Sipilitu santu ya pua ngolo ye ku pangesa Njambi. (Mika 3:8; Luka 1:35) Njambi ue ku tuma sipilitu yeni, ni nguetu, ngolo yeni ku nkala cihela kua tonda ku lingila vimo.—Visamo 104:30; 139:7.

 Mu Mbimbiliya, lizi “sipilitu” va litundisa ku ciHevelu rú·ahh na ku ciNgelengu pneuʹma. Vintsimbu via vingi mezi aco emanena ngolo ya Njambi, ni nguetu, sipilitu santu. (Njenisisi 1:2) Vunoni Mbimbiliya ya pangesa naua mezi aco mu vinjila vieka:

•   Muku.—Havakuke 2:19; Ku-Solola 13:15.

•   Luhundzi.—Njenisisi 8:1; Yoano 3:8.

•   Ngolo ya muono.—Yombi 34:14, 15.

•   Cifua ca muntu, ni nguetu, yoyesi yeni.—Numelu 14:24.

•   Viuma via muono via ku sipilitu, ngeci mua Njambi na tungelo.—1 Vamiangana 22:21; Yoano 4:24.

 Mezi ose aa a litombolola, muomu emanena cuma ka va hasa ku mona vantu, vunoni ce ku linga viuma vi va hasa ku mona. Mukemuo mu ya fua na sipilitu ya Njambi. Ya fua “ngue luhundzi vantu ka va hasa ku lu mona ni ku lukuata vunoni lua kala na ngolo ya kama.”—An Expository Dictionary of New Testament Words, by W.  E. Vine.

 Mbimbiliya ya setekesa naua sipilitu ya Njambi ku “mavoko” ni “minie” yeni. (Visamo 8:3; 19:1; Luka 11:20; Mateo 12:28) Ngeci mua mesele uze ue ku pangesa mavoko na minie yeni mu ku linga vipanga vieni, Njambi ue ku pangesa sipilitu santu mu ku puisamo viuma via tonda, ngeci mua:

•   Kaye kose.—Visamo 33:6; Isaya 66:1, 2.

•   Mbimbiliya.—2 Petulu 1:20, 21.

•   Vikomoueso vi va kele na ku linga vangamba veni ku laza na ku ambulula cavo.—Luka 4:18; Vilinga 1:8; 1 Kolintu 12:4-11.

•   Vifua via cili vi ve ku muesa vakua ku mu ononoka.—Ngalata 5:22, 23.

Sipilitu santu ka ya puile muntu

 Mu ku setekesa sipilitu ya Njambi na “mavoko” “minie” ni “muku,” Mbimbiliya ya muesa ngecize sipilitu santu ya ka puile muntu. (Ezundu 15:8, 10) Mavoko a mesele ka a hasa ku panga lika liao ca ku hona muvila na vuongo vueni. Na vuno vene, sipilitu santu ya Njambi ka ye ku lipangela lika liayo, noho Njambi a i pangese. (Luka 11:13) Mbimbiliya ya setekesa naua sipilitu santu na mema, na ku i tokakana ku lutsilielo na mana. Visetekeso viose evi, via muesa ngecize sipilitu santu ka ya puile muntu.—Isaya 44:3; Vilinga 6:5; 2 Kolintu 6:6.

 Mbimbiliya ya tumbula lizina lia Njambi “Yehova” na lia Muaneni “Yesu Kilistu,” vunoni na hamo hahi ha ya muesa lizina lia sipilitu santu. (Isaya 42:8; Luka 1:31) Ntsimbu imo, Setefano uze ua puile Mukua Kilistu ua katete u va tsihile omo lia lutsilielo lueni, ua muene muilu. Mu cimona caco, ua muene vantu vavali, kati vatatu. Mbimbiliya nguayo: “Ua talele muilu ntoma, kaha ua muene vumpahu vua Njambi, na Yesu na mana ku livoko lia cilio lia Njambi.” (Vilinga 7:55) Ka muene sipilitu santu muomu ikeyo ya sulile muli ikeye, linga a hase ku kala na cimona caco.

 Linguavo: Sipilitu santu ya pua muntu kaha ya pua mutamba ua Vanjambi Vatatu ngue mu ua muesa 1 Yoano 5:7, 8, mu Mbimbiliya ya Rei Jaime.

 Vusunga: Mbimbiliya ya Rei Jaime ku 1 Yoano 5:7, 8 nguayo: “Kaha Sipilitu ikeye mukua ku ambulula vukaleho muomu Sipilitu ikeye vusunga. Muomu ku li vatatu va ambulula vukaleho, Tata, na Lizi, na Sipilitu santu, na ava vatatu va pua umo. Kaha ku li vatatu ve ku ambulula vukaleho ha mavu.” Vunoni vakua ku tondesesa va nongonona ngecize mezi aco kati kapostolo Yoano ua a sonekele, kaha ka a puile a mu Mbimbiliya. Mulongisi ua Mbimbiliya Professor Bruce M. Metzger ua sonekele ngueni: “Aa mezi aco a ku vuezako kaha kati ka vusunga. Ka a fuilile cipue kamandende ku kala mu Litavasiano lia Liha.”—A Textual Commentary on the Greek New Testament.

 Linguavo: Mbimbiliya ye ku tumbula sipilitu santu ngue muntu. Eci ca muesa ngecize ya pua muntu mpundu.

 Vusunga: Mbimbiliya vintsimbu vimo ye ku tumbula sipilitu santu ngue muntu, vunoni eci ka ca lombolokele ngecize ya pua muntu mpundu. Muomu Mbimbiliya ye ku tumbula naua viuma ngeci mua mana, ku-tsa na vupi, ngue vantu. (Visimo 1:20; Loma 5:17, 21) Ca ku muenako, mana va a tumbula nguavo a kala na “vipanga” na “vana” kaha vupi va vu tumbula ku pua mukua ku suangeleya, ku tsiha, na ku muesa cipululu.—Mateo 11:19; Luka 7:35; Loma 7:8, 11.

 Na vuno vene, kapostolo Yoano ua handekele ngueni Yesu ua setekesele sipilitu santu na “mukuasi” uze ue ku hele vukaleho, ku tuamenena, ku handeka, ku ivua, ku ambulula, ku hana vumpahu na ku tambula. Ua pangesele lizi “ikeye” mu ku tumbula “mukuasi” uaco. (Yoano 16:7-15) Kapostolo Yoano ua pangesele eli lizi, muomu lizi “mukuasi” (pa·raʹkle·tos) mu ciNgelengu lia pua lia cimala. Kaha naua ua kavele masiko a ciNgelengu ku tuala ha sonekesi. Vunoni vintsimbu vikuavo, Yoano ua pangesele lizi lia ciNgelengu pneuʹma lize ka lia puile lia cimpuevo ni lia cimala, mu ku tumbula sipilitu santu.—Yoano 14:16, 17.

 Linguavo: Ku mbatiza vantu mu lizina lia sipilitu santu ca muesa ngecize ya pua muntu.

 Vusunga: Vintsimbu vimo Mbimbiliya ya pangesa lizi “lizina” mu ku imamena mpoko ni ngolo ya kala nayo muntu. (Ndeutelonomi 18:5, 19-22; Estele 8:10) Evi via lifua na vize vi ve ku handeka vantu nguavo ali na ku linga viuma “mu lizina lia lisiko.” Eci ka ca lombolokele ngecize lisiko lia pua muntu. Muntu nga va na mu mbatiza “mu lizina lia” sipilitu santu, ca lomboloka ngecize muntu uaco na tava ngolo na vipanga vi ye ku linga sipilitu santu mu ku puisamo cizango ca Njambi.—Mateo 28:19.

 Linguavo: Vapostolo va Yesu na vakua Kilistu vakuavo va ku livanga va tsilielele ngecize sipilitu santu ya pua muntu.

 Vusunga: Mbimbiliya ka ya vi handekele ovio, cipue vene mavulu eka a laza. Limo livulu ngualio: “Cilongesa ca sipilitu santu ku pua muntu . . .ca putukile mu muaka ua 381 T.K.N, ku cimo ciuano ca vakuluntu va malombelo mu mbonge ya Constantinople.” (Encyclopædia Britannica) Ciuano caco eci, ca keleko mu nima ya miaka 250 tunde ha kutsa ca kapostolo ua ku manusuila.