1, 2. 1) ¿Kenke tijmatij maseualmej kinekij itstosej kejuak majkajtokej? 2) ¿Tlake panotok pampa kej nopa kichijtokej?

IPAN ni tonali miakej kiijtouaj moneki ma techitakaj sanse uan ma tijchiuakaj tlen tijnekisej. Ipan miak altepemej miakej kintlaijiyouiltiaj, kinkualankaitaj uan amo kipiaj tomij, yeka kinekij kejuak motojtomasej pampa kimatij kejuak ilpitokej. Sekinok kinekij ma kinkauakaj kiijtosej tlen moiljuiaj, kichiuasej tlen inijuantij moiljuiaj kuali uan monejnemiltisej kej inijuantij kinekisej. Nochi kinekij itstosej kejuak majkajtokej.

² Pampa ya nopa kinekij, peuaj ojtsakuaj, ontlatsakuaj tekikalko, tlaijixnamikij uan kinekij kintekipatlasej tekichiuanij. Maske kiampa kichiuaj, amo uelij kisenkauaj ininkuesol, uan san kichiuaj nojua ma onka tlaijiyouilistli, uan kemantika miakej mikij. Nesi kenijkatsa tlanauatijketl Salomón amo mokuapolok kema kiijtok: “Tlakamej tlauel kipiaj chikaualistli para mochiuilisej tlen axkuali se ika seyok” (Ecl. 8:9).

3. ¿Tlake uelis tijchiuasej tlaj tijnekij tiyolpaktosej uan kuali tijyolmatisej?

³ Santiago kiijtok tlake moneki tijchiuasej tlaj tijnekij  tiyolpakisej uan kuali tijyolmatisej. Uelis tiyolpakisej tlaj ‘tijtlachilijtinemisej itlanauatiljuaj’ uan ‘mojmostla tijchijtinemisej tlen kiijtouaj’ (Sant. 1:25). Jehová techmakatok nopa tlanauatili, uan yeka san ya kimati tlake tlamantli moneki tijchiuasej tlaj tijnekij tiyolpakisej uan kuali tijyolmatisej. Kinmakak Adán uan Eva nochi tlen monekiyaya, uan nojkia inijuantij kejuak majkajtoyaj.

4. ¿Tlake ueliyayaj kichiuaj Adán uan Eva? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl).

⁴ Ipan nopa ome achtoui capítulos tlen pilamochtsi Génesis kiijtoua ipan Xochimili onkayaya miak tlakualistli, amo aka majmauiyaya yon amo aka tetlaijiyouiltiyaya. Adán uan Eva ueliyayaj kichiuaj tlen ipan ni tonali amo aka ueli kichiua, pampa inijuantij amo kintekipachouayaya tlakualistli, tekitl, kokolistli yon mikilistli (Gén. 1:27-29; 2:8, 9, 15). ¿Kiijtosneki ueliyayaj kichiuaj nochi tlen inijuantij kinekiyayaj? Ma tikitakaj.

5. ¿Tlake nelia kiijtosneki kejuak timajkajtosej?

⁵ Sekij moiljuiaj kejuak majkajtosej tlaj kichiuasej nochi tlen inijuantij kinekisej, maske uelis panos tlen amo kuali. Nopa The World Book Encyclopedia kiijtoua se akajya kejuak majkajtok pampa “ueli kitlapejpenia tlen kineki uan kichiua tlen kitlapejpenia”. Uan nojkia kiijtoua: “Tekichiuanij kiijtouaj maseualmej kejuak majkajtokej kema san kinnauatiaj tlen kinamiki, uan kema amo kinchiualtiaj ma kichiuakaj se keski tlamamali”. Uajka tlaj nochi kinekij kuali itstosej, moneki ma onka se keski tlamantli tlen amo uelis kichiuasej. ¿Ajkia kinamiki kiijtos tlake tlanauatili eli xitlauak, tlen moneki ma kineltokakaj uan tlen maseualmej uelis kichiuasej?

6. 1) ¿Kenke san Jehová ueli kichiua nochi? 2) ¿Kenke amo tiuelij tijchiuaj nochi?

⁶ Moneki tijmajtosej san Jehová ueli kichiua nochi, uan amo tleno kitsakuilia. Ueli kiampa kichiua pampa yaya kichijchijki nochi tlen onka, kipia miak chikaualistli uan kinauatia nochi (1 Tim. 1:17; Apoc. [Rev.] 4:11). Ma tikilnamikikaj nopa yejyektsitsij tlajtoli tlen David kiijkuilok (xijpoua 1 Crónicas 29:11, 12). Nopaya kiijtok kenijkatsa san Jehová tlauel ueyi. Uan nochi iluikaeuanij uan maseualmej amo elij kej ya, pampa se keski tlamantli amo uelij kichiuaj. Moneki tikilnamikisej san Jehová kipia miak tlanauatili, yeka san ya uelis kiijtos tlake kinamiki tijneltokasej uan kenke moneki ma tijneltokakaj, uan nochipa technauatis tlen kimati uelis tijchiuasej. Kiampa kichijki kema kinchijchijki maseualmej.

7. Xikijto kenijkatsa se keski tlamantli tlen moneki tijchiuasej kichiua ma tiyolpakikaj.

⁷ Maske Adán uan Eva ueliyayaj kichiuaj miak tlamantli, Jehová kitlalik se keski tlamantli tlen amo ueliskiaj kichiuasej. Inijuantij kimajtoyaj se keski tlamantli: kimajtoyaj monekiyaya tlaijiyotilanasej tlaj kinekiyayaj itstosej, tlakuasej, kochisej uan sekinok tlamantli. Amo kema moiljuijkej nopa kichiuaskia amo ma uelikaj kichiuasej se keski tlamantli. Jehová kiniljuik tlauel yolpakiskiaj pampa se keski tlamantli nochipa kichiuaskiaj (Sal. 104:14, 15; Ecl. 3:12, 13). Nochi techpaktia tikijiyotilanasej kuali ajakatl uan sesek, tijkuasej tlen tlauel techpaktia uan kuali tijyolmatisej kema timeuasej pampa kuali tikochkej. Amo tijmatij ouij tijchiuasej nochi ni tlamantli. Kej Adán uan Eva, tojuantij nojkia kuali tijyolmatij ika nopa tlamantli.

8. ¿Tlake kinnauatik Jehová ma kichiuakaj Adán uan Eva, uan kenke?

 ⁸ Jehová kinnauatik Adán uan Eva ma kitemitikaj Tlaltipaktli ika ininkoneuaj uan ma kimokuitlauikaj (Gén. 1:28). ¿Ayokmo uelkej kichijkej tlen inijuantij kinekiyayaj? Amo, pampa Jehová kinkajki maseualmej ma tekitikaj iuaya uan kiampa kichiuaskiaj Tlaltipaktli ma eli se xochimili kampa maseualmej itstoskiaj nochipa (Is. 45:18). Nama, toTeotsij amo kenijki kiita tlaj maseualmej amo kinekij mosenkauasej o tlaj katli mosenkajtokej amo kinekij konepiasej. Uan sekij katli mosenkauaj kena konepiaj, maske kimatij kiixnamikisej tlaouijkayotl (1 Cor. 7:36-38). ¿Kenke? Pampa nopa ueliskia kichiuas ma yolpakikaj uan kuali ma kiyolmatikaj (Sal. 127:3). Adán uan Eva ueltoskiaj nochipa itstosej, uan yolpaktoskiaj ika nochi ikoneuaj.

9. ¿Kenke tlen Jehová kinnauatik Adán uan Eva amo ouij eliyaya, monekiyaya kineltokasej uan eliyaya xitlauak?

⁹ Jehová kinmakak Adán uan Eva seyok tlanauatili, uan kuali kinmatiltik tlake panoskia tlaj amo kineltokaskiaj. Kiniljuik: “Ne kuauitl tlen itoka ‘kuauitl tlen temachiltia tlen kuali uan tlen axkuali’, axtle. Amo xijkua itlajka, pampa ipan nopa tonal kema tijkuas itlajka, melauak timikis” (Gén. 2:17). ¿Nelia monekiyaya nopa tlanauatili, amo xitlauak eliyaya o tlauel ouij kineltokaskiaj? ¿Ayokmo uelkej kichijkej se keski tlamantli? Amo. Miakej ixtlamatinij kiijtouaj nopa tlanauatili amo ouij eliyaya. Se tlen nopa maseualmej kiijtok Génesis 2:16, 17 techmachtia “san toTeotsij kimati tlake kuali tlamantli [...] kinpaleuis maseualmej uan tlake amo [...] kinpaleuis. Tlaj [maseualmej] kinekij yolpakisej ika tlen ‘kuali’, uajka moneki motemachisej ipan toTeotsij uan kineltokasej. Tlaj amo kichiuasej, uajka ininselti moneki kiijtosej tlake kuali uan [...] tlake amo”. Ni eli se tlamantli tlen maseualmej amo uelis kichiuasej.

10. ¿Kenke amo sanse tijtlapejpenisej tlake tijchiuasej uan tijtlapejpenisej tlake kuali uan tlake amo kuali?

¹⁰ Maske miakej maseualmej kiijtouaj tlen Jehová kinauatik Adán kinextia amo kikauayaya ma kichiua tlen ya kinekiskia, nopa amo nelia. Amo sanse tikijtosej tlake tijnekij tijchiuasej uan tijtlapejpenisej tlake kuali uan tlake amo kuali. Maske Adán uan Eva ueliyayaj kitlapejpenisej tlaj kineltokaskiaj toTeotsij o amo, san toTeotsij kinamikiyaya kiijtos tlake kuali uan tlake amo kuali. Ya nopa kiixnextiyaya nopa “kuauitl tlen itoka ‘kuauitl tlen temachiltia tlen kuali uan tlen axkuali’” tlen eltoya ipan xochimili Edén (Gén. 2:9). Moneki tikilnamikisej amo nochipa tijmatij tlake panos teipa kema tijtlapejpeniaj se tlenijki, yon amo tijmatij tlaj nelia techpaleuis. Yeka, maske kuali tijtlapejpeniaj se tlenijki, kemantika titlaijiyouiaj o kichiua ma techpano tlen amo kuali (Prov. 14:12). Kiampa pano pampa tojuantij amo nochi ueli tijchiuaj. Tlen Jehová kinnauatik Adán uan Eva kinnextilik monekiyaya kineltokasej uan kiampa kuali itstoskiaj. ¿Tlake kichijkej?

11, 12. ¿Kenke panok tlen amo kuali ika tlen Adán uan Eva kitlapejpenijkej? Xikixtoma ika se neskayotl.

¹¹ Adán uan Eva kitlapejpenijkej amo kineltokasej toTeotsij. Eva tlauel kipaktik tlen Satanás kiiljuik: “Inmechtlapouilis  inmoixtiyol uan inmotlalnamikilis uan inkimatisej tlen kuali uan tlen axkuali. Keja nopa inelisej keja [toTeotsij]” (Gén. 3:5). ¿Nelia uelkej kichijkej Adán uan Eva nochi tlen kinekiyayaj? Amo. Nojkia amo panok tlen Satanás kiniljuik. Nimantsi kiitakej kinpanoskia tlen tlauel amo kuali pampa amo kineltokakej toTeotsij uan pampa ininselti kitlapejpenijkej tlake kichiuasej (Gén. 3:16-19). ¿Kenke kinpanoskia nopa? Pampa Jehová amo kichijki maseualmej ininselti ma kitlapejpenikaj tlake kuali uan tlake amo kuali (xijpoua Proverbios 20:24; Jeremías 10:23).

¹² Ma timoiljuikaj ipan se maseuali katli kiyakana se avión. Tlaj kineki kuali asiti kampa yaui, moneki patlantias kampa kiiljuisej o kampa ipa yauij. Nojkia uelis kiitas nopa tepostli tlen kinextia kanke kinamiki yas uan kinnojnotsas katli kiyakanaj uan kipaleuiaj. Tlaj amo kichiuaskia tlen kiiljuiaj o amo kikauaskia ma kipaleuikaj, ueliskia kipanos tlen amo kuali. Kej nopa kichijkej Adán uan Eva. Amo kinejkej toTeotsij ma kinyakana, uan yeka kinpanok tlen tlauel amo kuali: pejki tlajtlakoli uan mikilistli, uan ininkoneuaj nojkia kiampa kinpanok (Rom. 5:12). Pampa kinekiyayaj itstosej kej inijuantij kinekiyayaj, ayokmo kuali itstoyaj.

13, 14. ¿Tlake techpaleuis kejuak ma timajkajtokaj o kuali ma tiitstokaj?

¹³ Miakej maseualmej moiljuiaj kuali itstosej tlaj kinkauasej ma kichiuakaj san tlen inijuantij kinekij. Tlaj amo onkaskia se keski tlanauatili uan kinkauaskiaj ma kichiuakaj tlen kinekij, ueliskia kinpanos tlen amo kuali, kej kema se akajya kipia se cuchillo tlen onkak tlatentili. Maske techpaktiskia ma techkauakaj, ¿tlake panoskia tlaj amo onkaskia tlanauatili? Nopa enciclopedia tlen tikijtojkej ipan párrafo 5, kiijtoua: “Nochi tlanauatili tlen onka kichiua kuali ma tiitstokaj pampa kiijtoua tlake uelis tijchiuasej uan tlake amo”. Ni tlamantli tlauel ouij, pampa moneki miak tlanauatili tlen tekichiuanij kiijkuilouaj, uan monekij miakej abogados uan jueces katli tlapaleuiaj ma kikuamachilikaj  tlake kiijtoua se tlanauatili uan kiampa nochi uelis kineltokasej.

¹⁴ Jesús kiijtok tlake techpaleuiskia kuali ma tiitstokaj. Ya kiijtok: “Tlaj mojmostla inkichijtiasej tlen niinmechiljuia, uajka nelia initstosej innomomachtijkauaj. Uan inkimatisej tlen melauak, uan nopa tlen melauak inmechtojtomas” (Juan 8:31, 32). Ni kinextia moneki tijchiuasej ome tlamantli. Se, nelia tijchiuasej tlen ya tlamachtik. Uan ome, tielisej itokilijkauaj. Tlaj tijchiuasej ni ome tlamantli, uajka kuali tiitstosej. Jesús nojkia kiijtok kenke kuali tiitstoskiaj: “Yajaya tlen tlajtlakolchiua melauak monamakatok ika tlajtlakolotl uan tlajtlakolotl iteko”. Uan teipa kiijtok: “Na niiKone toTeko uan tlaj niinmechtojtomas tlen tlajtlakoli, nelia inelisej senkistok inmajkajtokej” (Juan 8:34, 36).

15. ¿Kenke tlen Jesús kitenkajki ueli kichiua kuali ma tiitstokaj?

¹⁵ Tlen Jesús kintenkauilik itokilijkauaj nelia tlauel kuali, amo kej katli maseualmej kinekij kipiasej ipan ni tonali. Kema kiijtok “tlaj niinmechtojtomas [...], nelia inelisej senkistok inmajkajtokej”, kinekiyaya kiijtos techmakixtiko tlen se tlamantli tlen tlauel amo kuali: techmakixtik tlen tlajtlakoli. Tlajtlakoli amo san techyololinia ma tijchiuakaj tlen amo kuali, nojkia kichiua amo ma tijchiuakaj tlen tijmatij kena kuali o techtsakuilia ma tijchiuakaj nochi tlen tiuelij. Yeka tlajtlakoli kejuak technauatia, uan nopa kichiua ma timotekipachokaj, ma titlaijiyouikaj, uan teipa, ma timikikaj (Rom. 6:23). Apóstol Pablo kimajtoya nopa (xijpoua Romanos 7:21-25). Kema ayokmo tijpiasej tlajtlakoli, uajka tlauel kuali tiitstosej, kej itstoyaj Adán uan Eva kema ayamo tlajtlakolchijtoyaj.

16. ¿Tlake moneki tijchiuasej tlaj tijnekij kuali tiitstosej?

¹⁶ Kema Jesús kiijtok monekiyaya tijchiuasej tlen ya tlamachtik, kinextik moneki tijchiuasej se keski tlamantli tlen techpaleuis kuali ma tiitstokaj. Katli tijtokiliaj Cristo amo tijchiuaj tlen techyoltilana, uan tijchiuaj ika nochi toyolo san tlen ya tlanauatijtok (Mat. 16:24). Uan kej ya kitenkajki, uelis kuali tiitstosej kema senkistok techmakixtis pampa motemaktilik.

17. 1) ¿Tlake uelis kichiuas ma tiyolpakikaj uan kuali ma tijyolmatikaj? 2) ¿Tlake tikitasej ipan nopa seyok tlamachtili?

¹⁷ Tlaj tijchiuasej tlen Jesús tlamachtik, techpaleuis ma tiyolpakikaj uan kuali ma tijyolmatikaj. Nopa nojkia techpaleuis se tonali senkistok ma techmakixtikaj tlen tlajtlakoli uan mikilistli (xijpoua Romanos 8:1, 2, 20, 21). Ipan seyok tlamachtili tikitasej kenijkatsa kuali tijtekiuisej tlen tijselijtokej uan kiampa uelis nochipa tijueyichiuasej Jehová, katli ueli kichiua nochi.