1, 2. 1) ¿Tlake moneki tijchiuasej, uan kenke tlauel ipati? 2) ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

KATLI nelia tielij Cristo itokilijkauaj moneki tijmatisej kenijkatsa kinamiki tikitasej nochi tlen techiljuiaj o tijkakij uan kiampa tijmatisej tlaj nelia melauak o amo (Prov. 3:21-23; 8:4, 5). Tlaj amo tijchiuaskiaj nopa, uajka Satanás uan nochi katli kinnauatia ueliskiaj kipatlasej totlalnamikilis (Efes. 5:6; Col. 2:8). Tlaj tijnekij tijmatisej tlaj nelia melauak se tlenijki, achtoui moneki tijmatisej nochi tlamantli tlen panok o panotok. Yeka, Proverbios 18:13 kiijtoua “nelia se uiuiyotl uan se pinaualistli intla titlanankilis kema noja aya tijkaktok nochi”.

² Ipan ni tlamachtili tikitasej tlake kichiua amo ma tijmatikaj nochi tlamantli tlen panok uan amo ma tijmatikaj tlaj nelia melauak o amo. Ipan miak textos tikitasej tlake techtlajtolmaka Biblia uan nojkia tikitasej se keski neskayotl tlen techpaleuis ma tijmatikaj tlake tijchiuasej kema tijkakisej o techiljuisej se tlenijki.

3. ¿Kenke moneki tijchiuasej tlen techtlajtolmaka Proverbios 14:15? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl).

³ Ipan ni tonali, kampa ueli tijkakij tlauel miak tlamantli, kej ipan Internet, televisión uan ipan sekinok tlamantli.  Uan miakej maseualmej katli kuali ininyolo kintitlaniliaj ininuampoyouaj o katli kinixmatij tlauel miak correos electrónicos uan mensajes. Uan sekinok maseualmej katli amo kuali ininyolo san tlakajkayauaj uan amo kiijtouaj tlen nelia panok. Yeka, moneki timomokuitlauisej uan kuali tikitasej tlake tijpouaj o tlake tijkakij. ¿Tlake texto uelis techpaleuis? Tlen kiijtoua Proverbios 14:15: “Se tlen uiuitik [o katli amo tlalnamiki] nimantsi kineltoka nochi [...], pero se tlakatl tlen tlalnamiki moiljuia intla kuali [...] o axtle”.

4. 1) ¿Kenijkatsa Filipenses 4:8, 9 techpaleuia kuali ma tijtlapejpenikaj tlake tijpouasej? 2) ¿Kenke moneki tijmatisej san tlen melauak? (Xikita nopa recuadro “ Tlen techpaleuia ma tijmatikaj nochi tlen moneki”).

⁴ Tlaj tijnekij kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej, achtoui moneki kuali tijmatisej se keski tlamantli. Yeka, tlauel moneki kuali tikitasej tlake tijpouasej (xijpoua Filipenses 4:8, 9). Amo ma timotonalpolokaj ipan Internet pampa tlen nopaya kiijtouaj amo nochi melauak. Nojkia amo ma tijpouakaj correos o mensajes tlen san kipia istlakatili. Uan tlauel moneki amo tikitasej tlen kitlaliaj ipan Internet katli ayokmo kinejkej kitekipanosej Jehová o apóstatas. Inijuantij kinekij nojkia ayokmo kuali ma titlaneltokakaj uan ma tijneltokakaj tlen amo melauak. Nochi tlen kiijtouaj uelis kichiuas amo kuali ma tijtlapejpenikaj tlen tijchiuasej. Amo kema ma timoiljuikaj amo tleno kipanos totlalnamikilis uan toyolo (1 Tim. 6:20, 21).

5. ¿Tlake tlamantli tlen amo melauak kineltokakej israeleuanij, uan tlake panok?

⁵ Uelis techpanos tlen amo kuali tlaj tijneltokasej tlen amo melauak. Ma tikilnamikikaj tlake panok kema Moisés kintitlanki tlakamej ma tlachiatij ipan nopa tlali tlen kintenkauilijtoyaj. Kema tlakuepilitoj, matlaktli tlakamej kiijtojkej tlen amo melauak (Núm. 13:25-33). Kiueyilijkej nochi tlen kiitakej, uan yeka israeleuanij majmajkej (Núm. 14:1-4). Uelis moiljuijkej: “Tlaj miakej tlen nopa tlakamej katli yajkej tlachiatoj kiijtouaj nopa, uajka uelis nelia tlen kiijtouaj”. Yeka amo kintlakakilijkej Josué uan Caleb, katli kiijtouayayaj tlen melauak (Núm. 14:6-10). Maske monekiyaya achtoui kuali kiitasej tlaj nelia melauak tlen kiniljuijkej uan motemachisej ipan Jehová, inijuantij nimantsi kinneltokakej nopa matlaktli tlakamej.

6. ¿Kenke amo kinamiki timomajmatisej kema tijkakisej se keski tlamantli tlen toTeotsij itlanechikol?

⁶ Tlauel moneki timomokuitlauisej kema tijkakisej sekinok kinijilnamikij Jehová itlajtoltemakauaj. Kinamiki nochipa tikilnamiktosej Satanás tlauel kinistlakauia toTeotsij itekipanojkauaj (Apoc. [Rev.] 12:10). Yeka, Jesús kiijtok katli techkualankaitaskiaj tlauel techistlakauiskiaj (Mat. 5:11). Tlaj tikilnamiktosej ni, uajka amo timomajmatisej kema tijkakisej se keski tlamantli tlen toTeotsij itlanechikol.

7. ¿Tlake moneki timotlatsintokisej kema tijnekisej tijtitlanisej se correo o tikintlajkuiljuilisej sekinok?

⁷ ¿Techpaktia tikintitlanilisej correos o tikintlajkuiljuilisej touampoyouaj uan katli tikinixmatij? Kema tikitaj panotok se yankuik tlamantli o tijkakij tlen kipanok se akajya, ¿tielij kej se reportero katli nimantsi kineki ya achtoui tematiltis? Kema tijnekisej tijtitlanisej se correo o tikintlajkuiljuilisej sekinok, achtoui moneki timotlatsintokisej: “¿Temachtli nijmati nelia melauak tlen nijkajki o nechiljuijkej? ¿Nijmati nochi tlamantli tlen panotok?”. Tlaj amo, ueliskia tikiniljuisej toikniuaj  se tlamantli tlen amo melauak. Yeka, kualtiaskia tikixpolosej tlen tikijkuilojtoyaj uan amo tijtitlanisej.

8. 1) ¿Tlake kichijtokej maseualmej katli techkualankaitaj? 2) ¿Uan kenijkatsa tijnextiskiaj nojkia tikinpaleuiaj?

⁸ Tlaj nimantsi tijtitlanij se correo o tlen techtlajkuiljuilijkej sekinok uelis kichiuas ma techpano tlen amo kuali. Kanajya, toikniuaj amo kinkauaj ma tlajtolmoyauakaj. Uelis nopaya, maseualmej katli techkualankaitaj kiijtouaj se keski tlamantli tlen amo melauak pampa kinekij ma timajmauikaj uan ayokmo ma timotemachikaj ipan toikniuaj. Ma tikilnamikikaj tlen panok uejkajkia ipan Unión Soviética. Katli tekitiyayaj ipan KGB kimoyajkej se istlakatili, kiijtojkej se keskij toikniuaj katli tlauel kinixmatiyayaj kitlauelkajtoyaj Jehová. * Miakej kineltokakej nopa uan kitlauelkajkej Jehová itlanechikol. Teipa, maske miakej sampa kitekipanojkej toTeotsij, sekinok ayokmo kiampa kichijkej (1 Tim. 1:19). ¿Tlake techpaleuis amo kiampa ma techpano? Amo kema ma tijtitlanikaj se tlenijki kampa kiijtoua tlen amo melauak o tlen kipia istlakatili. Kuali ma titlalnamikikaj, uan amo ma tijneltokakaj nochi tlen tijkakij o techiljuiaj.

9. ¿Tlake seyok tlamantli kichiua amo ma tijmatikaj tlaj se tlenijki nelia eli melauak?

⁹ Kemantika amo tijmatij tlake nelia melauak pampa amo xitlauak kiijtouaj se tlenijki o amo kiijtouaj nochi tlen panok. Kema techiljuiaj san se keski tlamantli tlen panotok, maske eli melauak, uelis kichiuas ma timokajkayauakaj. ¿Tlake uelis tijchiuasej tlaj amo tijnekij ma techpano ni? (Efes. 4:14).

10. 1) ¿Kenke israeleuanij nechka kinmiktiskiaj ininikniuaj? 2) ¿Kenke ayokmo kinteuitoj?

¹⁰ Ma tikitakaj se tlamantli tlen panok uejkajkia kema Josué itstoya (Jos. 22:9-34). Israeleuanij katli itstoyaj ipan se nali tlen ueyatl Jordán kikajkej katli itstoyaj ipan seyok nali (“iixuiuaj Rubén, Gad uan tlajko iteipaixuiuaj Manasés”) kichijchijtoyaj se ueyi tlaixpamitl iteno nopa ueyatl. Maske tlen kikajkej  eliyaya melauak, amo kimatiyayaj nochi tlamantli. Ika tlen kikajkej, israeleuanij moiljuijkej ininikniuaj kiixpanotoyaj Jehová, yeka kinejkej yasej kinteuitij (xijpoua Josué 22:9-12). Achtoui kintitlankej se keskij tlakamej ma kimatitij nochi tlen panotoya. Tlauel kuali tlen kichijkej, pampa teipa kimatkej ininikniuaj amo kichijchijtoyaj nopa tlaixpamitl pampa kinekiyayaj temakasej tlakajkaualistli. Ika nopa tlaixpamitl kinekiyayaj nochi ininteipaixuiuaj ma kimatikaj inijuantij nojkia eliyayaj Jehová itekipanojkauaj. Nopa israeleuanij tlauel kuali kiyolmatkej pampa amo kinmiktijkej ininikniuaj, pampa achtoui kimatkej nochi tlamantli tlen panotoya.

11. 1) ¿Kenijkatsa Mefi Boset kichiuilijkej tlen amo kuali? 2) ¿Tlake kipaleuijtoskia David amo ma mokuapolo?

¹¹ Tojuantij nojkia ueliskia techchiuilisej tlen amo kuali pampa uelis sekinok amo kiijtouaj tlen melauak o techistlakauiaj. Ma tikitakaj tlake panok ika David uan Mefi Boset. David kikuepilik nochi tlali tlen eliyaya iaxka iueyitata Saúl (2 Sam. 9:6, 7). Teipa, David kiiljuijkej se keski tlamantli tlen Mefi Boset. Ya amo tlatsintokak tlaj nelia tlen kiiljuijtoyaj uan kikixtilik nochi itlal (2 Sam. 16:1-4). Kema kamanaltik iuaya, David kimatki mokuapolojtoya uan yeka sampa kimakak se keski tlali (2 Sam. 19:24-29). David amo kichijtoskia nopa tlamantli tlen amo kuali tlaj achtoui tlatsintokatoskia tlaj nelia tlen kiiljuijkej.

12, 13. 1) ¿Tlake kichijki Jesús kema sekinok kiistlakauijkej? 2) ¿Tlake uelis tijchiuasej tlaj se akajya techistlakauia?

¹² ¿Uan tlake uelis tijchiuasej tlaj sekinok techistlakauiaj? Kej nopa kinpanok Jesús uan Juan teAtsonpoliuiltijketl (xijpoua Mateo 11:18, 19). ¿Tlake kichijki Jesús? Ya amo mosentlalik momanauis, san kiniljuik maseualmej ma kiitakaj tlake kichiuayaya uan tlake tlamachtiyaya. Jesús kiijtok: “Intla toTeko nechmakatok kuali notlalnamikilis, teipa [...] nesis para nijchiua tlen xitlauak”.

¹³ Tlen Jesús kichijki techmachtia se tlamantli tlen tlauel ipati. Kemantika maseualmej techijilnamikisej o techistlakauisej, uan nopa kichiuas sekinok ayokmo kuali ma techitakaj. ¿Tlake uelis tijchiuasej? Tlaj se akajya techistlakauia, uajka ika tlen tijchiuaj ipan tonemilis ma tijnextikaj amo nelia. Kej Jesús kichijki, tlaj nochipa kuali timonejnemiltiaj, uajka tijnextisej san istlakatij katli techijilnamikij.

14, 15. ¿Kenke amo kinamiki san ipan tojuantij timotemachisej?

¹⁴ Kej tikitstokej, amo nochipa tijmatij tlaj nelia melauak se tlenijki. Uan pampa titlajtlakolejkej, nojkia kichiua ouij ma tijmatikaj tlaj nelia melauak tlen tijkakij o techiljuiaj. Ma timoiljuikaj tlauel miak xiuitl tijtekipanojtokej Jehová, uan yeka tijpiaj kuali totlalnamikilis uan tijmatij kenijkatsa tijsenkauasej se keski tlamantli. Uan uelis sekinok tlauel techtlepanitaj. ¿Ueliskia kichiuas ma timokuapolokaj?

¹⁵ Kena, uan ni panoskia tlaj san timotemachiaj ipan tojuantij. Totlalnamikilis ueliskia moyakanas ika tlen tojuantij timoiljuiaj uan tijyolmatij. Ueliskia timoiljuisej tijkuamachiliaj se tlamantli maske amo tijmatij nochi tlen panotok. Yeka, tlauel moneki timomokuitlauisej. Biblia techtlajtolmaka ni: “Amo xijtokili san tlen motlalnamikilis mitsiljuia” (Prov. 3:5, 6; 28:26).

16. Ipan nopa neskayotl, ¿tlake panok ipan se restaurante, uan tlake moiljuia Tomás?

¹⁶ ¿Kenijkatsa ueliskia timokuapolosej?  Ma timoiljuikaj ipan se neskayotl. Tomás, katli ya uejkaj tlatekipanojtok kej ueuejtlakatl, itstok ipan se restaurante. Teipa, san mosentlachilia kema kiita Juan, katli nojkia eli ueuejtlakatl, tlakuajtok iuaya se siuatl katli amo eli isiua. Nesi tlauel moyolpakiltiaj uan omej uetskatokej, uan kema monajnauaj, nesi tlauel moikneliaj. Tomás moiljuia Juan kiixpano isiua, uan motlajtlania: “¿Kikauas isiua? ¿Uan tlake kinpanos ikoneuaj?”. Tlauel motekipachoua, pampa miakpa kiitstok kenijkatsa sekinok kiampa kinpanotok. Uelis tojuantij nojkia kiampa tijyolmatiskiaj tlaj tikitaskiaj nopa.

17. ¿Tlake kimatki Tomás, uan tlake techmachtia nopa neskayotl?

¹⁷ Nama ma timoiljuikaj se kentsi. ¿Nelia kimajtoya nochi tlamantli tlen panotoya uan yeka moiljuik nopa toikni kikajkayaua isiua? Nopa youali, Tomás kinojnotski Juan, uan kimatki nopa siuatl katli kiitak ipan restaurante eliyaya Juan iikni, katli ya uejkaj amo kiitstoya. Iikni san panotikisato ipan nopa altepetl uan moiljuijkej yaskiaj tlakuatij ika tlayoua. Juan isiua amo uelki yajki ininuaya. Tomás tlauel amo kuali kiyolmatki pampa moiljuik tlen amo kinamikiyaya. Amo tleno panok pampa Tomás amo aka kiiljuijtoya tlen kiitak. ¿Tlake techmachtia? Maske tlauel miak xiuitl tijtekipanojtokej Jehová, achtoui moneki tijmatisej nochi tlamantli tlen panotok, kiampa amo timokuapolosej ika tlen timoiljuisej.

18. ¿Tlake panoskia tlaj amo kuali timouikaj iuaya se akajya?

¹⁸ Kema amo kuali timouikaj iuaya se toikni, nojkia kichiua ouij ma tijmatikaj tlaj nelia kichijtok se tlenijki o amo. Tlaj tijkualankaitaj, ueliskia kichiuas ma timoiljuikaj amo kuali monejnemiltia. Uan uelis nimantsi tijneltokasej tlen sekinok kiijtosej kema kinijilnamikisej. Ni technextilia tlaj tikinkualankaitaj sekinok, uelis kichiuas ma timoiljuikaj tlen amo kinamiki tlen inijuantij (1 Tim. 6:4, 5). Tlaj amo tijnekij ma techpano ni, uajka amo ma titekokolikaj yon amo ma timoyolkokokaj. Nochipa ma tikilnamikikaj kinamiki tikiniknelisej toikniuaj uan tikintlapojpoljuisej ika nochi toyolo (xijpoua Colosenses 3:12-14).

19, 20. 1) ¿Tlake textos techpaleuia kuali ma tijmatikaj nochi tlen panotok? 2) ¿Tlake tikitasej ipan seyok tlamachtili?

¹⁹ Ipan ni tlamachtili tikitstokej eyi tlamantli tlen kichiua amo ma tijmatikaj nochi tlamantli, uan yeka amo tijmatij tlaj nelia melauak se tlenijki o amo, pampa miakej amo kiijtouaj nochi tlen panok, san istlakatij uan pampa titlajtlakolejkej. ¿Tlake techpaleuis? Nojkia tikitstokej moneki tijchiuasej tlen Biblia tetlajtolmaka. Se texto kiijtoua eli se uiuiyotl uan se pinaualistli kema tikijtojtiuetsij se tlenijki maske ayamo nochi tijkaktokej (Prov. 18:13). Seyok kinextia amo kinamiki nimantsi tijneltokasej se tlenijki, achtoui moneki tijmatisej tlaj nelia melauak (Prov. 14:15). Uan seyok technextilia maske ya uejkaj tijtekipanouaj Jehová, amo kinamiki timotemachisej ipan totlalnamikilis (Prov. 3:5, 6). Tlen Biblia tetlajtolmaka tlauel techmokuitlauia, pampa techmachtia achtoui moneki tijmatisej nochi tlamantli tlen panotok uan kiampa uelis tijmatisej tlaj se tlamantli nelia eli melauak uan kuali tijtlapejpenisej tlen tijchiuasej.

²⁰ Nojua techpoloua tikixtomasej seyok tlamantli: kema titechikoitaj. Ipan nopa seyok tlamachtili tikitasej eyi tlamantli tlen ueliskia kichiuas ma tijchiuakaj nopa, uan nojkia tikitasej tlake techpaleuis amo ma titechikoitakaj.