1. Vati mukua Samaliya u va kanguisile kuli Yesu ua muesele ku santsela?

KUA KELE vamala likumi va kele mu cisoti ca kama. Va kele na ku vavala mbumba, kaha ka va kele na lulavelelo ngecize ve ku kangukile. Vunoni tangua limo, va muene Yesu, Mulongisi ua Cili, ku laako. Va vuile nguavo Yesu ua kele na ku kanguisa nkala mavezi, kaha va kele na vusunga ngecize navo ve ku kangukile. Ngeci va tambakanene nguavo: “Kuku, Yesu, tu vuileko cikeketima.” Kaha vamala va ku pua likumi va va kanguisile mu vutuntu. Kaha umo uavo ka vuahelelele lika omo lia ku kanguka—vunoni ua santselele cikuma * Yesu. Uze yala mukua Samaliya, ua sangazialele Njambi “na lizi lia kama.”—Luka 17:12-19.

2-3. (a) Omo lia vika halumo tue ku honouela ku muesa ku santsela? (b) Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

² Ngeci mua uze mukua Samaliya, netu tua tondeka ku muesa ku santsela cetu ku vaze ve ku tu muesa ngozi. Vunoni, mu vintsimbu vimo tu hasa ku suva ku santsela na ku haka seho ku viuma vi va tu lingila vakuetu ku ngozi yavo.

³ Mu cilongesa cino, tu lilongesa omo lia vika ca puila ca seho ku muesa ku santsela ku hitila mu vilinga na mu vihandeka vietu. Kaha tu mona amo malungano a mu Mbimbiliya a vaze va muesele ku santsela na vaze ka va ci muesele. Kaha tu ka lilongesa naua vinjila vimo vi tu hasa ku mueselamo ku santsela cetu.

4-5. Omo lia vika tua pande ku muesa ku santsela?

⁴ Yehova ua tu sila lungano lua vati tu hasa ku muesa ku santsela.  Njila imo ye ku lingilamo ya pua ku vezikisa vakua ku mu ya ku mutima. (2 Sam. 22:21; Visa. 13:6; Mat. 10:40, 41) Ngeci Mbimbiliya ye ku tu mamuna tu pue “vakua ku tambuluisa Njambi, ngue vana va a lema.” (Efe. 5:1) Vusunga vukuavo vua pande ku tu lingisa ku muese ku santsela vua pua muomu tu tonda ku tambuluisa lungano lua Yehova.

⁵ Tu ci hilulenu ha vusunga vukuavo vu tu lingisa ku muesa ku santsela vakuetu. Ku santsela ca pua ngue ku lia via-ku-lia-via ku tovala. Vunoni via-ku-lia viaco nga tu vilia na vakuetu vie ku hianesamo ku tovala. Nga vakuetu va tu muesa ku santsela omo lia viuma vi tu na va lingila, ce ku tu vuisa ndzolela. Kaha netu nga tu muesa ku santsela, tue ku vuisa vakuetu ndzolela. Ku muesa ku santsela cetu ku muntu na tu hana vumo vukuasi, ni na tu hana vimo via tu kambela, ci ka muesa ngecize ndzili yeni ka ya ile mu ngoco. Kaha vusamba vuetu na muntu uaco vu ka tualelelaho ku kaniama.

6. Ku litombola cika ca kala ha mezi a ku santsela na vusuka vua ku panga na olu?

⁶ Mezi etu a ku muesa ku santsela a kala na seho ya kama. Mbimbiliya nguayo: “Lizi lia ku handeka ku ntsimbu yalio li na fu ngue vusuka vua olu mu lilonga lia palata.” (Visi. 25:11) Aci singaniekenu ku vuaha ca kala ha vusuka vu va panga na olu kaha nga vuli mu lilonga lia palata! Singaniekenu honi ha seho yavuo! Vati co mu ka livua nga va mi hana vusuka vuaco? Mua vusunga mukemuo vene mu li hasa ku pua lizi lia ku muesa ku santsela. Aci singaniekenu ha vusunga vukuavo: Vusuka vua ku panga na olu vu hasa ku kala miaka ya yingi. Na vuno vene, muntu a hasa ku ka vuluka mezi enu a ku mu haka seho na ku mu santsela mu muono ueni uose.

7. Ngue mu ya muesa Visamo 27:4, vati Ndaviti na vakuavo vakua ku soneka visamo va muesele ku santsela?

⁷ Vangamba va Njambi va ku ntsenkulu va  muesele ku santsela. Umo uavo Ndaviti. (Tandenu Visamo 27:4.) Ua viukilile cikuma omo lia ku lemesa ca vusunga ngeci ua muesele ku santsela ceni mu vilinga na vihandeka vieni. Ua lambuile viuma via vingi via seho ya kama mu ku kuatesa ku tunga tembele. Vana va Asafe va muesele ku santsela mu ku soneka visamo, ni nguetu miaso ya ku sangaziala nayo. Mu umo ua miaso, va sangalele Njambi na ku muesa ku santsela cavo omo lia ‘vipupu Vieni via ku komouesa.’ (Visa. 75:1) Mua vusunga, Ndaviti na vana va Asafe va tondele ku muesa kuli Yehova ngecize va santselele cikuma omo lia vivezikiso viose vi va tambuile. Enuco, mu vinjila vika mu hasa ku tambuluisa vakua ku soneka visamo?

8-9. Vati kapostolo Paulu ua muesele ku santsela ku vamuanaye, kaha halumo vika viezilemo?

⁸ Kapostolo Paulu ua hakele seho ku vamuanaye kaha ua muesele seho yaco mu cifua ca handekele ku tuala hali vakevo. Mu vivundilo vieni kasi ua kele na ku santsela Njambi omo liavo. Paulu ua muesele naua ku santsela ceni mu mikanda ya va tumine. Ca ku muenako, mu vinimbu 15 via katete via kapitulu 16 ka mukanda ua Loma, ua tumbuilemo mazina a vamuanaye va ku pua 27. Paulu mua handekele via Akuila na Pilisila ua vulukile ngecize “va tumbikile zintsingo ziavo” mu ku mu kuasa. Ua handekele naua via Fembe ngueni “na pu mukuasi ua va vengi, nange naua na nji kuasa.” Paulu ua sangalelele ava vamuanaye vakua ku fuitangana, va a lemene cikuma.—Loma 16:1-15.

⁹ Vutuhu Paulu ua tantekeyele ngecize vamuanaye ka va puile va ku tantuluka, vunoni ku ntsongo ya mukanda ua tumine ku vakua Loma, ua tsindikile cikuma ha vifua viavo via cili. Aci singaniekenu vati va vuile omo va halakanene mu va kele na ku va tandela mukanda ua tumine Paulu mu cikungulukilo cavo! Tu hasa ku handeka vene nguetu, omo lievi, vusamba vua Paulu na vamuanaye vua kaniamene mpundu. Vuno nenu mue ku muesa ku santsela cenu ku viuma via cili vi ve ku linga na ku handeka vamuanoko mu cikungulukilo cenu ni?

10. Vika tu lilongesa ku cifua ca mueselelemo Yesu ku santsela ku vandongesi veni?

¹⁰ Yesu mua tumine imo mizimbu ku vikungulukilo via lisanduokele mu Asia Menor ua santselele ku vipanga vi va lingile vandongesi veni. Ca ku muenako, mu muzimbu ua tumine ku cikungulukilo ca Tiatila ua putukile na mezi aa: “Nja tantekeya vilinga viove, na cilemo cove, na ku tsiliela cove, na vipanga viove, na lukakatela luove, kaha ngecize vilinga viove via ku sulumuina via hiana ku lana vize via katete.” (Ku-So. 2:19) Yesu ka lengelele lika ha ku tumbula ku livuezelela ca vipanga viavo vunoni ua va sangalele omo lia vifua na vilinga viavo via cili. Vutuhu ca tondekele Yesu a va hane vilungula vi va pandele ku tambula vamo va kele ku Tiatila, kasi vene mezi a ku vuputukilo na vumanusuilo vua muzimbu ueni a puile a ku kaniamesa. (Ku-So. 2:25-28) Singaniekenu mpoko ya kala nayo Yesu mu ku pua mutue ua vikungulukilo viose. Mua vusunga te ka pandele ku tu santsela omo lia vipanga vi tue ku mu lingila. Vutuhu ngoco, ue ku linga cose mu ku santsela. Cili vene, Yesu ua hana lungano lua cili ku vakuluntu mu vikungulukilo!

11. Ngue mu ua muesa mukanda ua vaHevelu 12:16, vati Esau ua kele na ku mona viuma via ku lela?

¹¹ Ca vusiua ku mona ngecize vamo va va tumbula mu Mbimbiliya ka va muesele ku santsela. Ca ku muenako, vutuhu Esau visemi veni va puile vaze va lemene na ku singimika Yehova, vunoni ikeye ka muesele seho ku viuma via ku lela. (Tandenu VaHevelu 12:16.) Mu cifua cika Esau ka muesele ku santsela? Muomu ua landesele vundala vueni kuli ntsongo yeni, Yakomba, na lilonga lia musozi ua makunde. (Njen. 25:30-34) Mu nima yaco, Esau ua liveyele  mua ku sasa omo lievi via lingile. Vunoni vize via lingile via muesa ngecize ka puile mukua ku santsela, ngeci ka pandele naua ku linienga omo lia ku hona ku tambula civezikiso ca ku pua muana ua ndala.

12-13. Mu njila ika vaIsaleli ka va muesele ku santsela, kaha vika viezilemo?

¹² VaIsaleli va kele na vusunga vua vuingi vue ku va lingisile ku muesa ku santsela. Va va patuile ku vundungo ni vupika omo Yehova ua nehele Vipupu Likumi mu Ingito. Kaha Njambi kasi ua vohielele ku ku-vindama ce ku va solokelele mu ku nongesa civunga ca masualale vose va ku Ingito mu Cisali ca ku Tila. Ha ntsimbu eyi vaIsaleli va viukilile cikuma ngeci vembilile Yehova mu ku mu sangaziala. Vuno va tualeleleho ku muesa ku santsela ni?

¹³ Vunoni omo kua solokele visoti vikuavo, VaIsaleli va suvile viose via cili via va lingilile Yehova. Va muesele mpundu ngecize ka va puile vakua ku santsela. (Visa. 106:7) Mu njila ika? Mbimbiliya nguayo: “Lukungulukilo luose lua vana va Isaleli va liniengele na Mosesa na Alone.” Vunoni ku linienga caco ca puile ngue kuli Yehova mpundu. (Ezu. 16:2, 8) Yehova ua luvalele cikuma omo lia vilinga vi va muesele vantu veni. Ngeci mu ku hita ca ntsimbu Yehova ua ambele ngueni lukungulukilo luaco luze lue ku nongele mu zindinda, na ku ovola lika Yehosua na Kaleve. (Num. 14:22-24; 26:65) Tu lilongesenu vati tu hasa ku lihenga ku malungano aa api na ku tambuluisa aze a cili.

14. Vati vaze va liambata va hasa ku limuesa ku santsela kuli umo na mukuavo?

¹⁴ Mu vusoko. Nga nkala muntu mu vusoko a muesa ku santsela, vusoko vuose vue ku vezika. Nga yala na mpuevo va lihakela kapandi ka ku limuesa ku santsela ku umo na mukuavo, va ka likata cikuma umo na mukuavo. Kaha ci ka va puila ca casi ku konekela visevuka via umo na mukuavo. Yala nga ua lema mpundu mpueyeni ke ku viukilila lika na viuma via cili vie ku handeka ni ku linga vunoni ue ku “katuka na ku  . . . mu sangala.” (Visi. 31:10, 28) Kaha mpuevo mukua mangana a ka leka yalieni ha cuma cimo ca lema ku tuala hali yalieni.

15. Vati visemi va hasa ku longesa vana vavo ku muesa ku santsela?

¹⁵ Enu visemi, vati mu hasa ku longesa vana venu va pue vakua ku santsela? Kati mu suve nguenu vana venu va ka temunuina vilinga na vihandeka vienu. Ngeci mukemuo va muesenu lungano lua cili mu ku va leka nguenu “nja santsela” nga va mi lingila vimo. Cikuavo naua, longesenu vana venu va pue na ku handeka “nja  santselako” nga va va lingila vimo. Kuasenu vana vevuisise ngecize ku muesa ku santsela ca pande ku tundilila ku mutima kaha ku ci muesa mu mezi naco ca pua ca seho ya kama cikuma. Ca ku muenako, umo muana mpuevo ua handekele ngueni: “Va nana mu va puisile miaka 32, va tu lelele lika liavo vutuhu tua puile tu vatatu muomu vatata va va sokele mu kamenga. Ange mu nja puisile miaka 32, nja singaniekele ha vukalu vu va hitile vanana mu va kele ha citso eci. Ngeci nja va santselele cikuma omo lia kapandi ka va lihakelele mu ku tu lela. Vanana va nji lekele nguavo aze mezi a nja pangesele mu ku va santsela a va kuata cikuma ku mutima kaha kasi ve ku a singanieka muomu eku va vuisa ndzolela.”

16. Tumbulenu lungano lua muesa ngecize ku santsela ce ku kaniamesa vakuetu.

¹⁶ Mu cikungulukilo. Nga tu muesa ku santsela ku vamuanetu tu li na ku va kaniamesa. Ca ku muenako, umo muanetu ua lizina Jorge ua miaka 28, ua vavalele cikuma-kuma. Ka hasele naua kuya mu ku kunguluka mu ngonde ya mutuntu. Ambe mua putukile ku kunguluka, kasi ka hasele ku linga mitamba yeni mu cikungulukilo. Ua handekele ngueni: “Nja livuile vungoco omo lia viuma vintsa ka nja hasele naua ku linga na ku hona ku puisamo viteli viange mu cikungulukilo. Vunoni mu nima ya cimo ciuano, umo muanetu ua nji lekele ngueni: ‘Nji tonda ku mi santsela omo lia lungano lua cili lu mua muesa ku vusoko vuange. Tua viukililile cikuma ku vimpande vi mua kele na ku hana ku miaka ya ku nima i na hiti ngeci. Via tu kuasele ku kola mu lutsilielo.’ Mezi eni a nji kuatele cikuma ngeci nja putukile ku lila. Vikevio mpundu vi nja tondele ku ivua.”

17. Ngue mu ya muesa Kolose 3:15, vati tu hasa ku santsela Yehova ku vuhuanga vueni?

¹⁷ Kuli Njambi yetu mukua vuhuanga. Yehova ue ku tu hana via-ku-lia via vingi-vingi via mu lutsilielo. Ca ku muenako, tue ku tambula vukuasi ku hitila mu viuano vietu, mikanda, kaha na saiti. Vuno nenu ca mi solokelaho laza, mu nima ya ku halakana cimo cimpande, ni ku tanda umo muzimbu, ni ku tala imo programa ya TV Broadcasting, na ku handeka nguenu, ‘Evi vikevio vene vi nji na tondele’ ni? Vati tu hasa ku muesa ku santsela cetu kuli Yehova? (Tandenu Kolose 3:15.) Njila imo ya ku lingamo ya pua ku mu santsela mu vivundilo vietu omo lia vuana vue ku tu hana.— Tia. 1:17.

18. Mu vinjila vika tua pandele ku mueselamo ku santsela cetu ku Vindzivo via Vuangana?

¹⁸ Tue ku muesa naua ku santsela cetu kuli Yehova mu ku seza vihela via ku lemesela via ku vuahesa na ku lela. Tue ku panga hamo mu ku  komba na ku viukisa Vindzivo vietu via Vuangana. Kaha vaze ve ku tala via visandzi ve ku lihakela kapandi ka ku vi niunga vuino. Nga tu tualelelaho ku niunga mua cili Vindzivo vietu via Vuangana, vi kesuala kaha ka vi ka tondeka ku vi vuahesa ntsimbu yose. Nga tu lingamo, tuli na lingako mutamba uetu mu ku zokotueya zimbongo linga vi asiue ku tungulula Vindzivo vikuavo via Vuangana mu mavu ose.

19. Vika mua lilongesa ku vize via lihitile navio umo kaniungi ua ku zinguluka na mpuevo yeni?

¹⁹ Ku vakua ku fuitangana mu ku tu kuasa. Nga tu muesa ku santsela, mezi etu a hasa ku alulula cifua ce ku vuilamo muntu ni a hasa ku mu kuasa nga ali na ku hita mu visoti. Tu ci talenu via lihitile navio umo kaniungi ua ku zinguluka na mpueyeni. Ha nima ya ku ambulula litangua liose mu cisika, va hilukile ku ndzivo yavo te va na hono cikuma. Litangua liaco kua kele lisika lia lingi ngeci mpueyeni ua zalele kapote. Ku cimene ua lekele yalieni ngueni ka ka hasa naua ku linga cipanga ca ku zinguluka. Kaha ku cimene caco, va tambuile umo mukanda ua tundile ku mbetele. Mu mukanda uaco mua kele amo mezi a ku sangala ndokazi omo lia ku tualelelaho ku ambulula na ku kolesa. Va sonekelemo naua ngecize ka ca puile ca casi ku pua na ku nunguluka tunda ndzivo ya ndzivo nkala simano. Yalieni ngueni: “Visangala viaco via mu vuisile mua cili cikuma ngeci na limo litangua liahi naua ua handekele via ku seza cipanga ca vuniungi. Cili vene, vutuhu hamo nja singaniekele ku likela vunoni mu vintsimbu via vingi ikeye ua kele na ku nji simpisa linga nji tualeleleho mu cipanga caco.” Va tualeleho mu cipanga eci mu miaka i heta 40.

20. Kapandi kaka tua pande ku lihakela nkala litangua, kaha omo lia vika?

²⁰ Nguetu tu lihakelenu kapandi ka ku muesa ku santsela cetu nkala litangua mu vihandeka na mu vilinga. Mezi a ku tundilila ku mutima na vilinga vietu vi pue vimo via viuma vi va tondeka vakuetu linga va hase ku lua na visoti via mu mavu ano a na sulu ngeci na vantu ka ve ku santsela. Mezi etu a ku santsela nao a ka kaniamesa vusamba vu tua kala navuo na vakuetu ku miaka yose. Mu ku hiana evi, tu ka tambuluisa Tatetu Yehova, uze ua pua mukua ku santsela na vuhuanga.