ENOKE ua yoyele miaka ya yingi. Ci hasa ku tu kaluuila ku ivuisisa, vunoni yala uaco ua yoyele noho ua puisile miaka 365. Vulahe vua muono ueni ku vu setekesa ku ku yoya ca ntsimbu ino, vu heta ku mazimo a uana a ku isuala cikuma! Vutuhu ngoco ikeye ka kulupile. Miaka 5.000 ya ku nima, vantu va yoyele miaka ya yingi ku hiana lelo lino. Mua semukile Enoke, Andama, yala ua katete, tele na yoya miaka i tuvakana 600, kaha Andama ua yoyele naua miaka 300! Vamo vatekulu va Andama va yoyele miaka ya yingi ku hiana ikeye. Ngeci Enoke mua kele na miaka 365, tele a ci li mukuendze ua ci lisupile na miaka ya yingi. Vunoni ka yoyele miaka yaco.

Enoke ua kele mu vusonde. Singaniekenu Enoke a li na ku tina a tonda kua ku vanda vantu va li na vutenu vueni muomu va mu vuile a ambulula muzimbu ua Njambi. Vihanga viavo via pihilile cikuma. Muomu va mu zindile. Va mu zindilile kumo na Njambi yeni kaha ka va tondele muzimbu ua kele na ku ambulula. Mu ku linga ka va uanene mua ku tsihila Njambi ya Enoke, Yehova, ngeci va tondele ku tsiha muntu ueni! Halumo Enoke uomine mutima nga tangua a ka mona naua vusoko vueni. Vuno ua singaniekele hali mpueyeni na vana veni va vampuevo ni muneni Metusela ni mutekulieni Lameke? (Njenisisi 5:21,23,25) Vuno ka ka yoyo naua?

Mbimbiliya ka ya handekele cikuma via Enoke. Va mu tumbula lika ku mikanda itatu ya mu Mbimbiliya mu vuihi. (Njenisisi 5:21-24; VaHevelu 11:5; Yunda 14, 15) Vutuhu vinimbu via vindende lika via handeka hali ikeye, eyi mizimbu i va soneka ye ku tua cimo ceke ci tu kuasa ku tantekaya ou yala ua lutsilielo lua kama. Nenu mua pua mutue ua ndzivo ni? Mua hitaho laza mu visoti omo lia ku hakuila vuviuke ni? Nga cili, kaha mu hasa ku lilongesa via vingi ku lutsilielo lua Enoke.

Mua semukile Enoke vupi tele vua lilanesa ha mavu. Tunde hali Andama na ha ku semuka ca Enoke mua hitile mazimo 7. Mua vusunga vantu tele va ci li mu hiehi na muvila ua ku tantuluka uva kele nao laza Andama na Eva. Ngeci vantu kasi va yoyele miaka ya yingi. Vunoni vilinga via mazilo na ku lemesa ca makuli tele via lana. Ku litsihanga ca lanene. Vukenia vuaco vua putukile mu lizimo lia mu civali, omo Kaini ua tsihile ntsongo yeni Avele. Kua kele naua umo ua semukile mu cikota ca Kaini ua lihalesele omo lia ku pua cikenia na ku lingula ku hiana Kaini! Kaha mu lizimo lia mu citatu, kua livuezele naua vupi vukuavo. Vantu va putukile ku tumbula lizina lia Yehova vunoni kati na vutumbe vua ku mu lemesa. Ci moneka ngecize va kele na ku pangesa lizina lia Njambi lia ku lela, mua kasahuntu.​—Njenisisi 4:8, 23-26.

Ku ntsimbu ya Enoke ku lemesa ca makuli ca tsimanene kaha tele ci li ha ntuitui. Omo Enoke ua kolele ua pandele ku lihanguila. Vuno neni a likovelesa mu vilinga viaco? Ni ua lihakeleko ku tonda Njambi ua vusunga Yehova, ua tangele melu na mavu? Ci tava ua komokele cikuma mua vuile via kutsa ca Avele, yala u va tsihile omo lia ku lemesa Yehova mu njila ya tonda. Enoke neni ua hanguile ku lemesa Njambi. Njenisisi 5:22 nguayo: “Enoke uendele hamo na Njambi.” Aa mezi a tepesa Enoke ha kati ka vose vakua  mavu ku ntsimbu ize, ikeye ua puile mukua Njambi. Ikeye yala ua katete i va tumbula mu cifua eci mu Mbimbiliya.

Eci cinimbu ca mu Mbimbiliya ca handeka naua nguaco, Enoke ua tualeleleho ku enda na Yehova mu nima ya ku semuka ca muneni Metusela. Tu hasa ku singanieka Enoke na pu mutue ua ndzivo tele a lingila ku puisa miaka 65. Ua kele na mpueyeni, vutuhu ka va mu tumbuile mu Mbimbiliya kaha ua kele na “vana va vamala nava va vampuevo” ka tu tantekeya vangahi. Nga cisemi ua yala a likuata vusumba na Njambi oku a lela vana, mua vusunga na pande ku va niunga mu njila ya lema Njambi. Enoke ua tantekeyele ngecize Njambi ua tondele a kale lika na mpuevo umo. (Njenisisi 2:24) Mua vusunga ua lihakeleleko ku longesa vana veni via Yehova Njambi. Vika viezilemo?

Mbimbiliya ka ya hanene mizimbu ya yingi ha cimpande eci. Ka ya handekele na vimo viahi ha lutsilielo lua Enoke muana Metusela, ua yoyele miaka ya yingi cikuma ngue mu ya muesa Mbimbiliya, kaha ua yoyele na ku Livazi lia kama. Vunoni Metusela ua semene muana ua lizina Lameke. Lameke ua yoyele mu ntsimbu imo na kukueni Enoke miaka i tuvakana cihita. Kaha Lameke neni ua muesele lutsilielo lua kama. Yehova ua huiminine Lameke ku tumbula vupolofeto vua ku semuka ca muneni Noa, kaha vupolofeto vuaco vua lipuisilemo mu nima ya Livazi. Noa neni ua puile ngue kukuluila yeni Enoke, muomu uendele na Njambi kaha va mu tepesele ku vakua vupi. Vutuhu Noa ka tantekeyele Enoke. Kasi Enoke ua mu silile lungano lua cili. Ci tava Noa ua lilongesele via Enoke kuli Ise Lameke, ni kuli kukueni Metusela ni halumo kuli Yalende, ise ya Enoke, ua tsile tele Noa a li na miaka 366.​—Njenisisi 5:25-29; 6:9; 9:1.

Aci singaniekenu ha ku litepa ca kele ha kati ka Enoke na Andama. Andama vutuhu ua puile ua ku tantuluka ua vulumuine kuli Yehova kaha ua tambuisa vana veni lisino na tuyando. Enoke co, vutuhu ka puile ua ku tantuluka kasi ua likuatele vusamba na Njambi kaha ua sililile vana veni vusuana vua lutsilielo. Andama mua tsile Enoke tele a li na miaka 308. Vuno Andama kavikoka mua tsile va liniengeleye ni? Ka tu tantekeya. Vunoni muose omuo mu via fuile, “Enoke uendele hamo na Njambi.”​—Njenisisi 5:24.

Nga nenu mua pua mutue ua ndzivo, mu hasa ku lilongesa vimo ha lutsilielo lua Enoke. ca pua ca seho ku niunga vusoko vuenu ku muvila, vunoni ca hiana seho ku va longesa na ku tuamena ku via Njambi. (1 Timoteo 5:8) Mu ka hasa lika ku lingamo ku hitila mu vihandeka na vilinga vienu. Nga mu hangula ku enda na Njambi ngue mua lingile Enoke, mu ka tavesa Njambi a mi tuamenene mu muono uenu, kaha mu ka sila vana venu vusuana vua cili. Lungano lu va ka hasa ku temunuina.

Mua vusunga, Enoke ua livuile vulika ha kati ka vantu va ku hona lutsilielo ha mavu. Vuno Njambi yeni Yehova ua mu tantekeyele ni? Ua mu muene. Kaha lia hetele litangua omo Yehova ua handekele na ngamba yeni ua vuoloke. Njambi ua lekele Enoke umo muzimbu ua pandele ku ambuluila vantu va ku matangua aze. Ikeye ua puisile Enoke kapolofeto, muzimbu ueni ukeuo ua katete ua soloka mu Mbimbiliya. Tu li na vusunga vuaco muomu Yunda,  muanaye ya Yesu ua ha mavu, va mu huiminine ku soneka mezi a Enoke a vupolofeto mu nima ya vihita via miaka via hitilemo. *

Vupolofeto vuka Enoke ua zimbuile? Ua zimbuile ngueni: “Talenu, Muangana [Yehova] neza na makulukazi a engi a veni vakua ku lela, mu ku sompesa vose na ku hisa vose va sahula Njambi omo vilinga viavo viose via ku sahula, vize vi va lingile na ku sahula Njambi, omo viuma viose via vikalu vakua kasahuntu va vi handeka mu ku amba Njmbi.” (Yunda 14, 15) Nga mu tala vuino ha mezi a handekele Enoke a muesa ngue via hitile laza, ngue Njambi na puisilemo vupolofeto vuaco. Cingi ca vupolofeto vua hateleko va vu sonekele mu cifua cimo. Omo lia vika? Muomu kapolofeto ue ku handeka cuma ci ka lipuisamo mpundu, ngeci ue ku soneka mu cifua ci muesa ngue via lipuisamo laza!​—Isaya 46:10.

Vati ca fuile kuli Enoke ku leka uze muzimbu ku vantu, halumo mu ku u ambuluila ku vose va pandele ku u halakana? Aci singaniekenu ha ntsindo ya muzimbu ua handekele, ua tumbuile lu uana lizi ku “sahula” mu ku soluela vantu, vilinga viavo, na cifua ci va kele na ku muenamo vilinga viavo. Ovu vupolofeto vuaco vua mamuine vantu va yoyele ku ntsimbu ize tunde ha ku tuhuka mu Endene, kaha vupi vuavo vua kele na ku livuezelela ntsimbu yose. Mavu a ku ntsimbu ize a lavelele ku nonga cao omo Yehova ue ku izile na “veni va ku lela”, ni nguetu, civunga ca tungelo va ngolo va muilu, linga va ku a nongese. Enoke ua ambuluile ou muzimbu uaco lika lieni ca ku hona vuoma! Halumo Lameke ku vunike ua komokele ku simpa ca kukueni mua kele na ku ambulula. Nga cili, kaha tua tantekeya omo lia vika.

Lutsilielo lua muesele Enoke lu hasa ku tu lingisa ku lihula nga tue ku mona ano mavu ngue mue ku a muenamo Njambi. Cize ku sompesa ca ambuluile Enoke na ku simpa cose; ca kuata na ku mavu ano ngue mu ca puile ku matangua a Enoke. Mua vusunga Yehova ua nehele Livazi lia kama ku matangua a Noa, mu ku puisamo muzimbu ua ambuluile Enoke. Vunoni cize ku nongesa caco ca pua cimueso ca ku nongesa ca kama ci li mu hiehi. (Mateo 24:38, 39; 2 Petulu 2:4-6) Ngeci mua ku ntsimbu ize, na vuno vene Njambi na tungelo veni va ku lela tangua va ka sompesa mu vuoloke ano mavu e ku sahula Njambi. Tu vose tua pande ku hilula ha muzimbu ua Enoke na ku lekako vakuetu. Halumo vusoko vuetu na vavusamba va hasa ku tu yengula. Tu hasa ku livua vulika ntsimbu imo. Vunoni Yehova ka sile Enoke; kaha kali ka seza vangamba veni va vusunga matangua ano!

Mu njila ika ca hetele ku kotoka ca Enoke? Ua tsile mu njila ya ku komouesa cikuma ku hiana mua kele na muono. Omo lia vika? Muomu muzimbu ua ku Njenisisi nguauo: “Enoke undele hamo na Njambi: kaha ka keleko; muomu Njambi ua mu tambuile.” (Njenisisi 5:24) Ku lutue lua ntsimbu kapostolo Paulu ua lomboluele naua ngueni: “Ha ku tsiliela va ambatele Enoke, linga kati a mone ku tsa; kaha ka va mu uanene, muomu Njambi ua mu ambatele: muomu va na zimbula vukaleho vueni ngecize ntsimbu kanda va mu ambata ua mu ile Njambi ku mutima.” (VaHevelu 11:5) Vika a lomboloka mezi a Paulu mua sonekele ngueni “va ambatele Enoke, linga kati a mone ku tsa”? Mu viMbimbiliya vimo va langulula ngecize Njambi ua tualele Enoke muilu. Vunoni kati vusunga. Muomu Mbimbiliya nguayo Yesu Kilistu ikeye ua katete ua sangukile na ku ya muilu.​—Yoano 3:13.

 Mu njila ika “va ambatele Enoke, linga kati a mone ku tsa”? Ci moneka ngue Yehova ua tualele Enoke mu tulo kavundende-kavundende noho ua tsile ca ku hona ku mu popanga. Vunoni ha katete Enoke ua tambuile “vukaleho vueni ngecize . . . ua ile Njambi ku mutima.” Mu njila ika? Ntsimbu tele kanda a tse halumo Njambi ua mu muesele cimona ca solola mavu ku lutue mu a ka pua citungu. Mu nima ya ku mona ovu vukaleho vua muesele ngecize Yehova na mu tava, Enoke ua kosele tulo va ku-tsa. Kapostolo Paulu mua sonekele via Enoke hamo na vamala na vampuevo vakua vuoloke, ua soneke ngueni: “Ava vose va tsile na kutsilielo.” (VaHevelu 11:13) Mua vusunga, vitozi veni va tondele civimbi ceni, vunoni ‘ka va ci uanene,’ halumo Yehova ua ci suekele ku tina kati va ci pangese mu ku lemesa ca makuli. *

Tu ci singaniekenu vati Enoke ua tsile ku liya na cifua ci va sonekelamo muzimbu ueni mu Mbimbiliya. Singaniekenu Enoke a tonda kua ku vanda. Na hono ku tina. Vitozi veni va mu tonda meso ngengu, omo lia muzimbu ua ku sompesa ua ambuluile. Kaha Enoke ua uana kumo kua ku vandela linga a huime kavundende, vunoni na tantekeya ngueni va mu uana ngano. Oku na lavelela ku mu tsiha mua vukenia. Ntsimbu a huimisako, a vundila kuli Njambi yeni. Kaha evua ku tula mutima na cimo ciyulo. A putuka ku mona cimona, neni a livua ngue mu a li mpundu, ku cihela ceka.

Aci singaniekenu cimona ci va mu muesele, ua muene mavu a ku lela a cili ku hiana aze a tantekeyele. Ua muene ku vuaha kuaco ngue citungu ca Endene, vunoni ka kua kele vaSelumbini va vingilika vantu ku ya mo. Mua ku sula vamala na vampuevo va li na cihindu ca cili. Vose va li mu ciyulo. Uahi ua zindile ni ku yandesa vakua ku lemesa va vusunga ngeci mua Enoke. Kaha ua livuile ngecize nkuma Yehova ua mu lema mpundu kaha tangua a ka puisamo via kulahesa. Ua kele na vusunga ngecize, cize cikeco cihela ca pande ku ka yoyela ikeye. Ntsimbu ua kele na ku mona evi viose mu ciyulo ca kama, Enoke ua fuikile meso eni na ku kosa tulo tua ku hona vilota.

Hakeho ha lengelele muono ueni, ua kosa tulo va ku tsa vunoni kasi ua kala mu visinganieka via Yehova Njambi! Ngue mua kulahesele Yesu mua kele ha mavu, ngueni ola i ku iza omo vose vaze va kala mu visinganieka via Njambi va kevua lizi lia Kilistu kaha va ka tuhuka mu vihilo, va kemuka meso avo na ku mona mavu a aha a cili.​—Yoano 5:28, 29.

Nenu mu tonda ku ka kalako ni? Singaniekenu ndzolela ya ku ka liuana na Enoke. Singaniekenu via ka tu leka! A ka tu lomboluela nga evi vi tua singanieka vikevio mpundu via mu solokelele ntsimbu tele kanda a tse ni kuahi. Vunoni ku li vimo vi tua pande ku lilongesa hali ikeye vuasi-vuasi mu ntsimbu ino. Mu nima ya ku soneka via Enoke, Paulu ua vuezeleko naua ngueni: “Nga ku tsiliela cahi ka tu hasa ku mu ya ku mutima.” (VaHevelu 11:6) Mua vusunga tu vose tua pande ku temunuina ku tsiliela na ku simpa ca Enoke!