1. Vati tu hasa ku mona nga muntu citava ku mu kulahela ni kuahi?

 MUNTU ua fuila ku mu kulahela ua pua uze ue ku puisamo vinkuminio vieni, kaha ue ku handeka vusunga ntsimbu yose. (Visa. 15:4) Cikuavo naua, ue ku lingisa vantu va livue ngecize citava ku mu kulahela. Netu tu tonda vamuanetu va tu mone mu cifua eci. Vati tu hasa ku puisamo evi, linga vamuanetu va tu kulahele?

2. Vati tu hasa ku muesa ngecize citava ku tu kulahela?

² Ka citava ku kakateya vakuetu va tu kulahele. Vunoni yetu tua pande ku lihakela kapandi ka ku pua vakua vusunga. Kaha ku tu kulahela ku vakuetu, tu hasa ku ci setekesa na vimbongo. Ca cikalu ku vi uana, vunoni ca casi ku vi zimbalesa. Yehova ikeye lika ua muesa ngecize citava tu mu kulahele na mutima uetu uose. Na limo litangua liahi a ka linga viuma vi tsiha lukulahelo luetu muli ikeye, muomu “vipanga vieni viose vikevio via cili.” (Visa. 33:4) Kaha ua tonda tu mu tambuluise. (Efe.5:1) Tu hilulenu amo malungano a vantu va tambuluisile Yehova na ku muesa ngecize citava ku va kulahela. Kaha tu tantekeya naua vifua vitanu vi hasa ku tu kuasa ku pua vantu va va hasa ku kulahela vakuetu.

3-4. Vati kapolofeto Ndaniele ua muesele ngecize ca tavele ku mu kulahela, kaha evi via pande ku tu lingisa ku hilula ha vika?

³ Kapolofeto Ndaniele ua seza lungano lua cili ku tuala ha ku muesa ngecize ca tavele ku mu kulahela. Vutuhu ua puile ndungo ku Mbambilone, vunoni mua ka heteleko ua muesele  ngecize citava ku mu kulahela. Kaha lutsimo lueni lua cili lua livuezelele omo Yehova ua mu kuasele ku langulula vilota via Muangana Nevukaneza. Tangua limo ua lekele muangana ngecize vilinga vieni ka viesi na kuya Yehova ku mutima. Ku ambulula ou muzimbu uaco, ca tondekele ku simpa muomu muangana Nevukaneza ua puile cikenia! (Ndan. 2:12; 4:20-22, 25) Mu nima ya miaka ya ingi, Ndaniele kasi ua tualeleleho ku muesa ngecize citava ku mu kulahela. (Ndan. 5:5, 25-29) Ndaliyu mukua Mende na vamiata veni va nongonuene ngecize Ndaniele ua kele na “cimbembesi ca ku hiana.” Kaha va muene ngecize ua puile “mukua cili, cipue muli ikeye ka mua kele kantelu cipue mulonga.” (Ndan. 6:3, 4) Mua vusunga, cipue vene vakua mavu va nongonuene ngecize ou ngamba ua Yehova citava ku mu kulahela!

⁴ Omo tu hilula ha lungano lua Ndaniele ca pua ca cili ku lihula nguetu: ‘Lutsimo luka nja kala naluo kuli vaze ka ve ku pangela Yehova? Vuno nja tsimana mu ku pua muntu ue ku puisamo viteli vieni kaha citava ku mu kulahela ni?’ Omo lia vika evi vihula via pua via seho kuli etu? Muomu ku pua muntu u va hasa ku kulahela vakuetu ce ku zumbangeya Yehova!

5. Omo lia vika Hananiya ua tsimanene mu ku pua muntu u va hasele ku kulahela?

⁵ Mu nima ya ku tungulula vivumbe via Yelusalema, mu 455 T.K.K.E., Nguvulu Nehemiya ua tondele vamala va ca tavele ku kulahela linga va niunge mbonge. Kaha ha  kati ka vantu va hanguile Nehemiya, ha kele Hananiya nguvulu ya Mbonge. Mbimbiliya ya tumbuile Hanania nguayo “yala mukua vucili, ua vuile vuoma kuli Njambi mu ku hiana va vengi.” (Neh. 7:2) Ku lema Yehova na ku ivua liova lia ku mu vuisa vusiua, via mu lingisile ku muesa seho ku cipanga ci va mu kundikile. Evi vifua vi hasa ku tu kuasa ku pua muntu u va hasa ku kulahela vakuetu mu vipanga via Njambi.

6. Vati Tikiku ua muesele ngecize ua puile kavusamba ya hasele ku kulahela kapostolo Paulu?

⁶ Ca ku muenako, tu talenu muzimbu ua Tikiku uze ya hasele ku kulahela kapostolo Paulu. Omo kapostolo Paulu ua kele ku kamenga ka ku ndzivo, ua hitukilile hali Tikiku na ku mu tumbula ngueni “mukua vipanga via ku silikinia.” (Efe. 6:21, 22) Paulu ka mu kulahelele lika mu ku ka hetesa mikanda kuli vakua Efeso na Kolose, vunoni na mu ku kaniamesa na ku lembezieka vamuanaye. Tikiku ue ku tu vuluisa vamuanetu va ku simpa ve ku tu niunga mu lutsilielo lelo lino.—Kolo. 4:7-9.

7. Vika mu hasa ku lilongesa ku tuala ha ku kulahela mu vakuluntu na vakua ku kuasa vipanga mu cikungulukilo cenu?

⁷ Tue ku santsela mua kama ku vakuluntu na kuli vakua ku kuasa vipanga, muomu ve ku muesa ngecize citava ku va kulahela. Ngeci mua Ndaniele, Hananiya na Tikiku, ava vamuanetu ve ku lihakela kapandi ka ku puisamo viteli viavo. Ca ku muenako, ka tue ku lisosomua ngecize mitamba ya viuano via mu kati ka simano ka va i tepelele mu vutuntu kuli vamuanetu! Kaha vakuluntu navo ve ku santsela mua kama kuli vamuanetu ve ku linga cose mu ku liviukisila na ku puisamo mitamba yavo. Cikuavo naua, ka tue ku kala na liova lia ku lania vandongesi vetu ku ciuano ca ku ku hua ca simano nguetu halumo, vakuluntu ka va liviukisilile via cimpande ca mbunga. Kaha tua kulahela ngecize, kasi tu ka kala na mikanda ya ku ambulula nayo. Mua vusunga, tue ku ivua ngecize ava vamuanetu ve ku tu niunga vuino, kaha tue ku santsela mua kama kuli Yehova omo liavo! Vunoni mu vinjila vika tua hasa ku muesa ngecize citava ku tu kulahela?

8. Vika tua pande ku puila vakua liano omo tu muesa seho ku vakuetu? (Visimo 11:13)

⁸ Tua lema vamuanetu na vandumbuetu kaha tua haka seho ku ku yoya cavo. Vunoni, tua pande ku muesa liano na ku liniunga ku ku likovelesa mua kama mu miono yavo. Vamo Vakua Kilistu va ku livanga va puile “vakua ku lihaka ku vize via vakuavo, va handeka vize vintsa ka va pandamene.” (1 Tim. 5:13) Mua vusunga ka tu tondo ku va tambuluisa. Vunoni vati co nga umo muanetu a tu leka imo mizimbu ya vusueke, kaha a tonda ngueni tu i holoke? Ca ku muenako, umo ndumbuetu a hasa ku tu leka cimo citanga ca cihindu ni cimo cisoti ceka ci ali na ku pinda naco, nga a tu leka ngueni mizimbu yaco tua pande ku i holoka, kaha tua pande ku lingamo vene. b (Tandenu Visimo 11:13.) Tu talenu vinjila vikuavo vi ca puila ca seho ku holoka mizimbu ya vusueke.

9. Vati nkala muntu mu vusoko a hasa ku muesa ngecize citava ku mu kulahela?

⁹ Mu vusoko. Nkala muntu mu vusoko ua kala na kapandi ka ku holoka vimpande via mu vusoko. Ca ku muenako, halumo umo  ndumbuetu ua kala na cimo cinja ce ku zolesa yalieni. Vuno yalieni a hasa ku vi handekela ku mbunga oku na tantekeya ngueni vi hasa ku mu vuisa ntsoni ni? Houe! Muomu ua lema mpuevo yeni kaha ka hasa ku linga viuma vi mu vuisa vusiua. (Efe. 5:33) Tunkavala va tonda ku va muesako kamo kasingimiko. Visemi vana pande ku ivuisisa evi. Kaha ka va pandele ku sahula vana vavo mu ku leka visevuka viavo ku vakuavo. (Kolo. 3:21) Kaha vanike va na pande ku zangama linga kati va ambulule mizimbu ya vusueke ya mu vusoko ku vantu veka. (Ndeu. 5:16) Cili vene, nga nkala muntu mu vusoko a lingako mutamba ueni mu ku holoka mizimbu ya vusueke ya mu vusoko, ku likata cavo mu vusoko ce ku kaniama.

10. Ku pua kavusamba ua vusunga ca ambatesela kumo na vika? (Visimo 17:17)

¹⁰ Mu vusamba. Vintsimbu vimo tue ku ivua cizango ca ku lekako visoti vietu kuli umo kavusamba ketu ua kama. Hamo-hamo ce ku pua ca cikalu ku lingamo, muomu ka tuezililile ku lekako vakuetu viuma vili mu mutima uetu. Kaha tue ku ivua vusiua vua kama nga tu tantekeya ngecize kavusamba ketu na sanduola muzimbu uaco. Cikuavo naua, tue ku santsela mua kama ku muntu ke ku sanduola mizimbu! Mukua ku lingamo ua pua “kavusamba ua vusunga.” —Tandenu Visimo 17:17.

11. (a) Vati vakuluntu na vampuevo vavo va hasa ku muesa ngecize citava ku va kulahela? (b) Vika tu hasa ku lilongesa kuli umo mukuluntu ua lingile vipanga via vusueke via mu cikungulukilo? (Talenu ha cikupulo.)

¹¹ Mu cikungulukilo. Vakuluntu ve ku holoka mizimbu ya vusueke, va pua ngue “vuvando ku luhundzi, na civando ku kalunga.” (Isa. 32:2) Tu tantekeya nguetu tu hasa ku livua ku zituka mu ku simutuila navo, oku tua tantekeya ngecize viose vi tu va leka ka va ka vi sanduola. Ka tue va sindiya va tu leke mizimbu ya vusueke. Cikuavo naua, tue ku santsela ku vampuevo vavo, muomu ve ku linga cose linga kati va kakateye vamala vavo  va va leke mizimbu ya vusueke. Cili vene, ca pua ca cili ku vakuluntu linga kati va leke mizimbu ya vusueke ku vampuevo vavo. Umo mpuevo ya mukuluntu ua handekele ngueni: “Nje ku santsela mua kama yala liange muomu keku nji leka mizimbu ya vusueke ku tuala hali vaze va ve ku linga mangendzi a ku kaniamesa cipue ya vaze va tondeka vukuasi vua mu lutsilielo, cipue vene ku nji leka mazina avo. Nje ku santsela mua kama omo yaliange ke ku nji lundika vitanga ka njesi nomu mua ku vi kuasela. Eci ce ku nji kuasa ku likata vuino na vose mu cikungulukilo. Kaha nja kulahela nguange ambe nji leka yaliange visoti viange ka ka vi sanduola.” Mua vusunga, tu vose vene tua tonda va tu kulahele kuli vakuetu. Vifua vika vi hasa ku tu kuasa ku puisamo cizango caco? Tu hilulenu vifua vitanu.

12. Omo lia vika tu handekela nguetu cilemo cikeco cifua ca kama nga tu tonda nguetu vakuetu va ku tu kulahele? Hanenu cimueso.

¹² Cilemo ca pua luvula nga tu tonda nguetu vakuetu va tu kulahele. Yesu ua handekele ngueni masiko avali a kama a pua ku lema Yehova kaha na ku lema vakuetu. (Mat. 22:37-39) Cilemo cetu kuli Yehova ce ku tu lingisa tu tambuluise lungano lueni lua ku tantuluka mu ku pua Njambi u va hasa ku kulahela. Ca ku muenako, ku lema vamuanetu ce ku tu lingisa ku holoka mizimbu yavo ya vusueke. Ka tua pandele ku solola mizimbu i hasa ku kokela ku vavala ku mutima, ntsuamua ni ku kaluuisa miono ya vamuanetu. —Yoa. 15:12.

13. Vati ku likehesa ci hasa ku tu kuasa ku pua muntu u va hasa ku kulahela vakuetu?

¹³ Nga tu tonda linga vakuetu va tu kulahele tua pande ku likehesa. Mukua Kilistu ua ku likehesa ke ku tonda ku komouesa vakuavo mu ku livanga ku solola mizimbu ya vusueke. Kaha ke ku seteka ku vueza ku seho yeni mu ku muesa ngecize ali na mizimbu ya vusueke. (Fil. 2:3) Ku likehesa ce ku tu kuasa linga kati tu sanduole mizimbu ka yesi mu Mbimbiliya ni mu mikanda yetu.

14. Vati vunongotima vue ku tu kuasa linga vakuetu va tu kulahele?

¹⁴ Vunongotima vue kuasa Mukua Kilistu ku tantekeya “ntsimbu ya ku holoka na ntsimbu ya ku handeka.” (Eke. 3:7) Ku visemua vimo ve ku handeka nguavo: “Ku nenguka kati tulo, ku holoka kati vuheve.” Eci cisimo ca lomboloka ngecize vintsimbu vimo ca cili ku holoka. Ngeci Visimo 11:12 ya tu mamuna nguayo: “Mukua mana a holoka.” Tu talenu cimo cimona. Vintsimbu vimo, umo mukuluntu mu cikungulukilo ve ku mu lania ku ka kuasa ku vitanga vie ku hita mu vikungulukilo vikuavo. Ku tuala hali ou muanetu, umo mukuluntu mukuavo ua handekele ngueni, “ikeye ue ku linga cose linga kati a tu leke mizimbu ya vusueke ya mu vikungulukilo vieka.” Mua vusunga, vunongotima vuou mukuluntu vua lingisa vakuluntu va mu cikungulukilo ceni va mu singimike.

15. Hanenu cimueso ca vati ku pua mukua vusunga ci hasa ku lingisa vakuetu va tu kulahele.

¹⁵ Ku pua mukua vusunga naco ce ku tu kuasa linga vantu va tu kulahele. Tu vose tua lema mukua vusunga muomu tua tantekeya nguetu ue ku handeka vusunga ntsimbu yose. (Efe. 4:25; Hev. 13:18) Ca ku muenako, nga mu tonda ku vueza ku vutongue vuenu vua ku longesa, kuli iya mu hasa ku vundila vimamuna? Kuli uze a mi sangala ngoco, ni ku uze a mi leka vusunga? Cikumbululo tu vose tu ci tantekeya. Mbimbiliya nguayo: “Ku-handekela ku meso ca hiana cilemo ca ku vanda. Zimbandu zia kavusamba zikezio  zia cili.” (Visi. 27:5, 6) Vutuhu vimamuna via vusunga vi hasa ku tu vavala ha katete, vunoni vikevio vie ku tu kuasa.

16. Vati Visimo 10:19 ya tsindika ha seho ya ku lipokuesa?

¹⁶ Ku lipokuesa ca pua ca seho ya kama nga tu tonda va tu kulahele kuli vakuetu. Muomu ce ku tu kuasa tu niunge milungu yetu linga kati tu handeke mizimbu ya vusueke. (Tandenu Visimo 10:19.) Ce ku pua ca cikalu ku lipokuesa nga tu li na ku pangesa viprograma via ku simutuila via mu internete. Nga ka tua zangamene tua hasa ku sanduola ku ndzimba mizimbu ya vusueke ku vantu vavengi. Kaha nga tua hake mizimbu mu internete ka tue ku hasa naua ku tantekeya vati vantu va ka pangesa mizimbu yaco, na visoti vika i ka koka. Ku lipokuesa ce ku tu kuasa naua nga vitozi vetu va tu enda ha vuongo linga tu va leke mizimbu i hasa ku haka vamuanetu mu vusonde. Evi vi hasa ku soloka nga tua kala mu cifuti ci va vindika vipanga vietu, kaha va na tu kuata ku vapulisia. Mu visoti ngeci muevi na vikuavo tu hasa ku pangesa citume ca ku “niunga kanua [ketu] na cikungu.” (Visa. 39:1) Tua pande ku linga cose linga vakuetu va tu kulahele,cipue vavusoko, vavusamba, vamuanetu ni nkala muntu ueka. Kaha, linga vakuetu va tu kulahele, tua pande ku lipokuesa.

17. Vati tu hasa ku vueza ku cimbembesi ca ku likulahela ku umo na mukuavo mu cikungulukilo?

¹⁷ Tue ku santsela mua kama kuli Yehova mu ku tu neha ku li vamuanetu vakua cilemo, kaha citava ku va kulahela! Tua kala na kapandi ka ku linga cose linga vamuanetu va tu kulahele. Kaha omo muntu ku muntu ali hakela kapandi ka ku muesa cilemo, ku likehesa, vunongotima, vusunga kaha na ku lipokuesa, tue ku vueza ku cimbembesi ca ku likulahela mu cikungulukilo. Ku kulahela vamuanetu ka ca puile ca litangua lia ngongo. Ngeci mukemuo, tu lihakelenu kapandi ka ku tambuluisa Njambi yetu Yehova, na ku tualelaho ku muesa ngecize citava ku tu kulahela.