1, 2. 1) ¿Tlake kinpanok Nabot ininuaya ikoneuaj? 2) ¿Tlake ome kuajkuali tlamantli tikitasej ipan ni tlamachtili?

OMEJ tlakamej tlen amo kualmej kiijtojkej se tlakatl tlauel tlaixpanotoya pampa kitelchijtoya toTeotsij uan tlanauatijketl. Maske san kiistlakauijkej, nopa tlakatl ininuaya ikoneuaj kinmiktijkej. Ma timoiljuikaj kenijkatsa kiyolmatkej sekinok katli kinpaktiyaya kichiuasej tlen xitlauak kema kiitakej kinmiktijkej ika tetl ni maseualmej. Ni tlamantli kipanok se toTeotsij itekipanojka tlen motokaxtik Nabot, katli itstoya kema Acab tlanauatiyaya ipan Israel (1 Rey. 21:11-13; 2 Rey. 9:26).

² Ipan ni tlamachtili tikitasej tlen kipanok Nabot. Uan nojkia tikitasej kenijkatsa se kuali itekipanojka toTeotsij nojkia mokuapolok ika tlen kichijki ipan se tlanechikoli. Ika tlen panok kema itstoyaj ni omej tlakamej, tikitasej tlaj nojkia tijnekij tijchiuasej tlen xitlauak kej Jehová kichiua, uajka tlauel moneki amo timoueyimatisej uan titetlapojpoljuisej.

3, 4. ¿Kenijkatsa eliyaya Nabot, uan kenke amo kinejki kinamakas ixokomekamil?

³ Nabot amo kitlauelkajki Jehová maske miakej israeleuanij kichijkej tlen amo kuali kej tlanauatijketl Acab uan isiua Jezabel, katli nojkia kichiuayaya tlen tlauel amo kuali. Inijuantij kiueyichiuayayaj Baal uan amo kitlepanitayayaj Jehová yon itlanauatiljuaj. Maske kiampa kichiuayayaj, Nabot tlauel kipatiitayaya kuali mouampojchijtos iuaya Jehová uan amo kimanauis inemilis.

⁴ (Xijpoua 1 Reyes 21:1-3). Acab kinekiyaya se xokomekamili tlen eliyaya iaxka Nabot. Yeka kinekiyaya kikouilis o kipatilis ika seyok xokomekamili tlen tlauel kuali. Nabot amo kinejki kimakas, uan ika miak tlatlepanitakayotl kiiljuik Acab: “ToTeko nechtlatsakuiltis intla nimitsmakas tlen notatauaj nechkauilijtejkej, uajka axkema nijchiuas”. ¿Kenke amo kinejki kinamakas? Pampa Jehová kinnauatijtoya israeleuanij amo ueliskiaj kinamakasej inintlal tlen ininchampoyouaj kinkauiliskiaj (Lev. 25:23; Núm. 36:7). Nabot kinextik nelia kineltokayaya Jehová.

5. ¿Tlake kichijki Jezabel pampa kinekiyaya Nabot ixokomekamil?

⁵ Kema Nabot amo kinejki kitlanamakiltis, tlanauatijketl Acab uan isiua kichijkej tlen amo kuali pampa kinekiyayaj moaxkatisej nopa xokomekamili. Jezabel kiniljuik omej tlakamej ma kiistlakauikaj Nabot uan kiampa kitlatsakuiltiskiaj ininuaya ikoneuaj uan kinmiktiskiaj. ¿Tlake kichijki Jehová kema kiitak nopa maseualmej kichijkej tlen amo xitlauak?

6, 7. 1) ¿Kenijkatsa kinextik Jehová kipaktia kichiuas tlen xitlauak? 2) ¿Kenke uelis kuali kiyolmatkej Nabot ichampoyouaj uan iuampoyouaj?

⁶ Jehová nimantsi kititlanki tlajtolpanextijketl Elías ma kikamanaljuiti Acab. Elías kiiljuik Acab eliyaya se tlachtejketl uan se temiktijketl. ¿Tlake kichiuaskia Jehová? Acab, isiua uan ikoneuaj kinmiktiskiaj, sanse kej kinmiktijkej Nabot uan ikoneuaj (1 Rey. 21:17-25).

⁷ Maske Nabot ichampoyouaj uan iuampoyouaj tlauel tlaijiyouijkej ika tlen kichijki Acab, nojkia kuali kiyolmatkej kema kimatkej Jehová kiitstoya nopa maseualmej amo kichijtoyaj tlen xitlauak uan yeka nimantsi kiijtok kintlatsakuiltiskia. Tlen panok teipa uelis nojkia kichijki ma kinextikaj tlaj nelia motemachiyayaj ipan Jehová uan tlaj amo moueyimatiyayaj.

8. ¿Tlake kichijki Acab kema kikajki tlen Jehová kichiuaskia, uan tlake panok teipa?

⁸ Kema Acab kikajki tlen Jehová kichiuiliskia, nimantsi “kitsayanki iyoyo, uan motlalilik yoyomitl tlen kuesoli uan mosajki. Kochiyaya ika nopa fiero yoyomitl, uan tlauel mokuesouayaya”. ¿Tlake panok teipa pampa Acab amo moueyimatki? Jehová kiiljuik Elías: “Pampa moechkapanojtok noixtla, axnijualikas tlaijiyouilistli ipan ichaj euanij kema noja itstos, pero kena, teipa kema mikis nikintsontlamiltis nochi ikoneuaj” (1 Rey. 21:27-29; 2 Rey. 10:10, 11, 17).  Jehová “kiyejyekoua” ininyolo nochi maseualmej, uan yeka kitlasojtlak Acab pampa kiitak moyolkueptoya (Prov. 17:3).

9. ¿Kenijkatsa kinpaleuik Nabot ichampoyouaj uan iuampoyouaj pampa amo moueyimatkej?

⁹ ¿Tlake panok kema Nabot ichampoyouaj uan iuampoyouaj kimatkej Acab ichampoyouaj amo kintlatsakuiltiskiaj kema Acab nojua itstoskia? Inijuantij monejki kinextisej tlaj nelia kuali tlaneltokayayaj ipan toTeotsij. Tlaj kiampa kinpanok, tlauel kinpaleuik pampa amo moueyimatkej. ¿Kenke tikijtouaj nopa? Pampa kinpaleuik nojua ma kitekipanojtokaj Jehová uan ma motemachikaj ya amo kema kichiuaskia se tlenijki tlen amo xitlauak (xijpoua Deuteronomio 32:3, 4). Ipan Xochimili, inijuantij sampa kinitasej Nabot uan ikoneuaj kema moyolkuisej. Kiampa Jehová kinextis kichijki tlen xitlauak ika Nabot uan ikoneuaj (Job 14:14, 15; Juan 5:28, 29). Se akajya katli amo moueyimati, kimati “toTeko Dios techtlajtolsenkauas ipampa nochi tlen tijchiuaj, yonke tijchiuaj nempa o ichtakatsi, uan yonke kuali o  axkuali” (Ecl. 12:14). Jehová kimati miak tlamantli tlen tojuantij amo tijmatij. Yeka tlaj amo timoueyimatisej tlauel techpaleuis kuali ma tiitstokaj uan nojua kuali ma titlaneltokakaj ipan Jehová.

10, 11. 1) ¿Tlake tlamantli kichiuaskia ma tijnextikaj kenijkatsa tikitaj tlen xitlauak? 2) ¿Kenijkatsa techpaleuis tlaj amo timoueyimatisej?

¹⁰ ¿Tlake tijchiuaskiaj tlaj amo tijkuamachiliaj kenke ueuejtlakamej kitlapejpeniaj kichiuasej se tlenijki o amo techpaktia tlen kitlapejpeniaj? Ma timoiljuikaj ni, ¿tlake tijchiuasej tlaj techiljuiskiaj ayokmo tijchiuasej se tekitl ipan tlanechikoli o tlaj se akajya katli tikikneliaj kiiljuiaj ayokmo ma kichiua se keski tekitl? ¿Tlake tijchiuasej tlaj katli iuaya timosenkajtokej, tokone o se touampo kikixtiaj tlen tlanechikoli uan timoiljuiaj amo kinamikiyaya ma kikixtikaj? ¿Tlake tijchiuasej tlaj timoiljuiaj ueuejtlakamej mokuapolojkej pampa amo kikixtijkej se akajya ipan tlanechikoli maske tlajtlakolchijki? Nochi ni tlamantli uelis kichiuas ma tijnextikaj tlaj nelia kuali titlaneltokaj ipan Jehová uan tlaj timotemachiaj kuali kiyakana itlanechikol. ¿Kenijkatsa techpaleuis tlaj amo timoueyimatij kema techpanos ni? Ma tikitakaj ome tlamantli.

¹¹ Se: tlaj amo timoueyimatisej, uajka tikilnamiktosej amo tijmatij nochi tlen panotok. Uan maske timoiljuiskiaj kena tijmatij nochi tlen panok, moneki tikilnamikisej san Jehová kimati tlake eltok ipan iyolo se maseuali (1 Sam. 16:7). Tlaj tikilnamikisej ni, tijnextisej amo timoueyimatij pampa tijmatij amo tijkuamachiliaj se keski tlamantli uan tijmatij moneki tijpatlasej totlalnamikilis. Ome: tlaj techchiuilijkej tlen amo kuali o seyok kiampa kichiuilijkej, tlaj amo timoueyimatisej techpaleuis ma tijneltokakaj Jehová uan ma tijpiakaj toyolo, pampa ya kisenkauas nopa kuesoli. Biblia kiijtoua: “Nochi yas más kuali para tlakamej tlen kimakasij toTeko”. Uan nojkia kiijtoua “axnelia kisas kuali para tlajtlakolchiuanij pampa axkipiasej ininnemilis tlen kuali uan tlen uejkauas” (Ecl. 8:12, 13). Tlaj amo timoueyimatisej, tlauel techpaleuis tojuantij uan nojkia sekinok (xijpoua 1 Pedro 5:5).

12. ¿Tlake tikitasej namantsi, uan kenke?

¹² Nopa achtoui Cristo itokilijkauaj katli itstoyaj ipan Antioquía de Siria kinpanok se tlamantli tlen kichijki ma kinextikaj tlaj nelia amo moueyimatiyayaj uan tlaj kinekiyayaj tetlapojpoljuisej. Kema tikitasej tlen panok, kuali ma tikitakaj tlaj tojuantij nojkia tijnekij titetlapojpoljuisej. Uan nojkia techpaleuis ma tijkuamachilikaj kenke Jehová ueli kintekimaka maseualmej katli tlajtlakolejkej uan kenke amo kiixpano itlanauatiljuaj.

13, 14. 1) ¿Tlake tekitl kimakatoyaj Pedro? 2) ¿Kenijkatsa kinextik Pedro amo majmauiyaya?

¹³ Apóstol Pedro eliyaya se ueuejtlakatl tlen tlauel kiixmatiyayaj. Ya eliyaya se tlen iuampoyouaj Jesús, uan kimakatoyaj miak tekitl (Mat. 16:19). Ipan xiuitl 36, kiiljuijkej ma kinkamanaljuiti Cornelio uan nochi  ichampoyouaj. ¿Kenke tlauel ipati tlen kiiljuijkej ma kichiua? Pampa Cornelio amo eliyaya judío uan amo mochiuilijtoya circuncisión. Kema ya uan nochi katli itstoyaj iuaya kiselijkej toTeotsij itonal, Pedro kiijtok ueliskiaj moatsonpoliuiltisej uan mochiuasej Cristo itokilijkauaj. Ya kiijtok: “¿Ajkeya uelis kiijtos ma [axtikinatsonpoliuiltikaj] ni tlakamej tlen kiselijtokej itonal toTeko ipan ininyolo keja tojuantij nojkia tijselijkej achtouia?” (Hech. 10:47).

¹⁴ Ipan xiuitl 49, apóstoles uan ueuejtlakamej katli itstoyaj ipan Jerusalén mosentilijkej pampa kinekiyayaj kiitasej tlaj katli amo eliyayaj judíos monekiyaya mochiuilisej circuncisión o amo. Pedro nojkia itstoya ipan nopa tlanechikoli. Uan amo majmajki kinilnamikilis ya kiitstoya kenijkatsa katli amo eliyayaj judíos uan amo mochiuilijtoyaj circuncisión nojkia kiselijkej toTeotsij itonal. Tlen kipanotoya Pedro kinpaleuik katli tlayakanayayaj ma kimatikaj tlake kichiuaskiaj (Hech. 15:6-11, 13, 14, 28, 29). Uelis toikniuaj judíos uan katli euayayaj ipan sekinok altepemej tlauel kitlaskamatilijkej Pedro pampa kiijtok tlen kiitstoya. Toikniuaj tlauel motemachijkej ipan Pedro, katli kuali tlalnamikiyaya uan katli kuali kitekipanouayaya toTeotsij (Heb. 13:7).

15. ¿Tlake tlamantli tlen amo kinamiki kichijki Pedro kema itstoya ipan Antioquía de Siria? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl).

¹⁵ Kema panok se keski tonali kema mochijki nopa tlanechikoli, Pedro yajki ipan Antioquía de Siria. Nopaya itstoya ininuaya toikniuaj katli amo eliyayaj judíos, uan inijuantij uelis tlauel kinpaleuik itstosej iuaya Pedro pampa kimajtoya uan kipanotoya miak tlamantli. Se tonali, kintlalkauik uan ayokmo tlakuajki ininuaya. Uelis tlauel moyolkokojkej pampa amo moiljuiyayaj tlaj kiampa kichiuaskia. Uan amo san ya kiampa kichijki, sekinok judíos pejkej kichiuaj kej Pedro. Uan Bernabé nojkia kiampa kichijki. ¿Kenke nopa ueuejtlakatl katli kuali tlaneltokayaya kichijki se tlamantli tlen ueltoskia kixelos tlanechikoli? ¿Uan kenijkatsa tlen kipanok uelis techpaleuis tlaj se ueuejtlakatl kichiuaskia o kiijtoskia se tlenijki tlen techyolkokoua?

16. 1) ¿Kenijkatsa kitlalnamiktijkej Pedro, uan tlake timotlajtlaniaj?

¹⁶ (Xijpoua Gálatas 2:11-14). Pedro majmajki pampa moiljuik sekinok maseualmej kiijilnamikiskiaj (Prov. 29:25). Maske kimajtoya kenijkatsa kinitayaya Jehová katli amo eliyayaj judíos, majmajki kema kiitak asitoj toikniuaj judíos tlen Jerusalén katli mochiuilijtoyaj circuncisión pampa moiljuik kiijilnamikiskiaj pampa mosentiliyaya ininuaya toikniuaj katli amo eliyayaj judíos. Apóstol Pablo kiiljuik Pedro amo kuali tlen kichiuayaya pampa kinextiyaya ome iixayak. ¿Kenke kiampa kiiljuik? Pampa Pablo kikajki kenijkatsa Pedro kinmanauik katli amo eliyayaj judíos ipan nopa tlanechikoli tlen mochijki ipan Jerusalén ipan xiuitl 49 (Hech. 15:12; Gál. 2:13). ¿Tlake kichiuaskiaj toikniuaj katli Pedro kinyolkokok? ¿Ayokmo kitekipanoskiaj toTeotsij? ¿Ayokmo kitekimakaskiaj Pedro pampa mokuapolok?

17. ¿Tlake nojua uelki kichijki Pedro pampa Jehová kitlapojpoljuik?

¹⁷ Pedro amo moueyimatki uan kitlakakilik tlen Pablo kiiljuik. Biblia amo kiijtoua tlaj Pedro ayokmo kitekimakakej ipan tlanechikoli. Teipa, Jehová kichijki ma kiijkuilo ome amatlajkuiloli tlen nama eltok ipan Biblia. Ipan se amatlajkuiloli, Pedro kiilnamijki Pablo uan kiijtok nochi kiikneliyayaj (2 Ped. 3:15). Tlen Pedro kichijki uelis tlauel kinyolkokok miakej toikniuaj katli amo eliyayaj judíos. Maske mokuapolok, Jesús, katli kiyakana tlanechikoli, nojua kitekimakak Pedro (Efes. 1:22). Kema toikniuaj kitlapojpoljuijkej Pedro, kinextijkej kichiuayayaj kej Jesús uan Jehová. Timoiljuiaj yon se tlen nopa toikniuaj katli moyolkokojkej kitlauelkajki toTeotsij san pampa nopa tlakatl katli nojkia tlajtlakole mokuapolok.

18. ¿Kema uelis tijnextisej tikitaj tlen xitlauak kej Jehová kiita?

¹⁸ Ipan achtoui siglo amo itstoyaj ueuejtlakamej katli amo eliyayaj tlajtlakolejkej. Uan ipan ni tonali nojkia amo itstokej. Biblia kiijtoua “nochi titlakamej [nochipa] timokuapolouaj” (Sant. 3:2). Maske nochi tijmatij ni, ¿tlake tijchiuasej tlaj kema se toikni mokuapolos nelia techyolkokoua tojuantij? ¿Nojkia tielisej kej Jehová uan tikitasej tlen xitlauak kej ya kiita? Ma timoiljuikaj ipan ni tlamantli. ¿Tlake tijchiuasej tlaj se ueuejtlakatl kiijtos se tlenijki tlen kinextis techchikoita o amo techpatiita? ¿Ayokmo kuali tijtekipanosej toTeotsij san pampa se ueuejtlakatl amo kuali moiljuik kenijkatsa kiijtos se tlenijki uan techyolkokok? ¿Nimantsi timoiljuiskiaj nopa toikni amo kinamiki elis ueuejtlakatl, o tijpiasej toyolo uan timotemachisej ipan Jesús, katli kiyakana tlanechikoli? ¿San tikilnamikisej kenijkatsa mokuapolok, o tikilnamikisej kenijkatsa miak xiuitl kitekipanojtok Jehová uan amo kitlauelkajtok? ¿Tiyolpakisej tlaj nopa toikni katli techyolkokok nojua tlatekipanoua kej ueuejtlakatl o nojua kimakaj sekinok tekitl? Tlaj titetlapojpoljuisej, tijnextisej tikitaj tlen xitlauak kej Jehová kiita (xijpoua Mateo 6:14, 15).

19. ¿Tlake kinamiki timosentlalisej tijchiuasej?

¹⁹ Pampa techpaktia tlen xitlauak, tijnekij ma asi nopa tonali kema Jehová ayokmo kikauas Satanás yon maseualmej ma kichiuakaj tlen amo xitlauak (Is. 65:17). Tlaj techchiuilisej tlen amo kuali, amo ma timoueyimatikaj uan ma tikilnamikikaj amo nochi tijmatij tlen panotok, uan ma tikintlapojpoljuikaj ika nochi toyolo katli techyolkokouaj. Tlaj kiampa tijchiuasej, tijnextisej tijchiuaj kej Jehová uan tikitaj tlen xitlauak kej ya kiita.