MUNTU uose ua tonda vakuavo va mu mone ku pua cihuanga ni nguetu muntu ua cili. Vunoni vucili vua vukalu ku vu muesa mu mavu ano. Cingi ca vantu ‘ka va lemene ngozi.’ (2 Tim. 3:3) Vamo ve ku kava visinganieka viavo via ku tuala ha via cili na via vipi. Ve ku “tumbula via vipi nguavo via viuka, na vize via viuka nguavo via vipi.” (Isaya 5:20) Kaha cifua ci tua kolelamo ci hasa ku tu kaluuisa ku pua vakua vucili, etu naua ka tua tantulukile. Ngeci mukemuo tu hasa ku livua ngue Anne * vutuhu laza ua sua ku pangela Yehova, ua litavele ngueni: “Ce ku nji kaluuila ku limona ngecize nange nji hasa ku pua muntu ua cili.”

Vunoni muzimbu ua cili ou: Tu vose tu hasa ku pua vantu va cili! Muomu cifua caco ca pua muhako ua sipilitu santu ya Njambi, kaha sipilitu yeni ya hiana nkala citanga ca ku tu kokela ni ca mu kati ketu, vize vi hasa ku tu kaluuisa ku pua vakua vucili. Tu ci hilulenu eci cifua na ku lilongesa vati tu hasa ku ci muesa mu vutuntu.

Ku handeka muvatu, vucili vua pua ku honoua vupi ni vuhenge. Mukua vucili ua kala na vilinga via cili na mutima ua cili. Vucili vua muntu vue ku lisolola mue ku kuasa vakuavo. Muomu cifua caco ca tondeka ku ci muesa mu vilinga.

Tue ku mona vantu va lingila vavusoko ni vavusamba vuavo viuma via cili. Vuno vucili vua pande ku lengela hali ava lika ni? Houe. Vutuhu ngoco na umo uahi a hasa ku muesa vucili mu vutantuluke, muomu Mbimbiliya nguayo “ha mavu ka hesi umo mukua ku vuviuke, ue ku panga via ku viuka kaha ke ku linga vupi.” (Ekel. 7:20) Kapostolo Paulu ua litavelele mu vusunga, ngueni: “Nji tantekeya ngecize muli ange ivene, mu vusitu vuange, ka mue ku kala na cuma cimo ca cili.” (Loma 7:18) Ngeci mukemuo, nga tu tonda ku kala na cifua caco tua pande ku lilongesaco ku Ndundzi ya vucili, Yehova Njambi.

Yehova Njambi ikeye ue ku tumbika masiko a vika via cili na vika via vipi. Mbimbiliya ya handeka via Yehova, nguayo: “Yove ua viuka, nove u linga via viuka; Nji longese vitume viove.” (Visa. 119:68) Tu talenu viuma vivali ku tuala ha vucili vua Yehova vi va tumbula mu cinimbu eci.

Yehova ikeye ua cili. Yehova ue ku muesa vucili ntsimbu yose, cifua caco ka citava ku ci sondolola kuli ikeye. Talenu via lekele Mosesa ngueni: “Nji ka lingisa vuviuke vuange vuose ku pita ku meso ange.” Omo vumpahu vua Yehova hamo lika na vucili vueni via hitile ku meso a Mosesa, Mosesa ua vuile aa mezi: “Yehova, Yehova, Njambi mukua cikeketima na mukua kavumbi, a livandeka ku vutenu, ua lana ngozi na vusunga; a niunga ngozi ku makulukazi, a ecela vuhenge na vivulumuna na vipi; kaha na hamo hahi a sompela vulemu mukua mulonga.” (Ezu. 33:19; 34:​6, 7) Mua vusunga, evi vinimbu vi tu muesa ngecize Yehova ue ku muesa vucili vueni mu viuma viose. Kaha vutuhu Yesu ua puile mukua vucili ku hiana vantu vose mua kele ha mavu, vunoni ua handekele ngueni: “Na umo uahi ua viuka, ku vanga umo lika, ikeye Njambi.”​—Luka 18:19.

 Vipanga via Yehova via pua via cili. Tue ku mona vucili mu viose vie ku linga Njambi. Mbimbiliya nguayo: “Yehova a linga ngozi na vose; Na vikeketima vieni vivotsi vi li ku vipanga vieni viose.” (Visa. 145:9) Yehova ue ku muesa vucili vueni ca ku hona kahangu, mu ku hana muono ku vantu na ku va hana viose vize via tondeka linga va tualeleleho ku yoya. (Vili. 14:17) Ue ku muesa naua vucili vueni mu ku tu ecela. Mukua visamo ua sonekele ngueni: “Ove, Sukulu, ua viuka, kaha u li na vuasi mu ku ecela milonga.” (Visa. 86:5) Cili vene tu kalenu na vusunga ngecize “na cimo cahi ca viuka [Yehova] a ka va vianaco vaze venda mu vusunga.”​—Visa. 84:11.

Va tu tanga mu cifua ca Njambi, ngeci mukemuo tua kala na vuhasi vua ku pua vantu va cili na ku linga via cili. (Njen. 1:27) Kaha Lizi lia Njambi lia mamuna vangamba va Njambi nguayo: “Lilongesienu ku linga via cili.” (Isaya 1:17) Vunoni vati tu hasa ku kala neci cifua ca ku tovala ngeci? Tu hilulenu vinjila vitatu.

Ha katete tua pande ku vundila sipilitu santu, ize ye ku kuasa Vakua Kilistu ku pua vakua vucili mu vusunga. (Ngal. 5:22) Cili vene sipilitu santu i hasa ku tu kuasa ku lema vucili na ku zinda vupi. (Loma 12:9) Tuli na vusunga vuaco muomu Mbimbiliya ya muesa nguayo Yehova a hasa ku tu “kolesa mu vipanga viose via ku viuka na mu lizi liose.”​—2 Tes. 2:​16, 17

Ca mu civali tua pande ku tanda Lizi lia Njambi. Omo tu lingamo Yehova a ka tu longesa “njila yose ya viuka” na ku tu kuasa “ku panga vipanga viose via ku viuka.” (Visi. 2:9; 2 Tim. 3:17) Ku tanda Mbimbiliya na ku i hilula ci ka tu kuasa ku sulisa mutima uetu na viuma via cili ku tuala hali Njambi na cizango ceni. Mutima uetu ua pua ngue cisete, kaha mu tue ku tanda na ku hilula Mbimbiliya ci na pu ngue tuli na ku tulikamo viuma via cili, vize vi ka tu kuasa ku lutue.​—Luka 6:45; Efe. 5:9.

Ca mu citatu, tue ku lihakela kapandi ka ku seteka ku tambuluisa “eci ca viuka.” (3 Yoa. 11) Mu Mbimbiliya mua kala malungano a tu hasa ku tambuluisa. Ngue mu tua tantekeya, Yehova na Yesu vakevo malungano a ku tantuluka mu cifua eci. Vunoni kuli vamo vantu va tsimanene omo lia vucili vuavo, ngeci mua Tambita na Mbanambasa. (Vili. 9:36; 11:​22-24) Mu hasa ku hilula mizimbu yavo, mu ku tala viuma vi va lingile mu ku kuasa vakuavo. Omo mu hilula mizimbu yaco, singaniekenu ha vinjila vika vi mu hasa ku kuaselamo vavusoko ni vamuanetu mu cikungulukilo. Kaha kati mu suve ku tala vukuasi vu va tambuile va Tambita na Mbanambasa omo lia ku muesa vucili. Ku hilula mizimbu yaco ci mi kuasa cikuma.

 Tu hasa naua ku hilula ha malungano a cili a vamuanetu ve ku muesa vucili matangua ano. Ca ku muenako, singaniekenu ha vakuluntu mu cikungulukilo na ku fuitangana cavo. Ava vamuanetu va pua ‘vakua ku lema via cili.’ Kaha naua ka citava ku suva vandokazi vaze va pua “valongisi va viuma via ku viuka” ku hitila mu mezi na lungano luavo. (Tito 1:8; 2:3) Umo ndokazi ua lizina Roslyn ngueni: “Umo kavusamba kange ue ku lihakela kapandi ka kama linga a kuase na ku kaniamesa vakuavo mu cikungulukilo. Ue ku singanieka ha visoti viavo kaha vintsimbu via vingi ue ku va hana tuvuana ni ku va kuasa mu vinjila vieka. Mu ku mona cange ua pua muntu ua cili cikuma.”

Yehova ue ku kaniamesa vantu veni va ‘lengeye vize via viuka.’ (Amose 5:14) Ku lingamo ka ci ka tu kuasa lika ku lema vitume vieni, vunoni vika kaniamesa naua cizango cetu ca ku linga via cili.

Ka tua pandele ku singanieka ngecize ku muesa vucili noho ku linga via kama lika houe. Singaniekenu ha cimueso eci: Vakua ku soneka vikupulo ka ve ku kuitaho tinta lumo lika piaa kunahu houe. Vunoni ve ku kuitako tutinta tua tundende tua tundende linga cikupulo ci tuhuke vuino. Na vuno vene, vucili ve ku vu muesa mu tuvilinga tua tundende vintsimbu via vingi.

Mbimbiliya ya tu mamuna ku liviukisila na ku kala na “mutima ua ku panga vipanga viose via viuka.” (2 Tim. 2:21; Tito 3:1) Ku tuala mana ku visoti via vakuetu, ci hasa ku tu kuasa ku uana vinjila via ku lingilamo via cili ku muntu mu “ku mu kolesa.” (Loma 15:2) Tu hasa ku lingamo mu ku hanako vakuetu vize vi tuli navio. (Visi. 3:27) Ca ku muenako, tu hasa ku lania muntu a ka hitiseko vimo mukanua ku ndzivo yetu ni ku ka sikama neni lika. Kaha nga tu nevu nguavo kuli umo ali na ku vavala, tu hasa ku mu sonekela kamukanda, ku yako mu ku mu meneka ni ku mu sana ku telefone. Mua vusunga, tu hasa ku uana vukovelelo vua vuingi vua ku handeka lizi “lize lia cili mu ku kolesa ou na li zela, linga li hane kavumbi kuli ava va li ivua.”​—Efe. 4:29.

Ngeci mua Yehova tue ku tonda ku linga via cili ku vantu vose. Ngeci mukemuo ka tue ku muesa kahangu. Njila ya kama i tu hasa ku lingilamo via cili ku vakuetu ya pua ku va ambuluila muzimbu ua cili ua Vuangana. Ngue mua sikile Yesu, tue ku tonda ku linga via cili, cipue kuli vaze va tu zinda. (Luka 6:27) Ku muesa ngozi ku vantu ka ca puile vuhenge muomu “ka kuesi mezi a lisiko a ku vindika ovio.” (Ngal. 5:​22, 23) Nga tu muesa vilinga via cili cipue nga vali na ku tu yandesa ni tuli mu vieseko, tu hasa ku lingisa vantu veze mu vusunga na ku hana vumpahu kuli Njambi.​—1 Pet. 3:​16, 17.

“Mukua ku viuka a ka kuta hali ivene.” (Visi. 14:14) A ka kuta ni ku tambula vilunguiso vika? Nga tu pua vakua cikeketima na vakuetu, navo va ka tu muesa cikeketima. (Visi. 14:22) Vunoni ambe nga vakuetu ka va lingilemo, ku tualelelaho ku linga via cili ku vakuetu ci hasa ku votsikisa mitima yavo na ku va vuisa cizango ca ku pua vakua cikeketima.​—Loma 12:20.

Ku linga via cili ce ku tu kuasa netu vavene. Cingi ca vamuanetu nguavo evi viaco vie ku va solokela. Halakanenu muzimbu ua Nancy. Ivene ngueni: “Tunde ku vunike vuange nja puile mukua vuhuka, mukua meso-meso ku vamala, kaha mukua kasahuntu. Vunoni mu nja lilongesa vitume via Njambi na ku vi ononoka, nja putukile ku ivua ndzolela. Hano honi nje ku livua vulemu.”

Vunoni vusunga vua kama vua pande ku tu lingisa ku pua vakua vucili vua pua ku vuisa Yehova ndzolela. Ambe nga cingi ca vantu ka ve ku mona vi tue ku linga, Yehova ue ku vi mona. A tantekeya vuino nkala cilinga ni cisinganieka ca cili ci tua kala naco. (Efe. 6:​7, 8) Vati honi ue ku tu lunguisa? “Muntu ua cili a ka uana kavumbi kuli Yehova.” (Visi. 12:2) Ngeci mukemuo tu tualelenuho ku pangela ha cifua ca vucili. Muomu Yehova ua kulahesa “vumpahu na kasingimiko na ciyulo kuli uose mukua ku linga mua cili.”​—Loma 2:10.