1-2. (a) Vati ua fuile muono ua Vakua Kilistu va kele mu Yundeya omo kapostolo Paulu ua tumine mukanda? (b) Omo lia vika mukanda uaco ua va kuasele cikuma?

 VAKUA KILISTU vaHevelu vaze va yoyelele mu Yelusalema na mu Yundeya, va hitile mu visoti via vingi munima ya kutsa ca Yesu. Ha ntsimbu yaco mu va tumbikile cikungulukilo ca Vakua Kilistu, va putukile ku va luisa cikuma. (Vili. 8:1) Kaha munima ya miaka 20, va hitile mu ndzala na vuhutu. (Vili. 11:​27-30) Vunoni, mu muaka 61 T.K.N., Vakua Kilistu va kele mu ciyulo mu ntsimbu ya indende. Kaha ha ntsimbu yaco, Yehova ua huiminine kapostolo Paulu a va sonekele mukanda, mu ku va hana vimamuna vi va tondekele mpundu kaha vie ku va kuasele ku liviukisila omo lia visoti vie ku solokele ku lutue.

² Mukanda uaco va u tambuile ha ntsimbu ya cili, muomu ciyulo ci va kele naco ca puile ca kantsimbu lika. Paulu ua va hele vimamuna vie ku va kuasele ku kolesa mu visoti vie ku va solokele ku lutue. Ku kotoka ca Yunda ca handekele Yesu, ca kele na ku suena mu hiehi. (Luka 21:20) Mua vusunga, ambe kapostolo Paulu ni Vakua Kilistu va kele mu Yundeya ka va tantekeyele litangua lia ku kotoka caco. Ngeci mukemuo, va pandele ku pangesa ntsimbu ya saleleko mu ku kaniamesa lutsilielo luavo na ku kolesa.—VaHe. 10:25; 12:​1, 2.

3. Omo lia vika Vakua Kilistu lelo lino va pande ku tuala mana ku mukanda u va sonekelele vaHevelu?

 ³ Netu vuovuno tu ka hita mu lamba ya kama ku hiana i va hitile Vakua Kilistu vaHevelu. (Mat. 24:21; Ku-So. 16:​14, 16) Ngeci mukemuo, tu hilulenu vimo vimamuna via va hele Yehova mu ku va kuasa, kaha netu vene vi tu kuasa.

“TU SUENIENU KU KU-TANTULUKA”

4. Visoti vika va luile navio Vakua Kilistu vaYundeya? (Talenu naua cikupulo.)

⁴ VaYundeya vaze va puile Vakua Kilistu, ca va kaluuilile ku litombuesa ku kualuluka. Muomu vaYundeya va puile vantu va hanguile Yehova. Mu miaka ya yingi, Yelusalema ya puile cihela ca seho ya kama. Kukekuo ku va sikilile vamiangana va puile miluua va Yehova. Kaha vantu va kele na ku lemesa Yehova ku tembele mu Yelusalema. Vose vaYundeya vakua kuononoka, va kele na ku kava masiko a Mosesa ngue mu va va lomboluelele ku vakua ku va tuamenena. Va va hele masiko ku tuala ha via kulia, ku lovoka, na vati va pandele ku yoya na vantu ka va puile vaYundeya. Vunoni mua tsile Yesu, Yehova ka tavelese naua vikombelo via tusitu vi va kele na ku kombeleya ku tembele. (VaHe. 10:​1, 4, 10) Ambe vene Vakua Kilistu va kuhia ngeci mua kapostolo Petulu, navo ca va kaluuilile ku litombuesa ku kualuluka caco. (Vili. 10:​9-14; Ngal. 2:​11-14) Kaha omo lia kualuluka ca viuma vi va tsilielele, Vakua Kilistu va va luisile ku vakuluntu va malombelo a vaYundeya.

5. Vakua Kilistu va pandele ku liniunga ku vika?

⁵ Vakua Kilistu vaYundeya va va luisile ku vivunga vivali. Vakuluntu va malombelo a vaYundeya, va muene Vakua Kilistu vaYundeya kupua vakua kualulukila vusunga. Cikuavo naua, vamo mu cikungulukilo va kele na ku kakateya vakua ku kava Kilistu va tualeleho ku kava Masiko a Mosesa. Halumo va lingilemo linga kati va va luise. (Ngal. 6:12) Vika vie ku kuasele Vakua Kilistu ku kakatela ku vusunga?

6. Paulu ua mamuine vamuanaye va linge vika? (VaHevelu 5:14–6:1)

 ⁶ Paulu ua tumine mukanda ku vamuanaye vaHevelu mu ku va kaniamesa va lilongese Lizi lia Njambi na ku hilula. (Tandenu VaHevelu 5:14–6:1.) Ua tumbuile Visoneka via ciHevelu na ku lombolola omo lia vika cifua ci va lemeselelemo Yehova Vakua Kilistu, ca hianene cifua ca vaYundeya. a Paulu ua mamuine vamuanaye va tantekeye vuino vusunga vua mu Visoneka linga va hase ku nongonona vilongesa via makuli na ku vi viana.

7. Visoti vika tue kulua navio lelo lino?

⁷ Ngeci mua Vakua Kilistu vaHevelu, netu lelo lino tue ku pinda na vantu ve ku sanduola mizimbu ya makuli ku tuala ha masiko a Yehova. Vakua ku tu luisa ve ku handeka nguavo, Vakaleho va Yehova ka va puile vantu va cili muomu ve kuononoka masiko a Yehova ku tuala ha ku limona ku muvila. Cifua ci ve ku singaniekelamo vantu cili na ku liluisa cikuma na cifua ce ku singaniekelamo Yehova. (Visi. 17:15) Ngeci mukemuo, tua pande ku lihakela kapandi ka ku nongonona visinganieka viaco na ku vi viana linga vakua ku tu luisa kati va tu hungumune.—VaHe. 13:9.

8. Vika vi ka tu kuasa ku tualelelaho ku kola mu lutsilielo?

⁸ Tua pande kuononoka cimamuna ca hele Paulu ku Vakua Kilistu vaHevelu ca ku tualelelaho ku kola mu lutsilielo. Eci ca lomboloka ngecize, tua pande ku lilongesa Mbimbiliya na civando linga tu hase ku tantekeya vuino Yehova na cifua ce ku singaniekelamo. Kaha tua pande ku tualelelaho ku lingamo ambe munima ya ku lihana na ku tu mbatiza. Ambe nga tuli miaka ya yingi mu vusunga, tu vose tua pande ku tanda Lizi lia Njambi tangua na tangua na ku lilongesa kusua kumo. (Visa. 1:2) Nga tupua na ku lilongesa mu vulika, Mbimbiliya i ka tu kuasa ku kaniamesa lutsilielo luetu. Vikevio via tsindikile Paulu mu mukanda ua sonekelele Vakua Kilistu vaHevelu.—VaHe. 11:​1, 6.

‘TU TSILIELENU MU KUOHIELA MIONO YETU’

9. Omo lia vika Vakua Kilistu va pandele ku kala na lutsilielo lua ku kaniama?

⁹ Vakua Kilistu vaHevelu va pandele ku kala na lutsilielo lua ku kaniama linga va hase kuovoka ku lamba ye kuizile mu Yundeya. (VaHe. 10:​37-39) Yesu ua lekele vakua ku mu kava nguendi, va pandele ku tinina ku mincinda mu ve ku muene masualale va na zingilika Yelusalema. Vakua Kilistu vose va pandele kuononoka cimamuna caco, cipue vaze va yoyelele mu Yelusalema ni vene vaze va yoyelele mu Yundeya. (Luka 21:​20-24) Ku laza, vantu va kele na ku tinina mu vimbonge via kele na vivumbe, ngeci mua Yelusalema linga va hese kuovoka. Vunoni cimamuna ca Yesu ca ku tinina ku mincinda ku tuvakana ku kala mu mbonge ya Yelusalema, ca solokele ngue kati ca cili. Ngeci mukemuo, Vakua Kilistu va pandele ku kala na lutsilielo lua ku kaniama linga va hase kuononoka cimamuna caco.

10. Ku kala na lutsilielo lua ku kaniama ce ku kuasele Vakua Kilistu ku linga vika? (VaHevelu 13:17)

¹⁰ Vakua Kilistu vaHevelu va pandele naua ku kulahela kuli vaze va kele na ku pangesa Yesu mu ku tuamenena cikungulukilo. Vakua ku tuamenena halumo va hele vimo vimamuna ku vose mu cikungulukilo ku tuala ha ku tina na vati ve ku lingilemo. (Tandenu VaHevelu 13:17.) Kapostolo Paulu ua mamuine vamuanaye ‘vononoke’ vakua ku va tuamenena.  Mezi endi ka a lombolokele ngecize, ve kuononokele vakuluntu muomu va pandele ku lingamo, vunoni muomu va va kulahelele. Ngeci mukemuo, Vakua Kilistu vaHevelu, va pandele ku kulahela vakua ku va tuamenena ntsimbu kanda lamba i putuke. Kuononoka vakuluntu nga viuma vili na kuenda vuino, ce ku kuasele Vakua Kilistu va lingemo na mu ntsimbu ya ikalu.

11. Omo lia vika Vakua Kilistu lelo lino va pande ku kala na lutsilielo lua ku kaniama?

¹¹ Ngeci mua Vakua Kilistu vaHevelu va sonekelele Paulu, netu vene tua tondeka lutsilielo. Muomu matangua ano, vantu vavengi ve ku sembulula nguavo ku kotoka ca mavu ka cesi mu hiehi. Cikuavo naua, ve ku tu sembulula muomu tua tsiliela nguetu ku kotoka cili mu hiehi. (2 Pet. 3:​3, 4) Vutuhu Mbimbiliya ya handeka imo mizimbu ku tuala ha viuma vi ka soloka mu lamba ya kama, vunoni cingi ca mizimbu ikuavo ka tu i tantekeya. Ngeci mukemuo, tua pande ku tsiliela nguetu ku kotoka ca mavu ci keza ha ntsimbu ya hangula Yehova, kaha mu ntsimbu yaco a ka tu niunga.—Hav. 2:3.

12. Vika vi ka tu kuasa kuovoka mu lamba ya kama?

¹² Tua pande naua ku kaniamesa lutsilielo luetu na ku kala na vusunga nguetu, lelo lino Yehova ali na ku pangesa “mukuamanda” mu ku tu tuamenena. (Mat. 24:45) Mu i ka putuka lamba ya kama, tu ka tambula vimamuna vi kovola miono yetu. Vakua Kilistu vaHevelu navo va tambuile vimamuna omo vakua Loma va zingilikile Yelusalema. Ino ikeyo ntsimbu ya ku kaniamesa lukulahelo luetu muli vamuanetu vali na ku tuamenena lukungulukilo lua Yehova. Muomu nga ka tu va kulahela na kuononoka vimamuna viavo mu ntsimbu ino, ci kapua ca cikalu ku vononoka mu lamba ya kama.

13. Omo lia vika cimamuna ca ku VaHevelu 13:5 capua ca seho?

¹³ Vakua Kilistu vaHevelu mu va kele na ku vandamena citantekeyeso linga va hase ku tina, va pandele kuasiuisa miono yavo mu ku viana “cilemo ca zimbongo” na ku tuala mana ku ku pangela Yehova. (Tandenu VaHevelu 13:5.) Kaha vamo ha kati kavo va hitile mu ndzala na vuhutu. (VaHe. 10:​32-34) Vutuhu va hasele ku kolesa mu visoti viaco omo lia muzimbu ua cili, vunoni vamo va putukile ku tuala mana ku ku tonda vimbongo via vingi mu ku seteka ku liohiela ku vusonde na vuhutu. Vunoni vimbongo ka vie ku hasele kuovola miono yavo mu ve ku nongosele Yelusalema. (Tia. 5:3) Mua vusunga, vose va lemene vupite ce ku va kaluuilile ku tina na ku seza vindzivo hamo lika na vupite vuavo.

14. Vati lutsilielo lua ku kaniama lu hasa ku kuata ku vihangula vietu ku tuala ha vupite?

¹⁴ Nga tua tsiliela mpundu nguetu Yehova vuovuno a nongesa ano mavu, ka tu ka singanieka nguetu ku kala na vimbongo via vingi ca kala na seho. Mu ntsimbu ya lamba ya kama, Mbimbiliya nguayo: Vantu “va ka mbila palata yavo mu matapalo” muomu va ka nongonona nguavo “palata yavo na olu yavo ka vi ka hasa ku vovola ku litangua lia vutenu vua Yehova.” (Ezek. 7:19) Mu cihela ca ku tonda vimbongo via vingi, tua pande ku linga vihangula vi ka tu kuasa kuasiuisa miono yetu na ku tuala mana ku ku pangela Yehova. Eci cambatesela kumo na ku hona ku likovelesa mu makongo, ni ku pihisa ntsimbu ya yingi mu ku niunga vupite. Cikuavo naua, tua pande ku zangama linga kati tu likuatelele ku vupite na ku vu mona ngue vua seho ya kama mu muono uetu. (Mat. 6:​19, 24) Omo ku kotoka ca mavu ciya na ku suena mu hiehi, ci ka tondeka ku linga cihangula nga tu kulahela muli Yehova ni mu vupite vuetu.

 ‘MUA PANDE KU KOLESA’

15. Omo lia vika Vakua Kilistu vaHevelu va pandele ku kolesa?

¹⁵ Vakua Kilistu vaHevelu va kele mu Yundeya va pandele ku kolesa mu ku pangela Yehova muomu ve ku hitile mu visoti ku lutue. (VaHe. 10:36) Vutuhu vamo va va luisile cikuma, vunoni vavengi va tavele vusunga mu ntsimbu ya ciyulo. Kaha vutuhu va hasele ku kolesa mu vieseko viesekele lutsilielo luavo, vunoni Paulu ua va mamuine nguendi va pandele ku liviukisila ku ku luisa na ku tualelelaho kuononoka na ha kutsa, ngue mua lingile Yesu. (VaHe. 12:4) VaYundeya vavengi va nienguele cikuma muomu vantu vavengi va kele na ku tava vusunga. Imo miaka ku nima, cimo civunga ca tondele ku tsiha Paulu mua kele na kuambuluila mu Yelusalema. VaYundeya va kupua 40 “va lizitikile na cisingo, nguavo ka va ka lia cipue ku nua ku vanga va na tsihi Paulu.” (Vili. 22:22; 23:​12-14) Vakua Kilistu vutuhu va va zindile na ku va luisa, vunoni va pandele ku tualelelaho ku lemesa, kuambulula muzimbu ua cili, na ku kaniamesa lutsilielo luavo.

16. Vati mukanda ua vaHevelu u hasa ku tu kuasa ku mona ku luisa mu njila ya cili? (VaHevelu 12:7)

¹⁶ Vika vie ku kuasele Vakua Kilistu vaHevelu va kolese mu visoti? Paulu ua tondele ku kuasa Vakua Kilistu va mone vivezikiso vie kuizamo omo lia ku kolesa. Ngeci ua lomboluele nguendi, Njambi a hasa ku tavesa va hite mu vieseko linga vapue va ku kaniama. (Tandenu VaHevelu 12:7.) Kaha vieseko viaco vie ku va kuasele va kale na vifua vie kuya Yehova ku mutima. Omo lia ku tuala mana ku vivezikiso vie kuiza omo lia visoti, ce ku kuasele Vakua Kilistu vaHevelu va kolese.—VaHe. 12:11.

17. Vika ua tantekeyele Paulu ku tuala ha ku kolesa mu visoti?

¹⁷ Paulu ua kaniamesele Vakua Kilistu vaHevelu va pue va ku simpa na ku tualelelaho ku kolesa mu visoti. Kapostolo Paulu ua hanene  vimamuna ku tuala ha vati ve ku hasele ku kolesa mu visoti. Muomu ntsimbu kanda apue Mukua Kilistu, ua kele na ku luisa Vakua Kilistu, ngeci ua tantekeyele vati va kele na ku yanda. Cikuavo naua, ua tantekeyele vati a hasa ku kolesa mu visoti. Muomu ua hitile mu visoti via vingi munima ya kupua Mukua Kilistu. (2 Kol. 11:​23-25) Paulu ua tantekeyele vuino vika via tondeka linga muntu a kolese. Ngeci mukemuo, ua mamuine Vakua Kilistu nguendi linga va hase ku kolesa mu visoti, va pandele ku tsiliela muli Yehova kati ku litsiliela vavene. Ngeci Paulu na ku simpa cose ua hasele ku handeka nguendi: “[Yehova] ikeye mukuasi uange; ka nji kevua vuoma.”—VaHe. 13:6.

18. Tu hasa ku kolesa mu ku tu luisa nga tu tantekeya vika?

¹⁸ Cingi ca vamuanetu lelo lino vali na ku va luisa. Kaha tu hasa ku kuasa vamuanetu vaco mu ku va kundika mu vivundilo vietu, na ku va hana vukuasi vu tondeka. (VaHe. 10:33) Mbimbiliya ya muesa ha toma nguayo: “vose va hianga ku linga via ku lemesa Njambi muli Kilistu Yesu va ka mona lamba.” (2 Tim. 3:12) Ngeci mukemuo, tu vose tua pande ku liviukisila, muomu tu ka hita mu ntsimbu ya ikalu. Ku tualelelaho ku kulahela muli Yehova, na ku tantekeya ngecize a ka tualelelaho ku tu kuasa mu visoti viose-ovio vi ka tu solokela, ci hasa ku tu kuasa ku kolesa. Kaha ha ntsimbu ya hangula ivene Yehova, a kohiela vangamba veni va kuononoka.—2 Tes. 1:​7, 8.

19. Vika tu hasa ku linga mu ku liviukisila lamba ya kama? (Talenu naua cikupulo.)

¹⁹ Mua vusunga, mukanda ua Paulu ku vaHevelu ua kuasele Vakua Kilistu va ku sekulu ya ku livanga va liviukisile omo lia visoti vi ve ku hitile. Paulu ua mamuine vamuanaye va lilongese vuino Lizi lia Njambi na ku livuisisa mua cili. Ku lingamo, ce ku va kuasele ku nongonona vilongesa vize vie ku zeyesele lutsilielo luavo na ku vi viana. Ua va mamuine va kaniamese lutsilielo luavo linga vononoke vuasi-vuasi vimamuna via Yesu na vamuanaye va kele na ku tuamenena cikungulukilo. Paulu ua kuasele vamuanaye va kolese mu visoti na ku vi mona mu njila ya cili, mu kupua vukovelelo vua ku va longesa kuli Iseavo ua cilemo. Kaha netu vene tua pande kuononoka cimamuna caco. Nga tu lingamo, tu ka hasa ku kolesa na ku ntsongo.—VaHe. 3:14.