TLAMACHTILI 17
“Kinpaleuik ma kikuamachilikaj iTlajkuilol Dios”
Tlen techpaleuis kuali ma titlamachtikaj; tlauel techpaleuia tlen kichijkej toikniuaj tlen Berea
Mokixtijtok ipan Hechos 17:1-15
1, 2. ¿Ajkia yajkej Tesalónica, uan tlake moiljuijtiauiyayaj ipan ojtli?
NOPA ojtli kampa tlauel nemij maseualmej, tlauel kuali kichijchijtokej pampa romanos kichijchijkej ika tepatlaktli uan kiixkotona miak tepetinij. Kema panoj nopaya kakisti chachalakatia carretas, kakistij tsajtsitiauij burros, kamanaltij soldados, tlanamakanij uan sekinok. Nopaya nojkia panoj Pablo, Silas, uan Timoteo, katli kistejkej Filipos uan moneki nejnemisej se 130 kilómetros para asisej Tesalónica. Uelis Pablo uan Silas kimatij ouij nejnemisej pampa kinuijuitejkej ipan Filipos (Hech. 16:22, 23).
2 Uelis kiijtojtiauiyayaj kenijkatsa ipan Filipos nopa tetsajketl uan ichampoyouaj mochijtoyaj Cristo itokilijkauaj, yeka amo tlauel ouij kimatkej nejnemisej. Tlen kinpanok, tlauel kinyolchikajki nojua ma tlajtolmoyauakaj. Kema nechka asitiauiyayaj Tesalónica, kiilnamijkej nochi tlen kinpanotoya, uan uelis motlatsintokijkej: “¿Kuali techselisej judíos katli itstokej ipan ni altepetl? ¿O nojkia techkualankaitasej uan techmakilisej kej kichijkej judíos tlen Filipos?”.
3. ¿Kenke tlauel techpaleuis tlaj timomachtisej tlen Pablo kichijki?
3 Kema panotoya se keski tonali, Pablo kintlajkuiljuilik toikniuaj tlen Tesalónica uan kiniljuik: “Kej ya inkimatij, titlaijiyouijkej uan techchiuilijkej tlen amo kuali ipan altepetl Filipos, pero toDios techpaleuik, yeka amo timajmajkej tiinmechmatiltisej nopa kuali tlamachtili tlen Dios, maske maseualmej tlauel kualaniyayaj” (1 Tes. 2:2). Pablo majmauiyaya yas tlajtolmoyauati Tesalónica pampa tlauel kitlaijiyouiltijkej ipan Filipos. ¿Nojkia kiampa tijyolmajtok? ¿Timajmaui titlajtolmoyauas? Pablo ayokmo majmajki pampa motemachik ipan Jehová. Tlaj timomachtis tlen Pablo kichijki, mitspaleuis ayokmo ximajmaui (1 Cor. 4:16).
“Kinpaleuik ma kikuamachilikaj iTlajkuilol Dios” (Hechos 17:1-3)
4. ¿Kenke tikijtouaj Pablo amo san itstoya eyi semanas ipan Tesalónica?
4 Biblia kiijtoua kema Pablo itstoya Tesalónica, tlajtolmoyajki eyi sábados kampa tlaueyichiuayayaj judíos. Uajka, ¿Pablo itstoya san eyi semanas ipan nopa altepetl? Uelis amo. Amo tijmatij tlaj ipa itstoya nopaya uan teipa yajki kampa tlaueyichiuayayaj judíos. Nojkia, kema kintlajkuiljuilik toikniuaj, kiijtok ya uan iuampoyouaj monejki tekitisej ipan Tesalónica uan kiampa kipiasej tlen ika mopanoltisej. Uan toikniuaj tlen Filipos nojkia ompa kintitlanilijkej se keski tlamantli (Filip. 4:16; 1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Uajka, uelis Pablo mokajki kipano eyi semanas ipan Tesalónica.
5. ¿Tlake kichijki Pablo pampa kinekiyaya katli kitlakakilijtoyaj ma kineltokakaj tlen kiniljuiskia?
5 Kej ya tikitakej, Pablo amo majmajki uan yajki tlamachtito kampa tlaueyichiuayayaj judíos. Uan kichijki tlen ipa momajtoya kichiua: “Kinmachtik uan kinpaleuik ma kikuamachilikaj iTlajkuilol Dios. Kinixtomiliyaya uan kinextiyaya ika iTlajkuilol Dios para Cristo monekiyaya tlaijiyouis uan moyolkuis. Kiniljuiyaya: ‘Ni Jesús, tlen namantsi niinmechpouilijtok, ya eli nopa Cristo’” (Hech. 17:2, 3). Ika tlen kiijtok, Pablo amo san kinekiyaya kuali ma kiyolmatikaj katli kitlakakilijtoyaj, kinekiyaya ma kineltokakaj tlen kiniljuiskia. Ya kimatiyaya katli kitlakakilijtoyaj kiixmatiyayaj uan kitlepanitayayaj itlajtol Dios, pero monekiyaya kuali kikuamachilisej. Yeka kinixtomilik itlajtol Dios pampa kinekiyaya kinpaleuis ma kikuamachilikaj Jesús tlen Nazaret, eliyaya nopa Cristo.
6. ¿Kenijkatsa Jesús kitekiuik iTlajkuilol Dios, uan kenijkatsa kinpaleuik itokilijkauaj tlen kichijki?
6 Pablo tlamachtik kej Jesús pampa tlen kiijtok nochipa kikixtik ipan iTlajkuilol Dios. Kema Jesús itstoya ipan Tlaltipaktli kiniljuik itokilijkauaj iKone se Maseuali monekiyaya tlaijiyouis, mikis uan moyolkuis kej kiijtojtoyaj teokamanalouanij (Mat. 16:21). Uan teipa kema ya moyolkuitoya monextik kampa itstoyaj itokilijkauaj. Maske nopa ueltoskia kinpaleuis ma kimatikaj moaxitijtoya tlen kiijtojtoyaj teokamanalouanij, Jesús nojua kinixtomilik sekinok tlamantli. Se neskayotl, se tonali kema monextik kampa itstoyaj omej itokilijkauaj, “pejki ika tlen kiijkuilok Moisés uan nochi Teokamanalouanij, uan kinixtomilik nochi tlen iTlajkuilol Dios kiijtoua tlen ya”. Inijuantij tlauel mosentlachilijkej uan kiijtojkej: “¿Amo tijmachiliyayaj kualtsi ipan toyolo kema techkamanaljuijtiualayaya ipan ojtli, kema kuali techixtomiliyaya iTlajkuilol Dios?” (Luc. 24:13, 27, 32).
7. ¿Kenke moneki tijtekiuisej Biblia kema titlajtolmoyauaj?
7 Itlajtol Dios kipia miak chikaualistli (Heb. 4:12). Yeka nochipa ika timoyakanaj sanse kej kichijkej Jesús, Pablo uan apóstoles. Kema titlajtolmoyauaj, tikinpouiliaj maseualmej tlen Biblia kiijtoua pampa tijnekij ma kikuamachilikaj uan ma kiitakaj amo san tikinpouiliaj tlen timoiljuiaj. Uan tojuantij nojkia techpaleuia ma timotemachikaj tlen titlamachtiaj eli melauak pampa tijkixtiaj ipan Biblia. Ni techpaleuia amo ma timajmauikaj kema titlajtolmoyauaj sanse kej Pablo kichijki.
“Se keskij katli nopaya itstoyaj pejkej tlaneltokaj” (Hechos 17:4-9)
8-10. 1) ¿Tlake kichijkej katli euayayaj Tesalónica kema kitlakakilijkej nopa kuali tlamachtili? 2) ¿Kenke se keskij judíos kikualankaitakej Pablo? 3) ¿Tlake kichijkej judíos katli amo kinejkej kitlakakilisej nopa kuali tlamachtili?
8 Pablo ya kiitstoya kenijkatsa moaxitijtoya kema Jesús kiijtok: “Se tlatekipanojketl amo kipia más tlanauatili que iteko. Tlaj inijuantij nechtlaijiyouiltijtokej, nojkia inmechtlaijiyouiltisej; tlaj inijuantij kineltokatokej notlajtol, nojkia kineltokasej inmotlajtol” (Juan 15:20). Kema Pablo itstoya Tesalónica kiitak kenijkatsa sekij kinekiyayaj tlaneltokasej uan sekij tlaijixnamikiyayaj. Lucas kiijtok ni tlamantli tlen judíos katli kena tlaneltokakej: “Se keskij katli nopaya itstoyaj pejkej tlaneltokaj uan mosentilijkej ininuaya Pablo uan Silas”. Uan nojkia kiijtok: “Nojkia kiampa kichijkej miakej griegos katli kiueyichiuayayaj Dios uan siuamej katli tlauel pankisayayaj” (Hech. 17:4). Uelis katli pejtoyaj tlaneltokaj tlauel yolpajkej kema kinixtomilijkej iTlajkuilol Dios.
9 Pero amo nochi kinpaktik tlen Pablo tlamachtik pampa sekij tlauel kualankej. Se keskij judíos tlen Tesalónica pejkej kikualankaitaj Pablo pampa kichijki “miakej griegos katli kiueyichiuayayaj Dios” ma mosentilikaj iuaya. Nopa judíos kinmachtijtoyaj se keskij griegos tlen kiijtoua Escrituras Hebreas pampa kinekiyayaj ma tlaneltokakaj ipan religión judía. Yeka moiljuiyayaj san inijuantij ueliskia kiniljuisej tlake monekiyaya kichiuasej. Uan kema kiitakej Pablo asik kampa tlaueyichiuayayaj judíos uan pejki kinuika sejkanok nopa griegos, nopa judíos tlauel kualankej.
Kintemojkej “Pablo uan Silas para kintemaktilisej ininmako nopa miakej maseualmej” (Hechos 17:5).
10 Lucas kiijtoua tlake panok teipa: “Nopa judíos, katli tlauel kinkualankaitayayaj, kinsentilijkej se keskij tlakamej katli amo kualmej katli nochipa nemiyayaj ipan tiankis uan kinajkomankej katli itstoyaj ipan nopa altepetl. Uajka kalajkej ichaj Jasón pampa kintemouayayaj Pablo uan Silas para kintemaktilisej ininmako nopa miakej maseualmej. Uan pampa amo kinpantijkej, kinuauatatstiajkej Jasón uan se keskij toikniuaj hasta kampa itstoyaj tekichiuanij tlen nopa altepetl, uan chikauak kiijtouayayaj: ‘Nopa tlakamej katli kinajkomantokej nochi katli itstokej ipan Tlaltipaktli, nojkia itstokej nikaj uan Jasón kinkauilijtok ma mokauakaj ichaj. Nochi ni tlakamej kiixpanoj itlanauatiljuaj Tlanauatijketl tlen Roma pampa kiijtouaj itstok seyok tlanauatijketl: Jesús’” (Hech. 17:5-7). ¿Tlake kinpanoskia Pablo uan iuampoyouaj?
11. ¿Ika tlake kinteiljuijkej Pablo uan iuampoyouaj, uan ika tlake tlanauatili uelis moyakankej judíos? (Xikita nota).
11 Ximoiljui, itstokej miakej maseualmej katli tlauel mosisiniaj uan kualantokej, inijuantij uelis kichiuasej tlen tlauel amo kuali. Kema miakej maseualmej moajkomanaj, eli kejuak kema tlatemi uan nopa atl kikuitikistia nochi. Ya nopa kichijkej judíos pampa kinekiyayaj kintlaijiyouiltisej Pablo uan Silas. Kinajkomankej maseualmej uan kinteiljuijkej ininixpa tekichiuanij ika ni ome tlamantli: se, kiijtojkej “kinajkomantokej nochi katli itstokej ipan Tlaltipaktli” maske inijuantij amo kiampa kichijtoyaj. Ome, kiijtojkej kiixpanotoyaj itlanauatiljuaj Tlanauatijketl tlen Roma pampa kiijtouayayaj itstok seyok tlanauatijketl: Jesús. a
12. ¿Kenke Cristo itokilijkauaj ueliskia kinpanos tlen amo kuali pampa kinistlakauijtoyaj?
12 Ma tikilnamikikaj escribas uan fariseos nojkia kiistlakauijkej Jesús uan kiiljuijkej Pilato: “Tijpantijkej ni tlakatl kinajkomanayaya maseualmej tlen toaltepe [...] uan kiijtouayaya ya eli Cristo, se tlanauatijketl” (Luc. 23:2). Uelis Pilato amo kinejki nopa tlanauatijketl tlen Roma ma moiljui kipaleuiyaya Jesús ma tlaijixnamiki, yeka tlanauatik ma kimiktikaj. Sanse kej kiistlakauijkej Jesús, Cristo itokilijkauaj nojkia ueliskia kinchiuilisej tlen amo kuali. Se amochtli kiijtoua: “Se akajya ueliskia kimiktisej tlaj kiteiljuiyayaj kinekiyaya kitekikixtilis tlanauatijketl”. ¿Mochiuaskia tlen judíos mosentlalijtoyaj?
13, 14. 1) ¿Kenke nopa maseualmej amo kintsakuilijkej toikniuaj ma tlajtolmoyauakaj? 2) ¿Kenijkatsa Pablo kichijki tlen Jesús kiijtok, uan kenijkatsa nojkia uelis kiampa tijchiuasej?
13 Maske nopa maseualmej moajkomankej, amo kintsakuilijkej toikniuaj ma tlajtolmoyauakaj ipan Tesalónica. ¿Kenke? Pampa amo kinpantijkej Pablo uan Silas. Uan nojkia pampa nopa tekichiuanij amo kinneltokakej maseualmej. Yeka san “kintlajtlanijkej tomij Jasón uan nopa sekinok, uan kinkajkej ma yakaj” (Hech. 17:8, 9). ¿Uan tlake panok ika Pablo? Ya kinextik tlalnamikiyaya uan kichijki tlen Jesús kiijtok: “Xitlajtlachixtokaj kej kouamej uan nojkia xielikaj inmaxojtsitsij kej palomas” (Mat. 10:16). Pablo amo kinejki ma kipano tlen amo kuali pampa nojua kinekiyaya tlajtolmoyauas sejkanok. Maske amo majmauiyaya, kimatiyaya kema monekiyaya cholos. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej ya?
14 Ipan ni tonali, katli tlayakanaj ipan religiones nojkia kinajkomanaj maseualmej para ma techkualankaitakaj. Kiniljuiaj tekichiuanij amo tikinpaleuiaj uan tikijixnamikij tlanauatili tlen onka ipan toaltepe, kiampa kichiuaj pampa kinekij ayokmo ma techkauakaj ma tijueyichiuakaj Jehová. Kichiuaj sanse kej katli kinkualankaitakej toikniuaj tlen achtoui siglo. ¿Uan tlake tijchiuaj tojuantij? Maske amo timajmauij, tijchiuaj kampeka amo timokualanisej ininuaya katli amo kinekij techtlakakilisej uan san kinekij mokualanisej touaya. Tojuantij tijnekij kuali timonojnotsasej ininuaya maseualmej kema titlajtolmoyauaj. Yeka kema tikitaj kinekij kualanisej, tikisteuaj uan titlakuepiliaj kema ayokmo kualanij.
Inijuantij “más kinekiyayaj momachtisej” (Hechos 17:10-15)
15. ¿Tlake kichijkej katli itstoyaj Berea kema kitlakakilijkej Pablo?
15 Toikniuaj amo kinekiyayaj ma kinpano tlen amo kuali Pablo uan Silas, yeka kintitlankej Berea, tlen mokauayaya se 65 kilómetros tlen Tesalónica. Kema asitoj nopaya, Pablo yajki kampa tlaueyichiuayayaj judíos uan kinmachtik katli nopaya itstoyaj. ¡Tlauel yolpajki kema nopa maseualmej kuali kitlakakilijkej! Lucas kiijtok “ni judíos más kinekiyayaj momachtisej que katli itstoyaj Tesalónica, pampa kiselijkej itlajtol Dios ika nochi ininyolo, uan mojmostla kuali momachtiyayaj iTlajkuilol Dios pampa kinekiyayaj kiitasej tlaj nelia tlen kiniljuiyayaj” (Hech. 17:10, 11). Maske Lucas kiampa kiijtok, amo kinejki kiijtos toikniuaj katli itstoyaj Tesalónica amo kipiayayaj kuali ininyolo, pampa Pablo kiniljuik ni tlamantli: “Tojuantij nojkia ajachika tijtlaskamatiliaj Dios, pampa kema inmojuantij inkiselijkej itlajtol Dios tlen tojuantij tiinmechiljuijkej, amo inkiselijkej kej inintlajtol maseualmej, inkiselijkej kej tlen nelnelia eli, kej itlajtol Dios, tlen nojkia tekititok ipan inmojuantij, katli intlaneltokaj” (1 Tes. 2:13). Uajka, ¿kenke Biblia kiijtoua toikniuaj tlen Berea más kinekiyayaj momachtisej?
16. ¿Kenke tikijtouaj judíos tlen Berea más kinekiyayaj momachtisej itlajtol Dios?
16 Maske judíos tlen Berea amo kema kikaktoyaj nopa kuali tlamachtili, amo kikamaijixnamijkej Pablo yon kineltokakej nochi san pampa ya kiniljuik. Inijuantij kichijkej ni tlamantli: se, kuali kitlakakilijkej Pablo pampa kuali kinixtomilik tlen kiijtoua iTlajkuilol Dios. Ome, kuali momachtijkej pampa kinejkej kiitasej tlaj nelia eliyaya melauak tlen Pablo kiijtouayaya. Nopa judíos tlen Berea mojmostla momachtiyayaj uan amo san ipan sábados. Kiampa kichiuayayaj pampa kinekiyayaj kiitasej tlaj eliyaya sanse tlen Pablo tlamachtiyaya ika tlen kiijtouayaya iTlajkuilol Dios. Uan eyi, kinextijkej amo moueyimatiyayaj pampa kipatlakej ininnemilis, uan “miakej katli nopaya itstoyaj, pejkej tlaneltokaj” (Hech. 17:12). Yeka Lucas kiijtok inijuantij kiselijkej itlajtol Dios ika nochi ininyolo.
17. ¿Kenke tlauel techpaleuia tlen kichijkej toikniuaj tlen Berea? ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej inijuantij maske ya uejkajtok tijtekipanouaj Jehová?
17 Toikniuaj tlen Berea amo kema moiljuijkej tlaj moijkuiloskia ipan Biblia tlen kichijkej. Inijuantij kuali kitlakakilijkej nopa kuali tlamachtili, uan tlen kichijkej tlauel techpaleuia ipan ni tonali. Kichijkej tlen Pablo uan tlen Jehová kinekiyayaj ma kichiuakaj. Uan tojuantij nojkia tikiniljuiaj maseualmej kuali ma momachtikaj Biblia, kiampa kuali tlaneltokasej uan motemachisej ipan itlajtol Dios. Uan maske ya timoatsonpoliuiltijkej, nojua moneki tijchiuasej kej toikniuaj tlen Berea. Tlaj ya tijtekipanouaj Jehová, moneki más timomachtisej Biblia uan tijchiuasej tlen tijyekouaj. Ni techpaleuis ma timoiljuikaj uan ma timonejnemiltikaj kej Jehová kineki (Is. 64:8). Tlaj kiampa tijchiuasej, Jehová nojua techtekiuijtos uan tijyolpakiltisej.
18, 19. 1) ¿Kenke Pablo yajki Berea? ¿Tlake kichijki nopaya uan tlake tijyekouaj? 2) ¿Uan nama kanke yas tepaxaloti Pablo?
18 Biblia kiijtoua Pablo amo uejkajki ipan altepetl Berea. Hechos 17:13-15, kiijtoua: “Kema judíos tlen Tesalónica kimatkej Pablo nojkia kimoyauayaya itlajtol Dios ipan Berea, yajkej kinkualankamakatoj uan kinajkomanatoj maseualmej katli nopaya itstoyaj. Toikniuaj nimantsi kipaleuijkej Pablo ma yaui hasta kampa mar, pero Silas uan Timoteo mokajkej Berea. Pero katli yauiyayaj iuaya Pablo kiuikakej hasta Atenas. Teipa kema tlakuepilijkej, Pablo kiniljuik ma kiniljuitij Silas uan Timoteo nimantsi ma yakaj kampa ya itstoya”. Nopa maseualmej tlauel kinkualankaitayayaj Cristo itokilijkauaj, yeka kitotokakej Pablo tlen altepetl Tesalónica uan teipa yajkej kitemotoj hasta Berea. Maske kitemojtiajkej, ya nojua tlajtolmoyajki. Pablo kimatiyaya amo san monekiyaya nopaya tlajtolmoyauas, yeka yajki sejkanok. Tojuantij nojkia amo kinamiki tijkauasej se tlamantli o se akajya ma kichiua ayokmo ma titlajtolmoyauakaj.
19 Kema Pablo yajki tlajtolmoyaua Tesalónica uan Berea, tlauel kipaleuik amo ma majmaui uan kiitak moneki kitekiuis itlajtol Dios. Uan tojuantij nojkia moneki kiampa tijchiuasej. Nama, Pablo yas Atenas uan nopaya itstokej katli amo elij judíos. ¿Kenijkatsa kiselisej nopaya? Tikitasej ipan tlamachtili 18.
a Se ixtlamatketl kiijtok ipan nopa tonali eltoya se tlanauatili tlen kiijtouayaya maseualmej amo kinamikiyaya “kiijtojtinemisej peuaskia tekichiuas seyok tlanauatijketl. Amo kinamikiyaya kiijtosej kitekipatlaskiaj o kitlajtolsenkauaskiaj nopa tlanauatijketl”. Uajka, uelis nopa judíos kipatlakej tlen kiijtok Pablo uan kichijkej ma kakisti kiixpanotoya nopa tlanauatili (xikita nopa recuadro “ Tlanauatianij tlen Roma uan amochtli Hechos”, iamayo 137).
