1. Cilanio cika ua lingile Yesu kuli vamala vauana vakua ku tsiha vantsi, kaha vati va lingile?

PETULU, Anduleo, Tiango, na Yoano, va kele na mingoso ya ku tsiha vantsi. Aci singaniekenu vati va livuile vaze vamala omo Yesu ua va laniene, ngueni: “Nji kavienu, kaha nji ka mi puise vakua ku tela vantu.” * Vati va lingile? Mbimbiliya ya kumbulula nguayo: “Kaha haze vene va sile manda, va mu kavele.” (Mat. 4:18-22) Cize cihangula ca aluluile miono yavo mu vutuntu. Mu cihela ca ku tsiha vantsi mpundu, va putukile ‘ku tela vantu.’ (Luka 5:10) Lelo lino, Yesu ue ku lania vantu vakua mitima ya cili, vaze va lema vusunga. (Mat. 28:19, 20) Vuno nenu mua tava cilanio ca Yesu ca ku pua mukua ku tela vantu, ni?

2. Omo lia vika tua pande ku haka seho ya kama ku cihangula ca ku pua vakua ku tela vantu, kaha vika vi ka tu kuasa ku puisamo cinanga caco?

² Halumo mu li na ku tualelelaho ku lilongesa Mbimbiliya, kaha mu tonda ku pua mukua ku ambulula. Nga ka mu cesi na vusunga vua ku linga cihangula caco, kati mu ivue vusiua. Ku likanouela cenu ca muesa ngecize mu tantekeya nguenu cihangula caco ca pua ca seho ya kama. Vutuhu Mbimbiliya ya handeka ngecize Petulu na vakuavo va sezele manda avo “haze vene,” vunoni Petulu na muanaye ka va lingile cihangula caco ha ntsimbu ize vene. Muomu va tantekeyele Yesu na ku mu tava ku pua Mesiya vingonde vitanu na imo ku nima. (Yoa. 1:35-42) Na vuno vene, halumo nenu mua putuka laza ku lilongesa via vingi ku tuala hali Yehova na Yesu, kaha mu tonda ku tualelelaho ku kola mu lutsilielo. Vunoni ntsimbu kanda mu linge cihangula caco,  mua pande ku hilulaho vuino. Vika via kuasele Petulu, Anduleo, na vakuavo ku linga cihangula caco?

3. Vifua vika vi ka kaniamesa cizango cenu ca ku tava cilanio ca Yesu?

³ Vandongesi va katete va Yesu va kele na cizango ca ku panga, va tantekeyele vuino vipanga viavo, va puile va ku simpa, kaha va puile vakua ku lipokuesa. Mua vusunga evi vifua viavo via va kuasele naua ku puisamo cipanga cavo ca ku tela vantu. Mu cilongesa cino tu simutuila vati mu hasa ku kala nevi vifua linga mu hase ku puisamo cipanga ca ku pua ndongesi ya Kilistu.

4. Vika via vuisile Petulu cizango ca ku pua mukua ku tela vantu?

⁴ Petulu ua kele na ku tsiha vantsi mu ku kuasa vusoko vueni, vunoni ka vi lingilile lika ku kuasa vusoko. Muomu ci moneka ngue Petulu ua lemene cipanga caco. (Yoa. 21:3, 9-15) Kaha ua lemene naua cipanga ca ku tela vantu. Kaha na vukuasi vua Yehova, Petulu ua hetele ha ku pua mutongue mu cipanga caco.—Vili. 2:14, 41.

5. Kuliya na Luka 5:8-11, omo lia vika Petulu uevuile liova, kaha vika vi hasa ku tu kuasa netu ku vula liova?

⁵ Tue ku ambulula muomu tua lema Yehova; ovu vukevuo vusunga vua katete vue ku tu lingisa ku puisamo cipanga caco. Ku lema Yehova ci hasa ku tu kuasa ku ambulula ambe nga tue ku livua ngecize ka tua kele na vutongue vua ku lingamo. Omo Yesu ua laniene Petulu a pua mukua ku tela vantu, ua mu lekele ngueni: “Kati u ivue vuoma.” (Tandenu Luka 5:8-11.) Petulu ka vuile liova lia viuma vie ku solokele nga a pua ndongesi. Vunoni ua komokele cikomoueso ca ku kuata vantsi va vengi ca va lingilile Yesu, ngeci ua livuile ngecize ka fuililile mu ku panga na Yesu. Kaha nenu mu hasa ku livua ngoco nga mu singanieka ha viuma via tondeka mu ku pua ndongesi ua Kilistu. Nga mukemuo,  kaniamesenu cilemo ceni kuli Yehova, Yesu, na kuli vakuenu vantu; nga mu lingamo mu kevua cizango ca ku tava cilanio ca Yesu ca ku pua mukua ku tela vantu.—Mat. 22:37, 39; Yoa. 14:15.

6. Vika vikuavo vie ku tu vuisa cizango ca ku ambulula?

⁶ Tu talenu vusunga vukuavo vue ku tu vuisa cizango ca ku ambulula. Tue ku ivua cizango ca ku ambulula muomu tua tonda ku puisamo eli lisiko lia Yesu: ‘Hamenu puisenu vantu vandongesi.’ (Mat. 28:19, 20) Cikuavo naua, tue ku ambulula muomu vantu ve ku “yandangela na ku sanduoka ngue vampanga ka vesi na kaniungi,” kaha va tondeka cikuma ku lilongesa muzimbu ua Vuangana. (Mat. 9:36) Yehova a tonda vantu va vifua viose va hete ha ku tantekeya vusunga na ku ovoka.—1 Tim. 2:4.

7. Vati Loma 10:13-15 ya muesa ngecize cipanga ca ku ambulula ca pua ca seho?

⁷ Nga tu singanieka ha vati eci cipanga ce ku ovola miono ya vantu, tu kevua cizango ca ku pua vakua ku ambulula. Vantu ve ku tsiha vantsi linga va landese ni va lie, vunoni etu tue ku “kuata” vantu linga va kovoke.—Tandenu Loma 10:13-15; 1 Tim. 4:16.

8-9. Vika na pande ku tantekeya mukua ku tsiha vantsi, kaha omo lia vika?

⁸ Ku matangua a Yesu, mukua ku tsiha vantsi mu Isaleli ua pandele ku tantekeya vantsi va cifua cika a tonda ku tsiha. (Levi. 11:9-12) Kaha naua ua pandele ku tantekeya kulihi a hasa ku uana vantsi va cifua caco. Vantsi va lema ku kala ha cihela cize ca litombola navo, kaha naua hali via-ku-lia via vingi. Vuno ca tondeka naua mukua ku tsiha vantsi a tantekeye ntsimbu ya cili ya ku lingamo ni? Ku tuala ha ntsimbu ya cili ya ku tsiha vantsi, halakanenu via handekele umo muanetu ua ku Ilhas do Pacífico, mua laniene umo misionaliu va ye mu ku tsiha vantsi. Uze misionaliu ua lekele muanetu ngueni: “Nja ku mi uana imene ku cimene ca 9h.” Ngeci muanetu ua mu kumbuluile ngueni: “Ha! nkuma kanda mu ci vi tantekeye. Ka ve ku ya mu ku tsiha vantsi ku ntsimbu ya na zange muntu, vunoni ku ntsimbu ya litombola na vantsi.”

⁹ Na vuno vene, vakua ku tela vantu va ku sekulu ya ku livanga, va kele na ku ya ku vihela vi va hasele ku uana “vantsi,” ni nguetu vantu, kaha na ku ntsimbu ya cili i va hasele ku va uanako. Ca ku muenako, vandongesi va Yesu va kele na ku ambuluila mu tembele, mu visinangonga, ku ndzivo na ndzivo, kaha na ha vitanda. (Vili. 5:42; 17:17; 18:4) Netu naua, tua pande ku tantekeya vuino vilinga via vantu va kala mu cihela ci tue ku ambuluila. Tua pande ku kala na programa ya yasi ku i alulula ku tuala ha ku ambulula, linga tu hase ku ambuluila ku vihela kue ku kala vantu na ntsimbu ya cili ya ku va uanako.—1 Kol. 9:19-23.

10. Vikuata vika lue ku tu hana lukungulukilo lua Yehova?

¹⁰ Mukua ku tsiha vantsi na pande ku kala na vikuata via cili kaha na ku tantekeya vati ve ku vi pangesa. Ngeci mukemuo, netu tua pande ku kala na vikuata via litombola na cipanga ca ku ambulula. Kaha tua tondeka ku tantekeya vati ve ku pangesa vikuata viaco. Yesu ua longesele vandongesi veni ha toma vati ve ku kuatele vantu. Ua va lekele vikuata vi va pandele ku ambata, kulihi va pandele ku ambuluila, kaha na vika va pandele ku handeka. (Mat. 10:5-7; Luka 10:1-11) Na lelo lino, lukungulukilo lua Yehova lue ku tu hana Cikasa ca Vikuata vi tue ku Longesa Navio, kaha vikuata viaco vie ku kuasa vantu va vengi. * Cikuavo naua ve ku tu longesa mua ku pangesela vikuata viaco. Kaha vilongesa viaco vie ku tu kuasa ku simpa na ku pua vakua vutongue mu ku ambulula.—2 Tim. 2:15.

11. Omo lia vika vakua ku tela vantu va pande simpa?

¹¹ Vakua ku tsiha vantsi mpundu va tondeka ku simpa. Vintsimbu vimo ve ku hita mu viuma vintsa ka va lavelele nga va li mu ndonga. Ve ku linga cipanga caco vutsiki, mu mema, kaha naua vintsimbu vimo kue ku kala mahundzi na viniondzi. Evi via muesa ngecize vakua ku tela vantu navo va pande ku simpa. Nga tu putuka ku ambulula na ku litumbula nguetu tu Vakaleho va Yehova, tu hasa ku hita mu “mahundzi” a vutozi vua vusoko, ku tsopa ca vandambo, na ku liuana na vantu ve ku viana muzimbu uetu. Vunoni evi, ka vie ku tu komouesa. Yesu ua lunguile vandongesi veni ngecize, ku vihela vi va ka ambuluila va ka hita mu vusonde.—Mat. 10:16.

12. Kuliya na Yehosua 1:7-9, vika vi hasa ku tu kuasa ku pua va ku simpa?

¹² Vati mu hasa ku lilongesa ku pua va ku simpa? Ha katete, mu ku kulahela ngecize Yesu a li na ku tualelelaho ku tuamenena eci cipanga, vutuhu ua kala muilu. (Yoa. 16:33; Ku-So. 14:14-16) Ca mu civali, kaniamesenu lutsilielo luenu ngecize, Yehova a ka puisamo cikulaheso ceni ca ku mi niunga. (Mat. 6:32-34) Mua vusunga, nga lutsilielo luenu lu kaniama, na ku simpa cenu ci kaniama. Petulu na vakuavo va muesele lutsilielo lua kama omo va sezele mingoso i va kele na ku liyoyesa nayo linga va kave Yesu. Na vuno vene, nenu mua muesele lutsilielo lua kama mu mua lekele vandambo na vavusoko vuenu ngecize, mu na putuka ku lilongesa Mbimbiliya na Vakaleho va Yehova  na ku kungululuka navo. Mua vusunga mua aluluile viuma va vingi ku tuala ha yoyesi yenu na vilinga vienu, linga mu hase ku yoya muaya vitume via Yehova! Ku linga evi naco ca tondekele lutsilielo na ku simpa. Omo mu tualelelaho ku kaniamesa ku simpa cenu, kalenu na vusunga vua aa mezi: “Yehova Njambi yove a li nove kuose ku u ku ya.”—Tandenu Yehosua 1:7-9.

13. Vati ku hilula na ku simpa ci ka mi kuasa ku pua va ku simpa?

¹³ Vati naua mu hasa ku kaniamesa ku simpa cenu? Mu ku vundila Yehova a mi hane cifua caco. (Vili. 4:29, 31) Yehova a ka kumbulula vivundilo vienu, kaha ka ka mi seza. A ka tualelelaho ku mi kuasa. Kaha naua ku hilula ha cifua covuelelemo vangamba veni ku nima, ci hasa ku mi kuasa. Cikuavo naua puenu na ku singanieka ha vati Yehova ua mi kuasele ku vula visoti na ku mi hana ndzili ya ku alulula cifua ca muono uenu. Mua vusunga, Uze ua hasele ku tuamenena vantu veni mu ku zavuka Cisali ca ku Tila, nenu a ka mi kuasa ku pua ndongesi ua Kilistu. (Ezu. 14:13) Kalenu na vusunga ngue vua kele navuo mukua visamo, ua sonekele ngueni: “Yehova ali hamo nange, ka nji kevua vuoma: Muntu a hasa ku nji linga vika?”—Visa. 118:6.

14. Vika mua lilongesa ku mizimbu ya vandumbuetu Masae na Tomoyo?

¹⁴ Njila ikuavo i tu hasa ku kaniameselamo ku simpa cetu ya pua mu ku tantekeya vati Yehova ue ku kuasa vamuekulu va pue va ku simpa mu ku ambulula. Halakanenu muzimbu ua ndumbuetu Massae. Ua puile muekulu, kaha ua singaniekele ngueni na limo litangua lia ka hasa ku ambulula liahi. Cisinganieka ca ku handeka na vantu vantsa ka tantekeya, ca puile ngue civumbe ca muene ngecize na limo litangua lia ka hasa ku ci tuvakana liahi. Ngeci mukemuo ua lihakelele kapandi ka ku vueza ku cilemo ceni kuli Njambi na ku vantu. Ua singaniekele ha vuasi-vuasi vua ntsimbu i tu li na ku yoyelamo, ngeci ua vundilile cizango ca ku ambulula. Ua vulile citanga ceni kaha ua hasele ku pua pioneiro ua ntsimbu yose. Yehova a hasa naua ku kuasa vakua ku ambulula va vaha linga va pue va ku simpa. Halakanenu muzimbu ua ndumbuetu Tomoyo. Mua putukile ku ambuluila ku ndzivo na ndzivo, ndzivo ya katete ya ka ambuluilile ua uanenene umo mpuevo ua handekele ngueni: “Ka nji tondo ku tantekeya via Vakaleho va Yehova!” kaha ua patele ku mbelo na ndzili. Ndumbuetu Tomoyo uehuile ndumbuetu ua kele na ku enda neni ngueni: “Mua mu zivi? Nevi vi nji na ci handeka viahi, laza oko na nongonona ngecize nji Mukaleho ua Yehova. Nja viukilila cikuma!” Lelo lino, ndumbuetu Tomoyo ua pua pioneiro ua ntsimbu yose.

15. Ku lisungamesa etu vavene ca lomboloka vika, kaha omo lia vika ca puila ca seho kuli Vakua Kilistu?

¹⁵ Vakua ku tsiha vantsi va vutongue ve ku lisungamesa vakevo vavene. Ku lisungamesa etu vavene va ci lombolola ku pua “vuhasi vu tua kala navuo mu ku lizangesa etu vavene, ku linga viuma vize vi tondeka ku vi linga.” Vakua ku tsiha vantsi ve ku lisungamesa vakevo vavene mu ku lihakela ntsimbu ya ku livanga ku hinduka, ku tualelelaho ku panga noho ntsimbu ya ku lembuka, kaha na ku muesa ntsintsa mu cipanga ambe nga ku li niondzi ni mahundzi a kama. Netu tua tondeka ku lisungamesa etu vavene linga tu hase ku puisamo cipanga ci tua tambula.—Mat. 10:22.

16. Vati tu hasa ku lilongesa ku lisungamesa etu vavene?

¹⁶ Tu vose tua lema ku linga viuma mu njila ya yasi. Vunoni vintsimbu vimo viuma via seho ka via puile via viasi ku vi linga. Ngeci mukemuo, tua tondeka ku lisungamesa etu vavene. Eci ca lomboloka ngecize tua pande ku lilongesa ku likakateya ku linga viuma via vikalu ku vi linga.  Kaha Yehova ue ku tu kuasa ku hitila mu sipilitu santu yeni.—Ngal. 5:22, 23.

17. Kuliya na 1 Kolintu 9:25-27, kapandi kaka ua kele na ku lihakela kapostolo Paulu mu ku lisungamesa ivene?

¹⁷ Kapostolo Paulu ua kele na ku lisungamesa ivene. Vunoni ua kele na ku litavela ngecize ua pandele ku pokuesa muvila ueni linga a linge via cili (Tandenu 1 Kolintu 9:25-27.) Kaha ua mamuine vakuavo va pue na ku lisungamesa vavene na ku linga viuma viose mu “ku tantuluka, na ku ntsimbu yavio.” (1 Kol. 14:40) Tua pande ku lisungamesa etu vavene linga tu tualeleho ku lihakela vizango via mu lutsilielo na ku pua na ku ambulula na ku longesa vantu muzimbu ua cili.—Vili. 2:46.

18. Vika tua pande ku linga mangana Yehova a mone ngecize tue ku puisamo vuino cipanga cetu ca ku ambulula?

¹⁸ Mukua ku tsiha vantsi ue ku limona ngecize na hasa ku puisamo cipanga ceni mu ku tala ku ku lana ca vantsi ve ku tsiha. Vunoni kuli etu ku puisamo cipanga cetu ka ca hitukilile ha ku lana ca vantu va tue ku neha mu lukungulukilo lua Njambi. (Luka 8:11-15) Vunoni Yehova ue ku tu mona ngecize tu li na ku puisamo cipanga cetu nga tu kolesa na ku tualelelaho ku ambulula muzimbu ua cili. Omo lia vika? Muomu ku lingamo ca pua ku ononoka ikeye na Muaneni.—Mako 13:10; Vili. 5:28, 29.

19-20. Tumbulenu vusunga vukuavo vua ku lifuila vue ku tu vuisa cizango ca ku ambulula lelo lino?

¹⁹ Mu vifuti vimo kua kala vingonde vi va tavesa ku tsiha vantsi. Mu vifuti viaco, vakua ku tsiha vantsi va hasa ku putuka ku linga cipanga cavo mu vuasi-vuasi nga ngonde ya ku soka i li ha hiehi. Matangua ano, netu vakua ku kuata vantu tu li na vusunga vukuavo vua pande ku tu lingisa ku ambulula. Vusunga vuka? Ku kotoka ca ano mavu ci li na ku suena vuasi-vuasi. Ntsimbu ya ku linga eci cipanga ce ku ovola miono ya vantu, i na tepuluka cikuma-kuma! Ngeci mukemuo, kati mu kale na malanga ni ku lavelela ngecize viuma viose via pande ku enda mua cili mu muono uenu amba vuose mu putuke cipanga ca ku ambulula.—Ekel. 11:4.

²⁰ Ngeci mukemuo, lingenu cose mu kaniamese kapandi kenu, mu lilongese viuma via vingi mu Mbimbiliya, mu lilongese ku pua va ku simpa, na ku pua na ku lisungamesa enu vavene. Lipandakanenu ku vakua ku tela vantu va tuvakana 8 milhões, kaha mu kevua ndzolela ya Yehova. (Neh. 8:10) Lihakelenu cizango ca ku panga na ntuima yose mu cipanga eci na ku tualelelaho ku ci linga noho ha ci ka huila. Mu cilongesa ci na hatako tu ka lilongesa vinjila vitatu vi tu hasa ku kaniameselamo cizango cetu ca ku tualelelaho ku pua vakua ku tela vantu mu cipanga ca ku ambulula muzimbu ua Vuangana.