Ir al contenido

Ir al índice

2

ToTeotsij itoka ipan Escrituras Griegas Cristianas

ToTeotsij itoka ipan Escrituras Griegas Cristianas

Nopa ixtlamatinij kimatij toTeotsij itoka nesi nechka 7,000 imiakpa ipan Escrituras Hebreoarameas (o Nopa Achtoui Tlajtoli), tlen ijkuilijtok ika naui letras tlen nopa Tetragrámaton (יהוה). Miakej kiijtouaj toTeotsij itoka amo nesiyaya ipan Escrituras Griegas Cristianas (o Nopa Yankuik Tlajtoli). Yeka, ipan miak Biblias tlen kichijtokej ipan ni tonali amo nesi nopa tokajyotl Jehová. Uan maske ipan Nopa Yankuik Tlajtoli nojkia kiijtoua tlen uala ipan Nopa Achtoui Tlajtoli kampa nesi nopa Tetragrámaton, miakej san kiijkuilojtokej toTeko uan amo toTeotsij itoka.

Ipan Traducción del Nuevo Mundo amo mochijtok nopa, yeka nopa tokajyotl Jehová nesi 237 imiakpa ipan Escrituras Griegas Cristianas. ¿Kenke kiampa kichijkej katli kitlajtolkuepkej? Pampa kimatiyayaj ni ome tlamantli: 1) Nopa amatlajkuiloli ika griego tlen tijpixtokej ipan ni tonali nojkia san kiixkopintokej. Uan tlauel miak tlen katli nama onka kiixkopinkej teipa kema ya panotoya se 200 xiuitl kema kiijkuilojkej. 2) Ipan nopa tonali, katli kiixkopinkej Biblia kipatlayayaj nopa Tetragrámaton ika Kýrios, ika griego ni kiijtosneki “toTeko”, o kiixkopinayayaj kampa ya kipatlatoyaj.

Jehová itlajtoltemakauaj kimatiyayaj onkayaya se keski tlamantli tlen kinextiyaya nopa Tetragrámaton kena nesiyaya ipan nopa amatlajkuiloli tlen achtoui moijkuilok ika griego. Ma tikitakaj se keski:

  • Kema itstoyaj Jesús uan apóstoles, nopa amatlajkuiloli kampa ijkuilijtoya Escrituras Hebreoarameas nesiyaya nopa Tetragrámaton kampa kinamikiyaya nesis. Ni ipa kimajtoyaj miakej maseualmej, uan neski nelia tlen kimajtoyaj kema ne Qumrán kiasikej amatlajkuiloli tlen nopa Escrituras Hebreoarameas, katli kiijkuilojkej ipan nopa achtoui cien xiuitl kema ya ualajtoya Jesús.

  • Kema itstoyaj Jesús uan apóstoles, nopa Tetragrámaton nojkia nesiyaya ipan Escrituras Hebreoarameas, tlen kitlajtolkueptoyaj ika griego. Ipan miak xiuitl nopa ixtlamatinij moiljuiyayaj nopa Tetragrámaton amo nesiyaya ipan Nopa Achtoui Tlajtoli tlen kitlajtolkueptoyaj ika griego, tlen motokaxtiyaya Septuaginta. Uan uelis ipan xiuitl 1950 kiasikej se keski amatlajkuiloli tlen nopa Septuaginta katli kitekiuiyayaj kema itstoya Jesús. Ipan nopa amatlajkuiloli nesi toTeotsij itoka ika hebreo. Nopa kinextia kema itstoya Jesús kena nesiyaya toTeotsij itoka ipan amatlajkuiloli ika griego. Uan ipan nopa amatlajkuiloli Septuaginta tlen tlauel motekiuia kej nopa Códice Vaticano o nopa Códice Sinaítico, amo nesi toTeotsij itoka ipan Génesis uan tlami ipan Malaquías (ipan amatlajkuiloli tlen achtoui moijkuilok kena nesiyaya). Ni moijkuilok se 300 xiuitl teipa kema itstoyaj apóstoles. Yeka, ipan nopa amatlajkuiloli tlen kitekiuiyayaj ipan nopa tonali nojkia amo nesiyaya toTeotsij itoka ipan Nopa Yankuik Tlajtoli, tlen achtoui moijkuilok ika griego.

    Jesús kiiljuik iTata kema momaijtok: “Na nikiniljuik tlake motoka, uan sampa nikiniljuis”

  • Ipan Escrituras Griegas Cristianas nesi Jesús miakpa kiijtok toTeotsij itoka uan kinnextilik sekinok. Kema momaijtok, Jesús kiiljuik iTata: “Nikinpannextilik ajkeya ta [“motoka”, TNM] ni tlakamej tlen tinechmakatok”. Uan nojkia kiijtok: “Na nikiniljuik tlake motoka, uan sampa nikiniljuis” (Juan 17:6, 11, 12, 26TNM).

  • Kema tlanki moijkuiloua Escrituras Hebreoarameas, pejki moijkuiloua tlen panotiajki ipan Escrituras Griegas Cristianas, yeka amo kinamiki kiixpolosej toTeotsij itoka ipan nopa amatlajkuiloli. Kema nojua itstoyaj apóstoles, Santiago kiniljuik nopa ueuejtlakamej tlen Jerusalén: “Simón Pedro ya techiljuijtok keja toTeko achtouia pejki kinnotsa tlakamej tlen axisraelitajmej para kiniyokakixtis sekij inijuantij para kiueyichiuasej [itoka]” (Hechos 15:14). Tlaj kema itstoyaj apóstoles amo aka kimatiskia yon kitekiuiskia toTeotsij itoka, uajka Santiago amo kiijtojtoskia ni.

  • Ipan Escrituras Griegas Cristianas nesi toTeotsij itoka san ika se keski letras. ToTeotsij itoka nesi ipan tlajtoli aleluya. Ipan miak Biblias nesi ipan Apocalipsis (Revelación) 19:1, 3, 4 uan 6. Ni tlajtoli ika hebreo kiijtosneki “xijueyichiuakaj Jah”. Ika se keski letras Jehová moijtoua “Jah”. Uan miak tokajyotl katli nesi ipan Escrituras Griegas Cristianas mokixtijtok tlen toTeotsij itoka. Ipan sekij amochtli kiijtoua Jesús itoka kiijtosneki “Jehová yaya toTlamanauijka”.

  • Ipan tlajkuiloli tlen kichijkej judíos nesi Cristo itokilijkauaj katli eliyayaj judíos kitekiuiyayaj toTeotsij itoka kema tlajkuilouayayaj. Tosefta, se amochtli tlen kipia tlanauatili uan kiijkuilojkej ipan xiuitl 300, kiijtoua tlake kichiuaskiaj judíos ika amatlajkuiloli tlaj tlalemeniskia ipan se tonali sábado: “[Nopa pilamochtsitsij Evangelios] uan ininamoch katli itstokej ipan se secta [uelis judeocristianos] amo xijkixtikaj ipan tlitl; xijkauakaj ma tlatla nopa amatl uan toTeotsij itoka tlen nopaya nesi”. Nojkia kiijtoua nopa tlamachtijketl Iosí tlen ejki Galilea, katli itstoya kema ya panotoya 100 xiuitl kema ya ualajtoya Jesús, kiijtok tlake kichiuaskiaj tlaj tlalemeniskia ipan seyok tonali: “Xijtejtekikaj kampa nesi toTeotsij itoka uan xijtlalpachokaj, uan ma tlatla nopa sekij iamayouaj”.

  • Sekij katli kiijkuilouaj Biblia kimatij uelis toTeotsij itoka nesiyaya ipan Escrituras Griegas Cristianas kampa kitekiuia tlajtoli tlen nopa Escrituras Hebreoarameas. Ipan amochtli The Anchor Bible Dictionary, se tlamachtili tlen itoka “El Tetragrámaton en el Nuevo Testamento”, kiijtoua: “Onka tlamantli tlen kinextia ipan Nopa Yankuik Tlajtoli nesiyaya nopa Tetragrámaton o toTeotsij itoka, Yahweh, ipan sekij textos uan ipan sekinok kampa kitekiuia textos tlen Nopa Achtoui Tlajtoli”. Uan nopa ixtlamatketl George Howard, kiijtoua: “Pampa nopa Tetragrámaton nojua moijkuilouayaya kema kiixkopinayayaj Biblia ika griego [Septuaginta], katli eliyaya Cristo itokilijkauaj ininBiblia, kinamiki tijneltokasej katli kiijkuilojkej Nopa Yankuik Tlajtoli nojkia kiijkuilojkej nopa Tetragrámaton ipan Biblia”.

  • Katli kitlajtolkueptokej Biblia kitekiuijtokej toTeotsij itoka ipan Escrituras Griegas Cristianas. Ma tikitakaj se keskij. Sekij kitlajtolkuepkej Biblia kema ayamo kichiuayayaj nopa Traducción del Nuevo Mundo: ika alemán, Dominikus von Brentano (Die heilige Schrift des neuen Testaments, 1791); ika francés, André Chouraqui (Bible de Chouraqui, 1985); ika inglés, Benjamin Wilson (The Emphatic Diaglott, 1864), uan ika portugués, Manuel Fernandes de Santanna (O Evangelho Segundo S. Mattheus, 1909). Ika español, Pablo Besson kitekiuik tokajyotl Jehová ipan Lucas 2:15 uan ipan Judas 14 (El Nuevo Testamento, 1919). Nojkia kiijkuilok ipan kipano cien notas, kiampa kinextik kanke uelis nesiyaya achtoui. Nojkia onka se chikuasej Biblias tlen nopa Escrituras Griegas Cristianas kampa kitekiuiaj toTeotsij itoka kej Yahvé, Yahweh uan YHWH. Kej nopa Evangelio: mensaje de felicidad (1969) uan Los Hechos, las Cartas y el Apocalipsis (1973), ni ome kiijkuilok Hermenegildo Zanuso, uan nopa Biblia Peshitta en Español (2006), tlen nopa Instituto Cultural Álef y Tau.

    ToTeotsij itoka ipan Hechos 2:34, ipan Biblia The Emphatic Diaglott (1864), tlen kichijki Benjamin Wilson

  • Onka Biblias ipan kipano 100 tlajtoli kampa nesi toTeotsij itoka ipan Escrituras Griegas Cristianas. Miak tlajtoli tlen África, América, Asia, Europa uan islas del Pacífico kitekiuiaj toTeotsij itoka (xikita iamayo 12 uan 13). Katli kitlajtolkuepkej Escrituras Griegas Cristianas ipan nopa tlajtoli kitekiuijkej toTeotsij itoka pampa nojkia kimatiyayaj nopa tlamantli tlen tikixtonkej. ¿Ipan tlake tlajtoli mochijtok ni? Ipan 1999 mochijki nopa Biblia ika rotumano, tlen kitekiuia Jihova 51 imiakpa ipan 48 versículos. Uan ipan 1989 mochijki se Biblia ika batako toba tlen Indonesia tlen kitekiuia Jahowa 110 imiakpa.

    ToTeotsij itoka ipan Marcos 12:29 uan 30, ipan Biblia ika tlajtoli hawaiano, tlen kichijkej ipan 1816

Uajka, onka miak tlamantli tlen kinextia toTeotsij itoka, Jehová, kinamiki nesis ipan Escrituras Griegas Cristianas. Uan ya nopa kichijkej katli kitlajtolkuepkej Traducción del Nuevo Mundo. Inijuantij tlauel kitlepanitaj toTeotsij itoka uan amo kinekij kiixpolosej se tlamantli tlen uala ipan nopa amatlajkuiloli tlen achtoui moijkuilok (Apocalipsis 22:18, 19).