Lizi “ame” mu Ngangela lia lomboloka “vi puemo,” ni “vusunga.” Lia tunda ku lizi lia ciHevelu lia lomboloka “mukua lutsilielo” ni “muntu uze citava ku mu kulahela.” Vintsimbu vimo lizi liaco va lipangesele ku via masiko. Nkala muntu mu nima ya ku lisinga vimo, ua kele na ku handeka ngueni “ame” linga a muese vusunga vua mezi eni na ku litavela ngecize viose vi keza mu mezi a na handeka citava vi ka mu solokele ikeye. (Num. 5:22) Ku litavela viuma mu njila eyi, ca vuezele ku cizango ceni ca ku puisamo mezi eni.​—Neh. 5:13.

Cifua ca ku tsimana cikuma ci va pangeselamo lizi “ame” tu ci uana ku Ndeutelonomi kapitulu 27. Mu nima ya ku kovela mu Cifuti ca Cikulaheso, va Isaleli va pandele ku likunguluila ha kati ka Muncinda ua Evale na Muncinda ua Ngelizime linga va halakane ku tanda ca Mezi a Lisiko. Ka va pandele lika ku halakana vunoni va pandele naua ku handeka nguavo va na tava Mezi a Lisiko. Va lingilemo mu ku tava nguavo “Ame!” mu va kele na ku tanda via luvinda lu keza kuli vaze va ka muesa lisino. (Ndeu. 27:​15-26) Aci singaniekenu ngue muli na ku ivua mezi a makulukazi a vamala, vampuevo na vanike va tambakana nguavo ame! (Yeho. 8:​30-35) Mua vusunga ka va suvile na limo litangua liahi mezi a va handekele tangua lize. Kaha cili vene vaze vaIsaleli va puisilemo mezi avo muomu Mbimbiliya nguayo: “Kaha vaIsaleli va pangelele Yehova matangua ose a Yehosua, na matangua ose a vakuluntu vaze va na simbuile ku nima ya Yehosua, vaze va na tantekeyele vipanga viose via Yehova, vi a na pangelele Isaleli.”​—Yeho. 24:31.

Yesu neni ua kele na ku pangesa lizi “ame” linga a muese vusunga vua mezi eni, vunoni ua kele na ku lingamo mu njila ya ku lifuila. Mu njila ika? Ikeye ka pangesele lizi liaco mu ku kumbulula, vunoni ua pangesele “ame” (li va langulula mu Ngangela nguavo “cili”) mu ku putuka vinguli via vusunga via kele  na ku handeka. Vintsimbu vimo lizi liaco ua lihilukilile luvali, ngueni “ame, ame.” (Mat. 5:18; Yoa. 1:51) Mu ku lingamo ua hanene vusunga kuli vakua ku mu halakana ngecize mezi eni a puile vusunga vua mutuntu. Yesu ua handekele na vusunga vuose muomu ikeye ua kele na mpoko ya ku puisamo vikulaheso via Njambi viose.​—2 Kol. 1:20; Ku-So. 3:14.

VaIsaleli va pangesele naua lizi “ame” mu va kele na ku lemesa na ku vundila kuli Yehova. (Neh. 8:6; Visa. 41:13) Mu ku tumbula lizi liaco ku ntsongo ya civundilo, vaze va kele na ku halakana civundilo caco va muesele ngecize va na puisa cize civundilo ngue cavo mpundu. Ngeci mukemuo, vose va kele ha ciuano va kele na mutamba. Eci ca kaniamesele cikuma vusamba vuavo na Yehova. Evi via solokele omo Muangana Ndaviti ua nehele Cikasa ca Yehova ku Yelusalema. Ha litangua liaco Ndaviti ua vundilile na mutima uose kuli Yehova, kaha civundilo caco va ci soneka ngue muaso ku 1 Mizimbu 16:​8-36. Civundilo ceni ca kuatele cikuma ku mitima ya mbunga va keleho, ngeci “vantu vose va handekele nguavo ‘Ame’ kaha va sangazialele Yehova.” Mua vusunga, cikumbululo cavo ca vuezele ku ndzolela ya tangua lize.

Kaha Vakua Kilistu ku sekulu ya ku livanga navo va pangesele lizi “ame” mu ku sangaziala Yehova. Kaha vintsimbu via vingi, vakua ku soneka Mbimbiliya va sonekele lizi liaco mu mikanda yavo. (Loma 1:25; 16:27; 1 Pet. 4:11) Livulu lia ku solola lia muesa ngecize cipue tungelo muilu navo ve ku zumbangeya Yehova nguavo: “Ame; Aleluya [sangalenu Yehova].” (Ku-So. 19:​1, 4) Vakua Kilistu va ku livanga va kele na ku tava lizi “ame” ku ntsongo ya vivundilo vi va kele na ku linga ku viuano. (1 Kol. 14:16) Vunoni lizi liaco ka va kele na ku lihilukila lika omo lia ciizilila houe.

Mu nima ya ku hilula vati lienda lizi “ame” noku ku lia tunda, ca tu lomboloka honi vika ca puila ca seho ku tumbula lizi liaco ku ntsongo ya nkala civundilo. Mu tue ku litumbula ku ntsongo ya civundilo  cetu vavene, tue ku muesa ngecize vize vi tua handeka vikevio mpundu vi tu na tondele ku handeka. Kaha mu tue ku ivua cizango ca ku tava “ame” cipue na lizi lia muintsi-muintsi, ku civundilo ci ve ku linga ha mbunga, tue ku muesa nguetu netu tua tava vize vi va na vundila. Talenu naua vinjila vikuavo via muesa omo lia vika “ame” yetu ya kala na seho.

Tue ku imuka na ku tuala mana ku ku lemesa cetu. Tue ku lemesa Yehova kati lika mu ku tava mezi a ve ku vundila, vunoni na viuma vi tue ku linga nga vali na ku vundila. Ngeci mukemuo, mu ku linga tua tonda “ame” yetu i kale na seho, tue ku lihakela kapandi ka ku muesa kasingimiko na ku tuala mana etu ku civundilo.

Tue ku lipandakana mu ku lemesa. Civundilo ca ha mbunga ce ku tu lingisa ku tuala mana kuli vize vi vali na ku ivua mbunga yose va na likungulula. (Vili. 1:14; 12:5) Kaha ku tavela hamo lika na vamuanetu, ce ku vuezelela ku likata cetu navo. Ambe nga tu tava na lizi lia kama ni tu tavela mu mutima, “ame” yetu ye ku vueza ku cizango ca Yehova ca ku tu lingila vize vi tua mu vundila mu civunga.

Tue ku sangala Yehova. Yehova ue ku mona viose vi tue ku linga mu ku mu lemesa. (Luka 21:​2, 3) Ue ku mona vutumbe vuetu na vize vili mu mutima uetu. Ambe nga tuli na ku kavangeya ciuano ku telefone, tu kalenu na vusunga ngecize “ame’ yetu Yehova ka ye ku mu hita. Yehova ue ku vueza kuli vaze mbunga va na likungulula.

Vutuhu “ame” yetu i hasa ku soloka ngue ka ya kele na seho, vunoni ya kala na seho ya kama-kama. Limo livulu ngualio: “Ku hitila muli aka kalizi kamo lika” vangamba va Njambi ve ku muesa “lukulahelo luavo, ku tava cavo, na lulavelelo lua vusunga luze luli mu mitima yavo.” Ngeci mukemuo, tua vundila nguetu nkala “ame” i tu ka tumbula i kaye Yehova Njambi yetu ku mutima.​—Visa. 19:14.