1-2. Vika tua pande ku tualelelaho ku linga mu nima ya mbatizimu? Lombololenu.

 LUNGAHI mue ku komba ndzivo yeni? Halumo litangua lia katete li mua kovelele mu ndzivo yaco, mua i kombele na ku i lelesa mu vutuntu. Vunoni vika vi hasa ku soloka nga mu nima yaco mu i ecelela? Mu ntsimbu ya indende i hasa ku kala naua na mpumputa a mazilo. Ngeci mukemuo, linga ndzivo yenu i tualeleho ku soloka vuino, ca tondeka ku i lelesa ku sua kumo.

² Na vuno vene ca tondeka ku lihakela kapandi kaco, ku tuala ha visinganieka na vuntu vuetu. Ntsimbu kanda va tu mbatize, tua lihakelele kapandi ka ku alulula viuma viose via tondekele mu muono uetu, linga tu lilelese “ku mazilo ose a ku muvila na ano a ku cimbembesi.” (2 Kol. 7:1) Vunoni mu nima ya mbatizimu, ca tondeka naua ku kava cimamuna ca Kapostolo Paulu ca ku tualelaho ku “pua vantu va vaha mu cimbembesi ca mitima yetu.” (Efe. 4:23) Omo lia vika ca tondeka ku tualelelaho? Muomu mpumputa na mazilo a mu mavu ano, vi hasa ku livuezelela vuasi-vuasi muli etu. Ngeci mukemuo, linga tu liniunge kuli evi na ku tualelaho ku pua va ku lela ku meso a Yehova, tua pande ku alulula visinganieka, vuntu na vizango vietu ku sua kumo.

3. Vika ca lomboloka ‘ku lialuluisa’? (Loma 12:2)

³ Vika tua tondeka ku linga tu aluluise mitima ni nguetu cifua ci tue ku singaniekelamo? (Tandenu Loma 12:2.) Lizi lia  ciNgelengu li va langulula nguavo “lialuluisenu na mitima ya hia,” citava naua ku li langulula nguetu “ku tungulula visinganieka vietu.” Ngeci mukemuo, ku pilieka lika muono uetu, visinganieka na vimo vilinga via vindende, ka ca puilemo. Vunoni tua pande ku sungamesa vuntu na ku alulula viose vize vi tondeka mu muono uetu, linga tu hase ku litombola na vitume via Yehova. Kaha tua pande ku lingamo kati lumo lika vunoni ku tualelaho.

4. Vati tu hasa ku viana ku tu munga ku visinganieka via vakua mavu?

⁴ Mu tu ka pua va ku tantuluka, vilinga vietu viose vika pua na ku ya Yehova ku mutima. Vunoni mu ntsimbu ino, tua pande ku tualelaho ku lihakela kapandi ca ku puisamo cizango caco. Paulu ua tokakanene ku likata ca kala ha ku alulula mitima yetu na ku nongonona cizango ca Njambi ku Loma 12:2. Ka tua pandele ku tavesa ano mavu a munge visinganieka vietu. Vunoni ha katete, tua pande ku lihilula linga tu mone nga tue ku tavesa visinganieka via Njambi vi tuamenene vizango na vihangula vietu, kati visinganieka via vakua mavu.

5. Vati tu hasa ku hilula visinganieka vietu ku tuala ha ku suena ca litangua lia Yehova? (Talenu cikupulo.)

⁵ Tu hilulenu cimo cimueso. Yehova ua tonda kati tu “suve ku-soloka ca litangua lieni.” (2 Pet. 3:12) Lihulenu nguenu: ‘Vuno cifua ca muono uange ca muesa ngecize nje ku ivuisisa ku kotoka ca ano mavu cili mu hiehi ni? Vuno vihangula viange ku tuala ha sikola ya kama na vipanga, via muesa ngecize ku pangela Yehova cikeco ca seho ya kama mu muono uange ni? Vuno nja tsiliela ngecize Yehova a ka nji niunga hamo lika na vusoko vuange, ni nje ku lisosomua cikuma na muono ua mene?’ Aci singaniekenu ha ndzolela ye ku ivua Yehova mue ku mona tu lihakela kapandi ka ku tombuesa muono ku cipanga ceni.—Mat. 6:25-27, 33; Filp. 4:12, 13.

6. Vika tua pande ku tualelaho ku linga?

 ⁶ Tua pande ku hilula visinganieka vietu ku sua kumo na ku sungamesa hose-oho ha tondeka. Paulu ua lekele vakua Kolintu ngueni: “Liesekienu enu vavene nga mu na pu vakua ku tsiliela cili; li setekienu enu vavene.” (2 Kol. 13:5) Ku pua vakua “ku tsiliela” ka ca lengelele lika ha ku kunguluka na ku ambulula. Vunoni ca kuata naua ku visinganieka, vizango na matumbe etu. Ngeci mukemuo, tua pande ku aluluisa visinganieka vietu mu ku tanda Mbimbiliya, ku lilongesa ku singanieka ngue mue ku singanieka Yehova, kaha na ku linga viose-ovio vi tondeka linga muono uetu u litombole na cizango ceni.—1 Kol. 2:14-16.

7. Kuliya na Efeso 4:31, 32, vika vikuavo tua pande ku linga, kaha omo lia vika ce ku pua ca cikalu?

⁷ Tandenu Efeso 4: 31, 32. Ku tundisako ku alulula visinganieka, tua pande naua “ku zala vuntu vua vuha.” (Efe. 4:24) Ku lingamo ca tondeka ku lihakela kapandi. Ha kati ka viuma vi tu hasa ku linga, tua pande ku lihakela kapandi ka ku vula vilinga via ku vihia, nkulundundu, vutenu na matoto. Omo lia vika ci hasa ku pua ca cikalu? Ca ku muenako, Mbimbiliya ya handeka nguayo: “Ciyongola ca mutima ua muntu cikeco ca cipi fume ku vunike vueni.” (Njen. 8: 21) Ngeci mukemuo, ku vula vilinga via ku vihia ngeci muevi, ci ka tondeka ku tualelaho ku lihakela kapandi ambe vene mu nima ya mbatizimu. Ku ambulula nkala livindi.

8-9. Vati muzimbu ua Stephen vua muesa seho ya ku tualelaho ku zula vuntu vua laza?

⁸ Umo muanetu ua lizina Stephen ua kele na citanga ca ku niengua vuasi. Ivene ngueni: “Ambe mu nima ya mbatizimu, kasi nja pandele ku lihakela kapandi ka ku pokuesa vutenu vuange. Ca ku muenako, tangua limo mu tua kele na ku ambulula ku ndzivo na ndzivo nja tuntisile umo cizi ua pundile radio ya mu likalu liange. Mua muene ngueni vuovuno nji mu kuata, ua imbilile ha mavu na ku tina. Mu nja ka lekeleko vakuetu va mu civunga cetu ca ku tuhuka mu lihia, umo mukuluntu ua mu civunga cetu ca mu lihia ua nji huile ngueni, ‘Muanetu Stephen nga u na mu kuatele nga u na mu lingile vati?’ Cize cihula ca nji lingisile ku singanieka na ku pangela cikuma ha ku pua mukua ciyulo.” b

⁹ Muzimbu ua Stephen ua muesa ngecize, vuntu vua ku vihia vu hasa ku lisolola mu ku tungumuna ambe nga tua ku singanieka nguetu tua vu vula laza. Nga evi via mi solokelaho laza, kati mu ivue vusiua ni ku singanieka ngueni ka mua puile Mukua Kilistu ua cili. Cipue vene Kapostolo Paulu ua litavelele ngueni: “Omo ange nji na zange ku linga via cili, ambe, oho vene vupi vuovu.” (Loma 7:21-23) Vose Vakua Kilistu va ku hona ku tantuluka, ve ku pinda na vilinga via ku vihia vize vie ku va hilukila ngue mpumputa na mazilo a mu ndzivo. Tua pande ku lihakela kapandi linga tu pue va ku lela. Vati tua hasa ku lingamo?

10. Vati tu hasa ku vula vilinga via ku vihia? (1 Yoano 5:14, 15)

¹⁰ Lekenu Yehova mu civundilo cilinga ca ku vihia ci muli na ku pinda naco. Kaha kalenu na vusunga ngecize a ka mi kuasa. (Tandenu 1 Yoano 5:14, 15.) Yehova ka ka tundisa citanga caco ku hitila mu cikomoueso, vunoni a ka mi hana ndzili i mua tondeka linga kati mu ci ecelele ci mi vule. (1 Petulu 5:10) Kaha mu ntsimbu yaco, pangelenu ha viuma vi muli na ku vundila mu ku sondoloka ku viuma vi hasa ku sambeya vilinga via vuntu vua laza. Ca ku muenako, lihakelenu kapandi ka viana ku tala  vivideo, viprograma via televizau ni ku tanda mavulu e ku sambeya vifua via vuntu vua laza vi muli na ku seteka ku vula. Kaha kati mu pue na ku singanieka mua kama ha vizango via ku henga.—Filipu 4:8; Kolose 3:2.

11. Vinanga vika tu hasa ku puisamo linga tu tualelelaho ku zala vuntu vua vuha?

¹¹ Vutuhu mua zula vuntu vua laza, ca pua ca seho ku tualelaho ku zala vua vuha. Lihakelenu kapandi ka ku tambuluisa Yehova omo mu lilongesa via vifua vieni. Vati tu hasa ku lingamo? (Efe. 5:1, 2) Ca ku muenako, nga mu tanda umo muzimbu ua mu Mbimbiliya ua tsindika ha ku ecela ca Yehova, lihulenu nguenu: ‘Vuno nange nje ku ecela vakuetu ni?’ Kaha nga mu tanda ha cikeketima ca Yehova ku tuala ha vaze vali mu visoti, lihulenu nguenu: Vuno nange nje ku muesa ngozi yaco ku vamuanetu vali mu visoti ni? Tualelenuho ku lihakela kapandi ka ku alulula mitima yenu mu ku zala vuntu vua vuha, kaha kalenu na lukakatela kuli enu vavene omo mu lingamo.

12. Vati Stephen ua limuenene ngecize Mbimbiliya ya kala na ngolo ya ku alulula miono ya vantu?

¹² Stephen u tu na tumbuile ha katete, ua muene ngecize kamandende kamandende ua hasele ku zala vuntu vua vuha. Ivene ngueni: “Tunde ha mbatizimu nja hita ha vieseko via vingi, tele nga vie ku katula vutenu vuange. Vunoni nja lilongesa ku tina ku vieseko viaco ni ku tonda njila yeka ya ku vi vateselamo. Vantu vavengi kumo na mpueyange, ve ku nji sangala omo lia cifua ci nje ku lingilamo ha ntsimbu ya hoi-hoi yaco. Nange ivene nje ku likomoka! Ka nje ku lisangala ange ivene omo lia ku aluluka ca vuntu vuange. Vunoni nja tsiliela ngecize, ku aluluka ca vuntu vuange ca pua vukaleho vua muesa ha toma, ndzili i ya kala nayo Mbimbiliya mu ku alulula miono ya vantu.”

13. Vika vi hasa ku tu kuasa ku kala na vizango via cili? (Ngalata 5:16)

¹³ Tandenu Ngalata 5:16. Linga tu hase ku vula ndzita ya ku linga via cili, Yehova ue ku tu hana sipilitu santu. Mu tue ku lilongesa Lizi lia Njambi ci napu ngue tue ku lihaka ha cihela ci i hasa ku tu kuasela vuino sipilitu santu. Cikuavo naua, tue ku tambula sipilitu santu ku viuano vietu. Kaha ku viuano viaco, tue ku sikama na vamuanetu na va ndumbuetu vaze ve ku lihakela kapandi ka ku linga via cili ngeci mu etu. Kaha ku lingamo cetu ku tu kaniamesa. (VaHe. 10:24, 25; 13:7) Mu tue ku vundila kuli Yehova na ku mu lambelela a tu kuase ku vumo vuzeye vuetu, ue ku tu hana sipilitu santu linga i tu hane ndzili ya ku tualelaho ku lua. Kaha vutuhu ku linga evi viuma vi tu na tandanga, ka ci hasa mpundu ku zima vizango via ku vihia, vunoni ci hasa ku tu kuasa ku vula ceseko ca ku vula mpundu vieseko viaco. Ngue mu ya muesa Ngalata 5:16 “vaze ve ku endela hali sipilitu, ka va ka kutisa ni nguetu ku puisamo lisungu lia vusitu.”

14. Vika ca puila ca seho ku tualelaho ku kala na vizango via cili?

¹⁴ Mu nima ya ku kala na programa ya cili ya mu lutsilielo, ca pua ca seho ku tualelaho ku pangela ha vizango via cili. Omo lia vika? Muomu umo ua vitozi vetu ke ku kosa. Citozi caco iya? Ceseko ca ku linga vupi. Cipue vene mu nima ya mbatizimu, kasi tu hasa ku ivua cizango ca ku lema viuma vi tua pande ku zinda, ngeci mua ku linga vueho vua lizangamena, ku penda ni ku tala via vuntselentsele. (Efe. 5:3, 4) Umo muanetu ua mukuendze ua litavelele ngueni: “Cimo ca viuma via vikalu cikuma ci nja pinda naco, ca pua ku lema vakua vilio vimo lika. Ha katete nja muene ngue vimo visinganieka lika vuovuno vihita, vunoni vie ku nji pindisa na lelo lino.” Vika vi  hasa ku mi kuasa nga cimo cisinganieka ca ku vihia, ci li na ku soloka ngue kasi ci li na ndzili ya kama hali yenu?

15. Omo lia vika ce ku tu kaniamesa ku tantekeya ngecize vizango via ku vihia vie ku “solokela vantu vose”? (Talenu cikupulo.)

¹⁵ Omo mu lua na vizango via ku vihia ca pua ca seho ku vuluka ngecize, kati yenu lika. Mbimbiliya nguayo: “vieseko viose vili na ku iza kuli enu, vi napu ngue vize vi vali na ku eseka navio vantu vose.” (1 Kol. 10:13a Shukulu Kalunga.) Imo mbimbiliya ikuavo nguayo: “Ka kuesi na cimo ceseko cahi ca mi solokela kanda ci ci solokele vantu.” Evi via muesa ngecize, mezi aco va a talekesele ku vamala na vampuevo va kele mu Kolintu. Mu mbonge yaco vamo va puile vakua vupangala, vakua vundeyi na vakua ku penda. (1 Kol. 6:9-11) Vuno mu ku mona cenu, ka va pindile na vizango via vipi mu nima ya mbatizimu yavo ni? Houe, citava va kele navio. Vutuhu vose va puile Vakua Kilistu va ku vuavesa, vunoni kasi va puile va ku hona ku tantuluka. Mua vusunga, navo va pindile na vizango via ku vihia vintsimbu vimo. Ngeci mukemuo ce ku tu kaniamesa cikuma. Omo lia vika? Muomu ca muesa ngecize viose-ovio vizango via ku vihia vi muli na ku pinda navio, kua kala umo ua hitamo laza kaha ua vi vula. Mua vusunga mu hasa ku kolesako mu ku tsiliela cenu, mu ku tantekeya ngecize “vana va nokuenu va li hano ha mavu, va li na ku mona lamba imo lika.”—1 Pet. 5:9.

16. Ku ngandzo ika tua pande ku liniunga, kaha omo lia vika?

¹⁶ Liniungenu ku ngandzo ya ku singanieka ngecize yenu lika mu li na ku hita mu cisoti caco, ka kuesi ueka naua. Muomu ku singanieka ngoco, ci hasa ku mi lingisa ku mona ngue ceseko cenu ka cesi na vutuhukilo, kaha ka muesi na ndzili ya ku viana visinganieka via ku vihia. Vunoni Mbimbiliya ya muesa  ngecize mu hasa. Nguayo: “Njambi mukua cili, ikeye ka tava ngecize va mi esieke nevi via hiana ngolo yenu. Vunoni na ceseko a lingilako naua aha ha mu ka tuhukila, linga mu ka hase ku kolesa.” (1 Kol. 10:13b) Ngeci mukemuo, ambe nga cizango ca ku linga via ku vihia ci li na ndzili ya kama, tu hasa ku kolesa. Kaha na vukuasi vua Yehova, tu hasa ku liniunga ku ku uila mu ceseko caco.

17. Vutuhu ka tu hasa ku vindika vizango via ku vihia ku iza mu mitue yetu, vika tu hasa ku pokuesa?

¹⁷ Ntsimbu yose puenu na ku vuluka evi: Mu ku pua muntu ua ku hona ku tantuluka, ka mu hasa ku vindika visinganieka via ku vihia ku iza mu mutue uenu. Vunoni nga vi na soloka, mu hasa ku vi viana ku cizango cenu. Ngue mua lingile Yosefe uze ua tinine kuli mpuevo ya Potifale. (Njen. 39:12) Ka ci tondeka linga mu puisemo visinganieka viaco via ku vihia!

18-19. Vihula vika tu hasa ku lilinga omo tu lihakela kapandi ka ku alulula mitima yetu?

¹⁸ Ku alulula mitima yetu ca tondeka ku tualelelaho ku lihakela kapandi ka ku tombuesa visinganieka na vilinga vietu ku cizango ca Yehova. Linga mu hase ku vi puisamo, puenu na ku lihula nguenu: “Vuno nje ku yoya mu cifua ca muesa ngecize nji tantekeya nguange, tuli ku matangua a ku kotokela ni? Nji li na ku tualelaho ku lihakela kapandi ka ku zala vuntu vua vuha ni? Vuno nje ku tavesa sipilitu ya Yehova i tuamenene muono uange linga nji hase ku viana ku puisamo masungu a ku vihia ni?”

¹⁹ Omo mu pua na ku lihilula, puenu na ku tala ku ku kola cenu kati ku vu tantuluke. Nga mu mona ngecize kuli hamo ha mua pande ku pangela, kati mu uile mu vusiua. Vunoni kavenu cimamuna ca ku Filipu 3:16 nguayo: “Vunoni hose ha tua heta, hakeho tu endenienuho.” Omo mu lingamo kalenu na vusunga ngecize, Yehova a ka vezikisa kapandi ka mue ku lihakela, ka ku alulula mutima uenu.