Xikiniljui sekinok ma mitspaleuikaj

“Kema se tlakatl itstok iselti, sekinok uelis kiteuisej uan kitlanisej. Pero intla itstokej omej, uajka axkintlanisej” (Eclesiastés 4:⁠12).

KEMA sekinok techpaleuiaj, uelis tikixnamikisej tlen ueli tlamantli tlen eli kejuak tokualankaitaka. Yeka, tlaj ayokmo tijneki titlachichinas, tlauel kuali tlaj tikiniljuis ma mitspaleuikaj mochampoyouaj, mouampoyouaj o seyok akajya katli kinekis mitspaleuis.

Uelis tikiniljuis ma mitspaleuikaj katli ayokmo tlachichinaj. Inijuantij kimatij kenijkatsa timomachilia uan yeka uelis mitspaleuisej. Se toikni katli itoka Torben uan itstok Dinamarca, kiijtoua: “Tlauel nikintlaskamatilia katli kichijkej kampeka nechpaleuisej”. Uan Abraham, katli itstok India, kiijtoua: “Nochampoyouaj uan toikniuaj kinextijkej tlauel nechikneliaj uan nopa nechpaleuik ayokmo ma nitlachichina”. Kemantika, amo san ya nopa kipaleuia se akajya katli ayokmo kineki tlachichinas.

Se tlakatl katli itoka Bhagwandas kiijtoua: “Nitlachichinki 27 xiuitl, uan kema nijmatki Biblia kiijtoua nopa kisokiuia totlakayo, nimosentlalik ayokmo nitlachichinas. Achtoui nijchijki kampeka ika yolik nijkajtias. Ayokmo nimouikak ininuaya katli achtouia eliyayaj nouampoyouaj uan niajki ika se tepajtijketl. Maske nijchijki nochi ni tlamantli, amo nechpaleuik. Se youali nikiljuik Jehová nochi tlen nijyolmatiyaya uan nojkia nikiljuik ma nechpaleui ayokmo nitlachichinas. Nikitak nopa nelia nechpaleuik pampa ayokmo nitlachichinki”.

Nojkia moneki tijmatis tlake tlaouijkayotl tikixnamikis kema tijchiuas kampeka ayokmo titlachichinas. Ipan seyok tlamachtili tikitasej se keski tlen nopa tlamantli.

[Recuadro]

¿NECHPALEUIS TLAJ NIJTEKIUIS PAJTLI?

Nopa pajtli tlen kipaleuia se akajya ayokmo ma tlachichina, kej nopa parches de nicotina, tlauel miak monamaka, uan katli kichijchiuaj kitlanij miak tomij. Tlaj timoiljuijtok tijtekiuis, achtoui ximoiljui ipan ni tlamantli:

¿Kenijkatsa tepaleuia? Sekij kiijtouaj nopa pajtli kinpaleuia katli ayokmo tlachichinaj amo tlauel ma kinkoko inintlakayo pampa sanima kikajkej. Maske kiampa kiijtouaj, sekij kiitstokej teipa nopa pajtli amo nelnelia tepaleuia.

¿Kenijkatsa uelis mitstlanauis? Se keski pajtli kichiua se akajya ma elmoyaui, ma mokueso miak tonali uan ma kineki momiktis. Nopa pajtli tlen kitekiuiaj kipia nicotina, tlen ika mochijchijtok cigarros, yeka nojkia tetlanauia. Katli kitekiuiaj ni pajtli eliskia kejuak nojua tlachichinaj.

¿Uajka tlake nelnelia mitspaleuis? Kema kintlajtlanilijkej katli achtouia tlachichinayayaj tlake kinpaleuik ayokmo ma tlachichinakaj, nopa 88% kiijtojkej san mosentlalijkej ayokmo kiampa kichiuasej uan amo kitekiuijkej yon se pajtli.