1. Cizango cika tu lihakela omo tuya na ku kulupa?

OMO tuya na ku kulupa, halumo tu hasa ku putuka ku ivua liova ngecize ka tu ka hasa naua ku lingila Yehova vize vi tua mu lingilile tele tu ci li vakuendze. Vutuhu mu tue ku kulupa, ndzili yetu ye ku tepuluka, vunoni tu hasa ku pangesa mana na vutongue vu tua lilongesa mu ku kuasa vakuendze va pangele Yehova mu vutuntu na ku tambula viteli via viha. Umo muanetu ua pua mukuluntu mu cikungulukilo mu miaka ya ingi ua handekele ngueni: “Mu nja putukile ku kulupa, nja vuile ndzolela ya kama mu ku tantekeya ngecize mu cikungulukilo mua kala vakuendze vavengi va hasa ku tuala ku lutue vipanga via Yehova.”

2. Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

² Mu cilongesa ci na hiti, tua simutuilile ha vukuasi vu va hasa ku uana vakuendze mu ku likata na vakulupe. Mu cilongesa cino, tu mona vati vifua ngeci mua ku likehesa, ku-konkama, ku santsela na vuhuanga vi hasa ku kuasa vakulupe omo va pangela hamo na vakuendze. Kaha na vati evi vi hasa ku kuasa cikungulukilo cose.

3. Kuliya na Filipu 2:3, 4, ku likehesa ca pua vika, kaha vati ci hasa ku kuasa Mukua Kilistu?

³ Vakulupe, va na pande ku pua va ku likehesa linga va hase ku kuasa vakuendze. Ku likehesa, ca pua ku mona ngecize vakuetu va tu hiana. (Tandenu Filipu 2:3, 4.) Vakulupe va ku likehesa, ve ku ivuisisa ngecize kua kala vinjila via vingi via ku lingilamo vipanga vi ya tavesa Mbimbiliya. Ngeci mukemuo, ka  ve ku lavelela ngecize vose va linge viuma mu cifua ci va vi lingililemo vakevo laza. (Ekel. 7:10) Vutuhu va kala na vutongue vua vuingi vua ku longesa vakuendze, vunoni ve ku nongonona ngecize cifua ca viuma via ha mavu cili na ku aluluka, kaha vintsimbu vimo ci ka tondeka va lilongese vinjila via viha via ku lingilamo viuma.—1 Kol. 7:31.

4. Vati tuniungi va ku zinguluka ve ku muesa vifua vi va muesele vaLevi?

⁴ Vakulupe va ku likehesa, ve ku ivuisisa ngecize omo va tualelelaho ku kola, ka va ka hasa ku linga vize vi va lingile laza. Ca ku muenako, tu hilulenu lungano lua tuniungi va ku zinguluka. Mu ve ku puisa miaka 70, tuniungi va ku zinguluka ve ku va hana cipanga ceka. Vamo ce ku va puila ca cikalu ku lingamo. Muomu va haka seho ya kama ku ku pangela vamuanaye. Va lema mua kama cipanga caco, kaha kasi vali na cizango ca kama ca ku tualelelaho ku ci linga. Vunoni ve ku ivuisisa ngecize vipanga via tondeka ku vi linga kuli vaze vali na ndzili ni nguetu vakuendze. Mua vusunga, ve ku muesa vifua ngeci vize vi va muesele vaLevi ku laza, muomu va va sikile ku lembuka ku vipanga via ku tavenakulu nga va na puisa miaka 50. Ndzolela ya vaze vaLevi, ka ya hitukilile ha cimo citeli ca ku lifuila. Va lihakelele kapandi ka ku puisamo vuino nkala viteli vi va tambuile kaha na ku linga cose mu ku kuasa vakuendze. (Num. 8:25, 26) Lelo lino, tuniungi va ku zinguluka mu ve ku puisa miaka 70, ve ku likela ku meneka vikungulukilo, vunoni ve ku pua civezikiso ca kama mu cikungulukilo ci ve kuya.

5. Vika mua lilongesa ku lungano lua muanetu Dan na Katie?

 ⁵ Tu hilulenu lungano lua muanetu Dan, uze ua puile kaniungi ua ku zinguluka mu miaka 23. Muanetu Dan mua puisile miaka 70, va mu tumine hamo lika na mpueyeni Katie, mu cipanga ca vupioneiro vua ku lifuila. Vati va na litombuesa ku cipanga cavo ca ciha? Muanetu Dan ngueni, lelo lino ua kala na via vingi via ku linga ku hiana na laza! Ue ku puisamo viteli via mu cikungulukilo, ku kuasa vakuendze va pue vakua ku kuasa vipanga kaha na ku longesa vamuanetu vakuavo vutongue vua ku ambuluila ku mbunga na mu tumenga. Vakulupe, cipue nga mua kala mu cipanga ca ntsimbu yose ni kuahi, kasi kuli via vingi vi mu hasa ku linga mu ku kuasa vamuanetu. Vati mu hasa ku lingamo? Li tombuesenu ku cifua ci u na alulukilamo muono uenu, lihakelenu vizango via viha, na ku tuala mana kuli vize vi mu hasa ku linga kati vize ka mu hasa.

6. Omo lia vika ku pua vakua ku-konkama ca pua ku muesa mana? Hanenu cimueso.

⁶ Mukua ku-konkama ua pua uze ue ku tava ha ya lengela ngolo yeni. (Visi. 11:2) Ku-konkama, ce ku lingisa muntu uaco kati a lavelele cikuma kuli ikeye ivene ku hiana vize via hasa ku linga mpundu. Kaha eci ce ku mu kuasa ku yoya mu ndzolela na ku tualelelaho ku fuitangana. Mukua ku konkama, tu hasa ku mu setekesa na muntu ali ha kinga kaha a uana mulondoti. Linga a hase ku zavuka, noho a suluke ha kinga na ku linga ya ku sindika. Mu ntsimbu yaco a hasa kuenda kamandende, vunoni kasi ali na kuya ku lutue. Na vuno vene, mukua ku-konkama ue ku tantekeya ntsimbu ika na pande ku alulula endesi yeni na ku kokolola ku vuasi linga a hase ku tualelelaho ku pangela Yehova na ku kuasa vakuavo.—Filp. 4:5.

7. Vati Mbalezilayi ua muesele ku-konkama?

⁷ Tu hilulenu ha lungano lua Mbalezilayi, uze ua kele na miaka 80 omo Muangana Ndaviti ua mu laniene a ka pangele ku nganda ya muangana. Mu ku pua mukua ku-konkama, Mbalezilayi ua vianene cilanio ca muangana. Mbalezilayi ua nongonuene ngecize kesi naua na ndzili ya ku linga via vingi. Ngeci ua vundilile muangana a sintsise mukuendze Cimehame mu cihela ceni. (2 Sam. 19:35-37) Ngeci mua Mbalezilayi, vakulupe ka va pandele ku kala na citanga ca ku hana vakuendze vukovelelo vua ku tuala viuma ku lutue.

8. Vati Muangana Ndaviti ua muesele ku-konkama ku tuala ha ku tunga ca tembele?

⁸ Muangana Ndaviti, neni ua puile lungano lua cili mu ku pua muntu ua ku-konkama. Muangana Ndaviti, ua tondele mua kama ku tungila Yehova ndzivo. Vunoni omo Yehova ua mu lekele ngueni civezikiso caco a ka ci hana kuli muana Solomone, Ndaviti ua tavele cihangula ca Yehova na ku kuasa na mutima uose kuli vize viose via hasele ku lingako. (1 Miz. 17:4; 22:5) Ndaviti ka limuene ngecize ikeye na fuila ku puisamo vuino cipanga caco, muomu Solomone “kanda a kole” houe. (1 Miz. 29:1) Ndaviti ua tantekeyele ngecize linga cipanga caco cende vuino, ca hitukilile ha vivezikiso via Yehova, kati ha miaka ni vutongue vua vaze va kele na ku ci tuamenena. Mu ku tambuluisa Ndaviti, vakulupe vavengi lelo lino ve ku tualelelaho ku fuitangana, cipue mu vie ku aluluka viteli viavo. Kaha va tantekeya ngecize Yehova ue ku vezikisa vakuendze ve ku linga cipanga cize ci va kele na ku linga laza.

9. Vati umo muanetu ua ku Civunga ca Vakuluntu va Mbetele ua muesele ku-konkama?

⁹ Lelo lino, muanetu Shigeo ua tu sila lungano lua kama. Mua puisile miaka 30, mu 1976, va mu hanguile ku kovela ku Civunga ca Vakuluntu va Mbetele. Mu 2004, va mu puisile mukua ku kuatasanesa Civunga ca Vakuluntu va  Mbetele. Vunoni mu nima ya ntsimbu, ua nongonuene ngecize kesi naua na ndzili ya ku puisamo vipanga via hasele ku puisamo laza. Ngeci ua vundilile ha cimpande caco na ku tala nga citava umo muanetu ua mukuendze a mu hinge. Lelo lino, vutuhu muanetu Shigeo ka puile naua mukua ku kuatasanesa Civunga ca Vakuluntu va Mbetele, vunoni kasi ue ku tualelelaho ku civunga caco na mutima uose. Ngue mu tua mono mu lungano lua Mbalezilayi, Muangana Ndaviti na muanetu Shigeo, mukua ku likehesa na ku-konkama ke ku tuala mana ku ku keha ca vutongue vu va kala nayo vakuendze, vunoni ku ngolo yavo. Ka ka va mono ku pua vakua nkole yeni, vunoni ngue vakua ku pangela hamo lika neni.—Visi. 20:29.

10. Mu cifua cika vakulupe va pande ku muenamo vakuendze mu cikungulukilo?

¹⁰ Vakulupe ve ku mona vakuendze mu cikungulukilo ku pua vuana vua ku tunda kuli Yehova, kaha ve ku santsela cikuma mu ku kala navo. Mu ye ku kokoloka ndzili yavo, vakulupe ve ku santsela cikuma mu ku kala na vakuendze va ndzili, vaze vali na cizango ca ku puisamo vipanga vie ku tondeka mu cikungulukilo.

11. Vati Lute 4:13-16, via muesa vivezikiso vie ku iza mu ku tava vukuasi vua vakuendze na vahumbe?

¹¹ Naomi u va tumbula mu Mbimbiliya, ua pua lungano lua cili cikuma lua mukulupe uze ua tavele vukuasi vua muhumbe. Ha katete Naomi, ua sindiyile nayemueno Lute uze ua puile ntuluue a hiluke ku vavusoko vueni. Vunoni omo Lute ua vianene na ku kakateya ku kava Naomi na ku Mbetelema, Naomi ua tavele. (Lute 1:7, 8, 18) Kaha ku lingamo ca va kuasele vose vavali. (Tandenu Lute 4:13-16.) Ku likehesa, ci ka lingisa vakulupe ku kava lungano lua Naomi.

12. Vati kapostolo Paulu ua muesele ku santsela?

 ¹² Kapostolo Paulu ua muesele ku santsela ku vukuasi vua tambuile. Ca ku muenako, ua santselele Vakua Kilistu va ku Filipu ku vuana vu va mu tumine. (Filp. 4:16) Ua santselele naua ku vukuasi vua mu hanene Timoteo. (Filp. 2:19-22) Kaha naua, ua santselele Njambi omo lia vantu vezile mu ku mu kaniamesa mua kele na kuya ku Loma ku vundzinda. (Vili. 28:15) Paulu ua puile mukua ndzili, uendele mangendzi a kama mu ku ambulula muzimbu ua cili na ku kaniamesa vikungulukilo. Vutuhu ngoco, ka limuene ngecize ka tondekele vukuasi vua vamuanaye.

13. Vati vaze va na kolo va hasa ku muesa ku santsela cavo ku vakuendze?

¹³ Vaze va na kolo, va hasa ku muesa ku santsela cavo ku vakuendze na vahumbe mu vikungulukilo, mu vinjila via ku liseza-seza. Ca ku muenako, nga va tonda ku mi kuasa na mendelo, ku ka mi landela vimo ni ku mi hana nkala vukuasi vueka vu tondeka, puenu na ku vu tava na ndzolela. Puenu na ku mona vukuasi vuaco, ku pua njila yali na ku mi mueselamo Yehova cilemo. Nga mu tava vukuasi vuaco, mu hasa ku komoka vusamba vu mu ka likuata na vaze va na mi kuasa. Kaha ntsimbu yose kuasenu ava vavusamba venu, va kole mu lutsilielo na ku va leka ngecize ce ku mi vuisa ndzolela ya kama, ku mona vakuendze va lihakela kapandi ka ku tambula viteli mu cikungulukilo. Kaha puenu na ku uana ntsimbu ya ku sikama navo na ku va lekako via muono uenu. Nga mu lingamo, mu ka muesa ku santsela cenu kuli Yehova, uze ue ku lania vakuendze veze mu cikungulukilo.—Kolo. 3:15; Yoa. 6:44; 1 Tes. 5:18.

14. Vati Muangana Ndaviti ua muesele vuhuanga?

¹⁴ Ndaviti, ua muesa naua lungano lukuavo lua cili lu va na pande ku kava vaze va na kolo. Lungano luka? Ku muesa vuhuanga. Ndaviti ua hele milambu ya ingi cikuma mu ku kuasa cipanga ca ku tunga tembele. (1 Miz. 22:11-16; 29:3, 4) Kaha ua lingilemo vutuhu ua tantekeyele ngecize tembele yaco ka i ka tsimanena ikeye, vunoni muaneni Solomone. Nga ka tuesi naua na ndzili ya ku kala ku vipanga via ku tunga via lukungulukilo, kasi tu hasa ku tualelelaho ku kuasa vipanga viaco ku hitila mu milambu yetu, kuliya na muze mu tu hasela. Kaha tu hasa naua ku longesa vakuendze viuma via vingi vi tua lilongesa mu muono.

15. Vuana vuka vua seho ua hele kapostolo Paulu kuli Timoteo?

¹⁵ Ku tuala hali evi, tu hilulenu lungano lua sile kapostolo Paulu. Ua laniene Timoteo a lipandakane neni mu cipanga ca vumisionaliu, kaha na vuhuanga vuose ua mu longesele vutongue vua ku ambulula na ku longesa. (Vili. 16:1-3) Vilongesa viaco, via kuasele Timoteo ku kala na vutongue mu ku ambulula muzimbu ua cili. (1 Kol. 4:17) Kaha Timoteo ua longeseleko vakuavo vutongue vua lilongesele kuli Paulu.

16. Omo lia vika muanetu Shigeo ua longeseleko vakuavo?

¹⁶ Vamuanetu va ku kola, lelo lino ka ve livua ngecize seho yavo i ka tepuluka nga va longesa vakuendze vipanga vi tondeka ku vi linga mu cikungulukilo. Ca ku muenako, mu ku hita ca miaka, muanetu Shigeo u tu na tumbuile helu, ua putukile ku longesa vamuanetu va vakuendze va kele mu Civunga ca Vakuluntu va Mbetele. Ua lingilemo mu ku tuala ku lutue vipanga via Vuangana mu cifuti ca a kala. Ngeci mukemuo, omo ka hasele naua ku pua mukua ku kuatasanesa Civunga ca Vakuluntu va Mbetele, muanetu ueka ua ku longesa vuino ua hasele ku hinga ha cihela ceni. Muanetu Shigeo ue ku pangesa vutongue vua lilongesa mu miaka  45 yali mu Civunga ca Vakuluntu va Mbetele mu ku kuasa vamuanetu va vakuendze. Mua vusunga, vantu va cifua eci, va pua civezikiso ca kama ku vangamba va Njambi!

17. Kuliya na Luka 6:38, vika vaze va na kolo va hasa ku hana ku vakuavo?

¹⁷ Vamuanetu na vandumbuetu va ku kola, mua pua vukaleho vua muesa ngecize ku pangela Yehova na lutsilielo na vuoloke, cikeco cuma ca seho ya kama mu muono. Ku hitila mu lungano luenu, mue ku muesa ngecize ku lilongesa vitume via mu Mbimbiliya na ku vi kava mu mono, ka ca puile ku lisina ngoco. Mu tantekeya vati lukungulukilo lua kele na ku linga viuma laza, vunoni mue ku mona naua ngecize ca tondeka ku litombuesa ku ku aluluka ca viuma. Kaha enu vamuanetu va ku kola va va mbatiza mu vukuluntu, nenu mua kala na via vingi via ku linga. Mu hasa ku leka vakuenu ndzolela i muevua mu ku tantekeya Yehova vutuhu mu vukuluntu. Vakuendze na vahumbe va ka viukilila cikuma ku lilongesa via vingi ku vutongue na mana enu. Nga mu pua na ku hanako vakuenu, vupite vua mu cisete cenu ca vutongue, Yehova a ka mi vezikisa cikuma.—Tandenu Luka 6:38.

18. Civezikiso cika va hasa ku tambula vaze va na kolo hamo lika na vakuendze?

¹⁸ Nga enu vamuanetu va ku kola mu pua na ku likata na vakuendze, mu ka hasa ku likuasa umo na mukuavo. (Loma 1:12) Muomu nkala civunga cili na vize ka viesi navio vakua civunga cikuavo. Vaze va na kolo, va kala na mana, na vutongue vu va lilongesa mu ku hita ca miaka. Vakuendze na vahumbe co va kala na ngolo. Nga vaze va na kolo na vakuendze va likuata vusamba, ve ku zumbangeya lizina lia Tatetu ua cilemo na ku pua civezikiso ku cikungulukilo cose.