1-3. 1) ¿Kenijkatsa ichikaualis Dios kinyakanki Pablo uan iuampoyouaj? 2) ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

 MIAKEJ siuamej kisaj tlen altepetl Filipos tlen Macedonia, pampa yauij ipan ueyatl Gangites. Inijuantij moseuiaj iteno nopa ueyatl kej momajtokej kichiuaj. Itstokej nopaya pampa kitlajtlaniaj ma kinpaleui Jehová, ininDios israeleuanij, uan ya nelia kintlakakilia (2 Crón. 16:9; Sal. 65:2).

² Uan ipan seyok altepetl pano ni tlamantli: Pablo, Silas uan Timoteo kisaj tlen altepetl Listra, tlen mokaua ika sur tlen Galacia, mokaua se 800 kilómetros tlen Filipos. Kema panok se keski tonali, inijuantij asikej ipan nopa ueyi ojtli tlen Roma, tlen kinuikaskia ika oeste uan asiskiaj Asia kampa itstokej miakej maseualmej. Ni eyij toikniuaj tlauel kinekij yasej ipan nopa ojtli pampa kinekij nojkia panosej Éfeso uan ipan sekinok altepemej kampa nojkia itstokej katli kinekij kimatisej tlen Jesús. Pero teipa, ichikaualis Dios kintsakuilik uan amo kinkajki ma yakaj ika Asia. Kiampa pano pampa Jesús kineki ma yakaj ipan nopa ojtli tlen kiixkotona Asia Menor, mar Egeo uan kinaxitis iteno ueyatl Gangites.

³ Tijyekosej miak tlamantli kema tikitasej kenijkatsa Jesús kinyakanki Pablo uan iuampoyouaj kema yajkej Macedonia. Ma tikitakaj tlen panok ipan xiuitl 49, kema Pablo ika ompa yajki uejka tlajtolmoyauato.

4, 5. 1) ¿Tlake kinpanok Pablo uan iuampoyouaj kema nechka kalakiskiaj Bitinia? 2) ¿Tlake kitlapejpenijkej kichiuasej, uan tlake panok teipa?

⁴ Pablo uan iuampoyouaj amo uelkej tlamachtiaj ipan Asia, yeka yajkej ika norte pampa kinekiyayaj tlamachtisej ipan tlali Bitinia. Monejki nejnemisej miak tonali kampa amo onkayaya kuali ojtli uan kiixkotontiasej tlali Frigia uan Galacia, nopaya amo itstoyaj miakej maseualmej. Kema nechka kalakiskiaj Bitinia, Jesús sampa kinojtsakuilik ika ichikaualis Dios (Hech. 16:6, 7). Amo kikuamachiliyayaj kenke kiampa panoyaya. Maske kimatiyayaj tlake tlamachtisej uan kenijkatsa kichiuasej, amo kimatiyayaj kanke monekiyaya yasej. Maske nechka kalakiskiaj ipan tlali Asia, amo kinkajkej  ma tlamachtikaj nopaya. Uan kema kinejkej mokauasej Bitinia, nojkia amo kinkajkej. Maske kiampa kinpanok, inijuantij kichijkej kampeka kitemosej kanke ueliskiaj tlamachtisej. Nojkia, kitlapejpenijkej yasej ika oeste maske amo kimatiyayaj tlaj kinpaleuiskia tlen kichiuaskiaj. Tlaixkotontiajkej ipan miak pilaltepetsitsij uan nejnenkej se 550 kilómetros hasta asitoj Troas, kampa ueliskia kiitskisej se barco tlen kinuikaskia Macedonia (Hech. 16:8). Nopaya kena kinkajkej ma tlamachtikaj.

⁵ Lucas, katli kiijkuilok se evangelio, kinasito Pablo uan iuampoyouaj ipan Troas, yeka kiijtok tlen panok: “Ika tlayoua, Pablo kiitak se tlanextilili kej se temiktli, kiitak se tlakatl katli eua Macedonia ijkatoya iixmelak uan kitlajtlaniyaya ika nochi iyolo: ‘Xiuala Macedonia uan xitechpaleuiki’. Kema ya kiitstoya nopa tlanextilili, tijnejkej tiasej Macedonia, pampa tikitakej Dios nopaya kinekiyaya ma tiakaj tijmoyauatij nopa kuali tlamachtili” (Hech. 16:9, 10). a Tlen Pablo kiitak, kipaleuik ma kimati kanke ueliskia tlamachtis. ¡Uelis tlauel yolpajki pampa kichijki kampeka yas nopaya! Yeka, nopa nauij nima yajkej Macedonia.

6, 7. 1) ¿Tlake techmachtia tlen kipanok Pablo kema yajki tlamachtito? 2) ¿Ipan tlake uelis timotemachisej?

⁶ ¿Tlake techmachtia ni tlapoualistli? Ichikaualis Dios kipaleuik Pablo kema ya yauiyaya Asia. Jesús kiyakanki Pablo kema ya nechka asiskia Bitinia. Nojkia kiiljuik ma yaui Macedonia, kema ya itstoya Troas. Ipan ni tonali, Jesús, katli kiyakana tlanechikoli, nojkia uelis kiampa kichiuas ika tojuantij (Col. 1:18). Ximoiljui ipan ni tlamantli: uelis  ya uejkajtok timoiljuijtokej titlatekipanosej kej precursores o tiasej kampa monekij tlajtolmoyauanij. Pero Jesús uelis techyakanas ika ichikaualis Dios kema ya tijchijtosej kampeka tijchiuasej tlen timosentlalijtokej. ¿Kenke kiampa tikijtouaj? Ma timoiljuikaj ipan ni tlamantli: tlaj tijnekij se carro ma yaui ika tomaarraves o ika tomanejmak, moneki achtoui tikolinisej. Uajka, tlaj tijnekij Jesús ma techyakana uan ma techpaleui más titlamachtisej, moneki achtoui timolinisej o tijchiuasej se keski tlamantli.

⁷ ¿Uan tlaj amo nima ueli tijchiuaj tlen timosentlalijtokej maske tijchiuaj kampeka? ¿Kinamiki timoyolkokosej uan timoiljuisej ichikaualis Dios amo techyakana? Amo. Ma tikilnamikikaj maske Pablo kinekiyayaj kichiuas tlen mosentlalijtoya, amo nima uelki. Maske kiampa kipanok, ya kichijki kampeka kitemos kanke ueliskia tlamachtis, uan kena kipantik. Uajka, ma timotemachikaj tlaj tijtemouaj “se ueyi puerta” para más titlatekipanosej, Jehová techteochiuas (1 Cor. 16:9).

8. 1) ¿Kenijkatsa eliyaya Filipos? 2) ¿Tlake panok kema Pablo kinmachtik se keskij siuamej katli “mosentiliyayaj para momaijtosej”?

⁸ Kema Pablo uan iuampoyouaj ya itstoyaj Macedonia, yajkej Filipos, nopaya maseualmej tlauel moueyimatiyayaj pampa nojkia kipiayayaj ininama tlen kiixnextiyaya eliyayaj romanos. Filipos nesiyaya kej Roma, yeka nopa soldados katli ayokmo tekitiyayaj, kiijtouayayaj eliyaya kej Italia. Iteno nopa altepetl panoyaya se ueyatl. Pablo uan iuampoyouaj kiitakej uelis iteno nopa ueyatl “mosentiliyayaj para momaijtosej”. b Yeka kema asik tonali sábado, yajkej nopaya uan kinpantitoj monechikojtoyaj se keskij siuamej pampa kiueyichiuayayaj Dios, inijuantij moseuijkej ininuaya uan kinmachtijkej. Biblia kiijtoua se siuatl katli nopaya itstoya kuali “tlakaktoya”, yeka “Jehová kitlapouilik iyolo”. Ni siuatl motokaxtiyaya Lidia uan tlauel kipaktik tlen kikajki, yeka ya uan ichampoyouaj moatsonpoliuiltijkej. Teipa, kinchiualtik Pablo uan iuampoyouaj ma mokauakaj ichaj (Hech. 16:13-15). c

9. ¿Kenijkatsa miakej kichijtokej kej Pablo, uan tlake tlateochiualistli kiselijtokej?

⁹ Uelis nochi tlauel yolpajkej kema Lidia moatsonpoliuiltik. Uelis Pablo moiljuik tlauel kuali tlen kichijki pampa yajki Macedonia uan pampa kiitak kenijkatsa Jehová kintekiuik ya uan iuampoyouaj para ma kinpaleuikaj nopa siuamej. Ipan ni tonali, miakej toikniuaj uan tosiuaikniuaj katli ya uejueyij o nojua telpokamej, katli kipiaj ininnamik uan katli amo, yauij kampa amo itstokej miakej tlajtolmoyauanij. Maske kiixnamikij se keski tlaouijkayotl, inijuantij tlauel yolpakij pampa kinpantiaj miakej maseualmej katli kinekij momachtisej kej Lidia. Uan ta, ¿nojkia uelis tijpatlas se keski tlamantli ipan monemilis uan kiampa tias kampa monekij tlajtolmoyauanij? Tlaj kiampa tijchiuas, Jehová tlauel mitsteochiuas.  Kiampa kipanok toikni Aaron, katli yajki Centroamérica kema eliyaya telpokatl. Ya kiijtoua: “Kema niajki ipan seyok altepetl nechpaleuik kuali ma nitlaneltoka uan más ma nikikneli Jehová. Tlauel nechpaktia nitlatekipanos nikaj, nama nikinmachtia chikueyij maseualmej”. Miakej toikniuaj nojkia yajtokej tlatekipanouaj sejkanok, yeka tlauel yolpakij.

10. ¿Tlake kichijkej amo kuali ajakamej pampa amo kinekiyayaj ma tlamachtikaj Pablo uan iuampoyouaj?

¹⁰ Uelis Satanás tlauel kualanki kema kiitak momoyauayaya nopa kuali tlamachtili ipan nopa altepetl, pampa ya uan amo kuali ajakamej kiyakantoyaj miak xiuitl. Yeka nopa amo kuali ajakamej kichijkej kampeka ayokmo kinkauasej Pablo uan iuampoyouaj ma tlamachtikaj. Se tonali, kema yajkej kampa momaijtouayayaj, kipantijkej se ichpokatl katli san tlapik tlatekipanouayaya, kipiayaya se amo kuali ajakatl tlen kichiuayaya ma kiijto tlen panoskia teipa. Nopa ichpokatl pejki kintokilia uan chikauak kiijtouayaya: “Ni tlakamej kitekipanouaj Dios katli Más Ueyi uan inmechmatiltiaj kenijkatsa inmomakixtisej”. ¿Kenke nopa amo kuali ajakatl kichijki kiampa ma kiijto nopa ichpokatl? Uelis pampa kinekiyaya maseualmej ma moiljuikaj tlen kiijtouayaya nopa ichpokatl uan tlen Pablo tlamachtiyaya ualayaya tlen Dios, uan kiampa maseualmej amo kuali kintlakakiliskiaj toikniuaj. Maske amo tijmatij kenke kichijki kiampa ma kiijto, Pablo kikixtilik nopa amo kuali ajakatl uan kiampa ayokmo tleno kiijtok (Hech. 16:16-18).

11. ¿Tlake kinpanok Pablo uan Silas kema nopa ichpokatl ayokmo kipixki nopa amo kuali ajakatl?

¹¹ Kema itekouaj nopa ichpokatl kiitakej ayokmo kichiuaskia ma kitlanikaj tomij, tlauel kualankej uan kinuauatatskej Pablo uan Silas hasta tiankis. Nopaya itstoyaj se keskij tekichiuanij katli tetlajtolsenkauayayaj, katli tlanauatijketl tlen Roma kintekimakatoya. Itekouaj nopa ichpokatl kimatiyayaj nopa tekichiuanij techikoitayayaj uan kipatiitayayaj ininaltepe, yeka kiniljuijkej: “Ni tlakamej kichiuaj ma onka kualantli ipan toaltepe. Inijuantij elij judíos uan tlamachtiaj tlen tojuantij amo kinamiki tijchiuasej, pampa tielij romanos”. Teipa, nopa maseualmej katli itstoyaj ipan tiankis “kinekiyayaj kinteuisej” Pablo uan Silas, uan nopa tekichiuanij “tlanauatijkej ma kinmakilikaj ika kuauitl”. Tlauel kinkokojkej, uan teipa kinuikakej kintsakuatoj. Nopa tetsajketl “kinkalakik kampa amo ueliskiaj kisasej ipan nopa tlatsaktli uan kinkalakilik ininikxi tlatlajko ome uapali tlen kikoyonijtoyaj” (Hech. 16:19-24). Pablo uan Silas amo ueliyayaj moitaj pampa tlauel tsitlayoua kampa kinkalakijkej. Maske kiampa itstoyaj, Jehová kena kiitayaya tlen kinpanoyaya (Sal. 139:12).

12. 1) ¿Tlake moiljuiyayaj Pablo uan iuampoyouaj kema kintlatsakuiltiyayaj, uan kenke? 2) ¿Tlake kichiuaj Satanás uan katli kipaleuiaj ipan ni tonali?

¹² Se keski xiuijtlaya, Jesús kiniljuik itokilijkauaj: “Nojkia inmechtlaijiyouiltisej” (Juan 15:20). Kema Pablo uan iuampoyouaj asitoj Macedonia,  kimatiyayaj kiixnamikiskiaj kuesoli. Yeka kema pejkej kintlatsakuiltiaj, amo moiljuijkej Jehová kualantoya ininuaya, inijuantij kimatiyayaj eliyaya Satanás katli tlauel kinkualankaitayaya. Ipan ni tonali nojkia kiampa kichiuaj katli Satanás kintekiuia. Kemantika ipan escuelas o ipan toteki techistlakauiaj pampa kinekij ma techkualankaitakaj sekinok. Ipan se keski altepemej, katli techkualankaitaj techistlakauiaj uan kiniljuiaj tekichiuanij: “Jehová itlajtoltemakauaj kinajkomanaj maseualmej uan kinmachtiaj ma kichiuakaj sekinok tlamantli tlen ‘amo momajtokej kichiuaj’ uan tlen amo kuali tikitaj”. Maske ipan se keski altepemej, kinmakiliaj uan kintsakuaj toikniuaj, Jehová kiita nochi tlen kinpano (1 Ped. 3:12).

13. ¿Tlake panok uan yeka nopa tetsajketl tlajtlanki kenijkatsa ueliskia momanauis?

¹³ Teipa, Pablo uan Silas kiitakej nelnelia kinpanotoya nopa tlamantli uan amo san kitemiktoyaj. Uelis nechka tlajkoyoual kentsi kuali momachiliyayaj, yeka “momaijtouayayaj uan kiueyichiuayayaj Dios ika uikatl”. Pero teipa, sanima pejki mojmolinia tlali. Nopa tetsajketl tlachixtikiski, kiitak nopa puerta tlapojtoya uan moiljuik cholojtoyaj katli kintsaktoyaj. Moiljuik kitlatsakuiltiskiaj, yeka “kikixtik iespada uan nechka momiktiskia”. Ipan nopa tlalochtli, Pablo chikauak kiiljuik: “¡Amo ximomikti! ¡Nochi nikaj tiitstokej!”. Maske nopa tlakatl tlauel motekipachojtoya, tlajtlanki: “Totiojuaj, ¿tlake moneki nijchiuas para nimomakixtis?”. Pablo uan Silas kuali kimatiyayaj san Jesús ueliskia kimakixtis, yeka kinankilijkej: “Xijneltoka toTeko Jesús, kiampa ta uan katli itstokej mochaj momakixtisej” (Hech. 16:25-31).

14. 1) ¿Kenijkatsa Pablo uan Silas kipaleuijkej nopa tetsajketl? 2) ¿Tlake tlateochiualistli kiselijkej pampa kiijiyouijkej tlen kinchiuilijkej?

¹⁴ ¿Nelnelia nopa tlakatl kinekiyaya kimatis kenijkatsa momanauiskia? Maske Pablo kiitak nelnelia kipiayaya kuali iyolo, nopa tlakatl amo eliyaya judío, yeka amo kimatiyaya tlake kiijtouayaya itlajtol Dios. Tlaj nopa tlakatl kinekiyaya elis se Cristo itokilijka, monekiyaya achtoui momachtis uan kichiuas tlen kiijtouayaya itlajtol Dios. Yeka Pablo uan Silas, kinpouilijkej itlajtol Jehová. Mosentlalijkej kimachtisej nopa tlakatl, yeka uelis kiilkajkej tlaj kinkokouayaya ininpani. Maske inijuantij kiilkajkej, nopa tlakatl kena kiitak uan pejki kinpajpakilia. Uan “nimantsi ya uan katli itstoyaj ichaj moatsonpoliuiltijkej”. ¡Pablo uan Silas kiselijkej se yejyektsi tlateochiualistli pampa kiijiyouijkej tlen kinpanok! (Hech. 16:32-34).

15. 1) ¿Kenijkatsa se keskij toikniuaj kichijtokej kej Pablo uan Silas? 2) ¿Kenke moneki tijchiuasej kampeka nojua tikinpaxalosej maseualmej kampa titlajtolmoyauaj?

¹⁵ Sanse kej Pablo uan silas, maske miakej toikniuaj nojkia kintsakuaj pampa kineltokaj Jehová, nojkia tlamachtiaj ipan carcel uan kiselijtokej miak tlateochiualistli. Se neskayotl, ipan se altepetl kampa toikniuaj amo kinkauayayaj ma tlaueyichiuakaj, tlauel miakej maseualmej  kiixmatkej Jehová ipan carcel uan nama elij toikniuaj (Is. 54:17). Uan sekij, peuaj momachtiaj kema kinpano se tlaouijkayotl sanse kej nopa tetsajketl. Yeka moneki tijchiuasej kampeka tikinpaxalosej maseualmej kampa titlajtolmoyauaj, pampa uelis se tonali kinekisej momachtisej

16. ¿Tlake panok kema tlaneski?

¹⁶ Kema tlaneski, tekichiuanij tlanauatijkej ma kinkixtikaj Pablo uan Silas. Pero Pablo kiijtok: “Techmakilijkej ininixpa miakej uan amo techkajkej ma timotenpaleuikaj maske tielij romanos, uan techtsajkej. ¿Uan nama ichtakatsi techiljuiaj ma tiakaj? ¡Amo! Inijuantij ma ualakaj techkixtikij”. Kema kimatkej kintlaijiyouiltijtoyaj katli nojkia euayayaj Roma, nopa tekichiuanij pejkej majmauij. Ni tlakamej kiixpanokej tlanauatili, d uan ueliskia inijuantij kintlatsakuiltisej. Pablo uan Silas kinuijuitejkej tlamiakapa, uan nama nopa tlakamej nojkia monekiyaya kiniljuisej ma kintlapojpoljuikaj ininixpa sekinok. Teipa Pablo uan Silas kiniljuijkej ayokmo ma itstokaj Filipos. Maske kena kiampa kichijkej, achtoui yajkej kinyolchikauatoj katli namanok tlaneltokatoyaj.

17. ¿Tlake kiyekojkej katli namanok pejtoyaj tlaneltokaj ika tlen kichijkej Pablo uan Silas?

¹⁷ ¿Kenke Pablo uan Silas amo nima kiijtojkej nojkia eliyayaj romanos? Tlaj kiampa kichijtoskiaj, uelis amo kinmakilijtoskiaj (Hech. 22:25, 26). Uan uelis katli namanok pejtoyaj tlaneltokaj, moiljuijtoskiaj Pablo uan Silas amo kinekiyayaj tlaijiyouisej pampa kineltokayayaj Cristo. Nojkia tlaj kiampa kichijtoskiaj, amo kinpaleuijtoskiaj Cristo itokilijkauaj katli amo eliyayaj romanos, pampa inijuantij amo ueliskia momanauisej ika nopa tlanauatili. Tlen kichijkej Pablo uan Silas, kinpaleuik sekinok toikniuaj ma kiitakaj ueliskia amo kitlauelkauasej Jehová maske kintlaijiyouiltiskiaj. Nojkia, kema Pablo uan Silas kiijtojkej eliyayaj romanos, kinchiualtijkej nopa tekichiuanij ma kiijtokaj tlamiakapa kiixpanotoyaj tlanauatili. Nopa tlapaleuik amo san kej ueli ma kintlaijiyouiltikaj Cristo itokilijkauaj. Uan ueliskiaj momanauisej ika tlanauatili kema kintlatsakuiltiskiaj.

18. 1) ¿Kenijkatsa katli tlayakanaj ipan tlanechikoli kichiuaj sanse kej Pablo? 2) ¿Kenijkatsa tijmanauiaj nopa kuali tlamachtili ininixpa tekichiuanij para nojua ma momoyajto?

¹⁸ Ipan ni tonali, nojkia uelis tijyekosej miak tlamantli kema tikitaj tlen kichiuaj katli techyakanaj. Inijuantij amo techchiualtiaj ma tijchiuakaj se tlenijki tlen inijuantij nojkia amo ueli kichiuaj. Nojkia, tijchiuaj kampeka tikitasej kema uan kenijkatsa uelis timomanauisej ika se tlanauatili, sanse kej kichijki Pablo. Kuali tikitaj kema uelis timomanauisej ika  tekichiuanij tlen itstokej ipan torancho, ipan toaltepe o ika katli itstokej ipan uejueyi altepemej. Maske kiampa tijchiuaj, amo tijchiualtiaj se tekichijkej ma kichiua tlen tojuantij tijnekij. Tijnekij titlapaleuisej nojua “ma techkauakaj tijmoyauasej nopa kuali tlamachtili”, sanse kej Pablo kiniljuik toikniuaj tlen Filipos kema ayokmo tsaktoya uan ya panotoya se matlaktli xiuitl (Filip. 1:7). Tlaj tekichiuanij techpaleuisej o amo, timosentlalijtokej tijmoyauasej nopa kuali tlamachtili kampa ichikaualis Dios techyakanas, sanse kej kichijkej Pablo uan iuampoyouaj (Hech. 16:10).