VAISALELI, omo va kele mu cifuti ca cikulaheso, muaka ua kele na ku putuka ku vingonde via Setembro/Outubro mu ku vuahesa mehia linga vakunemo vimbuto.

Kalendalio ka muaka ya ku tanda nkala ngonde nga i tentama ka (matangua 29 ni 30) ka kehi, ku hiana kalandelio ka ku tanda matangua a nkala litangua lia muaka. Ngeci mukemuo, va tondekele ku uana njila ya ku tombueselamo evi vifua vivali via ku tandelamo vingonde. Kaha va kele na ku lingamo mu ku vuezako amo matangua ni ngonde, ntsimbu muaka ukuavo kanda u putuke. Mu ku lingamo, va hasele ku tombuesa kalendalio na ntsimbu ya ku kuna na ku tia.

Ku matangua ya Mosesa, Yehova ua lekele vantu veni ngecize muaka ue ku putukile ku vingonde via Avive ni Nisane. Via litombola na ngonde ya Março/Abril (Ezu. 12:2; 13:4) Ha vingonde viaco, va kele na vilika via ku tia sevanda.—Ezu. 23:15, 16.

Emil Schürer, mu livulu lieni The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135) ua sonekamo ngueni: “Lisiko lia ku vuezako ngonde ni kuahi, ku lia kaluuilile. Pasovala, va kele na ku ku i linga lia (14 ya Nisane) ni nguetu lia 21 ya Março ku ku tentama ca ngonde ku ntsimbu yavo ku kuhua ca ndombo, cikumakuma nga litangua na vutsiki vuaco viola viaco lia litombuele. Vunoni va nongonuene ngecize ku kuhua ca muaka uno, pasovala u ka kalako ntsimbu kanda ndombo i putuke. Kaha mu nima ya ngonde ya Nisane va vuezeleko ngonde imo.”

Vakaleho va Yehova navo ve ku kava lisiko liaco, mu ku hangula litangua lia Mulalelo ua Muangana, lize lilitombola na 14 ya Nisane, kuliya na kalendalio ya vaHevelu. Kaha vikungulukilo mu mavu ose ve ku tambula muzimbu u lekesa litangua lika li ka kalako Mulalelo. *

Vunoni vati va Isaleli va hasele ku nongonona ku putuka ca ngonde yeka? Lelo lino, ce ku tu puila casi ku tandanga vingonde omo lia kalendalio ka ha lipapelo ni eletroniku. Vunoni ku laza, ku ca puile ca casi ku tandanga vingonde.

Ku ntsimbu ya Livazi, ngonde ya kele na ku ambata matangua 30. (Njen. 7:11, 24; 8:3, 4) Vunoni mu nima yaco, kalendalio ya vaIsaleli, kati vingonde viose via kele na ku ambata matangua 29 ni 30. Ku putuka ca ngonde ya iha, ca puile nga ku na tentama kuliya na kalendelio kaco.

Ndaviti na Yonatase, va handekele ku tuala ha ngonde nguavo: “Mene ngonde i ku tentama.” (1 Sam. 20:5, 18) Eci ci lekesa ngecize ku ntsimbu yavo, ni nguetu mu 11  T.K.K.E. vingonde va kele na ku vitandanga laza. Vati honi vaIsalelli va putukile ku nongonona ku putuka ca ngonde ya iha? Mu livulu Mishnah, mua kele masiko a vaYundeya, mukemuo mua kele mizimbu yaco. Livulu liaco, lia muesa ngecize omo vaYundeya va tundile ku Mbambilone, vakua mpunga ni nguetu, (ndzango ya kama ya vaYundeya) va kele na mpoko ya ku linga cihangula. Vingonde 7 via kele na matangua 30, mu nkala ngonde yaco vakua mpunga vose va kele na mpoko ya ku hangula. Ava vamala vaco, va kele na mpoko ya ku hangula ngonde ika i na hatako. Vati va kele na ku linga cihangula caco?

Ku vutsiki vamo vamala va kele na kuya ha cimo cihela ca ku tuntuka ca kele mu Yelusalema linga va ka hase ku mona citantekeyeso ca katete ca ngonde ya iha. Kaha omo va hasele ku mona citantekeyeso ca katete, va kele na ku satuka mu ku tuala muzimbu ku vakua mpunga. Cikuavo naua, mu va kele mpundu na vusunga vuaco, va hanene mitambi ya ku putuka ca ngonde ya iha. Vunoni, vati co nga maselua a va tanganesele ku mona ku putuka ca ngonde ya iha? Va hanguile ngecize ngonde yaco ili na matangua 30 kaha mu nima yaco ngonde ya iha i putuka.

 Kuliya na livulu Mishnah, mu nima ya vakua mpunga ku linga cihangula, va kele na ku linga mutambi ua cihangula caco ku hitila mu citantekeyeso ca tuhia ku Muncinda ua Oliveta, ku hiehi na Yelusalema. Vamo vaIsaleli va kele na kuya ha vimo vihela via tuntuka mu ku suameka tuhia linga vasanduole muzimbu. Kaha vintsimbu vikuavo co, va kele na ku tuma miluua. Ngeci mukemuo, vaYundeya mu Yelusalema na ku vihela vikuavo via mu Isaleli, va hasele ku tantekeya ku putuka ca ngonde ya iha. Eci ca kuasele vose ku linga vilika ha ntsimbu imo lika.

Nga mu tala kalandelio ka vaIsaleli, ci mi kuasa ku tantekeya vingonde, vilika, na ku litombola ca vintsimbu.