1. Kuliya na 1 Petulu 3:​8, vika tua lemena ku likata na vantu va haka seho kuli yetu na ku cifua ci tue ku livuilamo?

TUA lema ku likata na vantu va haka seho kuli etu na ku cifua ci tue ku livuilamo. Vaze ve ku seteka ku lihaka mu cihela cetu, linga va nongonone visinganieka vietu na vati tuli na ku livua ku mutima. Ve ku tu lavelela vuino linga va mone vika vi tu tondeka kaha na ku tu kuasa​—halumo oku netu vavene kanda tu va vundilevio. Mua vusunga tua lema vantu “vakua ngozi.” *​—Tandenu 1 Petulu 3:8.

2. Omo lia vika tua tondeka ku lihakela kapandi ka ku muesa seho ku vakuetu?

² Mu ku pua Vakua Kilistu, tu vose tua tonda ku lihaka ku cihela ca vakuetu. Vunoni ku handeka vusunga, ca cikalu ku vi puisamo. Omo lia vika? Ca katete, muomu ka tua tantulukile. (Loma 3:23) Ngeci mukemuo tua pande ku lua na cifua ci tue ku semuka naco ca ku lihaka seho yetu vavene lika. Cikuavo naua, vamo ce ku va kaluuila ku muesa ngozi omo lia cifua ci tua kolelamo ni viuma vi tua lihita navio mu muono. Kasi naua, vukuse vua vantu va tua tunga navo vu hasa ku tu sambukila. Muomu kuno ku matangua a ku kotekela, cingi ca vantu ka ve ku sungula vakuavo, vunoni va pua “vakua ku lilema vavene.” (2 Tim. 3:​1, 2) Vika vi hasa ku tu kuasa ku vula evi vioua linga tu hase ku muesa seho ku cifua ci ve ku livuilamo vakuetu?

3. (a) Vati tu hasa ku lilongesa ku lihaka mu cihela ca vakuetu? (b) Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

³ Tu hasa ku lilongesa ku lihaka mu cihela ca vakuetu mu ku  tambuluisa Yehova Njambi na Muaneni Yesu Kilistu. Yehova ua pua Njambi ua cilemo kaha ikeye ua muesa lungano lua kama ku hiana vose, ku tuala ha ku haka seho ku vakuavo. (1 Yoa. 4:8) Kaha Yesu co ua tambuluisile lungano lua Ise mu vutantuluke. (Yoa. 14:9) Mua kele ha mavu, ua muesele vati vantu va hasa ku muesa ngozi ku vakuavo. Mu cilongesa cino, tu livanga ku lilongesa vati Yehova na Yesu ve ku muesa ngecize va haka seho ku vakuavo. Kaha tu lilongesa vati tu hasa ku tambuluisa malungano avo.

4. Vati Isaya 63:​7-9 ya muesa ngecize Yehova ua haka seho ku cifua ci ve ku livuilamo vangamba veni?

⁴ Mbimbiliya ya longesa ngecize Yehova ua haka seho ku cifua ci ve ku livuilamo vangamba veni. Ca ku muenako, vulukenu vati ua livuile Yehova omo vaIsaleli va kele na ku hita mu visoti. Mbimbiliya nguayo: “Mu kayando kavo kose ikeye ua yandele.” (Tandenu Isaya 63:​7-9.) Mu nima ya ntsimbu, Yehova ua handekele ku hitila muli kapolofeto Zakaliya ngecize nga vantu veni vali na ku va yandesa, ue ku livua ngueni ali na ku yanda. Ngeci ua va lekele ngueni: “Uze a mi saleka livoko na saleka livoko ku mukandi ua liso” liange. (Zak. 2:8) Mua vusunga, eci cimueso ca pangesele Yehova mu ku muesa seho ya haka ku vangamba veni, ce ku tu kuata cikumakuma ku mutima!

5. Hanenu cimueso ca vati ue ku linga Yehova mu ku kuasa vangamba veni nga vali mu lamba.

⁵ Yehova ke ku vuila lika ngozi vangamba veni, vunoni ue ku tonda na vinjila via ku va kuaselamo. Ca ku muenako, omo va Isaleli va kele na ku yandela mu Ingito ku vundungo, Yehova uevuisisile visoti viavo kaha ka va talelele ngoco, ua lingileko mumo. Ua lekele Mosesa ngueni: “Mua vusunga nji na mono kayando ka vantu vange . . . , kaha nji nevu mutambi uavo . . . Muomu nji tantekeya masiua avo.” Kaha ua vuezeleko ngueni: ‘Nji ka suluka mu ku vohiela ku livoko lia vakua Ingito.’ (Ezu. 3:​7, 8) Ngozi ya vuililile vantu veni, ya mu lingisile ku va patula ku vundungo. Kaha mu nima ya miaka ya yingi, tele vaIsaleli va kala honi mu Cifuti ca Cikulaheso, va putukile ku va luisa ku vitozi. Vati ua livuile Yehova? Ua va vuililile ngozi omo lia “mivindzo yavo” i va va kokelele “vaze va va pakesele na ku va yandesa.” Ha ntsimbu eyi naua, ku lihaka mu cihela ca vantu veni ca mu lingisile ku va kuasa. Ngeci ua tumine vangazi va ka vovole ku vitozi vavo.​—Vang. 2:​16, 18.

6. Hanenu cimueso ca vati Yehova ua muesele seho ku visinganieka via umo ngamba yeni vutuhu visinganieka vieni ka via sungamene.

 ⁶ Yehova ua haka seho ku cifua ci ve ku livuilamo vantu veni, ambe nga visinganieka viavo ka via sungamene. Mukemuo mua lingile na ngamba yeni Yona. Yehova ua tumine Yona a ka ambulule muzimbu ua cihiso kuli vakua Ninivayi. Kaha vakua Ninivayi va liveyele ngeci Yehova ua vecelele. Vunoni Yona ka lemene eci cihangula ca Yehova. Ngeci ua “tenukile” muomu vupolofeto vua ambuluile ka vua lipuisilemo. Vunoni Yehova ua muesele lukakatela kuli Yona na ku mu kuasa a sungamese visinganieka vieni. (Yona 3:10–4:11) Mu nima ya ntsimbu, Yona uevuisisile via tondele ku mu longesa Yehova, kaha Yehova ua mu huiminine ku soneka muzimbu uaco linga netu u tu kuase.​—Loma 15:4. *

7. Via lingile Yehova na vangamba veni via tu hana vusunga vuka?

⁷ Via lingile Yehova kuli vaIsaleli via tu hana vusunga ngecize ue ku muesa ngozi ku vangamba veni. A tantekeya ku vavala na lamba i tue ku lihita nayo nkala muntu. Cili vene Yehova a “tantekeya mitima ya vana va vantu.” (2 Miz. 6:30) Ue ku ivuisisa visinganieka vietu via ku lova, a tantekeya ha lengela ngolo yetu na ku ivuisisa naua cifua ci tue ku livuilamo. Cikuavo naua ke ku tavesa va tu “esieke nevi via hiana ngolo” yetu. (1 Kol. 10:13) Mua vusunga aa mezi eku tu kaniamesa!

8-10. Vika via kuasele Yesu ku haka seho ku visoti via vakuavo?

⁸ Mua kele ha mavu, Yesu ua hakele seho ku vakuavo. Citava viuma vitatu via mu lingisile ku muesa seho ku vakuavo. Ca katete, Yesu ua tambuluisile lungano lua Ise mu vutantuluke. Yesu ua lemene vantu ngeci mua Ise Yehova. Vutuhu Yesu ua lema viuma viose via kuasele Ise mu ku tanga, vunoni via lemaho cikuma via pua “vana va vantu.” (Visi. 8:31) Cilemo ca lingisile Yesu ku haka seho ku cifua ci ve ku livuilamo vakuavo.

⁹ Ca mu civali, ngeci mua Yehova, Yesu neni ue ku mona vili mu mitima ya vantu. Ue ku hasa ku mona matumbe na visinganieka via vantu. (Mat. 9:4; Yoa. 13:​10, 11) Ngeci mukemuo omo Yesu ua muene vantu va ku vatuka ku mitima, ngozi ya mu lingisile ku va lembezieka.​—Isaya 61:​1, 2; Luka 4:​17-21.

¹⁰ Ca mu citatu, Yesu neni ua hitile mu vimo visoti vi ve ku lihita navio vantu. Ca ku muenako, Yesu ua kolele ku vusoko vua vuhutu. Mu ku panga na Ise ua ku mu lela Yosefe, Yesu ua lilongesele ku linga vipanga via vikalu. (Mat. 13:55; Mako 6:3) Ci moneka ngue Yosefe ua tsile ntsimbu kanda Yesu a manusule cipanga ca ku ambulula. Nga mukemuo, kaha Yesu neni uevuako laza ku vavala ca ku tsisa kavusoko ua ha hiehi. Cikuavo naua Yesu neni a tantekeya vati ca fua ku yoyela mu vusoko ka vue kuya mu vulombelo vumo lika. (Yoa. 7:5) Evi visoti na vikuavo, via kuasele Yesu ku ivuisisa visoti via vantu nkala na cifua ci ve ku livuilamo.

11. Seho ya hakele Yesu ku vantu ya lisoluele cikuma ha vintsimbu vika? Lombololenu. (Talenu cikupulo ca helu lia Vutala.)

¹¹ Seho ya hakele Yesu ku vantu ya lisoluele ha toma mua kele na ku linga vikomoueso. Yesu ka lingile vikomoueso muomu via tondekele ku vi linga houe. Vunoni “cikeketima” cikeco ca mu lingisile ku linga vikomoueso linga a kuase vaze va kele mu lamba. (Mat. 20:​29-34; Mako 1:​40-42) Ca ku muenako, aci singaniekenu vati ua kele na ku livua Yesu omo ua tundisile umo kasindamatuitui ua yala ha kati ka mbunga linga a ka mu kanguisile kua lika lieni, ni mua sanguile muana umo lika ua umo ntuluue. (Mako 7:​32-35;  Luka 7:​12-15) Yesu ua lihakele mu cihela ca vaze vantu kaha ua tondele ku va kuasa.

12. Vati Yoano 11:​32-35 ya muesa ngecize Yesu ua lihakelele mu cihela ca Maliya na Mata?

¹² Yesu ua lihakele naua mu cihela ca Maliya na Mata. Mu va mu lekele nguavo Lazalu na tsi, Mbimbiliya nguayo “Yesu ua lilile.” (Tandenu Yoano 11:​32-35.) Ka lilile lika omo lia ku zimbalesa kavusamba keni, muomu ua tantekeyele ngecize amba a mu sangula. Vunoni ua lilile muomu uevuisisile ku vavala ci va kele na ku ivua vavusamba veni Maliya na Mata.

13. Vati ku tantekeya ngecize Yesu ue ku lihaka mu cihela ca vantu ce ku tu kaniamesa?

¹³ Tu lilongesa via vingi ku cifua ca kele na ku lihakelamo Yesu mu cihela ca vakuavo. Eyo, ka tua tantulukile ngeci mua Yesu, vunoni tua mu lema cikuma muomu ue ku tuala mana ku vantu. (1 Pet. 1:8) Kaha ce ku tu kaniamesa ku tantekeya ngecize mu ntsimbu ino na pu Muangana ua Vuangana vua Njambi. Vuovuno a ka tundisako lamba yose. Mu ku linga Yesu neni ua puileho laza muntu, ikeye na fuila ku kuasa vantu va tunde mu visoti via va kokela Satana na mavu eni. Mua vusunga, tua vezika mu ku kala na Muangana uze “na muene vieseko viose ngue etu vene.”​—VaHe. 2:​17, 18; 4:​15, 16.

14. Kuliya na Efeso 5:​1, 2, tue ku ivua cizango ca ku linga vika?

¹⁴ Ku hilula ha lungano lua Yehova na Yesu, ce ku tu vuisa cizango ca kama ca ku lihaka mu cihela ca vakuetu nga vali na ku hita mu visoti. (Tandenu Efeso 5:​1, 2.) Vutuhu ka tue ku hasa ku mona vili mu mitima ya vakuetu, vunoni tu hasa ku lihakela kapandi ka ku ivuisisa vati vali na ku livua ku mutima na vize vi va tondeka. (2 Kol. 11:29) Ka tua fuile ngeci mua vakua mavu vaze ‘ve ku tuameka lika vizango viavo vavene,” vunoni etu tue ku linga cose ‘mu ku tuameka vizango via vakuetu.’​—Filp. 2:4.

15. Veya va tondeka cikuma ku lihaka mu cihela ca vakuavo?

¹⁵ Vakuluntu mu cikungulukilo vakevo va tondeka cikuma ku lihaka mu cihela ca vamuanetu. Muomu va tantekeya ngecize tangua va ka litavela kuli Yehova ku tuala ha cifua ci ve ku niungilamo vampanga va va kundika. (VaHe. 13:17) Cikuavo naua linga vakuluntu va hase ku kuasa vuino vamuanaye, va pande ku pua na ku lihaka mu cihela ca vakuavo. Vati va hasa ku lingamo?

16. Vika ue ku linga mukuluntu ue ku lihaka mu cihela ca vampanga, kaha seho ika ya kalaho?

¹⁶ Mukuluntu ue ku lihaka mu cihela ca vakuavo ue ku tonda ntsimbu ya ku sikama na vamuanaye. Kaha ue ku va linga vihula na ku va halakana vuino na lukakatela. Eci ca pua ca seho ya kama, cikuma-kuma nga umo mpanga a tonda ku mu fukuila mutima ueni vunoni kesi na ku uana mezi a cili a ku lombolola mpundu vati ali na ku livua. (Visi. 20:5) Nga umo mukuluntu ua kala na cizango ca ku nona ku ntsimbu yeni linga a kale na vampanga, mua vusunga ce ku kaniamesa vusamba, ku likata na cilemo ha kati keni navo.​—Vilinga 20:37.

17. Cifua cika cingi ca vamuanetu va haka seho cikuma ku vakuluntu mu cikungulukilo? Hanenu cimueso.

¹⁷ Cingi ca vamuanetu mu vikungulukilo ve ku handeka nguavo cifua ci va haka cikuma seho ku vakuluntu, ca pua ku lihaka mu cihela ca vampanga. Omo lia vika? Ndokazi Adelaide ngueni: “Muomu ce ku pua ca casi ku handeka navo, kaha ce ku hana vusunga kuli nkala mpanga ngecize va ka mu ivuisisa nga a va leka visoti vieni.” Kaha ua vuezeleleko naua ngueni: “U hasa ku nongonona ngecize vakuluntu vali na ku lihaka mu cihela cove, ku cifua ci va ku muenamo na ku ku kumbuluilamo omo u handeka navo.” Kaha umo ndolome ue ku vuluka na ndzolela cifua ci va mu kuaselelemo vakuluntu ngueni: “Nja muene masozi yengele-yengele mu meso a umo mukuluntu mu  cikungulukilo, mu nja kele na ku lombolola cisoti cange. Ka nji ka mu suvu na limo litangua liahi.”​—Loma 12:15.

18. Vati tu hasa ku lilongesa ku lihaka mu cihela ca vakuetu?

¹⁸ Vunoni vakuluntu mu cikungulukilo kati vakevo lika va pande ku muesa eci cifua houe. Tu vose tua pande ku muesa eci cifua caco. Mu njila ika? Mu ku seteka ku ivuisisa visoti vi vali na ku lihita navio vavusoko vuetu na vamuanetu mu cikungulukilo. Puenu na ku tuala cikuma mana ku tunkavala, vakua ku vavala, tusinakazi, kaha na vaze va tsisa vavusoko. Va menekenu kaha halakanenu mu va tanga muzimbu. Lingenu cose va mone ngecize muli mpundu na ku ivuisisa visoti viavo. Kaha lihanenu mu ku va kuasa mu njila yose-oyo i mu hasa. Nga tu lingamo, tu ka muesa cilemo cetu ca vusunga mu vilinga.​—1 Yoano 3:18.

19. Omo lia vika tua pande ku pua va ku votsika nga tuli na ku kuasa vakuetu?

¹⁹ Tua pande ku pua va ku votsika nga tuli na ku kuasa vakuetu. Omo lia vika? Muomu vantu ve ku mona visoti mu vinjila via ku liseza-seza. Vamo nga vali mu visoti va lema ku lekako vantu, vakuavo co va lema ku vi holoka. Ngeci mukemuo vutuhu tu tonda ku kuasa, ka tua pandele ku linga vihula vi hasa ku va vuisa ku mutima ku pihia ni ntsoni. (1 Tes. 4:11) Kaha cipue nga va tu ndemuinako visoti viaco, halumo cifua ci vali na ku vi muenamo, kati cikeco ci tuli na ku vi muenamo yetu. Vunoni ka tua pandele ku tuntila ku alulula cifua ci vali na ku vi muenamo vakevo. Vi tua pande ku linga yetu, ku kala na vuasi mu ku halakana na ku livandeka ku ku handeka.​—Mat. 7:1; Tia. 1:19.

20. Vika tu ka lilongesa mu cilongesa ci na hatako?

²⁰ Tu puenu na ku muesa eci cifua ku lihaka mu cihela ca vakuetu kati lika mu cikungulukilo vunoni na mu lihia. Vati honi tu hasa ku muesa cifua caco mu cipanga ca ku puisa vantu vandongesi? Cilongesa ci na hatako ci ka vi lombolola.