Mu nima ya muaka ua 1940, visemi vange va putukile ku lilongesa Mbimbiliya na Vakaleho va Yehova. Vunoni mu nima ya ntsimbu va likelele ku lilongesa. Vutuhu ngoco vanana va tualeleho ku tambula Vutala vua Kaniungi na Vingilenu! Mu 1950, kua kele ciuano ca vifuti ca hitilile ku Nova Yorke, kaha vatata na vanana va tavele cilanio ca kuyako.

Mu nima ya ntsimbu ya indende tunde ha ciuano caco, Muanetu Lawrence Jeffries ua putukile ku tu linga mangendzi a ku hilukila. Kaha ua lihakelele kapandi ka ku nji kuasa cikuma yange, nji lilongese vusunga. Ha katete ka tua litombuele ku tuala ha cifua ci ve ku muenamo Vakaleho va Yehova pulitika na vusualale. Nja mu lekele nguange: “Nga tu vose muno mu Amerika tu viana kuya ku ndzita, vitozi va keza na ku tu nieka cifuti.” Vunoni ikeye na lukakatela luose ua nji lekele ngueni: “Mu ku mona cenu, vika ue ku lingile Yehova Njambi nga vantu vose mu Amerika va mu pangela, kaha vitozi veza mu ku va luisa?” Vikumbululo vieni ku tuala ha cimpande eci na vikuavo, via nji kuasele ku mona ngecize vimpata viange ka via kele na luvula. Evi via vuezele cizango cange ca ku lilongesa Mbimbiliya.

Nja kele na ku pangesa viola via vingi mu ku tanda mukanda ua Vutala vua Kaniungi na Vingilenu! vi va tulikile vanana. Mu nima ya ntsimbu, nja nongonuene ngecize vize vi nja kele na ku tanda via puile via vusunga, ngeci nja tavele ku lilongesa Mbimbiliya na Muanetu Jeffries. Nja putukile naua ku kunguluka ku sua kumo. Ngeci vusunga vua sulile mu mutima uange kaha nja puile nji mukua ku ambulula ua ku hona ku mbatiza. Cikuavo naua, vizango viange via alulukile mu njevuisisile ngecize “litangua lia kama lia Yehova li li ha hiehi.” (Zef. 1:14) Ngeci nja tundisile visinganieka viange ku sikola ya kama, muomu nja tondele ku tuala mana ku ku kuasa vakuetu va lilongese vusunga.

Nja manusuile sikola lia 13 ya Junho ya 1956, kaha mu nima ya matangua atatu, va nji mbatizile ku ciuano  ca limbo. Ha ntsimbu yaco ka nja singaniekele ngecize vivezikiso via vingi via nji lavelele omo lia ku hana muono uange ku ku lilongesa na ku longesa via Yehova.

Mu nima ya vingonde 6 tunde ha mbatizimu yange, nja putukile vupineiro vua ntsimbu yose. Mu Vipanga via Vuangana via Dezembro ya 1956 mua tuhukile cimpande ca mutue: “Mu hasa ku ka pangela kuze ku tondeka vukuasi vua kama ni?” Kaha ange nja kele na vuhasi vuaco. Nja tondele ku ka kuasa kuze kua kele vakua kuambulula va vandende.—Mat. 24:14.

Nja nungulukile ku Edgefield, South Carolina. Cikungulukilo ca keleko mua kele vakua ku ambulula vauana, kaha nange tua puile honi tu vatanu. Tua kele na kuli kunguluila mu hondo ya ku lutue ya ndzivo ya umo muanetu. Nkala ngonde nja kele ku ambulula vi ola 100 mu lihia. Nja kele na ku fuitangana mu cipanga ca ku ambulula na ku linga mitamba ku viuano. Kaha, kaze kapandi ka nja kele na ku lihakela ka nji kuasele naua ku tantekeya via vingi ku tuala hali Yehova.

Umo mpuevo u nja lilongesele neni Mbimbiliya ua kele na ndzivo ya ku hitisila via-ku-tsa, mu mbonge ya kele ha laako kamandende na mbonge ya Johnston. Ua nji hanene kamo kacipanga ka mutamba ua ntsimbu, na ku tu hana kamo kandzivo ka kandende mu ku ka pangesa ku pua Ndzivo ya Vuangana. Muanetu Jolly Jeffries muana ua uze muanetu ua tu lilongesele Mbimbiliya, ua tundile ku Brooklyn, Nova Yorke, ua lipandakanene nange mu cipanga ca vupioneiro. Kaha tua yoyelele mu kamo kahondo ka ku koka ku likalu, ka a tu kumuisile umo muanetu.

Ku mavanda a ku Estado Unidos, fueto ya va ka ku panga ya puile ya indende. Etu mu litangua va kele na ku tu fueta 2 ni 3 dolar. Tangua limo, nja manusuile kambongo ka nja kele nako mu ku landa via-ku-lia mu imo venda. Kaha nja liuanene na umo yala ua nji huile ngueni: “U tonda vipanga ni? Nji ka ku fueta-fueta 1 dolar mu ola.” Ngeci ua nji hanene cipanga ca matangua atatu, ca ku lelesa kumo ku cihela kua kele na ku tunga. Evi via muesele ha toma ngecize, Yehova ua kele na ku nji kuasa ku tualelelaho ku yoyela mu Edgefield. Mu nima ya ntsimbu, nja hasele ku ya na ku ciuano ca vifuti ca hitile ku Nova Yorke mu 1958.

Ha litangua lia mu civali lia ciuano ca muhato, kua solokele viuma via ku lifuila. Nja tantekeyele Ruby Wadlington, umo ndumbuetu ua puile pioneira ua ntsimbu yose mu Gallatin, Tennessee. Kaha mu ku linga nange neni tua lemene cipanga ca vumisionaliu, tua ile ku ciuano ca vakua ku tonda kuya ku sikola ya Ngileande ca hitile ku ciuano caco. Mu nima ya ntsimbu, tua putukile ku li tuma mikanda. Kaha ntsimbu imo va nji laniene ku Gallatin mu ku ka hana cimpande. Ngeci nja ka pangesele vukovelelo vuaco mu ku handekeya ndumbuetu Ruby. Mu nima ya ntsimbu, nja nungulukilile mu cikungulukilo cavo, kaha tua liambatele mu 1959.

Mu nja puisile miaka 23, va nji hanguile ku pua ngamba ua cikungulukilo (u tue ku sana lelo nguetu mukua ku kuatasanesa civunga ca vakuluntu) ku Galatin. Cikungulukilo cetu ca puile ca ku livanga ca menekele muanetu Charles Thompson ku pua kaniungi  ua ku zinguluka. Ua kele na vutongue vua kama. Vutuhu ngoco uehuile vimo vinguli ku tuala ha viuma vi va tondekele vamuanetu na va ndumbuetu, kaha na vati va kele na ku linga tuniungi vakuavo va ku zinguluka. Kuli ikeye nja lilongesako ngecize, ca pua ca cili ku tantekeya mizimbu yose ntsimbu kanda nji tale cimo cimpande.

Mu Maio ya 1964, va nji laniene ku sikola ya ngonde imo lika, iva luka nguavo Escola do Ministério do Reino ya hitilile ku South Lansing, Nova Yorke. Vamuanetu vendesele sikola yaco, va nji kuasele ku kala na cizango ca kama ca ku lilongesa na ku kola mu lutsilielo.

Nange na mpuevo yange tua tambuile cilanio ca ku kovela mu vuniungi vua ku zinguluka mu Janeiro ya 1965. Limbo li va tu hanene ku meneka lia kama, ku tunda ku Knoxville, Tennessee, ku tuala kampe ku Richmond, Virginia. Kaha mua kele na vikungulukilo via mu North Carolina, Kentucky, kaha na ku heta ku Richmond, Virginia. Nja kele lika na ku meneka vikungulukilo via va zivale muomu ntsimbu ize, ku vutokelo vua Estados Unidos kua kele matepeso ha kati ka vazivale na vindele. Kaha vamuanetu va puile vihutu. Ngeci tua lilongesele ku li kuasa umo na mukuavo. Umo kaniungi ua ku zinguluka ua laza, ua nji longesele cimo cuma ca seho ngueni: “Puenu muanaye kuli vamuanetu, kati muye na ku meneka cikungulukilo ngue shefi. Muomu mu ka hasa lika ku kuasa vamuanetu nga va mi mona ku pua vamuanaye.”

Tua kele na ku meneka cimo cikungulukilo ca cindende, mpuevo yange ua putukile ku lilongesa na umo mpuevo ua kele na kana ka mpuevo ka muaka umo lika. Kaha mu ku linga mu cikungulukilo na umo uahi ua hasele ku kendesa cilongesa ca uze mpuevo uaco, mpuevo yange ua tualeleho ku cendesa ku hitila mu mikanda. Mu vungendzi vuetu vua hateleko mu cikungulukilo caco, uze mpuevo uezile mu ku kunguluka. Kaha omo vandumbuetu vavali va nungulukilile mu cikungulukilo caco mu ku pua vapioneiro va ku lifuila, va tualeleho mu ku lilongesa neni, mu nima ya ntsimbu ya indende va mu mbatizile. Kaha mu nima ya miaka 30, mu 1995 ku Mbetele ya ku Patterson, umo ndumbuetu ua muhumbe ua mu suenene na ku handeka neni. Kaha ua lekele mpueyange ngueni ua puile muana ua uze mpuevo ya kele na ku lilongesa neni Mbimbiliya ku miaka ya ku nima. Vunoni ha ntsimbu yaco uze ndumbuetu ua muhumbe na yala lieni, tele va na va lania ku sikola ya Ngileande numelu 100.

Limbo lia mu civali li tua menekele lia kele ku Florida Central. Kaha ha ntsimbu yaco tua tondekele likalu, ngeci tua landeleko limo ha ndando ya cili. Vunoni mu simano ya ku livanga vene ku mutoli kua vihile vimo, kaha etu ka tua kele na vimbongo via ku u viukisa. Ngeci nja sanene umo muanetu u nja muene nguange a hasa ku tu kuasa. Kaha ua tumine umo ua vantu va kele na ku mu pangela, a ku tu viukisile likalu liaco vuana. Kaha, mu nima yaco ua tu lekele ngueni: “Tu na livuahesa muane.” Kaha ua tu hele naua vimbongo. Cize ca puile cimona ca cili ca vati Yehova ue ku niunga vangamba veni. Kaha ca tu vuluisile naua seho ya ku muesa ngozi ku vakuetu.

Nkala ntsimbu i tua kele ku meneka cimo cikungulukilo, tua kele na ku tulila ku vindzivo via vamuanetu. Ngeci mukemuo, tua likuatele vusamba na vamuanetu vavengi. Tangua limo, nja sonekele umo muzimbu ku tuala ha cikungulukilo ci nja menekele, na ku seza lipapelo liaco mu likina lia ku sonekesa, (máquina datilográfica). Mu nja hilukile ku cinguezi, nja ku uanene ngecize, umo kanike ua ku ndzivo ku tua tulile ua miaka itatu na soneka ngoco ha muzimbu uange, ngeci nja pandele ku u hilukila. Kaha nja kele na ku heha neni ku tuala ha mukanda ua vihisile mu miaka ya yingi.

Mu 1971 nja tambuile mukanda, mu mukanda uaco va nji laniene ku pua kaniungi ua muhato mu Nova Yorke. Tua lisosomuene cikuma! Muomu ha ntsimbu yaco tele njili lika na miaka 34. Vamuanetu va nji tambuile na ndzolela, mu ku pua kazivale ua katete ku pua kaniungi ua muhato.

Mu vuniungi vua muhato nja lemene ku longesa via Yehova nkala simano ku viuano via limbo. Cingi ca tuniungi va ku zinguluka va kele na vutongue vua kama ku hiana yange. Umo uavo, ikeye ua hele cimpande cange ca mbatizimu. Kaha mukuavo mu nima ya ntsimbu ua puile Mukua Civunga ca Vantuamena, lizina lieni Theodore Jaracz. Kaha kua kele naua vamuanetu vakuavo va vutongue va kele na ku pangela ku Mbetele ya ku Brooklyn. Nje ku santsela cikuma ku tuniungi va ku zinguluka na vakua vusoko vua Mbetele, vaze va nji kuasele ku livua ku zituka. Nja limuenene na meso ange ngecize vamuanetu vaco va puile tuniungi va cilemo kaha va kulahelele mu lizi lia Njambi  na ku hakuila na lukakatela lukungulukilo lua Yehova. Ku likehesa cavo ca asiuisile vipanga viange via ku pua kaniungi ua muhato.

Mu 1974, Civunga ca Vantuamena ca tumine naua vamo tuniungi va ku zinguluka mu ku pua tuniungi va mihato, angeco va nji hiluisile ha vuniungi vua ku zinguluka, vunoni ku cihela ceka honi, ku South Carolina. Ha ntsimbu yaco, via matepeso tele via huako, kaha ca tavele vindele na vazivale ku kala mu vikungulukilo na membo amo lika. Evi via nehelele vamuanetu ndzolela ya kama.

Ku ntsongo ya 1976, va nji tumine ku Georgia, ha kati ka Atlanta na Columbus. Na lelo lino, ka nje ku suva cimpande ca via-ku-tsa, ci nja lingilile vanike vatanu va vazivale va tsile, omo vamo vambanditu va uemekele ndzivo yavo. Kaha vanaye co va kele mu sipitali muomu va vulumukile. Kaha vivunga via vamuanetu Vakaleho va Yehova, va zivale na vindele, va kele na ku iza ku sipitali mu ku lembezieka visemi. Nja komokele cikuma cilemo ci va limuese vamuanetu ha ntsimbu yaco. Cikeketima caco ci hasa ku kuasa vangamba va Njambi ku pinda na visoti via kama mu muono.

Mu 1977 va tu laniene ku Mbetele ya ku Brooklyn mu vimo vingonde tu ka kuase cimo cipanga. Kaha omo cipanga caco ca kele ku ntsongo, Vakua Civunga ca Vantuamena va likunguluile nange mu ku nji vundila nga citava tu tualeleho ku pangela ha Mbetele na mpueyange. Tua tavele cilanio caco.

Mu miaka 24, nja pangelele ku Seketa ya Vipanga, ku seketa yaco tua kele na ku kumbulula vihula via vingi, kaha via vikalu via ku tunda mu lihia. Mu ku hita ca miaka, Civunga ca Vantuamena ce ku tu tuamenena na vitume via mu Mbimbiliya. Kaha evi vikevio vi tue ku pangesa mu ku kumbulula vihula. Cikuavo naua, vie ku kuasa ku longesa vutongue vua ku kumbulula vihula ku tuniungi va ku zinguluka, vakuluntu na vapioneiro. Evi via kuasa vavengi ku kola mu lutsilielo. Kaha evi co via kaniamesa lukungulukilo lua Yehova.

Tunde mu 1995 ku tuala 2018, nja kele na ku meneka vimbetele via vingi mu ku pua muluua ua ku cikota ca kama, u va lukile laza nguavo muluua ua muhato. Mu mangendzi aco, nja likunguluile na Vivunga via Vakuluntu via Mbetele, vakua Mbetele na vamisionaliu mu ku va kaniamesa mu nkala visoti vi va kele na ku lihita navio. Ku lingamo, ca tu kuasa na mpueyange ku kaniama mua kama, omo lia mizimbu i va kele na ku tu leka. Ca ku muenako, mu tua ka menekele cifuti ca Rwanda mu 2000, tua komokele cikuma ku ivua mizimbu ya vati vamuanetu na vusoko vua mbetele vovokele ku ndzita ya ku manusula muyati ya hitile mu cifuti caco mu 1994. Cingi ca vamuanetu va tsisile vantu va va lema. Kaha vutuhu va hitile mu visoti viose evi, vunoni vaze vamuanetu va muesele lutsilielo, lulavelelo na ndzolela.

Nange na mpueyange tuendela honi ku miaka 80, kaha mu miaka 20 i na hiti ngeci, nja pua mukua Civunga ca Vakuluntu va Mbetele ya mu Estados Unidos. Ka nja hitile ku sikola ya kama na imo yahi, vunoni nja tambula vilongesa via hiana viose kuli Yehova Njambi na lukungulukilo lueni. Evi via nji kuasa ku longesa vakuetu vusunga vua mu Mbimbiliya vuze vu ka va kuasa ku miaka yose ya ya-ye. (2 Kol. 3:5; 2 Tim. 2:2) Nja limuena vati muzimbu ua mu Mbimbiliya ua kuasa vantu ku tuala miono yavo ku lutue, kaha na ku likuata vusamba na Sakatanga uavo. (Tia. 4:8) Hose ha tue ku hasela, nange na mpueyange Ruby tue ku tualelelaho ku kaniamesa vakuetu va hake seho ku civezikiso ca ku lilongesa via Yehova na ku longesa vakuavo vusunga. Ka kuesi civekizikiso ceka ca kama ca hasa ku kala naco ngamba ya Yehova ku hiana eci!