1. Vika ve ku komoka vantu vavengi ve ku putuka ku kunguluka netu? (Talenu cikupulo.)

 ACI SINGANIEKENU nga vamo vampuevo na yala va ka kunguluka ku Ndzivo ya Vuangana ya Vakaleho va Yehova lua katete. Va ka komoka cifua ca ndzolela ci va ka va tambuilamo kaha na cilemo ci ve ku limuesa vamuanetu mu cikungulukilo. Kaha omo va hiluka ku ndzivo, mpuevo a leka yalieni ngueni: ‘Vakaleho va Yehova va lifuila, va pua vantu va cili.’

2. Vika vie ku suntsuisa vamo?

² Cilemo ci ve ku limuesa Vakua Kilistu va vusunga mu cikungulukilo, ca pua mpundu ca ku komouesa. Vunoni Vakaleho va Yehova ka va tantulukile. (1 Yoa. 1:8) Ngeci mukemuo, omo tu tualelelaho kuli tantekeya vuino mu cikungulukilo, ci ka pua naua ca casi kuli mona visevuka via umo na mukuavo. (Loma 3:23) Ca vusiua ku handeka nguetu, vamo ve ku suntsuka omo lia visevuka via vakuavo.

3. Citantekeyeso cika ce ku kuasa vantu ku nongonona Vakua Kilistu va vusunga? (Yoano 13:34, 35)

³ Talenu naua mukanda ua mutue ua cino cilongesa. (Tandenu Yoano 13:34, 35.) Citantekeyeso cika muntu a hasa ku nongonona naco Vakua Kilistu va vusunga? Cilemo, kati vutantuluke. Cikuavo naua, Yesu ka handekele ngueni: ‘Hakeho mu ka tantekeya ngecize mu vandongesi vange.’ Vunoni ngueni: “Hakeho vose va ka tantekeya ngecize mu vandongesi vange.” Na mezi aa, Yesu ua muesele ngecize kati lika va ndongesi veni va ka hasa kuli nongonona vakevo vavene, vunoni na vaze ka va puile vandongesi veni va ka hasa ku va  nongonona ku pua Vakua Kilistu va vusunga omo lia kuli muesa cilemo umo na mukuavo.

4. Vika va hasa ku tantekeya vamo ku tuala hali Vakua Kilistu va vusunga?

⁴ Vamo vantu ka va puile Vakaleho va Yehova, va hasa ku i hula nguavo: ‘Vati cilemo ce ku solola Vakua Kilistu va vusunga? Vati Yesu ua muesele cilemo ku vapostolo veni? Vati tu hasa ku tambuluisa lungano lua Yesu lelo lino?’ Vunoni cipue Vakaleho va Yehova, ku hilula ha vihula viaco ci hasa ku tu kuasa mua kama. Ku lingamo, ci hasa ku tu kuasa ku muesa cilemo mu vutuntu, cikumakuma nga tuli na ku pinda na visevuka via umo na mukuavo.—Efe. 5:2.

5. Lombololenu mezi a Yesu a ku Yoano 15:12, 13.

⁵ Yesu ua muesele ha toma ngecize cimo cilemo ca ku lifuila, cikeco ci ka pua citantekeyeso ca vandongesi veni. (Tandenu Yoano 15:12, 13.) Ngue mu tua mono, Yesu ua va sikille ngueni: “Mu lileme umo na mukuavo, ngue omo nji na mi leme enu.” Vika a lomboloka mezi aco? Ngue mua tualeleho ku lombolola Yesu, mezi aco a lomboloka ku lema vakuetu ku hiana etu vavene. Ni nguetu, cilemo cize ci hasa ku lingisa Mukua Kilistu ku tsila mukuavo Mukua Kilistu. b

6. Vati Lizi lia Njambi lia tsindika ha cilemo?

⁶ Lizi lia Njambi lia tsindika mua kama ha cilemo. Kaha vavengi va lema vinimbu via mu Mbimbiliya ngeci mua: “Njambi ikeye cilemo.” (1 Yoa. 4:8) “U ka lema mukuenu ngue ove ivene.” (Mat. 22:39) “Cilemo ci fuika vipi via vingi.” (1 Pet. 4:8) “Cilemo ka ci ka hua ca ya-ye.” (1 Kol. 13:8) Evi vinimbu na vikuavo, via muesa ha toma seho ya Vakua Kilistu vose ku pangela ha cilemo.

7. Omo lia vika Satana ka hasa ku kuasa vantu linga va likuate kumo mu cilemo?

 ⁷ Vantu vavengi ve ku lihula nguavo: ‘Vuno citava vene ku nongonona vulombelo vua vusunga ni? Muomu malombelo ose e ku amba nguauo e ku longesa vusunga. Vunoni e ku longesa viuma via ku liseza-seza ku tuala hali Njambi. Mua vusunga, Satana ua hasa ku tanganesa vantu mu ku panga malombelo a engi a makuli. Vunoni ka hasa ku panga civunga cimo ca Vakua Kilistu va lilema mu vusunga mu mavu ose. Yehova lika a hasa ku lingamo. Tu tantekeya ngoco muomu cilemo ce ku tunda kuli Yehova. Vaze lika ve ku hana sipilitu santu yeni na ku va vezikisa, vakevo lika va hasa ku muesa cilemo ca vusunga. (1 Yoa. 4:7) Ngeci mukemuo, ka ce ku tu komouesa ku tantekeya ngecize Yesu ua handekele ngueni, cilemo cikeco ci ka pua citantekeyeso ca Vakua Kilistu va vusunga.

8-9. Vati miono ya vavengi ya aluluka omo lia cilemo ci va muene hali Vakaleho va Yehova?

⁸ Ngue mua polofetele Yesu, vavengi ve ku nongonona Vakua Kilistu va vusunga ku hitila mu cilemo ci ve ku limuesa ku umo na mukuavo. Ca ku muenako, muanetu Ian a vuluka ntsimbu ya katete ya kungulukile ku ciuano ca muhato ca hitile ku lipela lia ha hiehi na limbo liavo. Vimo vingonde ku nima, muanetu Ian ua ile ku lipela liaco mu ku ka tala vumo vueho. Kaha ngueni: “Ku litepa ca kele ha vakua ku tala vueho na vakua ciuano ca muhato ca puile ca kama cikuma. Vakaleho va puile vakua kasingimiko kaha va zalele vuino, cipue vene vanike navo va puile vakua vilinga via cili.” Kaha ua vuezeleko naua ngueni: “Helu lia viose evi, Vakaleho va solokele ku pua vantu va viukilila na viuma vi va kala navio kaha vakua ciyulo. Evi vikevio vi nja kele na ku tonda mua kama. Ka nji vuluka vimpande vi va hanene ku ciuano caco, vunoni vilinga via Vakaleho va Yehova via nji kuatele mua kama ku mutima.” c Mua vusunga, tue ku solola vilinga viaco, muomu tua lilema umo na mukuavo mu vusunga. Kaha ku lema vamuanetu ce ku tu lingisa tu va muese ngozi na kasingimiko.

⁹ Muanetu John neni ua lihitile na cimona ca cifua eci, mua ka kungulukile na Vakaleho va Yehova lua katete. Ivene ngueni: “Nja komokele ndzandzu i va limuesele umo na mukuavo. Vose vene va solokele ngue vakua ku lela. Cilemo ca vusunga ci va limuesele, ca nji hele vusunga ngecize nji na uana vulombelo vua vusunga.” d Vintsimbu via vingi, vimona ngeci muevi vie ku muesa ha toma ngecize vangamba va Yehova vakevo Vakua Kilistu va vusunga.

10. Ha ntsimbu ika tue ku kala na vukovelelo vua ku lifuila vua ku muesa cilemo? (Talenu litota.)

¹⁰ Ngue mu tu na lilongesa laza, na umo muanetu ua pua ku tantuluka uahi. Ngeci mukemuo, vintsimbu vimo va ka handeka ni ku linga viuma vi ka tu vuisa vusiua. e (Tia. 3:2) Ha vintsimbu viaco, hakeho ha tue ku kala na vukovelelo vua ku lifuila vua ku muesa cilemo. Ku tuala hali evi, vika mu hasa ku lilongesa ku lungano lua Yesu?—Yoa. 13:15.

11. Vifua vika via ku vihia va muesele Tiango na Yoano? (Talenu cikupulo.)

¹¹ Yesu ka lavelele vutantuluke ku vandongesi veni. Vunoni ua va kuasele na cilemo va  sungamese vuntu vuavo linga va ye Yehova ku mutima. Ntsimbu imo, vapostolo vavali va Yesu, Tiango na Yoano, va vundilile vanaye va ka handeke na Yesu linga a ka va hane vihela via ku lifuila mu Vuangana vueni. (Mat. 20:20, 21) Mu ku lingamo, Tiango na Yoano, va muesele lizangamena na ku lihalesa.—Visi. 16:18.

12. Vuno Tiango na Yoano, vakevo lika va muesele vifua via ku vihia ni? Lombololenu.

¹² Tangua liaco, Tiango na Yoano, kati vakevo lika va muesele vifua via ku vihia. Halakanenu vati vakuavo vapostolo va lingile mu va tantekeyele via muzimbu uaco. Mateo 20:24 nguayo: “Kaha omo vakuavo likumi va ci vuile, va va tenukilile vaze vavali vana va naye.” Citava halumo Tiango, Yoano na vapostolo va lihandekelele mezi a akalu. Halumo vamo va handekele nguavo: ‘Vika mue ku limona nkuma? Nkuma yenu lika mua fuila ku tambula vihela via cili mu Vuangana ni? Kati yenu lika muli na ku pangela Yesu. Kaha mpoko yose i mua kala nayo netu tua kala nayo!’ Vunoni muose omuo mu via fuile, vapostolo va tavesele cize citanga ci tanganese cilemo ci va kele na kuli vuila umo na mukuavo mu imo ntsimbu.

13. Vati Yesu ua lingile ku tuala ha visevuka via vandongesi veni? (Mateo 20:25-28)

¹³ Vati Yesu ua lingile ku tuala ha citanga caco? Yesu ka nienguele. Ka handekele ngueni, a ka tonda vapostolo veka va cili, vaze va  hasa ku muesa ku likehesa na ku limuesa cilemo na vakuavo ntsimbu yose. vunoni ua simutuilile navo na lukakatela, muomu ua tantekeyele ngecize navo va tonda mpundu ku linga via cili. (Tandenu Mateo 20:25-28.) Ua tualeleho ku va muesa cilemo, vutuhu luze kati lukeluo lua puile lua ku livanga ni lua ku manusuila lu va lihoyele vapostolo ku tuala ha iya ua pua ua kama ha kati kavo.—Mako 9:34; Luka 22:24.

14. Vifua vika va kele na ku muesa vantu mu ntsimbu i va kolele vapostolo va Yesu?

¹⁴ Mua vusunga, Yesu ka suvile ntsimbu i va kolele vapostolo veni. (Yoa. 2:24, 25) Va kolele mu ntsimbu ya ku linga, vakuluntu va malombelo va kele na ku tsindika mua kama via vukama na ku lihalesa. (Mat. 23:6; Setekesenu na video Primeiros assentos na sinagoga ya ha nota de estudos ya Mateo 23:6.) Vakuluntu va malombelo mu Yunda, va kele naua na ku limona ku pua vakua vuviuke ku hiana vakuavo. f (Luka 18:9-12) Ngeci Yesu ua nongonuene ngecize ku kolela ha vantu va cifua cize ca hasele ku kuata vene na ku cifua ci va kele na ku limuenamo vandongesi na ku muenamo vakuavo. (Visi. 19:11) Ka hianeselemo ku tuala ha viuma via lavelelele ku vandongesi veni. Kaha naua ka vuile matoto mu va kele na ku sevuka. Ua tantekeyele ngecize va puile vakua mitima ya cili. Ngeci mukemuo, na lukakatela luose ua lihakelele kapandi ka ku va kuasa va vule lizangamena na ku lihalesa kaha na ku hingisa cilemo mu cihela cevi vifua via ku vihia.

15. Vika tu lilongesa ku viuma vi va lingile Tiango na Yoano?

¹⁵ Tu hasa ku lilongesa via vingi ku muzimbu ua Tiango na Yoano. Va sevukile mu ku vundila vihela via lutsimo mu Vuangana vua Njambi. Vunoni vakuavo vapostolo navo naua va sevukile mu ku tavesa citanga caco ci tanganese ku likata cavo. Vunoni, Yesu ua muesele ngozi na cilemo ku vose vapostolo veni 12. Vika tu lilongesaho? Nga ku na soloka cisoti, cuma ca seho ka ca puile lika visevuka vi ve ku linga vakuetu, vunoni na viuma vi tue ku linga yetu mu nima ya ku sevuka cavo. Vika vi hasa ku tu kuasa? Nga tuli na matoto na umo muanetu, tu hasa ku lihula nguetu: Omo lia vika viuma via na lingi muanetu vi na nji nienguesa cikuma? Vuno vi na solola cimo cifua ca ku vihia ci nja pande ku pangela nange ni? Vuno citava muanetu na nji vulumuina ali na ku pinda na cimo cisoti ni? Kaha ambe nga nji livua ngecize njili na mpoko ya ku niengua, vuno citava nji muese cilemo mu ku ecela cisevuka caco ci hite ni? Mu tue ku li muesa cilemo kuli umo na mukuavo, tue ku muesa ha toma ngecize tu vandongesi va vusunga va Yesu.

16. Vika vikuavo tu hasa ku lilongesa ku lungano lua Yesu?

¹⁶ Lungano lua Yesu, lua tu longesa naua ku lihakela kapandi ka ku seteka ku ivuisisa vamuanetu. (Visi. 20:5) Vutuhu ue ku hasa ku mona vili mu mitima ya vantu, etu kuahi, vunoni citava tu lihakele kapandi ka ku tavesa vimo vi sevuka via vamuanetu na vandumbuetu. (Efe. 4:1, 2; 1 Pet. 3:8) Kaha ce ku tu puila ca casi ku lingamo nga tu tantekeya via cifua ci va kolelamo. Tu hilulenu cimo cimona.

17. Vati ku tantekeya vuino umo muanetu ca kuasele umo kaniungi ua ku zinguluka?

 ¹⁷ Umo kaniungi ua ku zinguluka ua ku vucelo vua Afrika, a vuluka ngecize ua tantekeyele umo muanetu ua kala na vuntu ua vukalu. Vati ua lingile ou kaniungi ua zinguluka? Ivene ngueni: “Mu cihela ca ku sondoloka muanetu uaco, nja lihakelele kapandi ka ku mu tantekeya vuino. Mu ku lingamo uze kaniungi ua ku zinguluka, ua tantekeyele imo mizimbu ku tuala ha cifua ca kolelamo uze muanetu uaco, ca mu lingisa ku kala na vuntu ua vukalu.” Kaniungi ua ku zinguluka ua vuezeleko naua ngueni: “Mu nje vuisisile kapandi ka kama ka lihakelele uze muanetu mu ku seteka ku vula vuntu vueni kaha na ha viuma via aluluile vuntu vueni na ha ntsimbu ize nja komokele mua kama. Kaha nja likuatele vusamba neni.” Mua vusunga, mu tue ku lihakela kapandi ka ku seteka ku ivuisisa vamuanetu na vandumbuetu, ce ku tu puila ca casi ku va muesa cilemo.

18. Vihula vika tu hasa ku lilinga nga va na tu nienguesa kuli umo muanetu? (Visimo 26:20)

¹⁸ Vintsimbu vimo tu hasa ku ivua cizango ca ku ka simutuila na umo muanetu na tu vulumuina. Vunoni ntsimbu kanda tu lingemo, ci ka pua ca cili ku lihula nguetu: ‘Vuno njili na mizimbu ya ku puamo ni?’ (Visi. 18:13) Vuno citava ua nji vulumuinine ku ndzimba ni? (Ekel. 7:20) Nange nja lingaho laza cisevuka caco ni? (Ekel. 7:21, 22) Vuno ku handeka na muntu uaco, ci ka vuezelela ku citanga ni? (Tandenu Visimo 26:20.) Nga tu uana ntsimbu ya ku pua na ku hilula ha vihula ngeci muevi, tu hasa ku nongonona ngecize cili ku lutue tu ecele cisevuka caco cihite omo lia ku lema muanetu.

19. Kapandi kaka mu tonda ku lihakela?

¹⁹ Mu ku pua civunga, Vakaleho va Yehova va muesa ha toma ngecize va pua vandongesi va Yesu va vusunga. Ngeci mukemuo, netu vene muntu ku muntu, tua pande ku muesa ngecize tu vandongesi va vusunga va Yesu mu ku lihakela kapandi ka ku muesa cilemo kuli vamuanetu na vandumbuetu vutuhu ve ku tu sevukila. Nga tu lingamo, ci ka hasa ku kuasa vakuetu ku nongonona vulombelo vua vusunga na ku lipandakana netu mu ku lemesa Yehova Njambi ua cilemo. Ngeci mukemuo, tu lihakelenu kapandi ka ku limuesa cilemo cize ce ku solola Vakua Kilistu va vusunga.