1. Vati ava vamuanetu vatatu va va na tumbula mu cinanga va na hasa ku niunga vuoloke vuavo kuli Yehova?

ACI SINGANIEKENU hali evi vitanga vitatu vi va hasa ku hita Vakaleho va Yehova. (1) Umo muana mpuevo tangua limo ku sikola mulongisi uavo a vundila vana va sikola va ye ku cimo cilika ca vakua mavu. Vunoni a tantekeya ngecize cilika caco ka ce ku ya Yehova ku mutima, mu mezi a kasingimiko ou ndumbuetu a viana ku ka soloka ku cilika caco. (2) Umo muanetu ua mukuendze muekulu ali na ku ambulula ku ndzivo na ndzivo. Kaha a vuluka ngecize mukuavo mu ve ku lilongesela ua kala ha ndzivo i na hatako—Ou muntu uaco mueka ue ku sembulula Vakaleho va Yehova. Vunoni ou muanetu ua mukuendze ka vuile liova lia ku ka mbombola ha mbelo yaco. (3) Umo muanetu ue ku fuitangana mu ku tonda via ku suka vusoko vueni, kaha tangua limo chefi yeni na mu tumu ku linga vimo ka via litombuele na masiko a Yehova. Vunoni nga a viana ku lingamo a tunda ha vipanga, vutuhu ngoco, ou muanetu a leka chefi yeni ngueni cili ku lutue ku pua mukua vusunga na ku ononoka muomu vikevio via tonda Yehova ku vangamba veni.—Loma 13:1-4; VaHe. 13:18.

2. Vihula vika tu simutuila, kaha omo lia vika?

² Cifua cika ci mu na mono ci va na muesa ava vamuanetu vatatu muntu ku muntu? Halumo mua mono vifua via vingi ngeci mua ku simpa na vusunga. Vunoni kuli cimo cifua cikuavo ci tu tonda mpundu ku simutuila hano—vuoloke. Ava vamuanetu vatatu va na muesa vuoloke kuli Yehova. Vose vatatu va vianene ku muesa lisino kuli Njambi. Vuoloke vua kuasele ava vamuanetu ku linga viuma via ya Njambi ku mutima. Muomu eci cifua ci va muesele ava vamuanetu ca vuisile Yehova ndzolela. Mua vusunga netu tu tonda ku lihakela kapandi ka ku vuisa Tatetu ua muilu ndzolela. Vunoni tu ci hilulenu ha vihula evi vitatu: (1) Vuoloke vua pua vuka? (2) Omo lia vika ca tondeka ku pua vakua vuoloke? Kaha  (3) Vati tu hasa ku lihakela kapandi ka ku niunga vuoloke vuetu cikuma-kuma mu ntsimbu ino ya i kalu?

3. (a) Vuoloke vua lomboloka vika kuli yetu? (b) Vimueso vika vi hasa ku mi kuasa ku ivuisisa vika vuoloke?

³ Vati vangamba va Yehova va hasa ku muesa vuoloke? Mu ku lema Yehova na mutima uose, kaha ku lingamo ce ku va kuasa ku linga vize vi ya Njambi ku mutima. Tu monenu vati lizi vuoloke va lipangesa mu Mbimbiliya. Eli lizi “vuoloke” liemanena naua: vutuntu, via ku puamo, ca ku sua, ku tantuluka. Ca ku muenako, vaIsaleli va kele na ku kombeleya tusitu kuli Yehova, kaha Masiko a muesele ngecize va pandele lika ku kombeleya tusitu va ku tantuluka. * (Levi. 22:21, 22) Vangamba va Njambi ka va va tavesele ku hana kasitu ua ku hona mukono, lituitui ni ua ku-tsa liso; cipue kasitu ua ku vavala. (Mal. 1:6-9) Eci ce ku tu kuasa ku ivuisisa omo lia vika Yehova ua haka seho ku viuma via mutuntu ni nguetu via ku sua. Viose vi tue ku landa cipue vusuka, livulu, ni nkala citenga, ka tue ku tava ku landa ca ku hongomoka ni ca ku-tsa. Tue ku tonda ku landa ca ku sua ni nguetu cili mu vutuntu. Na Yehova neni mukemuo mua tondela ngueni tu mu leme. Cilemo cetu ca pande ku pua ca mutuntu kuli ikeye.

4. (a) Omo lia vika muntu ua ku hona ku tantuluka a hasa ku pua mukua vuoloke? (b) Kuliya na Visamo 103:12-14, vika Yehova ua lavelela kuli yetu?

⁴ Vuno ca tondeka tu pue va ku tantuluka linga tu pue vakua vuoloke ni? Houe, muomu tue ku sevuka vintsimbu vimo, ni tue ku sevuka vene vintsimbu via vingi. Tu simutuilenu ha vusunga vuvali vua muesa omo lia vika ka tua pandele ku singanieka nguetu tua pande ku pua va ku tantuluka amba tu hase ku pua vakua vuoloke. Ca katete, Yehova ke ku tala ku vipenga vietu. Mbimbiliya ya tu leka nguayo: “Nga yove, Yehova, u ka tanda vipi, A Sukulu, iya a ka mana?” (Visamo 130:3) Njambi a tantekeya ngecize ka tua tantulukile, kaha tue ku sevuka, ngeci mukemuo ue ku tu konekela mu vutuntu. (Visa. 86:5) Ca mu civali, Yehova a tantekeya ha lengela ndzili yetu, kaha ke ku lavelela tu linge viuma vize ka tu hasa ku ndzili yetu. (Tandenu Visamo 103:12-14.) Mu njila ika tu hasa ku pua va mutuntu, ni va ku hona vipenga ku meso a Yehova?

5. Omo lia vika cilemo ca tondeka ku vangamba va Yehova linga va hase ku muesa vuoloke?

⁵ Cilemo cikeco ca pua lihungu lie ku kuasa vangamba va Yehova ku pua vakua vuoloke. Kaha cilemo cetu na lukakatela luetu kuli Tatetu ua muilu, via pande ku pua via mutuntu, na ku hona kapenga. Mua vusunga nga tu tualelelaho ku muesa cilemo ca cifua eci ambe nga tu hita mu vieseko, tu ka hasa ku pua vakua vuoloke. (1 Miz. 28:9; Mat. 22:37) Tu ci singaniekenu naua hali vaze Vakaleho va Yehova vatatu va tu na tumbula ku vuputukilo. Vika via va lingisile ku lingamo? Vuno uze muana mpuevo ua zindile ku livuisa senga ku sikola, kaha co uze muanetu ua mukuendze ua vuile liova lia ku ambuluila mukuavo mukua sikola, amba co muanetu ua pua mutue ua ndzivo ua vuile liova lia ku mu tundisa ha vipanga omo lia ku viana ku linga via zinda Yehova ni? Na limo litangua liahi. Vose va tantekeya ngecize vimamuna via Yehova via pua via seho cikuma, kaha ve ku lihakela kapandi ka ku linga vize via ya Tatetu ua muilu ku mutima. Muomu cilemo cavo kuli Yehova ce ku va sindiya ku tonda vimamuna vieni ntsimbu kanda va tumbe vumo vutumbe. Ku lingamo ce ku muesa ngecize va pua vakua vuoloke.

6. (a) Omo lia vika mua tondeka ku muesa vuoloke? (b) Vati va Andama na Eva ka va muesele vuoloke?

⁶ Omo lia vika tu vose muntu ku muntu tua pande ku muesa vuoloke? Muomu tu vose tua  kala mu cimpande ca katuile Satana mua sahuile Yehova. Ou kangelo ua lisino ua lipuisile Satana, ni mukua “nkole,” tunde mu citungu ca Endene. Ua pihisile lizina lia Yehova, mu ku muesa ngecize Njambi ka puile muangana ua cili, mukua cipululu, kaha naua mukua vupi. Ca vusiua ku mona ngecize va Andama na Eva va muesele lisino kuli Njambi na ku hangula ku kala ku mutamba ua Satana. (Njen. 3:1-6) Muono u va kele nauo va Andama na Eva mu citungu ca Endene ue ku va hanene vukovelelo vua ku kaniamesa cilemo cavo na Yehova. Vunoni ha ntsimbu ya vesekele Satana tele cilemo cavo kuli Yehova ci na kokoloka ni nguetu ka cesi naua ca mutuntu. Tu talenu vikumbulula via vihula evi: Vuno kue ku kele vantu ve ku hasele ku pua vakua vuoloke kuli Yehova omo lia ku mu lema ni? Ni nguetu, vuno vantu va hasa ku pua vakua vuoloke ni? Eci cihula ca katukile na ndzili ku tuala ha muono ua Yombi.

7. Ngue muya muesa Yombi 1:8-11, vati Yehova ua livuile ku tuala ha vuoloke vua Yombi kaha vati ua livuile Satana?

⁷ Yombi ua yoyele ku ntsimbu i va kele vaIsaleli mu Ingito. Ua puile muntu ua vuoloke vua ku lifuila. Neni ua puile mukua ku sevuka ka puile ua ku tantuluka ngeci muetu. Vutuhu ngoco, Yehova ua lemene vuoloke vueni. Cimoneka ngue Satana tele ua kele na ku sembulula vuoloke vua vantu. Ngeci Yehova ua muesele Satana via vuoloke vua Yombi. Ku hitila mu yoyesi yeni Yombi ua muesele ha toma ngecize Satana mukua makuli. Ngeci Satana ua vundilile ngueni Yombi va mu eseke. Yehova ua tsilielele muli kavusamba keni Yombi ngeci ua tavesele Satana ku mu eseka.—Tandenu Yombi 1:8-11.

8. Vati Satana ua luisile Yombi?

⁸ Satana ua pua cikenia, kaha mukua ku tsiha. Ua nongesele viose via kele navio Yombi, vupite, vangamba veni, na ku pihisa lizina lieni. Ua luisile  vusoko vua Yombi mu ku tsiha vana veni likumi. Kaha ua vetele naua Yombi na mahote a ku vavala tunde ha mbanda-mutue na ku viliato. Omo mpueyeni ua muene ku vavala na tuyando tua hitile Yombi, ua mu lekele ngueni a singe Njambi linga a tse. Na Yombi uaco vene ua vuile cizango ca ku-tsa, vunoni ka sezele vuoloke vueni. Ngeci Satana ua pangesele naua lihungu lieka mu ku luisa Yombi. Ua pangesele vamala vatatu va puile vavusamba va Yombi. Ava vamala vaco va ka menekele Yombi mu amo matangua. Vunoni nevi vi ca kuasele vene viahi. Muomu va ka mu payele mua vukenia. Va ka mu lekele nguavo Njambi ikeye vene kavikoka ua tuyando tueni kaha a likele ku niunga vuoloke. Va hetele ha ku vangeya Yombi nguavo mukua vupi kaha ua pandele vene ku mona tuyando tuaco!—Yombi 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Vika ua vianene ku linga Yombi vutuhu ua hitile mu vukalu?

⁹ Vati ua lingile Yombi mu viose evi via lihitile navio? Mu ku linga ka tantulukile, ua sungamesele na vutenu vaze va kele na ku mu lembezieka na mezi a makuli, na ku handeka mezi amo a liveyele mu nima ya ntsimbu. Cikuavo naua, ua hakuilile vuoloke vueni ku hiana vua Njambi. (Yombi 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Vunoni Yombi cipue mu vintsimbu vize via vikalu, ka tavele ku seza Yehova Njambi. Ka tsilielele vihandeka via vavusamba veni va makuli. Ua handekele ngueni: “Ku mi sambuesa enu ci kale ku laako nange! Noho nji ku tsa ka nji ka lisondoluela vuoloke vuange.” (Yombi 27:5) Aa mezi a muesa ngecize Yombi ua lihakelele kapandi ka ku pua mukua vuoloke. Nga Yombi ua hasele, netu tu hasa ku lingamo.

10. Vati cimpande ca katuile Satana hali Yombi ca kuata kuli yenu?

¹⁰ Eci cimpande ca katuile Satana ku tuala hali Yombi, netu lelo lino ue ku tu hakamo. Vati ua mi hakamo? Satana ngueni ka mua lemene Yehova Njambi na mutima uenu uose, kaha naua ngueni nga mu hita mu tuyando, mu ka likela ku mu pangela linga mu liohiele, kaha naua vuoloke vuenu vua ku likuisa! (Yombi 2:4, 5; Ku-So. 12:10) Vuno ku talamo vusunga ua handekele ni? Vi vavalesa ha mutima ni vati? Vunoni kati mu suve evi: Yehova ua mi tsiliela ngeci ua mi hana ovu vukovelelo vua ku lifuila, ni nguetu ua tavesa Satana eseke vuoloke vuenu, muomu ali na vusunga ngecize mu hasa ku niunga vuoloke vuenu na ku muesa ngecize Satana mukua makuli. Kaha Yehova na likuminia ku mi kuasa linga mu vi puisemo. (VaHe. 13:6) Mua vusunga, ca pua ku vezika ca kama kuli yetu ku tu tsiliela kuli Sakatanga ua melu na mavu! Mua mono honi omo lia vika vuoloke vua tondeka cikuma ni? Muomu vue ku tu kuasa ku hisa makuli a Satana na ku hakuila lizina lia cili lia Tatetu hamo na cifua ceni ca ku sika. Vati honi tu hasa ku tualelelaho ku pua vakua vuoloke?

11. Vika tu hasa ku lilongesa hali Yombi?

¹¹ Ku ‘matangua ano a ku kotokela’ Satana ali na ku vueza ku ngolo yeni mu ku luisa vangamba va Njambi. (2 Tim. 3:1) Mu vintsimbu viaco evi via ku kaluua, vati tu hasa ku tualelelaho ku pua vakua vuoloke? Tu hasa ku lilongesa via vingi ku lungano lua Yombi. Ntsimbu tele kanda a hite mu visoti viose vize, Yombi tele ua kaniamesa laza vuoloke vueni kuli Yehova. Tu simutuilenu ha viuma vitatu vi tu hasa ku lilongesa hali ikeye vi hasa ku tu kuasa ku tualeleho ku muesa vuoloke.

12. (a) Ngue mu ya muesa Yombi 26:7, 8, 14, vati Yombi ua hasele ku vuila Yehova vuoma na kasingimiko? (b) Kaha vati netu tu hasa ku sulisa mitima yetu na kasingimiko ka kama kuli Yehova?

¹² Yombi ua kaniamesele cilemo ceni kuli Njambi mu ku linga viuma vize via mu lingisile ku singimika cikuma Yehova. Yombi ua kele na ku hangula-hangula ntsimbu ya ku talesesa vuino viuma via tangele Yehova. (Tandenu Yombi 26:7, 8, 14.) Yombi ua komokele  na ku singimika cikuma Yehova mua hiluile via mavu, melu, maselua, kaha na mihiato. Ua hakele naua seho ya kama ku mezi a Yehova, ngeci ua handekele ngueni: “Nji na tulika mezi a kanua keni.” (Yombi 23:12) Yombi ua komokele cifua ce ku pangelamo viuma Yehova, kaha eci ca mu lingisile a mu singimike. Ua lemene Ise ngeci ua tondele ku mu ya ku mutima. Omo lievi, kapandi ka Yombi ka ku pua mukua vuoloke ka livuezelelele. Netu tua pande ku linga ngue mua lingile Yombi. Muomu etu tua tantekeya via vingi ku tuala ha ku vuaha ca viuma via tangele Yehova, ku hiana vantu va yoyele ku matangua a Yombi. Cikuavo naua, tua kala na Mbimbiliya mu ku tu kuasa ku tantekeya vati ua fua mpundu Yehova. Viose vi tue ku lilongesamo via pua vukuasi vua kama mu ku sulisa mitima yetu na ku vuila Yehova vuoma. Kasingimiko ketu kuli Yehova, ka ka sambeya cizango ci tua kala naco ca ku lema Yehova na ku mu ononoka kaha na ku pua vakua vuoloke.​—Yombi 28:28.

13-14. (a) Ngue mu tu na muene ku Yombi 31:1, vati Yombi ua muesele ngecize ua puile mukua ku ononoka? (b) Vati tu hasa ku kava lungano lueni?

¹³ Tunde ku nima Yombi ua kele na ku ononoka cipue mu viuma via vindende, kaha eci ca mu kaniamesele ku tualelelaho ku niunga vuoloke vueni. Muomu ua tantekeyele ngecize ku pua mukua vuoloke ca tondeka ku pua mukua ku ononoka. Mua vusunga ku ononoka ce ku kaniamesa kapandi ketu ka ku tualelelaho ku pua vakua vuoloke. Yombi ua lingile cose mu ku ononoka Njambi nkala litangua. Ca ku muenako, Yombi ua lihakelele kapandi ka ku niunga cifua ca pandele ku talelamo vampuevo. (Tandenu Yombi 31:1.) Mu ku linga tele ua ambata laza, ua tantekeyele ngecize ca pua vupi vua kama ku tala mpuevo ueka na masungu. Mavu a tu li na ku yoyela lelo, eku tu nakuila vieseko via vingi ku tuala ha ku limona ku mivila. Vuno netu tu ka tambuluisa Yombi mu ku viana ku tala na lisungu muntu intsa ka puile mukua ndzivo yetu ni? Vuno tu ka lihakela kapandi ka ku viana ku talesa meso etu ku vikupulo via mazilo ni via vuntselentsele ni? (Mat. 5:28) Nga nkala litangua tu pua na ku lipokuesa mu cifua eci, tu ka kaniamesa kapandi ketu ka ku pua vakua vuoloke.

¹⁴ Yombi ua muesele naua ku ononoka ceni kuli Yehova mu cifua ca muenenemo vupite. Yombi  ua tantekeyele ngecize ku tsiliela mu vikuata via kele navio, ce ku mu lingisile ku vulumuna na ku tambula kasitiku. (Yombi 31:24, 25, 28) Lelo lino, mu mavu, mu na sulu vantu va lema cikuma vupite. Nga tu lilongesa ku mona vimbongo na vupite ngue mu ya vi lombolola Mbimbiliya, mua vusunga tu ka kolesa kapandi ketu ka ku tualelelaho ku pua vakua vuoloke.​—Visi. 30:8, 9; Mat. 6:19-21.

15. (a) Ku-lavelela ca cilunguiso cika ca kuasele Yombi ku tualelelaho ku pua mukua vuoloke? (b) Vika ca puila ca cili ku vuluka lulavelelo lua tu hana Yehova?

¹⁵ Yombi ua niungile vuoloke vueni mu ku tuala mana ku cilunguiso ca mu kulahesele Njambi. Ua kele na vusunga ngecize Njambi ua hakele seho ku vuoloke vueni. (Yombi 31:6) Vutuhu Yombi ua hitile mu tuyando tua ku linga na ha meso vui, ua tsilielele ngueni tangua Yehova a ka mu lunguisa. Ovu vusunga vuaco vua mu kuasele ku kakatela ku vuoloke vueni. Kaha Yehova ua viukilile cikuma na vuoloke vua Yombi ngeci ua mu lunguisile mu ntsimbu ize vene vutuhu ka puile ua ku tantuluka! (Yombi 42:12-17; Tia. 5:11) Mua vusunga, na mu tulikila vilunguiso via kama-kama ku lutue ku hiana vize via mu hanene laza. Nenu mua tsiliela mpundu ngecize Yehova a ka mi lunguisa omo lia vuoloke vuenu ni? Njambi yetu ka alulukile. (Mal. 3:6) Nga tu pua na ku vuluka ngecize Yehova ua haka seho ku vuoloke vuetu, tu ka tualelelaho ku lavelela na mutima uose viuma via cili vi keza ku lutue.—1 Tes. 5:8, 9. 

16. Kapandi kaka tua pande ku lihakela?

¹⁶ Kati mu seze vuoloke vuenu na limo litangua liahi! Kati mu hone! Vintsimbu vimo mu hasa ku livua vulika, vunoni na limo litangua liahi mu ka kala lika lienu. Muomu muli ha kati ka makulukazi a vamuanoko ve ku niunga vuoloke vuavo mu mavu ose. Kaha va mi tandela naua ku mukana ua vamala na vampuevo va ku laza, va niungile vuoloke vuavo ambe mu va va zuzuisile na kasitiku ka ku va tsiha. (VaHe. 11:36-38; 12:1) Tua vundila nguetu, tu vose tu tualeleleho ku pua vakua vuoloke ngeci mua Yombi, ua handekele ngueni: “Ka nji ka lisondoluela vuoloke vuange.” Kaha vuoloke vuetu vu zumbangeye Yehova ku miaka yose ya ya-ye!