1, 2. ¿Kenke tlen kichiuaskiaj Bernabé uan Saulo amo eliskia sanse kej tlen kichijkej sekinok? ¿Kenijkatsa tlapaleuiskiaj ma moaxiti Hechos 1:8?

 TOIKNIUAJ tlen tlanechikoli Antioquía, tlauel yolpakij. Maske nopaya itstokej teokamanalouanij uan tlamachtianij katli ueliskiaj kintitlanisej ma yakaj tlajtolmoyauatij ipan sekinok altepemej, amo kiampa kichiuaj pampa kintlapejpeniaj Bernabé a uan Saulo ika ichikaualis Dios (Hech. 13:1, 2). Achtouia, sekinok kintitlaniyayaj ma tlamachtitij kampa itstoyaj tlaneltokanij, pero inijuantij yasej kampa amo itstokej (Hech. 8:14; 11:22). Bernabé uan Saulo sansejko tlajtolmoyauatij iuaya Juan Marcos para ma kinpaleui, uan yasej kampa amo tlajtolmoyajtokej.

² Se 14 xiuijtlaya, Jesús kiniljuik itokilijkauaj: “Inelisej notestigos ipan Jerusalén, ipan nochi Judea uan Samaria, uan hasta kampa más uejka ipan Tlaltipaktli” (Hech. 1:8). Uan nama nechka moaxitiskia tlen kiijtojtoya Jesús pampa Bernabé uan Saulo yasej sejkanok tlajtolmoyauatij. b

3. ¿Kenke uejkajkia eliyaya ouij tias kanajya?

³ Ipan ni tonali, uelis nima tiasiti kanajya maske eli uejka. Pero ipan achtoui siglo amo onkayaya carros yon aviones. Maseualmej ikxinejnemiyayaj uan kanajya amo onkayaya kuali ojtli. Katli nejnemiyayaj se tonal, nima tlaxikouayayaj maske san nejnentoyaj se 30 kilómetros. c Yeka, maske Bernabé uan Saulo tlauel yolpakiyayaj pampa kichiuaskia nopa tekitl, tlauel siauiskiaj pampa eliskia ouij (Mat. 16:24).

4. 1) ¿Ajkia kinyakanki toikniuaj kema kintekimakakej Bernabé uan Saulo, uan tlake kichijkej? 2) ¿Kenijkatsa tikinpaleuiaj toikniuaj katli kipiaj se tekitl ipan tlanechikoli?

 ⁴ ¿Kenke ichikaualis Dios kintlapejpenik Bernabé uan Saulo? (Hech. 13:2). Maske Biblia amo kiijtoua, ichikaualis Dios kena kinyakanki toikniuaj para ma kintlapejpenikaj. Uan amo kiijtoua tlaj kualankej teokamanalouanij uan tlamachtianij katli itstoyaj Antioquía tlen Siria. Inijuantij kinpaleuijkej Bernabé uan Saulo, uan amo kinkualankaitakej. Nojkia, “mosajkej uan momaijtojkej, uan teipa kitlalijkej ininmax ininpani uan kinnauatijtejkej” (Hech. 13:3). ¡Tlauel kuali kiyolmatkej Bernabé uan Saulo! Tojuantij nojkia moneki tikinpaleuisej toikniuaj katli kinmakatokej se tekitl, kej toikniuaj katli techyakanaj ipan tlanechikoli. Amo ma tikinkualankaitakaj, pampa Biblia techiljuia: “Moneki inkintlepanitasej uan inkiniknelisej miak ipampa nopa tekitl tlen kichiuaj” (1 Tes. 5:13).

5. ¿Kenijkatsa tlajtolmoyajkej Bernabé uan Saulo ipan isla Chipre?

⁵ Bernabé uan Saulo kistejkej Antioquía uan yajkej Seleucia. Nopaya sampa kistejkej ipan barco uan yajkej hasta isla Chipre, tlen mokauayaya se 200 kilómetros iuejkaka. d Nopaya euayaya Bernabé, yeka uelis kinekiyaya nima tlajtolmoyauas. Kema asitoj ipan altepetl Salamina, ika este tlen nopa isla, “pejkej tematiltiaj itlajtol Dios kampa tlaueyichiuayayaj  judíos” (Hech. 13:5). e Teipa, kiixkotonkej nopa isla Chipre uan tlajtolmoyajtiajkej ipan altepemej kampa panotiajkej. Maske amo tijmatij kanke panotiajkej, uelis nejnenkej se 160 kilómetros.

6, 7. 1) ¿Ajkia eliyaya Sergio Paulo? ¿Kenke Bar-Jesús amo kinkauayaya ma tlamachtikaj Bernabé uan Saulo? 2) ¿Tlake kichijki Saulo kema Bar-Jesús kinekiyaya kichiuas amo ma tlaneltoka Sergio Paulo?

⁶ Ipan nopa tonali, maseualmej tlen Chipre kichiuayayaj tlen Jehová amo kipaktia. Kiampa kiitakej Bernabé uan Saulo kema asitoj Pafos, se altepetl tlen mokauayaya ika oeste tlen nopa isla. “Nopaya mopantijkej ika se tlakatl judío katli motokaxtiyaya Bar-Jesús, katli eliyaya se tetlajchiuijketl uan se teokamanalojketl katli tlakajkayauayaya. Ya itstoya iuaya nopa gobernador Sergio Paulo, se tlakatl katli tlauel tlalnamikiyaya”. f Ipan nopa tonali, romanos katli tlatominpiayayaj yauiyayaj kinitaj tetlajchiuianij o katli kintlachiliyayaj sitlalimej, uan kiampa kitlapejpeniyayaj tlake kichiuasej. Maske Sergio Paulo “tlauel tlalnamikiyaya”, nojkia yauiyaya kinita. Pero tlauel kiyoltilanki nopa kuali tlamachtili uan “tlauel kinekiyaya kikakis itlajtol Dios”, yeka Bar-Jesús tlauel kualanki. Ya nojkia kiixmatiyayaj kej Elimas, pampa itoka kiijtosneki “tetlajchiuijketl” (Hech. 13:6-8).

⁷ Bar-Jesús amo kinkauayaya ma tlamachtikaj Bernabé uan Saulo. Uan nojua kinekiyaya kiconsejomakatos Sergio Paulo, yeka “kitemoliyaya kenijkatsa kichiuaskia nopa gobernador amo ma tlaneltoka” (Hech. 13:8). Pero Saulo amo kikauaskia kiampa ma kichiua. ¿Tlake kichijki? Biblia kiijtoua: “Saulo, katli nojkia motokaxtiyaya Pablo, kiselik miak ichikaualis Dios, kiixtlachilik uan kiiljuik: ‘Ta katli san titlakajkayaua uan tijchiua nochi tlen amo kuali, ta katli tieli ikone Diablo uan tijkualankaita nochi tlen xitlauak, ¿hasta kema ayokmo tijuijkolos iojui Jehová tlen xitlauak?  ¡Xikita! Jehová mitstlatsakuiltis uan amo titlachias yon tikitas itlauil Tonati miak tonali’. Uan nimantsi motlalik kejuak tilauak ayajtli ipan iixteyol uan ixtsintlayouilik, uan pejki kimatemoua se akajya katli kimatilanaskia”. g ¿Tlake panok kema Saulo kichijki ni milagro? “Kema nopa gobernador kiitak tlen panok, pejki tlaneltoka, pampa tlauel mosentlachilijtoya ika Jehová itlamachtil” (Hech. 13:9-12).

8. ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Pablo?

⁸ Kej tikitakej, Pablo amo kimakaski Bar-Jesús. Tojuantij nojkia moneki kiampa tijchiuasej kema tikitasej se akajya kiuejkatlalisneki katli tijmachtiaj. Biblia techiljuia kuali ma titenojnotsakaj, kejuak ma tikajuialtikaj totlajtol ika istatl (Col. 4:6). Pero ni amo kiijtosneki amo tleno uelis tikiljuisej yon tijchiuasej tlaj tikitasej se akajya amo kikaua kuali ma tlaneltoka katli tijmachtiaj. Nojkia amo kinamiki timajmauisej titeiljuisej religiones amo kichiuaj tlen xitlauak, pampa inijuantij kiuijkolouaj “iojui Jehová tlen xitlauak”, sanse kej kichijki Bar-Jesús (Hech. 13:10). Ma tijchiuakaj kej Pablo, amo ma timajmauikaj tikijtosej tlen melauak uan ma tikinpaleuikaj maseualmej ma kimatikaj. Maske Jehová amo techmakas chikaualistli para tijchiuasej milagros kej kichijki Pablo, uelis timotemachisej ya kinyoltilanas ika ichikaualis katli kinekij kiixmatisej (Juan 6:44).

9. ¿Tlake kinmachtia katli techyakanaj ipan tlanechikoli tlen kichijkej Pablo uan Bernabé?

⁹ Teipa, Pablo, Bernabé uan Marcos kistejkej Pafos uan yajkej Perga, tlen mokaua nechka mar tlen Asia Menor, se 250 kilómetros iuejkaka. Ipan Hechos 13:13 peua kiijtoua: “Pablo uan katli yauiyayaj iuaya”. Ni kiijtosneki Pablo elki katli pejki kinyakana iuampoyouaj. Maske ya tlayakanayaya, Bernabé amo kikualankaitayaya pampa sansejko kitekipanojkej  Dios. Ni tlauel kinpaleuis toikniuaj katli techyakanaj ipan tlanechikoli. Uan nochi Cristo itokilijkauaj amo tijnekij ma techuejkapantlalikaj pampa tikilnamikij tlen Jesús kiijtok: “Inmojuantij inelij iniknimej”. Uan nojkia kiijtok: “Katli moueyimati, kipinaualtisej, pero katli amo moueyimati, kiuejkapantlalisej” (Mat. 23:8, 12).

10. ¿Kenijkatsa eliyaya nopa ojtli tlen kisteuayaya Perga uan asiyaya Antioquía?

¹⁰ Amo tijmatij kenke, pero kema asitoj Perga, Juan Marcos kinkajtejki Pablo uan Bernabé uan sampa tlakuepilik Jerusalén. Inijuantij ikxinejnentiajkej hasta Antioquía tlen Pisidia, se pilaltepetsi tlen Galacia. Elki ouij asitij nopaya pampa nopa altepetl mokaua tlauejkapa, se 1,100 metros. Nojkia monejki panotiasej kampa onka miak tepetl uan tlachtekinij. Uan uelis ipan nopa tonali, Pablo ya pejtoya mokokoua. h

11, 12. ¿Kenijkatsa Pablo kichijki ma kitlakakilikaj katli itstoyaj kampa tlaueyichiuayayaj judíos?

¹¹ Kema Pablo uan Bernabé asitoj ipan Antioquía tlen Pisidia, yajkej se sábado kampa tlaueyichiuayayaj judíos. Biblia kiijtoua: “Kema katli tlayakanayayaj kampa tlaueyichiuaj judíos tlankej kipouaj nopa Tlanauatili uan tlen kiijkuilojkej Teokamanalouanij ininixpa maseualmej, tlatitlankej ma kiniljuitij: ‘Noikniuaj, tlaj inkipiaj se tlajtoli tlen uelis kinyolchikauas ni maseualmej, xikijtokajʼ” (Hech. 13:15). Teipa Pablo moketski uan pejki kinkamanaljuia.

¹² Katli nopaya itstoyaj eliyayaj judíos uan katli mochijtoyaj judíos, yeka pejki kiniljuia: “Tlakamej katli ineuaj Israel uan nojkia nochi inmojuantij katli inkimakasij Dios, xitlakakikaj” (Hech. 13:16). Inijuantij amo kimatiyayaj kenijkatsa Jesús tlapaleuiskia ma mochiua tlen Dios  mosentlalijtok. Uajka, ¿tlake kichiuaskia? Achtoui pejki kiijtoua tlen kinpanok israeleuanij. Kiijtok Jehová “kichijki ma momiakilikaj kema itstoyaj kej sejkanok euanij ipan tlali Egipto”. Uan kema kinmakixtik, “nechka 40 xiuitl kinijiyouik ipan uaktok tlali”. Kema tlanki kiijtoua ni tlamantli, Pablo kinilnamikilik kenijkatsa israeleuanij motlanilijkej nopa Tlali tlen kintenkauilijtoyaj uan Jehová kena “kinmakak” o kinaxkatik (Hech. 13:17-19). Sekij kiijtouaj uelis Pablo kiixtonki tlen kipojkej kampa mosentilijtoyaj ipan nopa tonali. Tlaj nelia kiampa kichijki, uajka kinextik nelia kinkuamachiliyaya maseualmej (1 Cor. 9:22).

13. ¿Tlake uelis tijchiuasej tlaj tijnekij maseualmej ma techtlakakilikaj?

¹³ Tojuantij nojkia tijnekij ma techtlakakilikaj kema titlajtolmoyauaj. Yeka kema tijtlapejpeniaj tlake tikinpouilisej, achtoui tikitaj tlake kineltokaj maseualmej uan kiampa kinpaktis tlen tikiniljuisej. Uan tlaj ya kimatij tlen Biblia tlamachtia, uelis tikinpouilisej se texto tlen kiixmatij. Kemantika, uelis tlauel kinpaleuis tlaj tikiniljuisej ma kipouakaj ipan ininBiblia. Nochipa ma tijtemolikaj kenijkatsa tijchiuasej ma techtlakakilikaj maseualmej.

14. 1) ¿Kenijkatsa Pablo pejki kiijtoua tlen Jesús kichijki, uan kenijkatsa monekiyaya momokuitlauisej? 2) ¿Tlake kichijkej katli kitlakakilijtoyaj?

¹⁴ Teipa, Pablo kiniljuik “Jesús, katli Dios kichijki ma kinmakixti”, iuejkapantatauaj elkej tlanauatianij tlen Israel, uan Juan teAtsonpoliuiltijketl kinkualchijchijki maseualmej para ma kiselikaj. Nojkia kiniljuik Jesús kimiktijkej uan moyolkuik (Hech. 13:20-37). Teipa, kiijtok: “Xijmatikaj tiinmechmatiltiaj uelis inmechtlapojpoljuisej inmotlajtlakoljuaj ika tlen ya kichijki uan ika imikilis ni tlakatl, Dios uelis kinitas xitlauakej nochi katli tlaneltokaj”. Pero nojkia kiniljuik kenijkatsa momokuitlauiskiaj, ya kiijtok: “Amo ma inmechpano kej kiijkuilojkej Teokamanalouanij: ‘Xikitakaj, inmojuantij katli intepinajtiaj, ximosentlachilikaj uan ximikikaj, pampa ipan ni tonali kema nojua initstokej, nijchijtok se tlamantli tlen inmojuantij amo inkineltokasej maske se akajya kuali inmechixtomiliskia’”. Tlauel kinpaktik tlen kikajkej, yeka “kintlajtlanijkej sampa ma kamanaltikaj tlen nopa tlamantli ipan seyok sábado”. Uan “kema tlanki nopa tlanechikoli kampa tlaueyichiuayayaj, miakej judíos uan katli mochijtoyaj judíos uan kiueyichiuayayaj Dios, kintokilijkej Pablo uan Bernabé” (Hech. 13:38-43).

15. ¿Tlake panok ika ualchikueyi sábado?

¹⁵ “Ika ualchikueyi sábado, nechka nochi katli itstoyaj ipan nopa altepetl mosentilijkej para kikakisej itlajtol Jehová”. Kema se keskij judíos kiitakej miakej monechikojtoyaj “tlauel kualankej uan pejkej kinajnankiliaj Pablo uan kitlaijiljuiaj ika tlen kiijtouayaya”. Pero Pablo uan Bernabé amo majmajkej uan kinankilijkej: “Monekiyaya achtoui inmojuantij tiinmechmatiltisej itlajtol Dios, pero pampa amo inkiselijtokej uan  inmoiljuiaj amo kinamiki inkiselisej nemilistli tlen amo kema tlamis. . . , tiasej tikinmatiltitij ni tlamantli katli amo elij judíos. Jehová kiampa technauatik kema kiijtok: ‘Nimitstlapejpenijtok para tielis kej se tlauili para sekinok altepemej, para titematiltis kenijkatsa momakixtisej hasta kampa más uejka ipan Tlaltipaktli’” (Hech. 13:44-47; Is. 49:6).

16. ¿Tlake kichijkej judíos kema kintlakakilijkej Pablo uan Bernabé, uan tlake kichijkej inijuantij?

¹⁶ Katli amo eliyayaj judíos tlauel yolpajkej kema kikajkej nopa. “Uan nochi katli kipiayayaj kuali ininyolo para kiselisej nemilistli tlen amo kema tlamis, pejkej tlaneltokaj” (Hech. 13:48). Yeka itlajtol Jehová nima momoyajki ipan nochi nopa altepetl. Pero judíos amo kinejkej kikakisej nopa kuali tlamachtili. Pablo uan Bernabé kiniljuijkej elkej katli achtoui kinmatiltijkej nopa kuali tlamachtili tlen Mesías, pero inijuantij amo kiselijkej, yeka Dios kintlatsakuiltiskia. Nopa kichijki tlauel ma kualanikaj, yeka “kinajkomankej siuamej katli más pankisayayaj [ . . . ] uan nojkia nopa tlakamej katli más kintlepanitayayaj para ma kintlaijiyouiltikaj Pablo uan Bernabé, uan kinkixtijkej tlen ininaltepe”. ¿Tlake kichijkej Pablo uan Bernabé? “Moikxitsejtselojkej para ma tepeui tlaltejpoktli para ma kiitakaj amo kuali tlen kichijtoyaj uan yajkej altepetl Iconio”. ¿Ayokmo kinkauaskiaj ma momiakilijkaj Cristo itokilijkauaj ipan Antioquía tlen Pisidia? Amo, pampa nopaya mokajkej katli pejkej tlaneltokaj uan “nojua tlauel yolpakiyayaj uan kiseliyayaj ichikaualis Dios” (Hech. 13:50-52).

17-19. ¿Tlake techmachtia tlen kichijkej Pablo uan Bernabé, uan kenijkatsa techpaleuia ma tiyolpakikaj?

¹⁷ ¿Tlake techmachtia tlen kichijkej Pablo uan Bernabé? Moneki titlajtolmoyauasej maske sekij katli kipiaj se ueyi tekitl kinekisej techtsakuilisej. Nojkia kema maseualmej tlen Antioquía amo kinejkej kintlakakilisej, ni omej toikniuaj “moikxitsejtselojkej para ma tepeui tlaltejpoktli”. Ni amo kiijtosneki tlauel moyolkokojkej, inijuantij kiampa kichijkej pampa amo eliskia inintlajtlakol tlen kinpanoskia. Kimatiyayaj amo ueliskiaj kinchiualtisej maseualmej ma momachtikaj. Pero ueliskiaj yasej sejkanok uan kisentokilisej tlajtolmoyauasej, yeka yajkej Iconio.

¹⁸ ¿Uan tlake kinpanok katli mochijkej Cristo itokilijkauaj ipan Antioquía tlen Pisidia? Maske miakej tlauel kinkualankaitayayaj, inijuantij amo moyolkokouayayaj kema maseualmej amo kinekiyayaj kintlakakilisej. Jesús kiijtojtoya: “¡Yolpakij katli kikakij itlajtol Dios uan kichiuaj!” (Luc. 11:28). Uan toikniuaj kichijkej kampeka tlauel yolpakisej.

¹⁹ Nochipa ma titlajtolmoyauakaj sanse kej Pablo uan Bernabé, pero maseualmej kitlapejpenisej tlaj momachtisej o amo. Uan, ¿tlaj amo kinekij techtlakakilisej? Ma tijchiuakaj kej kichijkej Cristo itokilijkauaj tlen achtoui siglo. Tlaj tijpatiitaj tlen Biblia tlamachtia uan tijkauaj ichikaualis Dios ma techyakana, nochipa tiyolpakisej maske maseualmej techkualankaitasej (Gál. 5:18, 22).