Skip to content

Skip to table of contents

1923​—⁠Cihita ca Miaka ku Nima

1923​—⁠Cihita ca Miaka ku Nima

VUTALA VUA KANIUNGI vua 1 ya Janeiro ya 1923 vua handekele nguavuo: “Tua lavelela viuma via vingi via ndzolela mu 1923. Tuli na civezikiso ca kama ca ku ambuluila vaze va kala mu visoti ngecize, visoti viose vuovuno vi ka hua.” Mua vusunga, muaka uaco ua kaniamesele mua kama Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya. Kaha ku lemesa na ku ambulula cavo via putukile ku solola vuino ku likata ca Vakua Kilistu va vusunga lelo lino.

VIUANO VIA VA KUASELE KU LIKUATA KUMO

Kalendaliu hali vinimbu na vinumelu via miaso

Mu muaka uaco, lukungulukilo lua aluluile vimo viuma linga va sambeye ku likata ca kele ha kati ka Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya. Vutala vua Kaniungi vua putukile ku tuhula imo mikanda ya lomboluele vinimbu via mu Mbimbiliya vi va kele na ku lilongesa ku ciuano ca mu simano ca Ku Vundila ku Santsela na ku Hana Vukaleho. Cikuavo naua, va putukile ku tuhula kalendaliu ha kele cinimbu ca nkala simano hamo na muaso ua ku-imba mu cilongesa ca mu vulika na ku mu lemesa ca mu vusoko.

Ku viuano via Ku Hana Vukaleho, vamuanetu va kele na ku tanga mizimbu ya vimona vi va liuanene navio mu lihia, ku santsela Yehova, ku-imba muaso ni vene ku vundila. Ndumbuetu Eva Barney, u va mbatizile na miaka 15 mu 1923, a vuluka ngueni: “Ku ciuano caco, uose ua tondele ku hana vumo vukaleho, ua pandele ku imana na ku putuka na mezi ‘Ange nji tonda ku santsela Njambi ku vucili vuose vua nji lingila.’” Vamo vamuanetu mueka va lemene ku hana vukaleho. Ca ku muenako, ndumbuetu Eva naua ngueni: “Godwin, umo muanetu ua mukulupe ntsimbu yose ua kele na vimo via ku santsela Njambi. Vunoni mpueyeni mua kele na ku mona ngecize ntuamena na putuka ku futuka ku mutima, ua kele na ku koka ku kapote ka yalieni kaha yalieni a tumama.”

Lumo lika mu ngonde, nkala cikungulukilo ca kele na cimo ciuano ca ku lifuila ca Ku Vundila ku Santsela na ku Hana Vukaleho. Ku tuala ha ciuano caco, Vutala vua 1 ya Abril ya 1923 nguavuo: “Mutamba ua ciuano caco, ua pande ku u kundika ku ku hana vukaleho vua mu lihia na ku kaniamesa vakua ku ambulula. . . . Tua kulahela nguetu evi viuano vi ka kuasa vamuanetu ku likuata kumo.”

Muanetu Charles Martins ua miaka 19, ua puile mukua ku ambulula ku Vancouver Kanada, ua uanene vukuasi vua kama ku viuano viaco. Ivene ngueni: “Ku viuano viaco kukekuo ku nja lilongeselele mezi a ku handeka ku ndzivo na ndzivo. Vintsimbu via vingi kua kele vamuanetu va kele na ku tanga mizimbu ya vimona via mu cipanga ca ku ndzivo na ndzivo. Evi via nji kuasele ku tantekeya via ku handeka mu lihia na ku kumbulula vihula via ku liseza-seza.”

KU AMBULULA CA VA KUASELE KU LIKUATA KUMO

Buletim ya 1 ya Maio ya 1923

“Matangua a ku ambulula” nao a kuasele ku ku likata ca lukungulukilo. Vutala vua 1 ya Abril 1923 vua hele mutambi nguavuo: “Linga tu likuate kumo mu vipanga . . . Lia mu Civali, 1 ya Maio ya 1923, li pua litangua lia ku ambulula. Ku tundoho, Lia mu Civali lia katete mu nkala ngonde tu ka lipangesa mu ku ambulula. . . Vamuanetu va mu vikungulukilo viose va na pande ku linga cipanga caco.”

Ambe vene vanike navo va kele na ku linga cipanga caco. Ndumbuetu Hazel Burford ua miaka 16 ngueni: “Mu mukanda ua ku viuano (Buletim) mua kele na kuiza mezi a ku simutuila (ngue vimueso via mu ku Ambulula) a tua pandele ku patekeya. a Nja kele na ku linga vipanga viaco viose na vakuku.” Vunoni Ndumbuetu Burford va mu luisile ku muntu ka lavelelele. Ivene ngueni: “Umo muanetu ua mukulupe ua kele na ku nji vindika na matoto linga kati nji ambulule. Ku ntsimbu ize, vamo ka vevuisile ngecize Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya vose hamo lika na ‘vakuendze na vahumbe’ va pande ku sangaziala Sakatanga uetu.” (Visa. 148:12, 13) Vunoni Ndumbuetu Burford ua tualeleleho. Mu nima ya ntsimbu, va mu laniene ku Sikola ya Ngileande kaha ua ka lingile vumisionaliu ku Panama. Ku heta haze, vaze vamuanetu va aluluile cifua ci va kele na ku muenamo ku ambulula ca vanike.

VIUANO VIA KAMA VIA LINGISILE VAMUANETU KU LIKATA

Viuano via muhato navio via kuasele vamuanetu ku likuata kumo. Cingi ca viuano viaco via kele na amo matangua a ku ambulula lika, ngeci mua cimo ciuano ca hitile ku Winnipeg, Kanada. Lia 31 ya Março, ku ciuano caco va laniene mbunga yose yezile ku ciuano linga va tuhuke mu lihia na ku ambuluila mbonge yose ya Winnipeg. Kaha lia 5 ya Agosto vantu va heta ku 7.000 va kungulukile ku cimo ciuano cikuavo ca muhato mu Winnipeg. Ku ntsimbu ize, ka kua kele mbunga ya kama ya hianene eyi ku viuano via muhato via mu Kanada.

Vunoni ciuano ca muhato ca kama cikuma ca mu 1923 ca hitilile lia 18-26 ya Agosto ku Los Angeles, Estados Unidos. Mu vimo visimano ku nima, muzimbu ua ciuano caco ua tuhukile mu mapapelo a mizimbu kaha naua vamuanetu va hasele ku tepela vilanio vi pulakana 500.000. Kaha va lamekele mapapelo a kama a vilanio ha makalu a mbunga na makalu a vantu.

Ciuano ca muhato ca Vandongesi va Mbimbiliya mu Los Angeles mu 1923

Lia Sapalalo, 25 ya Agosto, Muanetu Rutherford ua hanene cimpande “Vampanga na Vampembe,” kaha ua lomboluele ngueni “vampanga” va pua vaze va kala na cizango ca ku ka tambula muono ua ya-ye ha mavu. Kaha ua tandele naua imo nkuminio ya lukile ngueni “Cilungula.” Cilungula caco ca anekele malombelo a makuli ku mutana na ku leka vakua vusunga va tunde mu “Mbambilone ya kama.” (Ku-So. 18:2, 4) Mu nima ya ntsimbu Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya mu mavu ose va lipandakanene mu ku tepela makulukazi na makulukazi a nkuminio yaco ku vantu.

“Ku likuata kumo mu cifua eci ci ka kuasa vamuanetu ku likuata kumo”

Ha litangua lia ku manusuila lia ciuano ca muhato, vantu va pulakana 30.000 va vuile cimpande ca muanetu Rutherford ca mutue “Vakua Vifuti viose vali na kuya ku Alemangendo, vunoni Makulukazi a Vaze Vali na Muono Lelo ka va ka Tsa Naua.” Mu ku linga va levelele ngecize ku keza mbunga ya yingi, Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya va lukalele lipela lia liha lia Coliseum lia mu Los Angeles. Vamuanetu va pangesele naua vikumo via mu lipela liaco linga mbunga yose i hase ku i vua vuino. Kaha ku ntsimbu ize ku pangesa vikumo tele vuovuno ci na putuka. Kua kele naua vavengi va kavele programa yaco ku hitila mu visandzi.

KU LISANDUOKA CA VIPANGA MUAYA MAVU

Mu muaka ua 1923, vipanga via ku ambulula via putukile ku lisanduoka mua kama muaya Afrika, Europa, India na Amerika do Sul. Ku India muanetu Adavimannathu Joseph vutuhu ua kele na mpuevo kaha na vana 6, vunoni ua kuasele ku cipanga ca ku tuhula mikanda mu ciHindi, ciTamil, ciTelugu na ciUrdu.

William R. Brown na vusoko vueni

Mu Sierra Leoa, Vandongesi va Mbimibiliya Alfred Joseph na Leonard Blackman va tumine mukanda ku cikota cetu ca kama ku Brooklyn mu ku vundila vukuasi. Ngeci lia 14 ya Abril, ya 1923 va va kumbuluile. Muanetu Alfred ngueni: “Lia Sapalalo ku vutsiki, nja vuile telefone i sana. Nji i tave, ku ivua limo lizi lia kama ngualio ‘Yenu mua sonekelele ku Watch Tower mu ku vundila vakua ku ambulula ni?’ Kaha nguange ‘Eyo.’ Ngeci lizi liaco ngualio: ‘Yange va na tumuko mu ku mi kuasa.’ Lizi liaco lia puile lia Muanetu Brown. Tangua liaco likelio li va hetele ku tunda ku Caribe hamo lika na mpueyeni Antonia na vana vavo va vampuevo Louise na Lucy.” Ka ca tondekele vamuanetu va lavelele mua kama ku heta ca muanetu Brown na vusoko vueni.

Muanetu Alfred naua ngueni: “Lia mukuavo cimene, tele nange na Leonard tuli na ku linga cilongesa ca Mbimbiliya ca mu Simano, tua muene lika limo limuata lia ku tuntuka li nemana mu mbelo. Ua Puile muanetu Brown. Muanetu uaco ua kele na ntuima ya ku linga, lia mukuavo vene ua tondele ku hana cimpande.” Mu kati ka ngonde imo, muanetu Brown ua tepelele mikanda yose yezile nayo. Kaha va mu tumine naua mavulu 5.000, vunoni vuasi-vuasi naua ua a manusuile, vutuhu ngoco ku tepela mikanda kati cikeco ca tsimanenene. Ua tsimanene vinimbu via mu Mbimbiliya via kele na ku tumbula mu vimpande vieni, ngeci vantu va mu lunduimine lizina nguavo Brown Mukua Mbimbiliya.

Mbetele ya mu Magdeburg ku 1920

Mu ntsimbu yaco, Mbetele ya mu Barmen, Alemanha tele i na sulu kaha vakua França va tonda ku kuata mbonge yaco. Vamuanetu va uanene imo ndzivo ya cili mu Magdeburg kaha ya litombuele na vipanga via ku tuhula mikanda. Lia 19 ya Junho, vamuanetu va manusuile ku i viukisa kaha va nunguluile vene Mbetele na ku i tualako. Vunoni ha litangua li va lekele Vakua cikota kama ngecize Mbetele i na tundu ku Barmen na ku nungulukila ku Magdeburg, lia mukuavo mizimbu ya tuhukile nguavo França i na kupala Barmen. Vamuanetu va limuenene ngecize ku nunguluka ca Mbetele ca puile civezikiso na ku niunga ca Yehova.

George Young na Sarah Ferguson (ku cilio) na ntsongo ya Sarah

Ku Brazil muanetu, George Young, uze ua hitanganene muaya cifuti caco mu ku ambulula muzimbu ua cili, ua tumbikile imo Mbetele na ku putuka ku tuhula Vutala mu putu. Mu kati ka vingonde vivali lika ua tepelele mikanda i tuvakana 7.000. Ku heta ca muanetu George mu Brazil ca vuisile Sarah Ferguson ndzolela ya kama. Ua kele na ku tanda maVutala tunde mu 1899 vunoni ka hetele ha ku mu mbatiza. Ngeci mu nima ya vimo vingonde ndumbuetu Ferguson na vana veni 4 va va mbatizile.

KU PANGELA NJAMBI NA NTUIMA NA NDZOLELA

Ku ntsongo ya muaka, ku likata ca Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya mu ku lemesa ca nehele vivezikiso via vingi. Vutala vua 15 ya Dezembro ya 1923 vua handekeleho nguavuo: “Ca casi ku mona ngecize vikungulukilo. . . vi li vuino mu lutsilielo . . . Tu liviukisilenu na ku tualelelaho ku pangela Njambi na ntuima na ndzolela mu muaka u tu kovela vuovuno.”

Muaka ua hateleko ua puile muaka ua kama kuli Vakua ku Lilongesa Mbimbiliya. Vamuanetu ku cikota ca kama va kele na ku fuitangana mu vingonde via vingi ha cimo cihela ku Staten Island, ya kele ha hiehi na cikota mpundu. Vindzivo vi va tungile ha cihela caco via huile ku vuputukilo vua 1924. Kaha via kuasele ku pandakana vamuanetu na ku sanduola muzimbu ua cili mu vinjila ka via keleko ku laza.

Vakua ku tunga ku Staten Island

a Lelo nguetu Mukanda ua Viuano via Muono Uetu Vakua Kilistu na Vipanga Vietu.