1. Tua pande ku kala na vusunga vua viuma vika vivali?

YEHOVA NJAMBI ua lema vakua ku mu lemesa. Ua va lemene ku nima, ua va lema mu ntsimbu ino kaha a ka tualelelaho ku va lema ku miaka yose. Ikeye naua ua lema vuoloke. (Visa. 33:5) Ngeci mukemuo, tu kalenu na vusunga vuevi viuma vivali: (1) Yehova ue ku ivua ku vavala ku mutima nga vangamba veni va va linga vuhenge. (2) A ka linga cose mangana vuoloke vu ka hete ku vangamba veni vose. Mu cilongesa ca katete ca vino vilongesa via ku likava, * tua lilongesele ngecize Masiko a hanene Njambi kuli vaIsaleli ku hitila muli Mosesa emanene ha cilemo. A kaniamesele vantu va muese vuoloke ku vose, cikuma-kuma kuli vaze ka va hasele ku lihakuila vakevo vavene. (Ndeu. 10:18) Mua vusunga masiko a muesele vukama vua cilemo ca kala naco Yehova ku vangamba veni.

2. Vihula vika tu kumbulula lelo?

² Ku ononoka Masiko a Mosesa ca huile mu 33 T.K.N. mu ca putukile cikungulukilo ca Vakua Kilistu. Vuno eci ca lomboloka ngecize Vakua Kilistu honi ka va kele na masiko emana ha cilemo na vuoloke mu ku va niunga ni? Houe. Vakua Kilistu va tambuile masiko eka a aha. Mu cilongesa cino tu lilongesa via masiko aco. Kaha tu kumbulula vihula vitatu: Vika tu hasa ku handekela nguetu masiko aco emanene ha cilemo? Vika tu hasa ku handekela  nguetu masiko aco eku hakuila vuoloke? Kaha kuliya na masiko aco, vati vaze va kala na mpoko va pande ku muenamo vakuavo?

3. “Mezi a lisiko a Kilistu” a ya tumbula Ngalata 6:2 a lomboloka vika?

³ Tandenu Ngalata 6:2. Vakua Kilistu va kala muintsi lia “mezi a lisiko a Kilistu.” Vuno eci ca lombolokele ngecize Yesu ua sonekelele vandongesi veni mukana ua masiko ni? Houe, vunoni ua va hele vimamuna, ua va lekele vi va pandele ku linga na vitume vi va pandele ku niunga. “Mezi a lisiko a Kilistu” a pua viose via longesele Yesu. Linga tu ivuisise vuino masiko aco, tu hilulenu hali evi.

4-5. Mu vinjila vika Yesu ua longesele, kaha ntsimbu ika?

⁴ Mu vinjila vika ua longesele Yesu? Ha katete, ua longesele vantu ku hitila mu mezi eni. Mezi eni a kele na ngolo muomu a longesele vusunga ku tuala hali Njambi, a lomboluele vutumbe vua muono na ku muesa ngecize Vuangana vua Njambi vukevuo lika vu ka hasa ku manusula visoti viose via vantu. (Luka 24:19) Ca mu civali, Yesu ua longesele ku hitila mu lungano lueni. Cifua ca yoyelelemo ca muesele vandongesi veni vati va pande ku yoya.​—Yoa. 13:15.

⁵ Ntsimbu ika ua longesele Yesu? Ua longesele mu ntsimbu ya lingile cipanga ca ku ambulula hano ha mavu. (Mat. 4:23) Kaha ua longesele naua vandongesi veni mu nima ya ku sanguka ceni. Ca ku muenako, ua lisoluele ku civunga ca vandongesi veni, halumo va ku pua 500, kaha ua va sikile ‘ku puisa vantu vandongesi.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Kol. 15:6) Mu ku pua mutue ua cikungulukilo, Yesu ua tualeleho ku tuamenena vandongesi veni cipue mu nima ya ku hiluka muilu. Ca ku muenako, mu 96 T.K.N., Kilistu ua lekele Kapostolo Yoano a kaniamese na ku mamuna Vakua Kilistu va ku vuavesa.​—Kolo. 1:18; Ku-So. 1:1.

6-7. (a) Kulihi va soneka vilongesa via Yesu? (b) Vati tu hasa ku ononoka mezi a lisiko a Kilistu?

⁶ Kulihi va soneka mizimbu ya vilongesa via Yesu? Mu mavulu 4 a muzimbu ua cili, mua kala cingi ca viuma via handekele na ku linga Yesu mua kele ha mavu. Kaha mikanda ikuavo ya mu visoneka via ciNgelengu, ye ku tu kuasa ku ivuisisa vuino cifua ca kele na ku muenamo viuma Yesu, muomu vamala va i sonekele va va  huiminine ku sipilitu santu kaha va tantekeyele “visinganieka via Kilistu”.​—1 Kol. 2:16.

⁷ Vi tu lilongesaho: Vilongesa via Yesu vie ku kuasa mu viose via linga muntu mu muono. Ngeci mukemuo mezi a lisiko a Kilistu a hasa ku tu tuamenena mu viose vi tue ku linga: ku ndzivo, ku vipanga ni ku sikola, na mu cikungulukilo. Tue ku lilongesa masiko aco mu ku tanda na ku hilula ha Visoneka via ciNgelengu. Kaha tue ku ononoka aa masiko mu ku kava vitume, visika, na vimamuna vi tue ku uana mu Mbimbiliya. Nga tu ononoka masiko a Kilistu tuli na ku ononoka Njambi yetu ua cilemo Yehova, uze ua pua Ndundzi ua viuma viose via longesele Yesu.​—Yoa. 8:28.

8. Ha luvula luka liemana lisiko lia Kilistu?

⁸ Ndzivo ya ku tungila ha luvula lua cili kaha lua kola, ye ku lingisa vantu va yoyelemo na mutima umo. Na vuno vene, lisiko li va tumbika ha luvula lua kola, lie ku kuasa vaze ve ku li ononoka ku livua ku zituka. Kaha lisiko lia Kilistu liemana ha luvula lua kola cikumakuma. Luvula luka? Cilemo. Vika tu handekela ngoco?

9-10. Vika via muesa ngecize Yesu ua kele na ku linga viuma omo lia cilemo, kaha vati tu hasa ku mu tambuluisa?

⁹ Njila ya ku livanga, viose vie ku linga Yesu viemanena ha cilemo. Cikeketima ca pua ku muesa cilemo. Cikeketima ca lingisile Yesu ku longesa vantu, ku kanguisa vavezi, ua lisile vakua ndzala na ku sangula vatsi. (Mat. 14:14; 15:32-38; Mako 6:34; Luka 7:11-15) Vutuhu Yesu ua pangesele ntsimbu na ndzili ya kama mu ku linga viose evi, vunoni ua tualeleho ku tuameka vizango via vakuavo ku lutue. Kaha helu lia viose evi, Yesu ua muesele cilemo ca kama mu ku hana muono ueni linga a tsile vantu.​—Yoa. 15:13.

¹⁰ Vi tu lilongesaho: Tu hasa ku tambuluisa Yesu mu ku tuameka vizango via vakuetu ku lutue lua vietu. Kaha tu hasa naua ku mu tambuluisa mu ku muesa cikeketima ku vantu va tue ku ambuluila. Mua vusunga ku muesa cikeketima mu ku ambulula na ku longesa vantu muzimbu ua cili, ca pua ku ononoka ku mezi a lisiko a Kilistu.

11-12. (a) Vika via muesa ngecize Yehova ua tu haka seho ya kama? (b) Vati tu hasa ku tambuluisa cilemo ca Yehova?

¹¹ Njila ya mu civali, Yesu ua soluele cilemo ca Ise. Yesu mu cipanga ceni ca ku ambulula, ua soluele vukama vua seho ya haka Yehova ku vangamba veni. Cimo ca vilongesa via tsindikile cikuma, eci: Tu vose, muntu ku muntu tua kala na seho kuli Tatetu ua muilu. (Mat. 10:31) Yehova ua lavelela vampanga veni ku hiluka mu cikungulukilo ceni. (Luka 15:7, 10.) Yehova ua muesele vukaleho vua cilemo ceni kuli yetu mu ku tu hana Muaneni umo lika a ku tu tsile.​—Yoa. 3:16.

¹² Vi tu lilongesaho: Vati tu hasa ku tambuluisa cilemo ca Yehova? (feso 5:1,  2) Mu ku haka seho ku nkala muanetu mu cikungulukilo na ku tambula na mavoko avali nkala “mpanga ua ku zimbala” a hiluka kuli Yehova. (Visamo 119:176) Tue ku muesa ngecize tua lema vamuanetu mu ku va kuasa na mutima uose, cikuma-kuma nga va hita mu visoti. (1 Yoano 3:17) Nga tu muesa cilemo ku vakuetu, tuli na ku ononoka mezi a lisiko a Kilistu.

13-14. (a) Ngue mu ya muesa Yoano 13:34, 35, Yesu ua sikile vandongesi veni ku muesa vika? Omo lia vika lisiko liaco lia pua lia liha? (b) Vati tu hasa ku niunga eli lisiko lia liha?

¹³ Njila ya mu citatu, Yesu ua sikile vandongesi veni va pue na ku muesa cilemo ca ku lihana. (Tandenu Yoano 13:34, 35.) Eli lisiko lia Yesu lia puile lia liha muomu ku lipuisamo ca tondekele ku muesa cilemo mu njila ka va tumbuile mu Masiko a hele Njambi ku vaIsaleli. Mu njila ika? Ku muesa cilemo ku vamuanetu Vakua Kilistu ngue cize ca tu muesele Yesu. Ku puisamo eli lisiko liaco ca tondeka ku muesa cilemo ca ku lihana. *  Tua pande ku lema vamuanetu ku hiana na cilemo ci tue ku livuila etu vavene. Tua pande ku va lema mu njila ya ku linga citava tu lihane mu ku va tsila, ngue mua tu tsililile Yesu.

¹⁴ Vi tu lilongesaho: Vati tu hasa ku niunga eli lisiko lia liha? Ku handeka muvatu, mu ku lihana etu vavene linga tu kuase vamuanetu. Tua pande ku kala na cizango kati lika ca ku va lingila viuma via seho ya kama, ngeci mua ku va tsila, vunoni na ku va lingila tuviuma tua tundende. Ca ku muenako, nga tu lihakela kapandi ka kama ka ku tuala-tuala umo muanetu ua kasinakazi mu ku kunguluka na ku mu hiluisa, ku likela vimo viuma vi tua lema ni vi tua kala na mpoko ya ku linga, mangana kati tu vuise vakuetu ku mutima ku pihia ni ku nona amo matangua ku vipanga vietu linga tu ka kuase vamuanetu va na hiti mu mponde, kaha tuli na ku niunga lisiko lia Kilistu. Ku lingamo ci ka pua naua ku puisa cikungulukilo cihela ca cili ca hasa ku vuila nkala muanetu ku zituka na ku lembama.

15-17. (a) Vati vilinga via Yesu via muesele cifua ca muenenemo vuoloke? (b) Vati tu hasa ku tambuluisa Yesu?

¹⁵ Mu Mbimbiliya lizi “vuoloke” lia lomboloka ku linga vize via handeka Njambi ngueni via cili kaha na ku vi linga ca ku hona kahangu. Omo lia vika tu hasa ku handekela nguetu lisiko lia Kilistu lie ku sambeya vuoloke?

¹⁶ Ha katete, aci singaniekenu vati vilinga via Yesu via muesa ngecize ua puile mukua vuoloke. Mua kele Yesu hano ha mavu, vakuluntu va malombelo a vaYundeya va zindile vaze ka va puile vaYundeya, kaha va sembuluile vakuavo vaYundeya vaze ka va kele na lutsimo na ku sahula vampuevo. Vunoni Yesu ka kele na kahangu kaha ua muesele vuoloke ku vose. Cipue vaze ka va puile vaYundeya nga va tsilielele muli ikeye, ua va tavele ku pua vakua ku mu kava. (Mat. 8:5-10, 13) Ua ambuluilile vantu vose cipue vampite ni vihutu ca ku hona kahangu. (Mat. 11:5; Luka 19:​2, 9) Na limo litangua liahi ua pakesele vampuevo ni ku va sahula. Vunoni, ua muesele kasingimiko na ngozi ku vampuevo vose, cipue vaze va va sembuluile mbunga.​—Luka 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Vi tu lilongesaho: Tu hasa ku tambuluisa Yesu mu ku viana ku muesa kahangu ku vakuetu na ku ambuluila vose ve ku tu halakana, ca ku hona ku tala ku vupite ni vuhutu vuavo ni vene vulombelo vuavo. Vamala Vakua Kilistu ve ku kava lungano lueni mu ku singimika vampuevo. Nga tu linga viuma ngeci muevi, tuli na ku ononoka lisiko lia Kilistu.

18-19. Vika Yesu ua longesele ku tuala ha vuoloke, kaha vika tu lilongesa ha viuma viaco?

¹⁸ Ca mu civali, tu hilulenu via longesele Yesu ku tuala ha vuoloke. Ua longesele vitume vie ku kuasele vandongesi veni va yoye na vakuavo ca ku hona kahangu. Aci singaniekenu ha Citume ca Olu. (Mat. 7:12) Mu ku linga tu vose ka tua tondele ku tu muesa vuhenge. Netu ka tua pandele ku muesa vuhenge ku vakuetu. Nga tu lingamo, navo ka va ka tu lingi vuhenge. Vatico nga kuli umo na tu lingi vuhenge? Yesu ua longesele vandongesi veni va kulahele ngecize Yehova a ka “linguila veni vaze  . .  ve ku mu tambakiana mutana na vutsiki.” (Luka 18:6, 7) Aa mezi a pua cikulaheso: Njambi yetu mukua vuoloke a tantekeya visoti vi tuli na ku lihita navio kuno ku matangua a ku manusuila, kaha a ka sungamesa vuhenge vuose vu ve ku tu linga.​—2 Tes. 1:6.

¹⁹ Vi tu lilongesaho: Nga tu kava vitume via longesele Yesu, tu ka muesa vuoloke ku vakuetu ntsimbu yose. Nga mua hita mu vumo vuhenge muno mu mavu a Satana, kalenu na vusunga ngecize Yehova a ka linga cose mu ku sungamesa vuhenge vuaco.

20-21. (a) Vati vaze va kala na mpoko va pande ku muenamo vakuavo? (b) Vati yala a hasa ku muesa cilemo ca ku lihana kuli mpueyeni, kaha vati cisemi ua yala na pande ku yoya na vana veni?

²⁰ Kuliya na lisiko lia Kilistu, vati vaze va kala na mpoko va pande ku muenamo vakuavo? Mu ku linga cilemo cikeco luvula lua lisiko liaco, vaze va kala na mpoko va na pande ku singimika na ku muesa cilemo kuli vaze va kala muintsi liavo.

²¹ Mu vusoko. Yala na pande ku lema mpueyeni “ngue Kilistu naua mua na leme mbunga yeni [cikungulukilo.]” (Efe. 5:25, 28, 29) Yala na pande ku tambuluisa cilemo ca ku lihana ca muesele Kilistu, mu ku tuameka vize via tondeka kuli mpueyeni na vizango via mpueyeni ku lutue lua vieni. Vamo vamala ce ku va kaluuila ku muesa cilemo, halumo muomu va kolelele ku cisemua ka ca hakele seho ku ku muesa cilemo. Kaha ci hasa ku va puila ca cikalu ku likela vilinga via ku vihia, vunoni va na pande ku lingamo vene, linga vononoke ku lisiko lia Kilistu. Yala ue ku muesa cilemo ca ku lihana, mpueyeni ue ku mu singimika cikuma. Cisemi ua yala ua lema vana veni mu vusunga, ke ku va handeka mua ku vihia ni ku va yandesa. (Efe. 4:31) Vunoni, ue ku muesa cilemo mu njila i lingisa vana veni ku livua ku lembama. Mua vusunga nga cisemi a muesa evi vifua: vana veni ve ku mu lema na ku mu kulahela.

22. Kuliya na 1 Petulu 5:1-3, “vampanga” va pua veya? Kaha vati va pande ku va muenamo?

²² Mu cikungulukilo: Vakuluntu ka va pandele ku suva ngecize “vampanga” ka va puile vavo. (Yoa. 10:16; Tandenu 1 Pet. 5:1-3.) Mezi “vutanga vua Njambi” na mezi “ngue eci ca na zange Njambi” a muesa ngecize vampanga va pua va Yehova. Ua tonda vangamba veni va va muese cilemo na ngozi. (1 Tes. 2:7, 8) Vakuluntu ve ku puisamo cipanga cavo ca vuniungi na cilemo  ve kuya Yehova ku mitima. Kaha naua ve ku va lema na ku va singimika kuli vamuanaye mu cikungulukilo.

23-24. (a) Cipanga cika va kala naco vakuluntu nga umo mpanga na vulumuna? (b) Nga vimpande viaco vi na soloka, vakuluntu ve ku uma mutima ku vika?

²³ Cipanga cika va kala naco vakuluntu nga umo mpanga na vulumuna? Cipanga cavo ca litepa na cize ci va lingile vangazi na vakuluntu ku Isaleli ya laza. Ku ntsimbu ize, Lisiko lia hele vakuluntu mpoko ya ku sompa vimpande viose kati lika via mu lutsilielo. Vunoni Lisiko lia Kilistu lia hana vakuluntu mpoko ya ku sompa vimpande via mu lutsilielo lika. Kaha va tantekeya ngecize vivulumuna vize ka via likuatele na lutsilielo Njambi ua hana mpoko ya ku vi tala kuli vakua vanguvulu. Vakua nguvulu vakevo va kala na mpoko ya ku fuetesa muntu na lingi mulonga ni ku mu tuala mu kamenga.​—Loma 13:1-4.

²⁴ Vati ve ku linga vakuluntu nga umo mpanga na vulumuna? Ve ku pangesa Mbimbiliya mu ku konka cimpande caco na ku hangula vati va linga. Kaha ka ve ku suva ngecize cilemo cikeco luvula lua masiko a Kilistu. Cilemo ce ku lingisa vakuluntu va hilule hali evi: Vika vi tondeka ku vi linga mu ku kuasa nkala muanetu na hiti mu vuhenge? Ku tuala ha muntu na lingi vupi vuaco, cilemo ce ku lingisa vakuluntu ku lihula nguavo: Na muesa ngecize na liveye ni? Vati tu hasa ku mu kuasa a hiluise vusamba vueni na Yehova?

25. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

²⁵ Mua vusunga tua vezika cikuma ku kala muintsi lia lisiko lia Kilistu! Nga nkala muntu ha kati ketu a linga cose mu ku ononoka lisiko liaco, cikungulukilo cika pua cihela ci va ka livuila vose ngecize va kala na seho, va va lema, na ku livua ku lembama. Vutuhu ngoco tuli ku matangua a ku kotokela kaha “vantu va vapi” va li na ku hianesamo honi ku linga vupi. (2 Tim. 3:13) Ngeci mukemuo tua pande ku tualelelaho ku vingila linga kati vi tu sambukile. Vati lukungulukilo lue ku muesa vuoloke vua Njambi nga umo na limono na kanike ku mivila? Cilongesa ci na hatako ca ku vi lombolola.