TLAMACHTILI 5
“Moneki tijneltokasej Dios kej totlanauatijka”
Tlen kichijkej apóstoles techmachtia nojkia moneki timosentlalisej titlajtolmoyauasej
Mokixtijtok ipan Hechos 5:12-6:7
1-3. 1) ¿Kenke Sanedrín kintlateljuik apóstoles, uan tlake monekiyaya kitlapejpenisej? 2) ¿Kenijkatsa techpaleuis tlaj tijmatisej tlen kichijkej apóstoles?
¡NOPA tetlajtolsenkauanij tlen Sanedrín tlauel kualantokej! Ininixpa itstokej apóstoles pampa kintlateljuijtokej. Nopa sumo sacerdote uan katli tlayakanayaya ipan Sanedrín, José Caifás, tlauel kualantok uan amo kineki kitokaxtis Jesús kema kiijtok: “Xitlauak tiinmechnauatijkej ayokmo xitlamachtikaj ipan itoka nopa tlakatl. Pero inkimoyajtokej inmotlamachtil ipan nochi Jerusalén uan inmosentlalijtokej intechtlajtlakoltisej pampa mijki nopa tlakatl” (Hech. 5:28). Caifás kiniljuik tlaj nojua tlajtolmoyauaskiaj, kintlatsakuiltiskia.
2 ¿Tlake kichijkej apóstoles? Katli kinnauatik ma tlajtolmoyauakaj eli Jesús, uan kichijki ika tlanauatili tlen Jehová kimakak (Mat. 28:18-20). Uajka, ¿ayokmo tlajtolmoyauaskiaj pampa kinmakasiskiaj ininkualankaitakauaj? ¿O amo majmauiskiaj uan nojua tlajtolmoyauaskiaj? ¿Kineltokaskiaj Dios o tlakamej? Pedro amo majmajki uan nima kiijtok tlake kichiuaskiaj.
3 ¿Kenijkatsa techpaleuis tlaj tijmatisej tlen kichijkej? Nama nojkia moneki titlajtolmoyauasej uan uelis tokualankaitakauaj nojkia techtlaijiyouiltisej (Mat. 10:22). Uelis teipa nojkia ayokmo techkauasej ma titlajtolmoyauakaj. Yeka, tlauel techpaleuis amo ma timajmauikaj tlaj tikitasej kenke apóstoles kinuikakej kampa Sanedrín a uan tlake kichijkej kema kiniljuijkej kintlaijiyouiltiskiaj.
“Iángel Jehová kaltlapok kampa tsaktoyaj” (Hechos 5:12-21a)
4, 5. ¿Kenke tlauel kualantoyaj Caifás uan saduceos?
4 Kema nopa Tekichiuanij katli kipiaj más Tlanauatili ayokmo kinkajkej ma tlajtolmoyauakaj, Pedro uan Juan kiijtojkej: “Amo tijkauasej titepouilisej tlen tikitstokej uan tlen tijkaktokej” (Hech. 4:20). Uan, ¿tlake panok teipa? Nopa apóstoles nima tlajtolmoyajkej uan nojkia kampa “Tlaketsalmej tlen Salomón”. Eltoya ika kampa kisa tonati, eliyaya kej se galera ueueyak tlen eltoya inakastla tlen teokali. Nopaya apóstoles kinchikauayayaj katli mokokouayayaj uan kinkixtiliyayaj maseualmej amo kuali ajakamej . Uan miakej mochikauayayaj maske san kinasiyaya iekauil Pedro. Miakej katli mochikajkej tlen se kokolistli, nojkia pejkej kuali tlaneltokaj. Yeka, “nojua momiakilijtiajkej katli tlaneltokayayaj ipan toTeko, tlauel miakej tlakamej uan siuamej” (Hech. 5:12-15).
5 Caifás uan saduceos tlauel kualankej uan tlanauatijkej ma kintsakuakaj apóstoles (Hech. 5:17, 18). ¿Kenke tlauel kualantoyaj? Pampa apóstoles teiljuiyayaj Jesús moyolkuitoya, uan inijuantij amo kineltokayayaj nopa tlamantli. Nojkia, teiljuiyayaj katli kineltokaskiaj Jesús ueliskiaj momakixtisej, uan nopa saduceos amo kinekiyayaj maseualmej ma kitokilikaj Jesús pampa kimakasiyayaj romaeuanij ma kinkuilikaj kampa tlaueyichiuayayaj (Juan 11:48). ¡Yeka amo kinkauayayaj apóstoles ma tlamachtikaj!
6. ¿Ajkia inijuantij kichiuaj ma techtlatsakuiltikaj, uan kenke amo timosentlachiliaj?
6 Ipan ni tonali nojkia kiampa pano: katli tlayakanaj ipan religiones tlapaleuiaj para ma kintlatsakuiltikaj toikniuaj. Inijuantij techistlakauiaj ika tekichiuanij uan katli tekitij ipan radio o ipan televisión, pampa amo kinekij ma titlajtolmoyauakaj. ¿Kenke katli tijtekipanouaj Jehová amo timosentlachiliaj kema techkualankaitaj? Se, pampa kema titlamachtiaj, maseualmej kiitaj sekinok religiones amo tlamachtiaj tlen melauak. Uan ome, pampa kema katli kipiaj kuali ininyolo momachtiaj, ayokmo kichiuaj yon kineltokaj nopa istlakatili tlen kiniljuiyaya katli kinyakanayaya (Juan 8:32).
7, 8. ¿Kenijkatsa kiyolmatkej apóstoles kema se ángel kiniljuik tlake kichiuaskiaj, uan tlake moneki timotlatsintokisej?
7 Kema apóstoles nojua kintsaktoyaj uan kichixtoyaj ma kintlajtolsenkauakaj, uelis motlatsintokijkej tlaj ininkualankaitakauaj kinmiktiskiaj (Mat. 24:9). Pero ika tlayoua panok se tlamantli tlen amo kichiayayaj: “Iángel Jehová kaltlapok kampa tsaktoyaj” (Hech. 5:19). b Uan kiniljuik: “Xiakaj ipan teokali uan nojua xikinkamanaljuikaj maseualmej” (Hech. 5:20). ¿Kenijkatsa kiyolmatkej? Kiitakej kuali tlen kichiuayayaj uan Dios kinmakak chikaualistli para ma kiixnamikikaj nopa tlaouijkayotl. Inijuantij más kuali tlaneltokakej uan amo majmajkej, yeka “yajkej ipan teokali ika ijnalok uan pejkej tlamachtiaj” (Hech. 5:21).
8 Tlauel techpaleuis tlaj timotlajtlanisej: “¿Nijnextiskia nitlaneltoka uan amo nimajmaui tlaj nojkia nikixnamiktoskia nopa kuesoli?”. Tlauel techpaleuis tlaj timotemachisej ángeles techmokuitlauiaj uan techyakanaj kema tijmoyauaj nopa kuali tlamachtili “tlen iTlanauatijkayo Dios” (Hech. 28:23; Apoc. 14:6, 7).
“Moneki tijneltokasej Dios kej totlanauatijka uan amo maseualmej” (Hechos 5:21e-33)
“Kinuikakej ininixpa Tekichiuanij katli kipiaj más Tlanauatili” (Hechos 5:27).
9-11. ¿Tlake kichijkej apóstoles kema kinnauatijkej ayokmo ma tlajtolmoyauakaj, uan tlake techmachtia tlen kichijkej?
9 Caifás uan nopa tetlajtolsenkauanij tlen Sanedrín ya kinekiyayaj kintlatsakuiltisej apóstoles. Amo kimatiyayaj tlaj ayokmo tsaktoyaj, yeka tlanauatijkej ma kinkuitij. Ximoiljui kenijkatsa kiyolmatkej kema kiitakej katli kintsaktoyaj ayokmo itstoyaj maske nopa “tlatsaktli kuali tsaktok, uan katli tlamokuitlauiyayaj ijkatoyaj puertajteno” ¡Uelis tlauel mosentlachilijkej! (Hech. 5:23). Inintlayakanka tlamokuitlauianij tlen teokali nimantsi kimatki apóstoles sampa itstoyaj ipan teokali uan tlamachtiyayaj tlen Jesús, maske nopa kichijtoya ma kintsakuakaj. Yeka yajki ininuaya sekinok soldados, kinitskijkej apóstoles uan sampa kinuikakej kampa Sanedrín.
10 Kampa peua ni tlamachtili tikitakej kenijkatsa tekichiuanij tlauel kualantoyaj kema kinnauatijkej apóstoles ayokmo ma tlajtolmoyauakaj. ¿Uan tlake kichijkej inijuantij? Pedro amo majmajki uan nima kintenpaleuik nopa sekinok, ya kiijtok: “Moneki tijneltokasej Dios kej totlanauatijka uan amo maseualmej” (Hech. 5:29). Tlen kichijkej tlauel techpaleuia ipan ni tonali. Maske tikinneltokaj “tekiuejmej tlen gobierno”, amo kinamiki techiljuisej para ayokmo ma tijchiuakaj tlen Dios technauatijtok yon ma tikixpanokaj (Rom. 13:1). Uajka, tlaj techiljuisej ayokmo ma titlajtolmoyauakaj, amo tikinneltokasej pampa eli Jehová katli technauatia ma tijchiuakaj ni tekitl. Tlaj ayokmo techkauasej, tijchiuasej kampeka tijtemolisej kenijkatsa ichtakatsi titlamachtisej.
11 Kema nopa tekichiuanij kinitakej apóstoles mosemakatoyaj tlajtolmoyauasej, más kualankej. Uan nojkia “kinejkej kinmiktisej” (Hech. 5:33). Maske apóstoles moiljuijkej nelia kinmiktiskiaj, teipa tlauel mosentlachilijkej pampa kiitakej kenijkatsa Jehová kinpaleuik.
“Amo uelis inkichiuasej ma tlami” (Hechos 5:34-42)
12, 13. 1) ¿Tlake tlamantli kiniljuik Gamaliel nopa sekinok tekichiuanij, uan tlake kichijkej? 2) ¿Kenijkatsa Jehová uelis kinpaleuis toikniuaj, uan kenijkatsa techpaleuis kema techtlaijiyouiltisej maske tijchiuaj tlen xitlauak?
12 Teipa, kamanaltik Gamaliel, c “katli tlamachtiyaya iTlanauatil Moisés uan nochi kitlepanitayayaj”, uan nojkia kitlepanitayayaj katli ininuaya tetlajtolsenkauayaya. Yeka kema kiijtok ma kinkixtikaj apóstoles se tlalochtli, nima kineltokakej (Hech. 5:34). Teipa Gamaliel pejki kiijtoua kenijkatsa uejkajkia nojkia tlaijixnamiktoyaj se keskij maseualmej. Nojkia kiijtok, kema mijki inintlayakanka, nopa maseualmej moxelojkej. Yeka Gamaliel kiniljuik nopa tekichiuanij ayokmo ma kinkuatotonikaj apóstoles, pampa ya miktoya inintlayakanka. Kinejki kinpaleuis kuali ma moiljuikaj tlake kichiuaskiaj, yeka kiniljuik: “Niinmechiljuia xikinkauakaj ni tlakamej uan ayokmo xikinkuatotonikaj. Pampa tlaj ni tlamachtili o ni tekitl ininaxka maseualmej, uajka tlamis. Pero tlaj iaxka Dios, amo uelis inkichiuasej ma tlami. Uan hasta uelis inmoteuisej iuaya Dios” (Hech. 5:38, 39). Katli tetlajtolsenkauayayaj kichijkej tlen Gamaliel kiniljuik, pero nojkia “kinmakilijkej, kinnauatijkej ayokmo ma tlamachtikaj ipan itoka Jesús uan kinkajkej ma yakaj” (Hech. 5:40).
13 Ipan ni tonali, Jehová nojkia kintekiuia ixtlamatinij kej Gamaliel para ma kinpaleuikaj toikniuaj (Prov. 21:1). Ika ichikaualis uelis kichiuas tekichiuanij, tetlajtolsenkauanij o katli kitlaliaj tlanauatili ma kichiuakaj ipakilis (Neh. 2:4-8). Maske Jehová ueli kintekiuia ni maseualmej, kemantika kikaua ma titlaijiyouikaj maske tijchiuaj tlen xitlauak (1 Ped. 3:14). Tlaj kiampa techpanos, uelis timotemachisej Jehová techmakas ichikaualis para tikijiyouisej tlen tikixnamikisej uan tokualankaitakauaj amo uelis kitsakuilisej tlajtolmoyaualistli (Is. 54:17; 1 Cor. 10:13).
14, 15. 1) ¿Tlake kichijkej apóstoles kema kinmakilijkej? 2) ¿Tlake techmachtia tlen kipanok toikni Henryk Dornik?
14 ¿Tlake kichijkej apóstoles kema kinmakilijkej? ¿Majmajkej uan ayokmo tlajtolmoyajkej? Amo, “apóstoles kiskej ininixpa Tekichiuanij katli kipiaj más Tlanauatili uan yolpaktoyaj” (Hech. 5:41). Pero, ¿kenke yolpaktoyaj? Pampa amo kitlauelkajkej Jehová uan kichijkej tlen Jesús kinnauatik (Mat. 5:11, 12).
15 Sanse kej kiyolmatkej toikniuaj tlen achtoui siglo, tojuantij nojkia tiyolpakij kema tijmoyauaj nopa kuali tlamachtili maske techtlaijiyouiltiaj tekichiuanij (1 Ped. 4:12-14). Maske amo techpaktia ma techtemajmatikaj, ma techtlaijiyouiltikaj yon ma techtsakuakaj, kuali tijyolmatij pampa amo tijtlauelkauaj Jehová. Ma timoiljuikaj tlen kipanok toikni Henryk Dornik, katli tekichiuanij kitlaijiyouiltijkej miak xiuitl. Ipan agosto 1944, tekichiuanij kinuikakej ya uan iikni kampa kinchiualtiyayaj ma tekitikaj. Katli kintlaijiyouiltiyayaj kiijtojkej: “Amo uelis tikinchiualtis ma kichiuakaj se tlamantli. Nesi yolpakij kema tikintlaijiyouiltiaj”. Maske kiampa kiijtojkej, toikni Dornik kiijtok: “Maske amo nechpaktiyaya ma nechtlaijiyouiltikaj, niyolpakiyaya pampa nikijiyouik nochi tlen nechchiuilijkej uan amo nijtlauelkajki Jehová” (Sant. 1:2-4).
Sanse kej kichijkej apóstoles, tojuantij nojkia titlajtolmoyauaj “kajkalpa”.
16. ¿Kenijkatsa kinextijkej apóstoles mosentlalijtoyaj tlajtolmoyauasej? ¿Uan kenijkatsa titlajtolmoyauaj ipan ni tonali?
16 Apóstoles nojua nima tlamachtijkej. “Mojmostla ipan teokali uan kajkalpa amo kikaxaniliyayaj tlamachtisej uan tematiltisej nopa kuali tlamachtili para Jesús eli nopa Cristo” (Hech. 5:42). d Amo majmauiyayaj uan mosentlalijtoyaj tlamachtisej iTlajtol Dios kajkalpa, kej Jesús kinmachtijtoya (Mat. 10:7, 11-14). Uelis kiampa tlajtolmoyajkej ipan nochi Jerusalén. Ipan ni tonali, maseualmej nojkia techixmatij pampa tijmoyauaj nopa kuali tlamachtili sanse kej kichijkej apóstoles. Kema tikinpaxalouaj maseualmej, tijchiuaj kampeka ma kiitakaj tijnekij tikinmachtisej uan ma kitlakakilikaj nopa kuali tlamachtili. ¿Techteochijtok Jehová kema titlajtolmoyauaj kajkalpa? Kena. Ipan ni itlamia tonali, miakej maseualmej pejtokej kitekipanouaj Jehová, uan uelis kikajkej nopa kuali tlamachtili kema se toikni yajki ininchaj.
Kintlapejpenijkej se keskij tlakamej para ma kiyakanakaj se “tekitl” (Hechos 6:1-6)
17-19. ¿Tlake kuesoli kipixkej toikniuaj, uan tlake kichijkej apóstoles?
17 Ipan tlanechikoli tlen achtoui siglo, toikniuaj nima kiixnamijkej kuesoli pampa moxelojkej. Kej tikitakej, miakej katli namanok moatsonpoliuiltijtoyaj mokajkej Jerusalén pampa kinekiyayaj kimatisej sekinok tlamantli. Yeka toikniuaj tlen nopa altepetl temakatoyaj tomij para kikouasej tlakualistli uan se keski tlamantli (Hech. 2:44-46; 4:34-37). Pero amo nochi kinmakayayaj tlakualistli, siuamej katli ayokmo kipiayayaj ininueue uan kamanaltiyayaj hebreo, kiseliyayaj “tlakualistli tlen temajmakayayaj mojmostla”, uan siuamej katli kamanaltiyayaj griego “amo kinmakayayaj” (Hech. 6:1). Kiampa panok pampa mochikoitayayaj, uan ni tlamantli kichiua maseualmej ma moxelokaj.
18 Ipan nopa tonali, apóstoles tlauel motekiuijtoyaj pampa momiakilijtoyaj toikniuaj. Yeka kiniljuijkej nochi toikniuaj: “Amo kinamiki tijkauasej titlamachtisej itlajtol Dios san para titemajmakasej tlakualistli” (Hech. 6:2). Uan teipa kiniljuijkej ma kintlapejpenikaj chikomej tlakamej “katli kipiaj ichikaualis Dios uan tlalnamikij” para ma temajmakakaj tlakualistli (Hech. 6:3). Katli kichiuaskiaj ni tekitl monekiyaya kinextisej kuajkuali tlamantli ipan ininnemilis, pampa amo san temajmakaskiaj tlakualistli, nojkia monekiyaya kuali kitekiuisej tomij, kikouasej tlakualistli uan kiijkuilosej nochi tlen kichiuaskiaj. Nopa chikomej tlakamej kipiayayaj inintoka ika griego, yeka nopa siuamej katli kamanaltiyayaj griego kuali kiyolmatiyayaj. Apóstoles momaijtojkej, moiljuijkej ipan tlen kiniljuijtoyaj uan teipa kintekimakakej nopa chikomej toikniuaj. e
19 ¿Nopa chikomej toikniuaj ayokmo tlajtolmoyauaskiaj uan san kimoyauaskiaj tlakualistli? Amo. Esteban, se katli kitlapejpenijkej, teipa monejki kinextis mosentlalijtoya tlajtolmoyauas uan amo majmauis (Hech. 6:8-10). Felipe nojkia kiampa kichijki, ipan Hechos 21:8 kiijtoua “tematiltiyaya nopa kuali tlamachtili”. Uan nopa sekinok katli kintekimakakej nojkia mosentlalijtoyaj tlajtolmoyauasej.
20. Ipan ni tonali, ¿kenijkatsa kintekimakaj toikniuaj?
20 Ipan ni tonali, Jehová itlanechikol nojkia kintlapejpenia toikniuaj para ma kichiuakaj se keski tekitl sanse kej kichiuayayaj apóstoles. Toikniuaj katli kintekimakaj kej ueuejtlakamej o tlapaleuianij, moneki kinextisej moiljuiaj kej Dios uan kinextisej kuajkuali tlamantli ipan ininnemilis. Nojkia, kema kintekimakaj kiitaj tlen kiijtojtokej Katli kinyakanaj Jehová itlajtoltemakauaj (1 Tim. 3:1-9, 12, 13). f Tlen moneki kichiuas se tlayakanketl moijkuilok ipan Biblia ika ichikaualis Dios, uajka toikniuaj katli kintekimakaj kintlapejpeniaj ika ichikaualis Dios. Inijuantij kinpaktia tlapaleuisej: kichiuaj miak tekitl uan kiitaj kenijkatsa kinpaleuisej toikniuaj katli ya uejueyij (Sant. 1:27). Se keskij toikniuaj tlapaleuiaj kema kichijchiuaj kali kampa timosentiliaj, tlapaleuiaj kema mochiua uejueyi tlanechikolistli uan sekij kamanaltij ininuaya tepajtianij. Nojkia tlapaleuianij kichiuaj se keski tekitl ipan tlanechikoli kema ueuejtlakamej motekiuiaj. Nochi ni toikniuaj amo san kichiuaj ininteki ipan tlanechikoli, nojkia tlajtolmoyauaj (1 Cor. 9:16).
“Itlajtol Dios nojua momoyajtiajki” (Hechos 6:7)
21, 22. ¿Kenijkatsa tijmatij Jehová kinteochiuayaya toikniuaj tlen achtoui siglo?
21 Jehová tlauel kinpaleuik toikniuaj tlen achtoui siglo, yeka ayokmo kintlaijiyouiltijkej yon moxelojkej. Nopa kinextik Jehová kinteochijki pampa ipan Hechos 6:7 kiijtoua: “Itlajtol Dios nojua momoyajtiajki, uan ipan Jerusalén nojua tlauel momiakilijtiajkej Jesús itokilijkauaj. Uan miakej sacerdotes pejkej tlaneltokaj”. Maske nikaj moixtonki san se keski tlamantli tlen kichijkej toikniuaj kema momiakilijkej, amochtli Hechos kiijtoua sekinok tlamantli (Hech. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31). Nama nojkia tlauel techyolchikaua kema tijmatij ipan sekinok altepetl momiakiliaj toikniuaj.
22 Sampa ma timoiljuikaj tlen panok ipan achtoui siglo. Katli tlayakanayayaj ipan se religión nojua más kintlaijiyouiltiskiaj Cristo itokilijkauaj. Ipan seyok tlamachtili tikitasej kenijkatsa Esteban kitlatsakuiltijkej uan tlauel kitlaijiyouiltijkej.
a Xikita recuadro “ Sanedrín, Tekichiuanij katli kipiaj más Tlanauatili”.
b Nikaj kamanaltij tlen se ángel. Uan ipan amochtli Hechos nesi 20 imiakpa tlen ángeles kichijkej, pero ipan Hechos 1:10 kiijtoua: “Omej tlakamej ika ininyoyo chipauak”, uan inijuantij nojkia eliyayaj ángeles.
c Xikita recuadro “ Gamaliel, se tlamachtijketl katli tlauel kitlepanitayayaj”.
d Xikita recuadro “ Kema titlajtolmoyauaj ‘kajkalpa’”.
e Nopa “tekitl” tlen kichiuaskiaj eliyaya tlauel ipati. Ni tlakamej kichiuayayaj tlen Biblia kiijtoua moneki kichiuas se ueuejtlakatl. Maske kiampa kichijkej, Biblia amo kiijtoua kema pejkej kintlapejpeniaj ueuejtlakamej o katli techyakanaj ipan tlanechikoli.
f Ipan achtoui siglo itstoyaj toikniuaj katli kuali tlaneltokayayaj uan inijuantij kintlapejpeniyayaj katli eliskiaj ueuejtlakamej (Hech. 14:23; 1 Tim. 5:22; Tito 1:5). Ipan ni tonali, Katli kinyakanaj Jehová itlajtoltemakauaj kintlapejpeniaj katli tepaxalouaj chijchikuasej metstli, teipa ni toikniuaj nojkia kiitaj ajkia inijuantij uelis elisej kej ueuejtlakamej uan tlapaleuianij.
