbulula cihula cetu: Mu njila ika Ndaviti ka zelele “cuma na cimo cahi ca ku viuka”? Ndaviti ua kele na viose via tondekele mu lutsilielo. Ndzolela yeni ka ya hitukilile ha vupite, muomu ua viukilile na vize via mu hele Yehova. Kaha viuma via seho ya kama kuli ikeye, via puile ku mu niunga na ku mu vezikisa kuli Yehova.

7. Kuliya na Luka 21:20-24, visoti vika va pindile navio vamo Vakua Kilistu va mu Yundeya ku sekulu ya ku livanga?

⁷ Ku mezi a Ndaviti, tua monoko seho ya kala ha ku mona vupite mu njila ya cili. Tu hasa ku viukilila na viose-ovio vikuata vi tua kala navio, vunoni ka tua pandele ku vi tuameka mu muono. Ovu vusunga vua seho, vukevuo vu vevuisisile Vakua Kilistu va kele mu Yundeya. (Tandenu Luka 21:20-24.) Yesu ua va lunguile ngueni tangua “mikana ya masualale” i ka zingilika Yelusalema. Kaha mu vi ka soloka, Vakua Kilistu va ka “tinine ku mincinda.” Ku tina ce ku ovuele miono yavo, vunoni ce ku va lingisile ku seza viuma via kama. Imo miaka ku nima, Vutala vua handekele ha cimpande caco nguavuo: “Va sezele mehia na membo. Ka va hasele cipue vene ku ambata vupite vu va kele navuo mu vindzivo. Va pandele ku kulahela ngecize Yehova a ka va niunga na ku va kuasa. Va pandele ku tuameka ku lemesa ceni ku lutue lua viose via solokele ku pua via seho.”

8. Cuma cika ca seho tu hasa ku lilongesa ku viuma via solokelele Vakua Kilistu va ku livanga va kele mu Yunda?

⁸ Cilongesa cika ca seho tu hasa ku lilongesa ku viuma via solokelele Vakua Kilistu va ku livanga va kele mu Yunda? Vutala vuaco vua muesele naua ngecize: “Ku lutue, citava tu ka hita mu vieseko vi ka solola seho i tua haka ku vupite. Vuno vukevuo vua pua vua seho cikuma kuli yetu ni ku ovoka cetu? Mua vusunga, omo ku kotoka ci keza, halumo ci ka tondeka ku seza vimo kaha na ku yanda vene omo lia ku honoua viuma viaco. Vunoni ngue mu va lingile Vakua Kilistu va ku livanga va mu Yundeya, netu tua pande ku liviukisila mu ku ka linga viose-ovio vi ka tondeka kuli yetu.” *

9. Vati cimamuna ca hele kapostolo Paulu ku vaHevelu ca mi kaniamesa?

⁹ Ku ca puile ca casi kuli Vakua Kilistu va sile vikuata viavo na ku putuka muono ua vulungi. Va tondekele ku kala na lutsilielo lua kama ngecize Yehova a va hana viose vi va kambela. Kaha kua kele naua cimo cimamuna ce ku va kuasele. Mu kua lisupile miaka itanu, ntsimbu kanda Vakua Loma va zingilike Yelusalema, kapostolo Paulu ua hele cimo cimamuna ca seho kuli Vakua Kilistu vaHevelu ngueni: “Sambuenu ku cilemo ca zimbongo; viukililenu na vize vi mu li navio. Muomu ivene na handeka ngueni, Na hamo hahi ha nji ka ku ecelela, cipue na hamo hahi ha nji ka ku sila. Ngoco tu hasa ku simpa vuino mu ku handeka, nguetu: Muangana [Yehova] ikeye mukuasi uange; Ka nji kevua vuoma: Muntu a ka nji linga vikandzo?” (VaHe. 13:5, 6) Mua vusunga, vaze vononokele cimamuna ca Paulu, ca va puilile ca casi ku litombuesa ku muono ua ku kalekeya, ku vihela vi va tininine. Kaha va kele na vusunga ngecize Yehova ue ku va hele viuma via seho vi va tondekele. Mezi a Paulu, a tu hana vusunga ngecize, netu tu hasa ku kulahela ngecize Yehova a ka tu hana viose vi tu ka tondeka.

10. “Lihungu” lika ua tu leka Paulu?

¹⁰ Paulu ua hele cimamuna ca ku lifua neci kuli Timoteo kaha na kuli yetu vene. Ngueni:  “Vunoni omo tu li na via ku lia na vuzalo, nevi vene [tu ka viukilila navio].” (1 Tim. 6:8) Vuno eci ca lomboloka ngecize ka tua pandele ku liako via-ku-lia via cili, ku kala na ndzivo ya cili, ni vene landa-landako tumo tuvizalo tua tuha ni? Houe, evi kati vikevio via tondele ku handeka Paulu. Ikeye ua handekele ngueni tua pande ku viukilila na vikuata viose-ovio vi tuli navio. (Filp. 4:12) Eli likelio “lihungu” lia mu kuasele ikeye. Vupite vua seho cikuma vu tua kala navuo, vua pua vusamba vuetu na Yehova, kati vikuata.—Hav. 3:17, 18.

11. Vika tu lilongesa ku mezi a lekele Mosesa ku vaIsaleli ku tuala ha ku viukilila na vize vi tua kala navio?

¹¹ Ha hasa ku kala cimo ku liseza, ha cifua ce ku muenamo Yehova viuma vi tua tondeka na cifua ci tue ku vi muenamo etu vavene. Tu hilulenu via lekele Mosesa ku vaIsaleli mu nima ya ku endangana miaka 40 mu zindinda. Ua va lekele ngueni: “Yehova Njambi yove na ku vezikisa ku vipanga viose via livoko liove; na tantekeya ku-endangana cove ku zindinda ezi zia kama: miaka eyi makumi auana Yehova Njambi yove na kala nove; ka ua zelele na kamo kahi.” (Ndeu. 2:7) Yehova ua hele manna ku vaIsaleli mu miaka yose 40. Kaha vuzalo vuavo, vuze vene vu va tundile navuo ku Ingito, ka vua kulile. (Ndeu. 8:3, 4) Vutuhu vamo halumo va muene ngue viuma viaco ka via puilemo, Mosesa ua va vuluisile ngecize va kele na viose vi va tondekele. Na vuno vene, Yehova a kevua ndzolela ya kama nga tu lihakela kapandi ka ku viukilila na vize vi tuli navio, ku vi haka seho, ku vi mona ku pua vivezikiso kaha na ku mu santsela omo lia ku tu kuasa ku vi uana.

12. Vika via muesa ngecize Ndaviti ua kulahelele muli Yehova kati muli ikeye ivene?

¹² Ndaviti ua tantekeyele ngecize Yehova ua pua mukua lukakatela kaha ua haka seho ya kama kuli vaze va mu lema. Kaha cipue mua sonekele Visamo 34, tele ali mu vusonde, vunoni na meso a lutsilielo, ua muene “kangelo ka Yehova” a mu zingilika. (Visa. 34:7) Halumo Ndaviti ua kele na ku setekesa kangelo ua Yehova ku lisualale ali ku mbandza mu ku lavelela vitozi. Vutuhu Ndaviti ua puile lisualale ua ku simpa kaha naua Yehova ua mu kulahesele ngecize a ka pua muangana, vunoni ka kulahelele mu vutongue vueni vua ku pangesa fisika ni vua ku pangesa mukuale. (1 Sam. 16:13; 24:12) Vunoni Ndaviti ua tsilielele muli Yehova na ku kulahela ngecize kangelo ka Yehova ue ku ohiela vose ‘vaze ve ku mu vuila vuoma.’ Vutuhu ngoco, ka tua pandele ku lavelela ngecize Yehova a ka tu niunga ku hitilila mu vikomoueso. Vunoni tu tantekeya ngecize uose ua kulahela muli Yehova, cipue nga a tsa mu ntsimbu ino, kasi a ka yoya miaka yose.

13. Omo Ngonge ya Mangonge a ka putuka ku tu luisa, vika tu ka solokela ngue ka tuesi na vukuasi? Vunoni omo lia vika ka tua pandele ku kevua liova? (Talenu cikupulo cili helu lia Vutala.)

¹³ Vuovuno tu ka hita mu vieseko vi ka solola nga tua kulahela ngecize Yehova a hasa ku tu niunga ni kuahi. Omo Ngonge ya Mangonge, ni nguetu civunga ca vifuti, va ka putuka ku tu luisa, tu ka soloka ngue tuli mu vusonde. Ngeci mukemuo, ci ka tondeka ku kulahela ngecize Yehova a hasa ku tu ohiela. Kuli vakua vifuti, tu ka soloka ngue vampanga ka vesi na kaniungi. (Ezek. 38:10-12) Omo lia vika? Muomu ka tu ka kala na vitua via ndzita ni vutongue vua ku lua. Ngeci mukemuo, vakua vifuti va ka mona ngue ca casi ku tu vula. Muomu ka va ka hasa ku mona viuma vi tu ka mona na meso etu a lutsilielo. Viuma vika? Civunga ca kama ca tungelo ci na tu zingilika kaha ci na liviukisila ku tu ohiela. Vakua vifuti ka va ka hasa ku va mona, muomu ka va kele na meso a lutsilielo. Mua vusunga, va ka tungumuka cikuma mu ku mona civunga ca kama ca masualale va muilu, ci neza mu ku tu ohiela!—Ku-So. 19:11, 14, 15.

14. Vika tu hasa ku linga vuovuno mu ku liviukisila via ku lutue?

¹⁴ Vika tu hasa ku linga vuovuno mu ku liviukisila via ku lutue? Ha katete, tua pande ku mona vupite mu njila ya cili, na ku tantekeya ngecize tangua limo tu ka tondeka ku seza vupite vuaco. Cikuavo naua, tua pande ku viukilila na vize vi tuli navio na ku viukilila cikuma omo lia ku kala na vusamba vua cili na Yehova. Nga tu tualelelaho ku vueza ku kapandi ka ku tantekeya vuino Njambi yetu, na lukulahelo luetu ngecize tangua a ka tu ohiela kuli Ngonge ya Mangonge, lu ka livuezelela.

15. Viuma vika Ndaviti ua lihitile navio ku vukuendze vua mu hele vusunga ngecize Yehova ka ka mu seza?

¹⁵ Tu simutuilenu viuma vikuavo via kuasele Ndaviti kaha vi hasa ku tu kuasa netu ku liviukisila via ku lutue. Ndaviti ua handekele ngueni: “[Makelenu] na ku mona ngecize Yehova ua viuka: Ua vezika uze a tinina kuli ikeye.” (Visa. 34:8) Aa Mezi a muesa omo lia vika Ndaviti ua kulahelele ngecize Yehova a hasa ku mu kuasa. Ntsimbu yose Ndaviti ua kulahelele muli Yehova, kaha Yehova ka mu sezele. Ca ku muenako, Ndaviti mua puile mukuendze ua luile na Ngoliata, umo lisualale ua ku tsimana kaha ua tuntuka ua vaFilisteo. Vutuhu ngoco Ndaviti ua mu lekele ngueni: “Litangua lia lelo Yehova a ka ku kundika ku livoko liange.” (1 Sam. 17:46) Mu nima ya ntsimbu Ndaviti ua kele na pangela ku nganda ya muangana Saulu, vunoni vintsimbu via vingi Saulu ua setekele ku mu tsiha. Vutuhu ngoco “Yehova ua kele” na Ndaviti.  (1 Sam. 18:12) Mu ku linga Ndaviti ua limuenenene vukuasi vua Yehova ku vukuendze, ua tantekeyele ngecize Yehova a tualelelaho ku mu kuasa, mu visoti via kele na ku pinda navio mua kolele.

16. Mu vinjila vika tu hasa ku makela vucili vua Yehova?

¹⁶ Omo tu tualelelaho ku kulahela mu ku tuamenena ca Yehova mu ntsimbu ino, lukulahelo luetu ngecize Yehova a hasa ku ka tuohiela ku lutue, naluo lu ka kaniama. Tue ku tondeka lutsilielo lua ku kaniama na ku lihakela kapandi ka ku kulahela muli Yehova, linga tu hase ku simutuila na mukuluntu uetu ua vipanga ku tuala ha ku vundila amo matangua a kuya ciuano ca limbo na ca muhato. Ni ku mu vundila alulule ntsimbu i tue ku panga, mangana tu hase ku ambulula mu ntsimbu ya kama na ku kunguluka ku viuano viose. A ci singaniekenu nga mukuluntu uetu ku vipanga a viana, kaha a tu tundisa ha vipanga. Vuno tua tsiliela mpundu nguetu Yehova ka ka tu seza kaha a ka tualelelaho ku tu hana viose vi tu ka tondeka ni? (VaHe. 13:5) Cingi ca vamuanetu va kala mu cipanga ca ntsimbu yose, ve ku limuena mpundu cifua ce ku va kuaselamo Yehova, mu vintsimbu vi ve ku tondeka cikuma vukuasi vueni. Mua vusunga Yehova ua pua mukua vuoloke.

17. Tumbulenu mukanda ua muaka ua 2022, kaha omo lia vika ua litombola na ntsimbu yaco?

¹⁷ Na Yehova ku mukulo uetu, ka tua pandele ku ivua liova lia viuma vi ka soloka ku lutue. Muomu na limo litangua liahi Njambi yetu a ka tu seza nga tu tualelelaho ku tuameka cizango ceni mu muono uetu. Mu ku tu vuluisa seho ya ku liviukisila vua lumo ku visoti vi ka tu solokela ku lutue, na ku tualelelaho ku kulahela muli Yehova ngecize ka ka tu seza, Civunga ca Vantuamena ci na hangula Visamo 34:10 ku pua mukanda ua muaka ua 2022, nguauo: “Vaze ve ku lengeya Yehova ka va ka zela na cuma na cimo cahi ca ku viuka.”