1. Vika lie ku tu hana Lizi lia Njambi?

TU HASA ku vula nkala cisoti muomu Yehova ua pua mulongisi uetu ua Kama. (Isaya 30:20, 21) Lizi lieni lie ku tu hana viose vi tua tondeka linga tu pue ‘va mutuntu’ na ku kala na ‘vuino mu ku panga vipanga viose via cili.’ (2 Tim. 3:17) Nga tu niunga vilongesa via mu Mbimbiliya, tue ku pua vakua mana ku hiana vaze ve ku kava “mangana a mavu.”​—1 Kol. 3:19; Visa. 119:97-100.

2. Vika tu hilula mu cilongesa cino?

² Ngue mu tu lilongesa lelo, mangana a mavu eku sambeya vizango via ku ntsitu. Ngeci mukemuo ci hasa ku tu kaluuila ku viana vilinga na visinganieka via vakua mavu. Vunoni Mbimbiliya nguayo: “Zangamenu ku tina umosi a mi nianguila kuti na mana eni a ha mavu, na ku-onga ceni ca cihuolohuohuo, ngue ku vikuizi via vantu.” (Kolo. 2:8) Mu cilongesa cino, tu hilula ha muzimbu ua ku lisanduoka ca vilongesa vivali via ngoco. Mu nkala muzimbu tu ka mona omo lia vika mangana a vakua mavu a pua vusiname na vati mana a Njambi a hiana cikuma-kuma mangana a mavu.

3-4. Ku aluluka cika ku tuala ha cifua ca ku muenamo viuma ca solokele ku Estados Unidos mu miaka 1900 ku tuala 1930?

³ Ku vuputukilo vua miaka 1900, ku Estados Unidos, cifua ci ve ku muenamo vantu via ku limona ku mivila ca alulukile cikuma. Laza vantu vaco va singaniekele nguavo ku limona ku mivila ca pande ku kala lika ha kati ka vantu va liambata, kaha kati via ku handekela ha mbunga. Vunoni vitume viaco viose via papangana kaha vantu va sembulula via ku limona ku mivila.

 ⁴ Miaka ya 1920 ku tuala 1929 va i lukile nguavo Miaka ya ku Zaluka, muomu viuma via vingi via alulukile mu miaka yaco, cikuma-kuma vilinga via vantu. Umo mukua ku tondesesa ngueni: “Kampe mu vikupulo via ku enda, mu vueho, mu miaso, mu mavulu na mu viuma via ku tembesa viose, mua kele via ku limona ku mivila. Mu miaka yaco, vantu va putukile vimo vifua via ku kina vie ku katula masungu, kaha vantu va likelele ku zala na kasingimiko. Cili vene, ngue mu ya polofetele Mbimbiliya, ku matangua a ku manusuila vantu ve ku hianeselemo ku “lema ku viukilila via ha mavu” ni nguetu senga.​—2 Tim. 3:4.

5. Vika via soloka hano ha mavu tunde mu 1960?

⁵ Kaha tunde mu 1960, ku yoya hamo ca ku hona ku liambata, ku limona ku mivila ca vakua vilio vimo na ku tsiha malo, via putukile ku lana. Kaha vifua via vingi via vueho via putukile ku muesa vantu va limona ku mivila. Vika vieza mu viose evi? Umo mukua ku soneka ngueni ku-tsa ca masoko, masoko a cisemi umo lika muomu mukuavo ua tina, ku tenguka mu ku tala via vuntselentsele, na visoti vikuavo, viose via soloka omo lia ku zimangana ca kasingimiko ka va hakele vantu ku via ku limona ku mivila. Kaha cisoti cikuavo cezamo, ca pua ku lana ca mavezi a ku litambuisa mu vupangala, ngeci mua SIDA. Viose evi via muesa ngecize mangana a vakua mavu nkuma a pua vuheve cili vene.​—2 Pet. 2:19.

6. Vati cifua ci ve ku muenamo vakua mavu via ku limona ku mivila ce ku puisamo vutumbe vua Satana?

⁶ Cifua ci ve ku muenamo vakua mavu via ku limona ku mivila ce ku puisamo vutumbe vua Satana. Muomu ua lema ku mona vantu va pangesa mua ku vihia vuana vua ku limona ku mivila vua va hana Njambi na ku popolola seho ya vulo, vuana vukuavo vua tu hana Njambi. (Efe. 2:2) Kaha vupangala na vukoyi ka vie ku vihisa lika vuana vua ku lisemunuina vua tu hana Yehova vunoni vie ku vindika naua vantu ku ka tambula muono ua ya-ye.​—1 Kol. 6:​9, 10.

7-8. Omo lia vika vilongesa via Mbimbiliya ku tuala ha ku limona ku mivila via seho ku hiana via vakua mavu?

⁷ Vantu ve ku kava mangana a vakua mavu ve ku sembulula masiko a Mbimbiliya nguavo a akalu. Vamo vantu vaco ve ku lihula nguavo: “Vika honi Njambi ua tu tangelele na masungu, ku hetako naua a tu vindika ku a puisamo?’ Kaha ve ku linga eci cihula muomu ve ku kava cisinganieka ca ku henga nguavo nga muntu nevu cizango ca ku linga vimo kaha na pande vene ku vi linga. Vunoni kati vikevio vi ya longesa  Mbimbiliya. Mbimbiliya ya longesa ngecize Yehova ua tu muesa kavumbi mu ku tu tanga na vuhasi vua ku pokuesa mivila yetu. (Kolo. 3:5) Cikuavo naua, Yehova ua tu hana vuana vua vulo, muze tu hasa ku puisilamo cizango ca ku limona ku mivila mu njila i ca pande. (1 Kol. 7:8, 9) Ku hitila mu vuana vuaco, va yala na mpuevo va hasa ku limona ku mivila na ndzolela ca ku hona ku liveya na ku lisosomua ci ve ku ivua vakua ku linga vupangala na vukoyi.

⁸ Mu ku litepa na mangana a mavu, Mbimbiliya ye ku longesa cifua ca cili ca ku muenamo via ku limona ku mivila. Ya muesa ngecize ku limona ku mivila ce ku vuisa ndzolela. (Visi. 5:18, 19) Vunoni ya handeka naua nguayo: “Muntu ku muntu [a tantekeye ku pokuesa muvila ueni ivene, NW ] mu ku lela na kasingimiko, Kati na ku-seta ca lisungu, ngue vakua vifuti vaze vantsa ka va tantekeya Njambi.”​—1 Tes. 4:4, 5.

9. (a) Vati vangamba va Njambi va va kaniamesele ku kava mangana a ku hiana a mu Lizi lia Njambi ku vuputukilo vua miaka ya 1900? (b) Cimamuna cika ca mana tua uana ku 1 Yoano 2:15, 16? (c) Ngue mu va vi tandanga ku Loma 1:24-27, vilinga vika tua pande ku viana?

⁹ Ku vuputukilo vua miaka ya 1900, vangamba va Yehova ka va tangukile na vilongesa via ngoco, via vaze “ka vesi na ntsoni va na lihana ku masungu a api.” (Efe. 4:19) Va lingile cose mu ku kakatela ku vitume via Yehova. Vutala vua 15 ya Maio ya 1926 vua handekele nguavuo: “Yala ni mpuevo na pande ku pua ua ku lela mu visinganieka na mu vilinga, cikuma-kuma ku tuala ha vilinga vieni na vakua vilio vieka.” Vutuhu vakua mavu va kele na ku linga via mazilo, vangamba va Yehova va kavele mana a ku hiana a mu Lizi lia Njambi. (Tandenu 1 Yoano 2:15, 16.) Mua vusunga tue ku santsela cikuma omo lia Lizi lia Njambi! Kaha naua tue ku santsela Yehova mu ku tu hana via-ku-lia via mu lutsilielo vize vie ku tu kuasa ku liniunga ku ku sevuisa ca mangana a vakua mavu. *​—Tandenu Loma 1:​24-27.

10-11. Mbimbiliya ya mamuine vika ku tuala ha matangua a ku kotokela?

¹⁰ Mbimbiliya ya mamuine ngecize ku matangua a ku kotokela vantu va ka pua “vakua ku lilema vavene.” (2 Tim. 3:1, 2) Ngeci ka ce ku tu komouesa ku mona ngecize vakua mavu ve ku sambeya vantu va lituameke vavene. Imo Encyclopedia nguayo mu miaka ya 1970 “mavulu a ku likuasa nao mu vulika a putukile ku lana.” Amo mavulu aco, a kele na ku leka “vantu va litantekeye na ku tava vuntu vuavo, kati va alulule vifua viavo na vimo viahi, cipue nga via ku vihia.” Aci halakanenu vi lia handekele limo livulu, ngualio: “Lemenu muntu ua cili cikuma, ua hiana ndzolela, kaha ua fuila ku mu lema. Muntu uaco iya? Yenu vavene.” Livulu liaco lia sambeyele muntu ku muntu “a lilemese ivene, ni nguetu a lihanguile vilinga vieni, na ku litumbikila masiko eni ivene kuliya na mutima ueni.”

¹¹ Evi visinganieka viaco, ngue kuli kumo ku mua vi vuile ni vati? Eyo, ku muzimbu ua Eva, omo Satana ua mu lingisile ku kava visinganieka viaco. Satana ua lekele Eva ngueni a hasa ku “pua ngue Njambi, mu ku tantekeya nevi via viuka nevi vipi.” (Njen. 3:5) Lelo lino, cingi ca vantu va lihaka seho ya kama mu njila ya ku linga, ka ve ku tonda na umo uahi, cipue vene Njambi, a va leke vika via cili na vika via ku vihia. Aa mana aco tuli na ku a muena cikuma ku viuma ngeci mua vulo.

12. Mangana a vakua mavu eku sambeya vantu ku mona vulo mu cifua cika?

¹² Mbimbiliya ya longesa yala na mpuevo va lisingimike umo na mukuavo na ku niunga  vinkuminio viavo via vulo. Ye ku kaniamesa vaze va liambata va likate cikuma mu vulo. Nguayo: “Ngoco vene yala a ka seza ise na naye na ku kakatela mpuevo yeni: kaha va ka pua ntsitu imo lika.” (Njen. 2:24) Vunoni vakua ku kava mangana a vakua mavu, ve ku sambeya vaze va liambata va tuameke vizango viavo. Limo livulu ngualio “ku visemua vimo, vasandungi na ntsombolua va kele na ku likuminia ha litangua lia vulo vuavo, nguavo ‘tu ka yoyela hamo noho ha i ka lengela miono yetu.’ Vunoni ano matangua, mezi aco va na a tepulula ndzili, nguavo ‘tu ka yoyela hamo noho ha ci ka lengela cilemo cetu.’” Evi vifua via ku muenamo vulo, vi na koko ku-tsa ca malo a engi kaha vavengi va tundisaho litima. Mua vusunga, mana a vakua mavu a ku sembulula vulo a pua vusiname vua kama.

13. Tumbulenu vumo vusunga vua lingisa Yehova ku zinda vakua ku lihalesa?

¹³ Mbimbiliya nguayo: “Uose a lihalesa mu mutima ikeye cizila kuli Yehova.” (Visi. 16:5) Vika Yehova ua zindila vakua ku lihalesa? Vumo vusunga vua mu lingisamo vua pua muomu vaze ve ku hianesamo ku lihaka seho na ku lilema vakevo vavene, ve ku pua vakua ku lihalesa ngue Satana. Aci singaniekenu ku lihalesa ca Satana ku ca mu tualele. Ca mu lingisile a sindiye Yesu, uze ua pangesele Njambi mu ku tanga viuma viose, a mu tsikamene na ku mu lemesa! (Mat. 4:8, 9; Kolo. 1:15, 16) Cili vene vaze ve ku hianesamo ku lihaka seho ve ku muesa ha toma ngecize mangana a vakua mavu a pua vusiname kuli Njambi.

14. Vati Loma 12:3 ya tu kuasa ku limona etu vavene mu cifua ca tu pande?

¹⁴ Mbimbiliya ya tu kuasa ku limona etu vavene mu njila ya tu pande. Ya muesa ngecize tua pande ku lilema etu vavene vunoni mu ku puisamo. Yesu ua handekele ngueni: “U ka lema mukuenu ngue ove ivene.” Eci ca muesa ngecize muntu uose na pande ku lilemako ikeye ivene mu ku puisamo. (Mat. 19:19) Vutuhu ngoco Mbimbiliya ka ya longesele ngecize tua pande  ku lihaka helu lia vakuetu. Vunoni nguayo: “Na vimo vintsa ka mu ka linga via ku hangunuka, ni ngue ku lipamba enu vavene, vunoni mu ku konkama umo a yongole mukuavo mukua ku hiana ivene.”​—Filp. 2:3; tandenu Loma 12:3.

15. Vika mua mona via mi lingisa mu tave nguenu nkuma mangana a mu Mbimbiliya a kala na seho?

¹⁵ Lelo lino, cingi ca vantu, cipue vaze va lilongesa ve ku sembulula cifua ci ya lomboluelamo Mbimbiliya via ku lilema etu vavene. Ve ku handeka nguavo ku tuameka vakuetu ku lutue luetu ce ku tu haka mu vusonde, muomu vakuetu va hasa ku putuka ku tu zangamena. Vunoni nga tu hilulaho vuino, vika vie ku iza mu cimbembesi ca ku lituameka etu vavene, ce ku sambeya Satana? Kuliya na vize vi mua monako yenu, vuno vakua ku lituameka vavene va yoya mu ndzolela ni? Va kala na masoko a ndzolela ni? Va kala na vavusamba va vusunga ni? Va likuata vusamba na Njambi ni? Kaha kuliya na vize vi mua limuena, vika vie ku neha ndzolela ya vusunga: ku kava mangana a vakua mavu ni mana a mu Lizi lia Njambi?

16-17. Tua pande ku santsela ku vika, kaha omo lia vika?

¹⁶ Vantu ve ku kava vimamuna via vakuavo vantu, va lifua na muntu ue ku hula njila kuli mukuavo ya na zimbala neni. Ku tuala hali vaze ve ku limona nguavo vakua mana, Yesu ua handekele ngueni: “Va na pu vantuamalutue va ku puputiya. Kaha nga kapuputa a tuamenena kapuputa vose vavali va ka uila mu cina.” (Mat. 15:14) Mua vusunga mangana a vakua mavu a pua vusiname kuli Njambi.

¹⁷ Ntsimbu yose vimamuna via mana via mu Mbimbiliya, “vi silivila ku longesa, ku handekela, ku sungamesa, ku longesa vize via vuviuke.” (2 Tim. 3:16) Cili vene, tua pande ku santsela cikuma ngecize Yehova ku hitila mu lukungulukilo lueni, ue ku tu niunga ku mangana a vakua mavu. (Efe. 4:14) Via-ku-lia via mu lutsilielo vie ku tu hana vie ku tu kuasa ku kakatela ku vitume via mu Lizi lieni. Tua vezika cikuma mu ku tu tuamenena ku Mbimbiliya, muomu vihandeka viayo via vusunga ntsimbu yose, kaha citava ku vi tsiliela na mutima umo.