1. Vika vi hasa ku iza mu visinganieka vietu nga tu singanieka ha muntu mukua cikeketima?

NGA tu singanieka ha muntu mukua cikeketima, halumo tue ku singanieka ha muntu ue ku muesa ngozi, cilemo na vuhuanga. Kaha halumo tue ku vuluka na cisimo cize ca tele Yesu, ca mukua Samaliya ua ngozi. Uze yala mukua cifuti ceka, ua “vuililile cikeketima” umo kaYundeya u va vulumuine ku vezi. Cikeketima ca lingisile uze mukua Samaliya a kuase kaYundeya ua ku vulumuka na ku mu viukisila vukuasi vuose vua tondekele. (Luka 10:29-37) Eci cimueso, ca tsindika ha cimo cifua ca cili ca kala naco Njambi, cikeketima. Eci cifua caco, ca pua mutamba ua cilemo ca Njambi. Kaha ue ku tu muesaco tangua na tangua mu vinjila via ku liseza-seza.

2. Mu njila ika naua ve ku muesa cikeketima?

² Kua kala njila ikuavo naua ya ku mueselamo cikeketima. Njila yaco ya pua, ku likela ku hana muntu kasitiku vutuhu tuli na vusunga vua ku lingamo. Mu njila eyi, Yehova ue ku tu muesa cikeketima ca kama. Muomu Mbimbiliya nguayo: “Yehova ke ku linga netu ngue ku vipi vietu.” (Visa. 103:10) Vunoni ha vintsimbu vikuavo co, Yehova ue ku hana vene kasitiku ka kama ku muntu na lingi vupi.

3. Vihula vika tu hilula?

³ Mu cilongesa cino, tu hilula vihula vitatu: (1) Omo lia vika Yehova ue ku muesa cikeketima? (2) Vuno ha kala cimo ku litombola ha ku sungamesa na cikeketima ni? (3) Vika vi hasa ku tu kuasa ku muesa cikeketima? Tu talenu vati Mbimbiliya ya kumbulula evi vihula.

4. Omo lia vika Yehova ue ku muesa cikeketima?

⁴ Yehova ua lema ku muesa cikeketima. Kapostolo Paulu va mu huiminine ku soneka ngecize Njambi ua pua “mukua ngozi ya  kama.” Ha ntsimbu ya handekele aa mezi, Paulu ua kele na ku lombolola via cikeketima ca muesa Njambi, omo lia ku vuavesa vangamba veni va ku hona ku tantuluka na ku va hana lulavelelo lua ku ka yoyela muilu. (Efe. 2:4-7) Vunoni cikeketima ca Yehova ka ca lengelele lika hali evi. Mukua visamo Ndaviti ua sonekele ngueni: “Yehova a linga ngozi na vose; Na vikeketima vieni vivotsi vi li ku vipanga vieni viose.” (Visa. 145:9) Omo lia ku lema vantu, Yehova ue ku va muesa cikeketima ntsimbu yose ya mona vusunga vua ku lingamo.

5. Vati Yesu ua lilongesele via cikeketima ca Yehova?

⁵ Ka kua kele ueka ua hiana Yesu ku tuala ha ku tantekeya cikeketima ce ku muesa Yehova. Muomu Yehova na Yesu, va yoyele makulukazi na makulukazi a miaka hamo lika muilu, tele hano ha mavu kanda ha ci kale vantu. (Visi. 8:30, 31) Yesu, ua muene Ise a muesa cikeketima ku vantu vakua vupi ha vintsimbu via vingi. (Visa. 78:37-42) Yesu vintsimbu via vingi, ua kele na ku handeka vieci cifua ca cili ce ku muesa Ise.

6. Vati Yesu ua tu kuasele ku ivuisisa cikeketima ca Ise?

⁶ Ngue mu tu na muene mu cilongesa ci na hiti, Yesu ua pangesele cisimo ca muana ua ku zimbala, a muese vukama vua cilemo ca kala naco Yehova mu ku muesa cikeketima. Muana uaco, ua tundile ha ndzivo kaha ua ka “sanduuele vufuko vueni na vilinga via vuhuke.” (Luka 15:13) Mu nima ya ntsimbu, ua aluluile muono ueni ua vuhuke, ua likehesele na ku hiluka kuimbo. Ka ca tondekele uze muana a lavelele ntunda ya kama mu ku mona via lingile ise. Yesu ngueni: “Vunoni te [muana] a ci li ku laako, ise ua mu muene, kaha ua mu vuililile cikeketima, ua tuntilileko, ua ka mu vumbatelele ku ntsingo, ua mu tsembele cikuma.” Uze cisemi ka sahuile muaneni. Vunoni ua mu ecelele na cikeketima cose na ku mu tambula lueka naua ku vusoko, na mavoko a vali. Uze muana ua ku zimbala ua lingile vupi vua kama, vunoni omo lia ku aluluka ceni, ise ua mu ecelele. Cisemi ua cikeketima ua mu cisimo eci, uemanena Yehova. Mu njila eyi i kuata ku mutima, Yesu ua muesele cizango ca kala naco Ise mu ku ecela vakua vupi vaze ve ku aluluka mu vusunga.—Luka 15:17-24.

7. Vati mana a Yehova a likuata na cikeketima ce ku muesa?

⁷ Yehova ue ku muesa cikeketima omo lia mana eni a ku hiana. Mana a Yehova, ka a puile lika cifua ca ngoco ca mu visinganieka vieni houe. Muomu Mbimbiliya nguayo: “Mangana a fuma muilu a sula na cikeketima na mihako ya cili.” (Tia. 3:17) Mu ku pua Tatetu ua cilemo, Yehova a tantekeya ngecize ku muesa cikeketima ce ku kuasa vana veni. (Visa. 103:13; Isaya 49:15)  Cikeketima ceni, ca va hana lulavelelo vutuhu ka va puile va ku tantuluka. Ngeci mukemuo, omo lia mana eni a ku hiana, Yehova ue ku muesa cikeketima hose ha muena vusunga vua ku lingamo. Vunoni, a tantekeya naua ntsimbu ika ka pandele ku muesa cikeketima. Omo lia mana eni, Yehova ke ku tavesa cikeketima ci mu lingise ku lela zendululu.

8. Vintsimbu vimo ce ku tondeka ku linga vika kaha omo lia vika?

⁸ Aci singaniekenu nga umo ngamba ya Njambi a linga-linga vupi ku cizango. Ca tondeka ku mu linga vati? Yehova ua huiminine kapostolo Paulu ku leka vikungulukilo ngueni, ‘kati mu liendele na muntu uaco.’ (1 Kol. 5:11) Vakua ku vulumuna ka ve ku aluluka, ve ku va uisa mu cikungulukilo. Ku lingamo, ca tondeka mu ku niunga vamuanetu na vandumbuetu mu lutsilielo kaha na ku tambuluisa vinjila via ku lela via Yehova. Vunoni vamo ce ku va kaluuila ku tava nga ku uisa muntu ca pua mpundu ku muesa cikeketima ca Njambi. Vuno mukemuo vene ni? Tu vi hilulenu vuino.

9-10. Kuliya na VaHevelu 12:5, 6, vika tu hasa ku handekela nguetu ku uisa muntu ca pua ku muesa cikeketima? Hanenu cimueso.

⁹ Nga tuli mu ciuano kaha tu ivua mutambi ngecize umo muntu u tu tantekeya na ku lema, “kati naua Mukaleho ua Yehova” tue ku ivua vusiua vua kama. Halumo, tue ku lihula nga ci na tondekele mpundu ku mu uisa. Vuno ku uisa muntu, ca pua mpundu ku muesa cikeketima ni? Eyo. Ku likela ku sungamesa muntu uze a tondeka ku mu sungamesa, ka ca puile ku muesa mana, cikeketima ni cilemo. (Visi. 13:24) Vuno ku uisa muntu ke ku tava ku aluluka, ci hasa ku mu kuasa ku alulula vilinga vieni ni? Eyo ci hasa. Vavengi va lingile vupi vua kama va limuena ngecize cihangula ca ku kaluka ca vakuluntu, ca va kuasa cikuma. Ca puile ngue kambanda ka va tondekele linga va niangumuke, va alulule vilinga viavo na ku hiluka kuli Yehova.—Tandenu VaHevelu 12:5, 6.

¹⁰ Tu singaniekenu ha cimueso eci. Umo kaniungi a mona ngecize umo mpanga yeni ali na ku vavala. Kaha a tantekeya ngecize ku saka musongo ua mpanga uaco, ci tondeka ku mu tundisa ha kati ka vakuavo na ku mu haka kua lika lieni. Vunoni vampanga va lema ku kala na vakuavo na kuenda mu vivunga. Ngeci mukemuo, ku va tepa ci hasa ku va kokela cihonda ni nguetu ku pindasiana. Vunoni ha katuka cihula. Vuno ku tepesa mpanga uaco ku vakuavo, ci ka pua ku muesa vukenia ni? Na limo litangua liahi. Muomu kaniungi uose a tantekeya ngecize nga ecelela cimuna ceni a likate na vakuavo, uze musongo u ka va sambukila. Ngeci mukemuo, ku haka uze mpanga kua lika lieni, ci ka pua ku niunga vutanga vuose.—Setekesenu na Levitiku 13:3, 4.

11. (a) Mu vinjila vika muntu ua ku ua, ua lifua na mpanga ali na musongo? (b) Vika va hasa ku linga vantu va ku ua kaha vukuasi vuka va hasa ku tambula?

¹¹ Nga Mukua Kilistu a ua mu cikungulukilo, citava ku mu setekesa na uze mpanga ua ku vavala. Vunoni ku vavala ceni ca mu lutsilielo. (Tia. 5:14) Misongo ya mu lutsilielo nayo ye ku sambukila, ngue vene imo misongo ya ku muvila. Ngeci mukemuo, vintsimbu vimo ce ku tondeka uze ali na ku vavala mu lutsilielo ku mu tepesa ku cikungulukilo. Eci ku sungamesa caco, ce ku muesa cilemo ca Yehova kuli Vakua Kilistu va na lisupu mu cikungulukilo. Kaha ci hasa ku kuata uze mukua vupi ku mutima na ku mu lingisa aluluke. Vunoni muntu ua ku ua, citava a tualeleleho ku kunguluka linga a hase ku kaniama na ku tambula via kulia via mu lutsilielo via tondeka. Citava naua a tambule mikanda ya ku tanda na ku lilongesa na ku tala Broadcasting^®. Kaha omo vakuluntu va mona kapandi ka ali na ku lihakela, vintsimbu vimo va hasa ku mu hana vimamuna na ku tuamenena ca a tondeka linga a hase ku kanguka mu lutsilielo. Kaha eci, ci  hasa ku mu lingisa ku hiluka mu cikungulukilo, mu ku pua Mukaleho ua Yehova. *

12. Cuma cika va hasa ku linga vakuluntu kuli mukua ku linga vupi ke ku aluluka mu ku mu muesa cilemo na cikeketima?

¹² Ca pua ca seho ku vuluka ngecize ve ku uisa lika muntu uze ke ku aluluka ku vipi. Vakuluntu va tantekeya ngecize ku uisa muntu ca pua cuma ca kama, ngeci mukemuo ka ve ku ci tuala mu kueha. Kaha va tantekeya naua ngecize Yehova ue “ku sungamesa mu ku puisamo.” (Yele. 30:11) Cikuavo naua, va lema vamuanaye, ngeci ka ve ku linga na vimo viahi vize vi hasa ku va kokela vusonde mu lutsilielo. Vunoni vintsimbu vimo, cuma ce ku muesa cilemo na cikeketima ci va pande ku linga, ca pua ku tundisa uze mukua vupi mu cikungulukilo.

13. Omo lia vika umo Mukua Kilistu ku Kolintu ua tondekele ku mu uisa?

¹³ Tu hilulenu vati kapostolo Paulu ua lingile umo mukua vupi ka tavele ku aluluka. Umo Mukua Kilistu ku Kolintu ua kele na kuenda vupangala na mpuevo ya ise. Ua lingile mazilo a kama! Ku tuala ha vimpande ngeci muevi, Yehova ua lekele vaIsaleli va ku laza ngueni: “Uze a kosa na mpuevo ya ise na fukula vuntselentsele vua ise: vose vavali va ka va tsiha cili vene.” (Levi. 20:11) Tu tantekeya nguetu, Paulu ka kele na mpoko ya ku tuma cikungulukilo ci tsihe uze yala. Vunoni ua va lekele va mu uise. Vilinga via uze yala via kele na ku pihisa cikungulukilo. Kua kele vamo, ka va kele na ku mona cimpande caco ku pua ca kama!—1 Kol. 5:1, 2, 13.

14. Vati Paulu ua muesele cikeketima kuli uze yala ua ku ua, kaha omo lia vika? (2 Kolintu 2:5-8, 11)

¹⁴ Mu nima ya ntsimbu, Paulu ua vuile ngecize yala uaco na lihakela kapandi ka kama ka ku aluluka. Cili vene, uze mukua vupi ua alulukile mu vusunga! Vutuhu uze yala ua kokelele cikungulukilo cose ntsuamua, vunoni Paulu ua lekele vakuluntu ngueni, ka tondele ku kaluuisa viuma. Ngeci va mu sikile ku mu ecela na ku mu lembezieka. Talenu via lingisile Paulu ku va sika ngoco, ngueni: “Ku tina uze a ku liua na vusiua vueni vua ku hiana.” Paulu ua vuilile uze yala ua ku aluluka, cikeketima. Mua vusunga, ka tondele uze yala a uile mu vusiua vua ku linga, a likele honi ku tonda ku ecela ca Yehova.—Tandenu 2 Kolintu 2:5-8, 11.

15. Vati vakuluntu va hasa ku muesa ku kaluka na cikeketima ha ntsimbu imo lika?

¹⁵ Vakuluntu ve ku tambuluisa Yehova mu ku lema ku muesa cikeketima. Ve ku muesa ku  kaluka, nga ci tondeka ku sungamesa muntu, vunoni hose ha ce ku tavela ku lingamo ve ku muesa naua cikeketima nga kuli vusunga vua ku lingamo. Muomu ku muesa lika cikeketima ci ka pua ku lela jendululu. Vunoni ha katuka cihula. Vuno vakuluntu vakevo lika va tondeka ku muesa cikeketima ni?

16. Kuliya na Visimo 21:13, vati Yehova ue ku linga vaze ka ve ku muesa cikeketima ku vakuavo?

¹⁶ Vakua Kilistu vose ve ku lihakela kapandi ka ku tambuluisa cikeketima ca Yehova. Omo lia vika? Vumo vusunga vua pua, muomu Yehova ke ku halakanavaze ka ve ku muesa cikeketima ku vakuavo. (Tandenu Visimo 21:13.) Na umo uahi ha kati ketu a tonda Yehova a viane ku halakana ku vivundilo vieni. Ngeci mukemuo, tue ku lihakela kapandi kose ka ku viana ku kala na mitima ya ikalu. Ka tua pandele ku zika matuitui etu ku miteto ya Mukua Kilistu ali mu lamba. Vunoni tua pande ku linga cose mu ku pua na ku halakana ku mitambi ya muhutu. Cikuavo naua, ka tue ku suva eci cilungula ca mu Mbimbiliya: “Uze ka muesa cikeketima ku vakuavo, neni va ka mu sompesa ca ku hona cikeketima.” (Tia. 2:13, NWT) Ku vuluka ngecize netu tua tondeka mua kama cikeketima, ci ka tu kuasa ku muesa cikeketima ku vakuetu. Tua pande ku linga cose mu ku muesa cikeketima, cikuma-kuma kuli mukua vupi ue ku hiluka mu cikungulukilo.

17. Vati Muangana Ndaviti ua muesele cikeketima ca ku mutima?

¹⁷ Malungano a mu Mbimbiliya, a hasa ku tu kuasa ku muesa cikeketima na ku liniunga ku mutima ua ku kaluua. Ca ku muenako, tu hilulenu lungano lua Muangana Ndaviti. Vintsimbu via vingi, ua kele na ku muesa cikeketima. Vutuhu Saulu ua tondele ku mu tsiha, vunoni Ndaviti ua muesele cikeketima kuli muangana ya hanguile Njambi, ka tondele ku lingula ni ku mu vulumuna.—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Vintsimbu vika vivali Ndaviti ka muesele cikeketima?

¹⁸ Vunoni Ndaviti ka kele na ku muesa cikeketima ntsimbu yose. Ca ku muenako, Navale ua puile ua ku kaluua mutima kaha ua sahuile Ndaviti na masualele veni na ku viana ku va hana via ku lia. Evi, via nienguesele mua kama Ndaviti, ngeci ua tondele ku tsiha uze yala na vamala vose va ku ndzivo yeni. Vunoni Avingaile mpuevo ya Navale, ua puile mukua ngozi na lukakatela. Kaha vuasi-vuasi ua tumine via-kulia kuli Ndaviti. Evi via niungile Ndaviti ku mulonga ua maninga.—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Ha ntsimbu ikuavo co, kapolofeto Natane ua lekele Ndaviti via umo mpite ua zangamenene mpanga ua umo cihutu ya lihatele neni. Ndaviti ua kumbuluile na vutenu ngueni: “Mua yoya Yehova, ou yala na lingi eci na pande ku-tsa.” (2 Sam. 12:1-6) Ndaviti ua tantekeyele Masiko a Mosesa ngecize, nga muntu na pundu mpanga ya mbala na pande ku fueta vampanga va uana. (Ezu. 22:1) Mua vusunga, ku tuala ha cihiso ca ku tsiha ni, ua hianeselemo. Vunoni ou muzimbu, ua puile lika cisimo ca pangesele Natane, mu ku kuasa Ndaviti evuisise ngecize vipi via lingile via hianene novu! Kaha Yehova ua muesele cikeketima ca kama kuli Ndaviti ku hiana na  cize ce ku muesele Ndaviti kuli uze yala ua mu cisimo ca Natane, ua zangamenene mpanga ya mukuavo!—2 Sam. 12:7-13.

20. Vika tu lilongesa ku lungano lua Ndaviti?

²⁰ Omo Ndaviti ua nienguele, ua hisile Navale na vamala vose va ku ndzivo yeni ngecize va pande ku-tsa. Kaha mu nima ya ntsimbu, nga cisimo ca Natane ku ca pua ca vusunga, Ndaviti tele na hisa laza yala uaco na kasitiku ka ku-tsa. Ku tuala ha muzimbu ua mu civali, tu tantekeya nguetu Ndaviti ua puile mukua ngozi. Vika honi ua sompesele uze mukua lizangamena mu njila ya ku kaluua ngeci? Tu ci hilulenu ha cifua ca kele na ku livuilamo Ndaviti mu ntsimbu ize. Ha ntsimbu yaco, Ndaviti tele ali na citakutaku ku mutima. Eci ca muesa ngecize nga muntu a hisa vakuavo na vukenia, kaha citava kesi vuino mu lutsilielo. Ngeci Yesu ua lunguile vakua ku mu kava ngueni: “Kati mu hise, ku tina va mi hise enu. Muomu na cihiso cize enu mu hisa naco, va ka mi hisa enu.” (Mat. 7:1, 2) Ngeci mukemuo, tu liniungenu ku ku kaluuisa mitima na ku lihakela kapandi ka ku pua vakua ngozi ya kama, ngeci mua Njambi yetu.

21-22. Mu vinjila vika tu hasa ku muesa cikeketima?

²¹ Cikeketima, ka ca puile cifua ca ngoco. Ngeci vavengi va ci luka nguavo ngozi mu vilinga. Ngeci mukemuo, tu vose tu lihakelenu kapandi ka ku tonda vantu vaze va tondeka vukuasi mu vusoko vuetu, mu cikungulukilo na muimbo. Mua vusunga, kua kala vukovelelo vua vuingi vua ku muesa cikeketima! Ca ku muenako, vuno kuli umo a tondeka ku mu lembezieka ni? Kaha citava tu mu kuase, ngeci mua ku mu hanako vimo via ku lia ni nkala vukuasi vueka ni? Vuno kuli umo na hiluka mu cikungulukilo, halumo a tondeka kavusamba vua ku mu lembezieka na ku mu kaniamesa ni? Vuno citava tu ambuluileko vakuetu via muzimbu ua cili ua ku lembezieka ni? Eyi ya pua imo ya vinjila via cili cikuma, vi tu hasa ku mueselamo cikeketima ku vose va tue ku liuana navo.—Yombi 29:12, 13; Loma 10:14, 15; Tia. 1:27.

²² Nga tu lihakela kapandi ka ku tonda-tonda evi vinjila na vikuavo, tu ka mona ngecize nkuma kua kala vukovelelo vua vuingi vua ku muesa cikeketima. Mua vusunga, mu tue ku muesa cikeketima, tue ku vuisa ndzolela ya kama kuli Tatetu ua muilu, uze ua pua “mukua ngozi ya kama”!