1-3. (a) Kuliya na Visamo 5:4-6, vati Yehova ue ku ivua ku mutima ku tuala ha vupi? (b) Vika tu hasa ku handekela nguetu ku limona ku mivila na vanike ce ku liluisa na “mezi a lisiko a Kilistu”?

YEHOVA NJAMBI ua zinda vupi vua vifua viose. (Tandenu Visamo 5:4-6.) Mua vusunga ua zinda vakua ku limona na vanike ku mivila, muomu ca pua cilinga ca ku vihia cikuma-kuma ca niengo! Mu ku tambuluisa Yehova, netu Vakaleho va Yehova tua zinda cikuma-kuma cilinga ca ku limona ku mivila na vanike kaha ka tue ku ci tavesa mu cikungulukilo.​—Loma 12:9; VaHe. 12:15, 16.

² Vifua viose via ku pihisa vanike vie ku liluisa cikuma na “mezi a lisiko a Kilistu”! (Ngal. 6:2) Vika tu handekela ngoco? Ngue mu ci na muesele cilongesa ci na hiti, lisiko lia Kilistu, ni nguetu viose via longesele Yesu cipue mu vilinga ni mu mezi viemanene ha cilemo kaha via sambeyele vuoloke. Mu ku linga Vakua Kilistu ve ku kava lisiko liaco, ve ku yoya na vanike mu cifua ci lingisa vanike ku livua ngecize va va lema kaha ve ku va niunga. Vunoni ku limona ku mivila na vanike ca pua cilinga ca ku vihia, ca vuhenge kaha ce ku lingisa kanike a livue ngue na umo ua mu lema ni ue ku mu niunga uahi.

³ Ca vusiua ku handeka ngecize, ku limona ku mivila na vanike ci li na ku lisanduoka mu mavu ose ngue vuvezi, kaha vuvezi vuaco vu na sambukila na kuli vamo Vakua Kilistu va vusunga. Omo lia vika? Muomu “vantu va vapi” va na livuezelela cikuma, kaha vamo vali na ku linga cose va kovele mu lukungulukilo. (2 Tim. 3:13) Cikuavo naua, vamo ve ku litumbula nguavo vakua ku pangela Yehova, va likovelesa mu masungu a mazilo, kaha va heta vene na ha ku limona na vanike ku mivila. Tu talenu omo lia vika  ku limona ku mivila na vanike ca pua vupi vua kama cikuma-kuma. Kaha tu simutuila ha viuma vi ve ku linga vakuluntu nga umo mu cikungulukilo na lingi vupi vua kama, ngeci mua ku limona na kanike ku mivila, na vati visemi va hasa ku niunga vana vavo. *

4-5. Omo lia vika ku limona ku mivila na kanike ca pua ku vulumuina kanike uaco?

⁴ Ku limona ku mivila na vanike ce ku yandesesa vantu kaha ce ku ambata ntsimbu ya kama. Kaha ka ce ku yandesesa lika vanike ve ku hitamo, vunoni na vaze va lema vanike vaco, ngeci mua vavusoko na vamuanetu mu cikungulukilo. Ku limona ku mivila na vanike ca pua vupi vua kama cikuma-kuma.

⁵ Ca pua ku vulumuina kanike. Ku yandesesa vakuetu na ku va vavalesa ca pua vupi. Kaha ngue mu tu ka mona mu cilongesa ci na hatako, evi vikevio vie ku linga mukua ku limona na vanike. Mukua vupi uaco ue ku vulumuna kanike mu vinjila via vikalu cikuma. Vutuhu kanike ua mu tsiliela, vunoni ikeye ue ku mu vulumuna ku cizango na ku mu sila cangasisi, na ku hitisa kanike mu viuma ka pandele ku hita. Mua vusunga, tua pande ku niunga vanike ku vupi vuaco, kaha nkala vanike va hitamo, va tondeka ku va lembezieka na ku va kuasa.​—1 Tes. 5:14.

6-7. Omo lia vika ku limona na vanike ku mivila ca pua ku vulumuina cikungulukilo na nguvulu?

⁶ Ca pua ku vulumuina cikungulukilo. Nga Mukua Kilistu a limona na kanike ku mivila ue ku neha kasahuntu ku cikungulukilo. (Mat. 5:16; 1 Pet. 2:12) Ku lingamo ca pua ku vulumuina makulukazi na makulukazi a vamuanetu ve ku lihakela kapandi ka ku luila “cikumakuma ku-tsiliela” cavo. (Yun. 3) Ka tue ku ecelela vantu vakua ku linga vupi na ku pihisa lizina lia cikungulukilo kaha ka ve ku aluluka, va tualeleleho ku kala mu cikungulukilo.

⁷ Ca pua ku vulumuina nguvulu. Vakua Kilistu va na pande ku ononoka “kuli vakua ku suana.” (Loma 13:1) Tue ku muesa ku ononoka cetu mu ku singimika masiko a mu cifuti ci tua kala. Nga umo muanetu mu cikungulukilo a linga mulonga u tsiha lisiko lia cifuti, ngeci mua ku limona ku mivila na kanike, na vulumuina nguvulu. (Setekesenu na Vilinga 25:8) Vutuhu vakuluntu ka va kele na mpoko ya ku hana kasitiku kuli vakua ku tsiha masiko a cifuti, vunoni ka ve ku ohiela vaze vakua ku a tsiha, ngeci mua ku limona ku mivila na vanike, ku kasitiku ka ye ku hana nguvulu ku muntu na lingi mulonga uaco. (Loma 13:4) Mukua vupi na pande ku tia vize via na kunine.​—Ngal. 6:7.

8. Vati Yehova ue ku muenamo vakua ku vulumuina vakuavo vantu?

⁸ Kaha helu lia viose evi, ca pua ku vulumuna kuli Njambi. (Njeni. 39:9) Nga muntu a linga vupi ku mukuavo muntu, ca pua naua ku vulumuna kuli Yehova. Mu njila ika? Tu talenu cimueso ku Masiko a hele Njambi ku vaIsaleli. Masiko a muesele ngecize ku punda ni ku zangamena muntu ca pua “civulumuna kuli Yehova.” (Levi. 6:2-4) Ngeci mukemuo, nga umo Mukua Kilistu a limona na kanike ku mivila, ali na ku vulumuna kuli Njambi, muomu vutuhu kanike ue ku mu kulahela, ikeye ue ku mu zangamena, kaha kanike ue ku yoya na cangasisi mu muono ueni uose. Mukua Kilistu ue ku linga vupi vuaco ue ku neha kasahuntu ku lizina lia Yehova. Ngeci mukemuo, tua pande ku mona ku limona ku mivila na vanike ku pua vupi vua kama kuli Njambi.

9. Vimpande vika lua tuhula lukungulukilo lua Yehova mu ku hita ca miaka, kaha omo lia vika?

 ⁹ Mu ku hita ca miaka, lukungulukilo lua Yehova lua tuhula mikanda ya yingi ku tuala ha ku limona ku mivila na vanike. Ca ku muenako, mu mikanda ya Vutala vua Kaniungi na Vingilenu! mua tuhuka vimpande via vingi via muesa vati vaze va va pihisa ku mivila, va hasa ku lua na ku vavala ku mutima ci ve ku tundisaho. Vati vakuavo va hasa ku va kuasa na ku va kaniamesa, na vati visemi va hasa ku niunga vana vavo. Kaha vakuluntu mu vikungulukilo va tambula vimamuna via mu Mbimbiliya via lombolola mu vutuntu vi va pande ku linga nga umo na limono na kanike ku mivila. Lukungulukilo luli na ku tualelelaho ku muesa vati vikungulukilo vi hasa ku linga nga vupi vuaco vu na soloka. Omo lia vika? Linga tu kale na vusunga ngecize tuli na ku mona cimpande caco kuliya na lisiko lia Kilistu.

10-12. (a) Vika ve ku vuluka vakuluntu nga va tambula muzimbu nguavo kuli muntu na lingi vupi vua kama? (b) Kuliya na Tiango 5:14, 15 vika vakuluntu va pande ku linga?

¹⁰ Nga vakuluntu vali na ku tala cimpande ca vupi vua kama, ka ve ku suva ngecize lisiko lia Kilistu lia tondeka ku niunga vutanga na cilemo kaha na ku linga vuoloke ku meso a Njambi. Ngeci mukemuo kua kala via vingi vi va pande ku hilula, nga va tambula muzimbu nguavo kuli muntu na lingi vupi vua kama. Cuma ca katete ci ve ku lisosomua naco vakuluntu ca pua ku lela ca lizina lia Njambi. (Levi. 22:31, 32; Mat. 6:9) Kaha ve ku uma naua cikuma mutima ku cihindu ca vamuanaye mu lutsilielo kaha ve ku tonda ku kuasa vose ve ku hita mu vuhenge vua kama.

¹¹ Cikuavo naua, nga mukua vupi uaco ua pua Mukua Kilistu, vakuluntu ve ku linga cose mu ku mu kuasa a hiluise vusamba vueni na Yehova, nga a liveya. (Tandenu Tiango 5:14, 15.) Mukua Kilistu ue ku ecelela masungu a mu vule na ku linga vupi vua kama ali na ku vavala mu lutsilielo. Ku vavala mu lutsilielo, ca lomboloka ngecize kesi naua na vusamba vua cili na Yehova. * Kaha vakuluntu va pua ngue vandotolo va mu lutsilielo. Muomu ve ku kuasa uze “a li na ku vavala [ni nguetu uze na lingi vupi]” a kanguke. Vimamuna via mu Mbimbiliya vi hasa ku mu kuasa ku hiluisa vusamba vueni na Njambi, vunoni evi vi tava lika ku vi linga nga muntu uaco a liveya mu vusunga.​—Vili. 3:19; 2 Kol. 2:5-10.

¹² Mua vusunga, vakuluntu va kala na citeli ca kama cikuma. Cikuavo naua vakuluntu va lema cikungulukilo muomu Njambi ua va hana citeli ca ku niunga vuino vampanga veni na cilemo na vuoloke. (1 Pet. 5:​1-3) Kaha va tonda vamuanaye mu cikungulukilo va lizive ngecize vakuluntu ve ku va niunga. Omo lia vusunga vuaco, nga umo mu cikungulukilo na lingi vupi vua kama ngeci mua vukenia vua ku limona ku muvila na kanike ve ku vi tala vuasi-vuasi. Vati ve ku linga? Tu hilulenu ha vihula vili ku vuputukilo vua vinanga  13,  15, na  17.

13-14. Vuno vakuluntu ve ku hakuila masiko a nguvulu a muesa ngecize vantu va pande ku zimbula nga muntu na lingi via vukenia na kanike ni? Lombololenu.

 ¹³ Vuno vakuluntu va cikungulukilo ve ku ononoka nguvulu ku tuala ha ku zimbula muntu na lingi via mazilo na kanike ku vakua masiko ni? Eyo. Ku vihela ku va tumbika masiko aco, vakuluntu ve ku lihakela kapandi ka ku a singimika, mu ku zimbula vikenia vaco. (Loma 13:1) Omo lia vika? Muomu masiko aco ka e ku liluisa na masiko a Njambi. (Vili. 5:28, 29) Ngeci mukemuo vakuluntu mu ve ku tambula muzimbu ngecize kuli umo na limono ku muvila na kanike, vuasi-vuasi ve ku sana ku mbetele va tantekeye vati va hasa ku kava masiko a ku zimbula cikenia uaco.

¹⁴ Vakuluntu ve ku leka visemi va muana hamo na uose-ouo ali na vukaleho vuaco ngecize citava  va tuale cisoti caco ku vakua masiko. Vati co nga muntu na lingi vukenia vuaco ua kala mu cikungulukilo kaha vimpande viaco vi lisanduoka muimbo? Vuno Mukua Kilistu na zimbula vukenia vuaco na pande ku li ivua mulonga omo lia ku sahuisa lizina lia Njambi ni? Houe. Muomu muntu na lingi vukenia ku kanike ikeye na sahula lizina lia Njambi.

15-16. (a) Kuliya na 1 Timoteo 5:19, omo lia vika kua tondeka vakaleho ambe vavali lika ngano, linga vakuluntu va hase ku tumbika ndzango ya ku sompesa? (b) Vika ve ku linga vakuluntu nga vevua nguavo umo muntu mu cikungulukilo na limono na kanike ku mivila?

 ¹⁵ Ntsimbu kanda vakuluntu va tumbike ndzango ya ku sompesa, omo lia vika kua tondeka vakaleho vavali? Muomu kuliya na Mbimbiliya eyi ikeyo njila ya cili ya ku lingilamo vuoloke. Nga muntu umo va mu vangeya nguavo na lingi vupi vua kama, vunoni kesi na ku litavela, kua pande ku kala vakaleho vavali va hasa ku hana vukaleho ntsimbu kanda va tumbike ndzango ya ku sompa. (Ndeu. 19:15; Mat. 18:16; tandenu 1 Timoteo 5:19.) Vuno eci ca lomboloka ngecize noho ku kale vakaleho vavali amba vuose muntu a zimbule ku vakua masiko a nguvulu ngecize kuli umo na pihisa kanike ni? Kuahi. Eci citume ka ce ku vindika vakuluntu ni uose-ouo ku zimbula mulonga uaco ku vakua masiko.

¹⁶ Nga vakuluntu vevua nguavo umo muntu mu cikungulukilo na limono ku muvila na kanike, ve ku linga cose mu ku kava masiko a cifuti ku tuala ha ku zimbula citanga caco kuli vakua masiko. Mu nima yaco ve ku konka ha cimpande caco va tantekeye vati ci nende, kaha kuliya na vize vi ya handeka Mbimbiliya, ve ku hangula nga ca tondeka ku hitisa muntu uaco mu ndzango ya ku sompesa, ni kuahi. Kaha ve ku hula muntu uaco nga na lingimo mpundu ni kuahi. Nga a viana, vakuluntu ve ku ihula vakaleho. Ambe nga vantu vavali lika ngano, uze u va na vulumuina na umo mukaleho ueka ua mueneko, ni a tantekeya ngecize muntu uaco ue ku limona na vanike, kaha ovu vu na pu vukaleho vua ku puamo vua pande ku lingisa vakuluntu ku pangela muntu uaco ndzango ya ku sompesa. * Nga ka kuesi mukaleho, eci ka ca lombolokele ngecize uze u va na lingi vupi vuaco visaki vieni, houe. Ambe nga ka kuesi vakaleho vavali, vakuluntu va tantekeya ngecize citava muntu uaco na lingi vene vimo via ku vihia cikuma ku mukuavo. Vakuluntu ve ku tualelelaho ku lembezieka na ku kuasa nkala muntu u va linga vupi vuaco. Kaha naua, vakuluntu ve ku lunguka na muntu uaco linga kati a limone na kanike ueka mu cikungulukilo.​—Vili. 20:28.

17-18. Vika ve ku linga vakua ndzango ya ku sompesa? Lombololenu.

 ¹⁷ Cipanga cika va kala naco vakuluntu va ve ku hangula ku kala mu ndzango ya vakua ku sompesa? Lizi “ku sompesa” ka lia lombolokele ngecize vakuluntu vakevo ve ku hangula nga muntu na lingi vupi vuaco na pande ku tambula kasitiku kuli vakua nguvulu ni kuahi. Muomu vakuluntu ka ve ku likovelesa mu via masiko a nguvulu, nga mulonga ua na lingi muntu va u vindika ku masiko a cifuti, ve ku tavesa vakua masiko va tale cimpande caco. (Loma 13:2-4; Tito 3:1) Ku sompesa ci ve ku linga vakuluntu ca pua ku hilula Mbimbiliya va mone nga muntu uaco citava a tualeleho ku kala mu cikungulukilo ni kuahi.

¹⁸ Vakuluntu va ve ku hangula ku kala mu ndzango ya ku sompesa, ve ku tala lika vize via likuata na ku lemesa ca muntu ni nguetu vusamba vueni na Njambi. Na ku tuamenena ca Mbimbiliya, ve ku tala nga uze na lingi vupi vuaco na liveye ni kuahi. Nga ueni ku liveya, ve ku mu tundisa mu cikungulukilo ni nguetu ku mu uisa, kaha na ku linga mutambi uaco mu cikungulukilo. (1 Kol. 5:11-13) Vunoni nga na liveye, citava a tualeleho ku kala mu cikungulukilo. Vutuhu ngoco, vakuluntu ve ku mu leka nguavo a kala  miaka ya yingi ca ku hona ku tambula vipanga via ku lifuila mu cikungulukilo. Kaha vakuluntu va hasa ku lungula visemi kua lika liavo, linga vendese viose vi va linga vana vavo va vandende na muntu uaco. Vunoni nga va lungula visemi, vakuluntu ka ve ku tumbula kanike ni vanike va a limona navo laza muntu uaco.

19-22. Vika va hasa ku linga visemi mu ku niunga vana vavo? (Talenu ha cikupulo ca helu lia Vutala.)

¹⁹ Veya va kala na citeli ca ku niunga vana ku vusonde? Visemi. * Vana venu va pua vuana vua ku lela ni nguetu “vusuana vua kuli Yehova.” (Visa. 127:3) Ngeci mukemuo, Yehova ua mi kundika citeli ca ku niunga vuana vuaco. Vika honi mu hasa ku linga mangana mu niunge vana venu kuli vakua ku tonda ku limona navo ku mivila?

²⁰ Ha katete, tantekeyenu vuino cimpande caco. Lilongesenu cifua ca vantu ve ku limona na vanike, na vati ve ku enda vanike ha vuongo. Kaha zangamenu na vantu ni viose-ovio via soloka ngue via kala na vusonde vuaco. (Visi. 22:3; 24:3) Kaha kati mu suve ngecize cingi va vantu ve ku limona na vanike va pua vaze va tantekeya na ku kulahela kanike, kati va ku mona lelo-lelo.

²¹ Ca mu civali, puenu na ku simutuila na vana venu. (Ndeu. 6:6, 7) Ku puisamo evi, ca tondeka mu pue na ku halakana vuino vana venu. (Tia. 1:19) Kaha tantekeyenu ngecize cingi ca vanike va kala na liova ni ve ku likanuuela ku ambulula muntu na limono navo ku mivila. Muomu ve ku singanieka nguavo nga va ambulula na umo uahi a va tsiliela, ni halumo muntu ua limuene navo ue ku va zuzuisa linga kati va ka ambulule. Nga mu mona ngue kuli vimo via ku vihia vi na solokela muanenu setekenu ku mu konka na civando na ku mu halakana na lukakatela.

²² Ca mu citatu, longesenu vana venu. Puenu na ku va lomboluela via ku limona ku mivila vunoni kuliya na miaka yavo. Va longesenu vi va pande ku handeka ni ku linga nga muntu a va kuata-kuata mu njila ya ku vihia. Pangesenu mizimbu i lua tuhula lukungulukilo lua Yehova ku tuala ha vati mua pande ku niunga vana venu.​—Talenu mu cikasa “ Lilongesenu Enu Vavene na Vana Venu.”

23. Vati tue ku muenamo cimpande ca ku limona na vanike ku mivila, kaha cihula cika tu ka kumbulula mu cilongesa ci na hatako?

²³ Etu Vakaleho va Yehova, tue ku mona cimpande ca ku limona ku mivila na vanike ku pua vupi vua kama cikuma-kuma. Omo lia ku ononoka lisiko lia Kilistu, vikungulukilo vietu viose ka vie ku ohiela muntu na limono ku mivila na kanike ku visoti vie ku iza mu vupi vua na lingi. Vunoni vika tu hasa ku linga mu ku niunga vaze va va mona ku mivila? Cilongesa ci na hatako ci ka kumbulula cihula caco.