1-2. Vamo ve ku livua vati ku tuala ha ku litantekeya?

 NTSIMBU ya ku litantekeya ye ku tovala cikuma. Nga muli na ku litantekeya, tuli na vusunga nguetu mu tonda ku litantekeya cenu cende vuino. Kaha ku litantekeya ca vavengi ce kuenda vuino. Ndumbuetu Tsion, a ua ku Etiopia nguendi: “Imo ya vintsimbu i nja vuile ndzolela ya kama, ya puile ntsimbu i tua kele na ku litantekeya na yaliange. Vutuhu tua kele na ku simutuila viuma via seho, vunoni tua kele naua na ku lizolesa umo na mukuavo. Nja vuile ndzolela ya kama mu nja nongonuene ngecize nja uana muntu u nja lema, kaha nendi ua nji lema.”

² Kaha muanetu Alessio ua ku Holanda nguendi: “Vutuhu nja lemene ku tantekeya mpueyange, vunoni vintsimbu vimo tua kele na vimo visoti mu ku litantekeya cetu.” Ngeci mukemuo, mu cilongesa cino tu hilula vimo visoti vi hasa ku soloka ha ntsimbu ya ku litantekeya, na vitume via mu Mbimbiliya vi hasa ku kuasa vaze va tonda ku liambata vendese vuino ku litantekeya cavo. Tu mona naua vati vamuanetu mu cikungulukilo va hasa ku kuasa vaze vali na ku litantekeya.

VUTUMBE VUA KU LITANTEKEYA

3. Vutumbe vua ku litantekeya vua pua vuka? (Visimo 20:25)

³ Vutuhu ku litantekeya ce ku tovala, vunoni ca pua cinanga ca seho muomu cikeco ce ku kuasa yala na mpuevo ku mona nga va liambata ni kuahi. Ha litangua lia vulo sandungi na ntsombolua yendi, ve ku linga nkuminio ku meso a Yehova ya ku lilema na ku lisingimika umo na mukuavo noho kutsa ci ka va tepe. Nkala nkuminio ya tondeka ku hilulaho vuino ntsimbu kanda tu i linge. (Tandenu Visimo 20:25.) Kaha eci ca ambatesela kumo na nkuminio ya vulo. Ngeci mukemuo, ku litantekeya ca tondeka mua  kama, linga vaze va tonda ku liambata va litantekeye vuino. Ku lingamo, ci ka va kuasa ku linga cihangula ca mana, cipue ca ku liambata ni ca ku likela ku litantekeya. Vunoni nga va likela, eci ka ca lombolokele ngecize ku litantekeya cavo ka cendele vuino. Kasi ci nende vuino, muomu vukevuo vutumbe vua ku litantekeya vene ovu: ku mona nga va liambata ni kuahi.

4. Vika ca puila ca seho kuivuisisa vuino vutumbe vua ku litantekeya?

⁴ Vika ca puila ca seho kuivuisisa vuino vutumbe vua ku litantekeya? Ca pua ca seho muomu ce ku kuasa vazike, linga kati va putuke ku litantekeya na muntu ka va tondo ku ka liambata nendi. Vunoni vazike kati vakevo lika va pande ku mona ku litantekeya mu njila ya cili, tu vose vene. Muomu vamo ve ku singanieka nguavo nga vantu vali na ku litantekeya noho va liambate vene. Vati evi vie ku vuisa vazike ku mitima? Ndumbuetu Melissa ua ku Estados Unidos ua pua muzike, nguendi: “Evi vie ku haka ntsindiye ya kama hali vaze vali na ku litantekeya. Ngeci mukemuo, vamo ve ku tualelelaho ku litantekeya cipue va na mono nguavo ka vesi na ku litombola. Vazike vakuavo co, ka ve ku tonda ku litantekeya na umo uahi omo liaco. Mua vusunga, ntsindiye i hasa ku kaluuisa miono ya vantu.”

LIHAKELENU KAPANDI KA KU LITANTEKEYA VUINO

5-6. Vaze va tonda ku liambata va pande ku lihakela kapandi ka ku tantekeya vika ku tuala hali umo na mukuavo? (1 Petulu 3:4)

⁵ Nga muli na ku litantekeya, vika vi hasa ku mi kuasa ku hangula nga mu liambata ni kuahi? Mu mezi a andende, ku lihakela kapandi ka ku litantekeya vuino. Vutuhu citava halumo tele mu tantekeyako laza vimo ku tuala ha muntu uaco, ntsimbu kanda mu putuke ku litantekeya, vunoni ha ntsimbu ya ku litantekeya hakeho ha mu kela na vukovelelo vua ku tantekeya “vuntu vua mutima” vuendi. (Tandenu 1 Petulu 3:4.) Eci ca lomboloka ku tantekeya lutsilielo luendi, vuntu vuendi na visinganieka viendi. Mu nima ya imo ntsimbu, mua pande ku kumbulula vihula ngeci mua: ‘Vuno ou mukuetu a ka pua mukua ndzivo ua cili kuli yange ni?’ (Visi. 31:​26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Vuno tu ka hasa ku lilema na ku lituala mana umo na mukuavo ngue mu ca pande ni? Tu ka tava ku yoya na vinja via umo na mukuavo ni?’ b (Loma 3:23) Omo mu tualelelaho ku litantekeya, kati mu  suve eyi nguli ya seho: Ku litombola ka ca hitukilile cikuma ha viuma via ku lifua vi mua kala navio, vunoni ha ku litombuesa ku viuma via mi tepesa ku umo na mukuavo.

⁶ Vika vikuavo mua pande ku tantekeya ku tuala hali mukuenu mu ntsimbu ya ku litantekeya? Ntsimbu kanda mu likate mua kama, ci pua ca cili ku simutuila ha viuma via seho ngeci mua matumbe enu mu muono. Amba co viuma ngeci mua cihindu, visoti via ku hona vimbongo ni viuma via ku vihia via lihita navio nkala muntu? Ka ci tondeka ku simutuila ha vimpande viose ku vuputukilo vua ku litantekeya. (Setekesenu na Yoano 16:12.) Ngeci mukemuo, nga mu livua ngecize vimo vihula via mukuenu vi na livanga cikuma, mu lekenu linga mu ci hite imo ntsimbu. Vunoni nga mu na hiti ntsimbu ya ku puamo, mukuenu a ka tondeka ku tantekeya mizimbu yaco linga a ka hase ku linga cihangula ca cili. Eci ca muesa ngecize, vimpande viaco via tondeka vene ku ka vi uanena ntsimbu ya ku vi simutuila.

7. Vika vaze va tonda ku liambata va hasa ku linga mangana va litantekeye vuino? (Talenu naua cikasa “ Ku Litantekeya ca ha Lahako.”) (Talenu naua vikupulo.)

⁷ Vati mu hasa ku tantekeya vuino vuntu vua mukuenu? Njila ya cili cikuma ya pua mu ku lifukuila mitima na ku lileka vusunga umo na mukuavo, kaha ku lilinga vihula na ku lihalakana vuino. (Visi. 20:5; Tia. 1:19) Linga mu vi puisemo, ku linga viuma vie ku asiuisa ku simutuila ci hasa ku kuasa. Ngeci mua: kulia hamo, kuya na kuendangana ku vihela via mbunga na kuambulula hamo. Mu hasa naua ku litantekeya vuino mu ku sikama na vavusamba na vavusoko. Cikuavo naua, likuminienu ku linga viuma vi mi kuasa ku mona vati mukuenu ue ku yoya na vakuavo, na vati ue ku linga nga viuma vi naluluka. Vikevio via lingile muanentu Aschwin ua ku Holanda mua kele na ku litantekeya na ndumbuetu Alicia. Ivene nguendi: “Tua tondele vipanga vi tu kuasa ku litantekeya vuino umo na mukuavo. Viuma via viasi ngeci mua ku likuasa ku teleka, ni vipanga vieka via ha ndzivo. Ku lingamo, ca tu kuasele ku mona vifua na visevuka vietu.”

8. Vati ku lilongesela hamo via mu lutsilielo ci hasa ku kuasa vaze vali na ku litantekeya?

⁸ Mu hasa naua ku litantekeya vuino mu ku lilongesela hamo viuma via mu lutsilielo. Nga mu ka liatamba, ci ka tondeka mu ka kale na ntsimbu ya ku lemesela hamo mu vusoko linga Njambi a ka pue mutamba ua seho mu vulo vuenu. (Ekel. 4:12) Ngeci mukemuo, ha ntsimbu ya ku  litantekeya ci pua ca cili ku tumbika ntsimbu ya ku pua na ku lilongesela hamo lika. Vunoni vaze vali na ku litantekeya kanda va pue vusoko, kaha yala kanda a pue mutue ua mpuevo. Vutuhu ngoco, ku lilongesela hamo lika kusua kumo ci hasa ku va kuasa ku tantekeya lutsilielo lua umo na mukuavo. Muanetu Max na ndumbuetu Laysa va ku Estados Unidos, va uaneneho naua vukuasi vukuavo. Muanetu Max nguendi: “Ku vuputukilo vua ku litantekeya cetu, tua putukile ku lilongesela hamo lika mikanda ya mukuamanda ku tuala ha ku litantekeya, vulo na muono ua mu vusoko. Mikanda yaco ya tu kuasele ku simutuila ha vimpande via vingi via seho, vize halumo tue ku suvile.”

VIUMA VIKUAVO VIA TONDEKA KU VI HILULA

9. Vika va na pande ku hilula vaze vali na ku litantekeya ku tuala ha ku lekako vantu?

⁹ Veya mua pande ku leka via ku litantekeya cenu? Mu vuvali vuenu, mua pande ku hangula veya mu leka. Vunoni ku vuputukilo vua ku litantekeya, ca cili ku lekako vantu vavandende lika. (Visi. 17:27) Muomu ku lingamo, ci hasa ku mi niunga ku ntsindiye na vihula via ngoco. Vunoni nga ka mu lekako na umo uahi, mu hasa ku uila mu ngandzo ya ku kala-kala lika lienu. Kaha ku kala-kala lika lienu ca pua vusonde vua kama. Ngeci mukemuo, ku lekako vaze va hasa ku mi hana vimamuna via cili na ku mi kuasa, ca pua ku muesa mana. (Visi. 15:22) Ca ku muenako, mu hasa ku lekako, vamo vavusoko na vavusamba va kuhia mu lutsilielo, ni vakuluntu mu cikungulukilo.

10. Vati vaze va tonda ku liambata va hasa ku lingisa ku litantekeya cavo ci pue ca ku lela? (Visimo 22:3)

¹⁰ Vati mu hasa ku lingisa ku litantekeya cenu ci pue ca ku lela? Omo mu tualelelaho ku likata, cilemo ha kati kenu ci ka putuka ku kola. Vati mu hasa ku liniunga ku ku linga via mazilo? (1 Kol. 6:18) Liniungenu ku ku simutuila via masungu, ku kala kua lika lienu, na kunua mua kama vuala. (Efe. 5:3) Ku linga evi ci hasa ku sangumuna masungu na ku zeyesa kapandi kenu ka ku linga via cili. Ngeci mukemuo, ci pua ca cili ku pua na ku simutuila kusua kumo ku tuala ha vinginga vi mu lihakela linga ku litantekeya cenu ci tualeleho ku lela. (Tandenu Visimo 22:3.) Talenu via kuasele muanetu Dawit na ndumbuetu Almaz va ku Etiopia. Nguavo: “Tua kele na ku sikamena ku vihela kue ku kala vantu vavengi, na ku sikama hamo na vavusamba. Ka tua kele na ku kala kua lika lietu, cipue mu likalu ni mu ndzivo. Ku lingamo, ca tu niungile ku vieseko.”

11. Vika va na pande ku hilula vaze vali na ku litantekeya ku tuala ha ku limuesa cilemo?

¹¹ Amba co ku limuesa cilemo? Omo cilemo cenu ciya na ku kola, mu hasa ku limuesa cilemo mu vimo vifua. Vunoni nga masungu a na katuka, ce ku pua ca cikalu ku hilula vuino viuma. (Muaso ua Solomone 1:2; 2:6) Ku limuesa cilemo ci hasa kuyila mu njila yeka, mu ku kavuka ca liso. (Visi. 6:27) Ngeci mukemuo, ku vuputukilo vua ku litantekeya cenu simutuilenu ha vinginga vi mu lihakela kuliya na vitume via mu Mbimbiliya. c (1 Tes. 4:3-7) Mu vuvali vuenu lihulenu nguenu: ‘Vati vantu ku cihela cetu va hasa ku livua nga va tu mona tu limuesa cilemo mu cifua eci? Vuno ku linga evi ni vize, ci hasa ku katula masungu ange cipue a mukuetu ni?’

12. Vika vaze vali na ku litantekeya va pande ku hilula nga ka vesi na ku litavasiana?

¹² Vati mu hasa ku manusula vitanga via ku hona ku litavasiana? Vatico nga vintsimbu vimo ka mue ku litombola? Vuno eci ca lomboloka ngecize ka mua lifuilile umo na mukuavo ni? Houe, cipue vaze va liambata navo vintsimbu vimo ka ve ku litavasiana. Vulo vua ku kola vua  pua vantu vavali ve ku pangela hamo mu ku litombuesa ku visevuka via umo na mukuavo. Ngeci mukemuo, cifua ci mu pindilamo na vitanga mu ntsimbu ya ku litantekeya, ci muesa nga tangua mu ka yoya vuino mu vulo ni kuahi. Lihulenu nguenu: ‘Nga kua katuka hoi-hoi, vuno tue ku hasa ku simutuila vuino na ku limuesa kasingimiko ni? Tue ku litavela vuasi visevuka vietu na ku pangelaho ni? Tua kala na vuasi vua lituameka umo na mukuavo, ku pinga kuecela kaha na kuecela ni?’ (Efe. 4:31, 32) Ku tsiha mpanga: Nga mue ku lihoya ntsimbu yose mu ntsimbu ya ku litantekeya, halumo mu ka tualelelaho ku lingamo cipue mu nima ya vulo. Ngeci mukemuo, nga mu nongonona ngecize ka muesi na ku litombola na mukuenu, ku likela ku litantekeya ci mi kuasa cikuma mu vose mu vavali. d

13. Vika vi hasa ku kuasa vaze vali na ku litantekeya ku hangula ntsimbu ingahi va pande ku litantekeya?

¹³ Ku litantekeya ca pande kuambata ntsimbu ingahi? Kua kala cimo cisimo nguavo: Vuasi-vuasi kati kulia. (Visi. 21:5) Ngeci mukemuo, ku litantekeya ca pande kuambata ntsimbu ya ku puamo, linga mu litantekeye vuino umo na mukuavo. Vunoni ka ci tondeka mu lahese cikuma ntsimbu ya ku litantekeya. Mbimbiliya ya muesa ngecize, ku nakuila ku lutue cuma ca lavelela muntu ‘ce ku vavalesa mutima.’ (Visi. 13:12) Cikuavo naua, omo cilemo cenu ciya na ku kola, ce ku kaluua ku pokuesa masungu. (1 Kol. 7:9) Mu cihela ca ku tala lika ku ntsimbu ya ku litanteya cenu, ca cili ku lihula nguenu: ‘Viuma vika vikuavo vi nji tonda kasi ku tantekeya hali ou mukuetu, mangana nji linge cihangula?’

VATI TU HASA KU KUASA VAZE VALI NA KU LITANTEKEYA?

14. Vati tu hasa ku kuasa vaze vali na ku litantekeya? (Talenu naua cikupulo.)

¹⁴ Vati tu hasa ku kuasa vaze vali na ku litantekeya? Tu hasa ku va lania tua ku lile hamo, ku lemesa mu vusoko, ni ku linga vumo vueho. (Loma 12:13) Vintsimbu viaco vi hasa ku va kuasa ku litantekeya vuino umo na mukuavo. Vuno va tondeka mukua kuenda navo, cihela ca ku simutuila vuino, cipue vukuasi vukuavo ni? Citava mu lihane mu ku va kuasa ni? (Ngal. 6:10) Muanetu Aschwin na ndumbuetu Alicia va tu na tumbula, ve ku vuluka na ndzolela vukuasi vu va tambuile. Ndumbuetu Alicia nguendi: “Tua santselele cikuma, omo vamo vamuanetu na vandumbuetu va tu lekele nguavo hose ha tu tondela ku simutuila mu vuvali vuetu, citava tuye ku ndzivo yavo.” Nga va mi vundila ku  pua mukua kuenda navo, ci na pu vukovelelo vua ku kuasa vakuenu. Nga mu na tava, kalenu na liano linga kati mu va seze cikuma ni ku va niungilila cikuma, muomu va tondeka ntsimbu na ku va sondolokako linga va simutuile mu vuvali vuavo.—Filp. 2:4.

15. Viuma vika vikuavo vi va hasa ku linga vavusamba mu ku kuasa vaze vali na ku litantekeya? (Visimo 12:18)

¹⁵ Tu hasa naua ku kuasa vaze vali na ku litantekeya ku tuala ha viuma vi tue ku handeka, ni ku hona ku handeka. Vintsimbu vimo, ce ku tondeka ku pokuesa lilimi lietu. (Tandenu Visimo 12:18.) Ca ku muenako, tu hasa kuivua cizango ca ku leka vakuetu nguetu, vangandi na ngandi vali na ku litantekeya. Vunoni, halumo vakevo vavene va tonda ku hetesa muzimbu uaco ku vantu. Ka tua pandele naua ku va fueya ni ku paya vihangula viavo. (Visi. 20:19; Loma 14:10; 1 Tes. 4:11) Cikuavo naua, ka tua pandele ku handeka viuma ni ku linga vihula vi va haka mu ntsindiye ya ku liambata ni ku likela ku litantekeya. Ndumbuetu Elise na yalieni va vuluka nguavo: “Ca kele na ku tu kaluuila nga vakuetu va tuihula vati ci li na kuenda ku livuahesela ca vulo vuetu, okuni kanda tu simutuile ha cimpande caco.”

16. Vati tua pande ku linga nga vamo va na likela ku litantekeya?

¹⁶ Vatico nga vaze vali na ku litantekeya va tonda ku likela? Ka tua pandele ku lihaka mu vimpande via mbala ni ku hakuila umo uavo. (1 Pet. 4:15) Ndumbuetu Lea nguendi: “Nja vuile nguavo vamo vamuanetu ve ku seteka ku konka ha cimpande ca nji lingisile ku likela ku litantekeya na umo muanetu. Muzimbu uaco ua nji vavalele mua kama ku mutima.” Ngue mu tu na handekele laza, ku likela ku litantekeya ka ca lombolokele ngecize, ku litantekeya ka cendele vuino. Ci nende vuino, muomu ci na puisamo vutumbe vua ku kuasa yala na mpuevo va mone nga citava va liambate ni kuahi. Vutuhu ngoco, ku likela ku litantekeya ci hasa ku va sila vusiua na vulika. Ngeci mukemuo, tua pande ku tonda mua ku va kuasela.—Visi. 17:17.

17. Vika va na pande ku tualelelaho ku linga vaze vali na ku litantekeya?

¹⁷ Ngue mu tua mono, ku litantekeya ci hasa ku kala na vimo vitanga, ca pua naua ntsimbu ya ndzolela. Ndumbuetu Jessica a vuluka nguendi: “Ku litantekeya ca tondekele ku linga via vingi, vunoni ntsimbu na ndzili yetu ka via ile mu ngoco, cipue kamandende.” Nga muli na ku litantekeya, tualelenuho ku lihakela kapandi ka ku litantekeya vuino umo na mukuavo. Nga mu lingamo, ku litantekeya cenu ci kenda vuino, ni nguetu, ci ka mi kuasa ku linga cihangula ca cili.