Nitlakatki ipan xiuitl 1927 ipan se pilaltepetsi tlen mokaua nechka Chicago (Illinois, Estados Unidos). Notatauaj kinpixkej makuiltij ininkoneuaj, achtoui tlakatki Jetha, Don, na, Karl uan teipa Joy. Nochi tijnekiyayaj tlauel tijtekipanosej Jehová. Nouelti Jetha yajki momachtito Galaad ipan xiuitl 1943 (clase 2). Ipan 1944, Don kintlanejkej Betel tlen Brooklyn (Nueva York), Karl kitlanejkej ipan 1947 uan Joy ipan 1951. Tlen kichijkej nochampoyouaj nechpaleuik nojkia ma nimosentlali senkistok nitlatekipanos.

Notatauaj nochipa kipouayayaj Biblia uan kiikneliyayaj Dios, yeka techmachtijkej nojkia kiampa ma tijchiuakaj. Notata ayokmo motemachiyaya ipan yon se religión pampa kiitak se keski tlamantli kema tlateuito ipan nopa Achtoui Ueyi Tlauilankayotl ipan Europa. Nonana tlauel kitlaskamatiliyaya toTeotsij pampa notata sampa tlakuepilik tochaj. Uan kiiljuik: “Karl, ma tiakaj iglesia kej uejkajkia tijchiuayayaj”. Notata kiiljuik: “Nias mouaya pero amo nikalakis”. Nonana kitlajtlanik: “¿Kenke amo tikalakis?”. Uan ya kinankilik: “Pampa ipan tlauilankayotl nikitak katli tlayakanayayaj ipan religión, kinteochiuayayaj soldados katli tlateuiskiaj maske nochi itstoyaj ipan sanse religión. ¿Kinpaleuiskia Dios nopa ome pamitl katli moteuiskiaj?”.

Teipa kema nonana yajtoya ipan iglesia, asitoj tochaj omej Jehová itlajtoltemakauaj. Kiiljuijkej notata tlaj kinekiyaya kiselis nopa tlaxeloli se uan ome tlen amochtli Luz, nopaya kiixtomayaya tlen Biblia kiijtoua ipan Apocalipsis. Uan notata kena kiselik. Kema nonana kiitak, nima kinejki kipouas. Se tonali nonana kiitak ipan periódico kintlaneuiyayaj katli kinekiyayaj momachtisej ika nopa ome amochtli uan kinejki yas. Kema asito, kiselik se tosiuaikni katli ya ueyi uan nonana kitlatsintokik: “¿Nikaj momachtiaj ika ni amochtli?”. Ya kinankilik ika tlaiknelili: “Kena, xipano”. Kema panok se semana, nonana nojkia techuikak na uan noikniuaj. Ipan nopa tonali, pejki nochipa tiauij.

Se tonali kema niajki kampa timosentiliyayaj, se toikni katli kiyakanki nopa tlanechikoli nechiljuik ma nijpoua Salmo 144:15, nopaya kiijtoua katli kitekipanouaj Jehová tlauel yolpakij. ¡Tlauel nechpaktik! Uan nojkia nechpaktik sekinok ome textos: 1 Timoteo 1:11, nopaya kiijtoua Jehová tlauel yolpaki. Uan Efesios 5:1, kampa kiijtoua ma tijchiuakaj  kej Dios. Yeka, nikitak monekiyaya niyolpakis kema nijtekipanoskia Jehová uan nijtlaskamatilis pampa nechkaua ma nijtekipano. Uan nochipa nimosentlalijtok kiampa nijchiuas.

Nopa tlanechikoli kampa tiauiyayaj mokauayaya Chicago, se 32 kilómetros iuejkaka tlen tochaj. Maske uejka mokauayaya, nochipa tiauiyayaj uan kiampa nijyekojtiajki sekinok tlamantli tlen Biblia tlamachtia. Nikilnamiki se tonali nouelti Jetha tlanankilik ipan tlanechikoli. Kema nijkajki tlen kiijtok, nimoiljuik: “Na nojkia nijmatiyaya nopa tlamantli uan nimotlatsintokik: ¿kenke amo nimomatlananki?”. Ipan nopa tonali pejki kuali nimomachtia tlen kiixtomaskiaj ipan tlanechikoli uan pejki nitlanankilia. Nopa nechpaleuik más kuali ma nitlaneltoka sanse kej kichiuayayaj noikniuaj. Uan nimoatsonpoliuiltik ipan 1941.

Nikilnamiki ipan 1942 kema mochijki nopa ueyi tlanechikolistli ipan Cleveland (Ohio), kipano 50 pilaltepetsitsij tlen Estados Unidos kikajkej nopa tlamachtili tlen mopanoltik ika teléfono. Nochampoyouaj uan na timokajkej ipan yoyonkali tlen toikniuaj kichijchijtoyaj nechka kampa mochiuayaya ueyi tlanechikolistli. Ipan nopa tonali mochijtoya nopa Ompa Ueyi tlauilankayotl, tlauel moteuiyayaj uan amo techkauayayaj ma titlaueyichiuakaj. Yeka ika tlayoua toikniuaj kiketsayayaj inincarro ika kalteno kampa eltoya nopaya yoyonkalmej. Uan kiitakej ajkia inijuantij mokauaskiaj ipan sejse carro para ma tlamokuitlauikaj seyoual. Kema kiitaskiaj se akajya monechkauiyaya, inijuantij nima kitlatiskiaj inintlauil nopa carrojmej uan kichiuaskiaj ma tlapitsakaj. Kiampa toikniuaj ueliskia nima techpaleuisej. Uan nikitak “Jehová itlanechikol tlauel kuali mokualchijchijtok”. Ipan nopa youali amo tleno panok, yeka uelki kuali nikochi.

Kema nimoiljuia tlen panok ipan nopa ueyi tlanechikolistli, nikitak nonana amo majmajki uan amo motekipachok ika tlen panoskia. Ya tlauel motemachiyaya ipan Jehová uan ipan itlanechikol. Tlen kichijki nonana tlauel nechpaleuik.

Nonana pejki tlatekipanoua kej precursora kema ayamo mochiuayaya nopa ueyi tlanechikolistli. Yeka, kuali kitlakakiliyaya nopa tlamachtili kampa kiijtouayayaj ma timosentlalikaj senkistok titlatekipanosej. Kema titlakuepilijkej tochaj, nonana kiijtok: “Nechpaktiskia nojua nitlatekipanos kej precursora. Pero, ¿kenijkatsa senkistok nitlatekipanos uan nikinmokuitlauis nochampoyouaj uan nochaj?”. Techtlatsintokik tlaj ueliskia tijpaleuisej uan tikiljuijkej kena. Yeka, techiljuik ma tijpojpouakaj se o ome cuartos ika ijnalok. Uan kema tiauiyayaj escuela, nonana kiitayaya tlaj kuali tijpojpojtoyaj uan teipa yauiyaya tlajtolmoyaua. Maske tlauel motekiuiyaya, nochipa techmokuitlauik. Kema tikisayayaj escuela, ya nochipa itstoya touaya para titlakuasej sansejko. Kemantika ika tiotlak titlajtolmoyauayayaj iuaya, nopa techpaleuik ma tijkuamachilikaj tlake monekiyaya kichiuas se precursor.

Kema nijpixtoya 16 xiuitl, pejki nitlatekipanoua kej precursor. Maske notata ayamo kitekipanouayaya Jehová, nochipa nechtlatsintokiyaya tlaj kuali nechtlakakiliyayaj kema nitlajtolmoyauayaya. Se youali nikiljuik maske nijchijtoya kampeka nitlajtolmoyauas, amo nijpantijtoya se akajya katli  kinekiskia ma nijmachti Biblia. Ayokmo tleno tikijtojkej uan teipa nijtlatsintokik: “¿Tijnekiskia ma nimitsmachti?”. Pejki moiljuia se kentsi uan teipa nechiljuik: “Nimoiljuia kena”. Yeka katli achtoui nijmachtik elki notata, nopa tlauel nijpatiitak uan niyolpajki.

Pejki nijmachtia notata ika amochtli “La verdad os hará libres”. Kema timomachtijtiajkej, nikitak notata nechpaleuiyaya más kuali ma nimomachti uan ma nitemachti ika Biblia. Se youali kema timomachtiyayaj, kipojki se párrafo uan nechiljuik: “Ya ni kiijtoua ni amochtli, ¿pero ta kenke timotemachia melauak tlen kiijtoua?”. Amo nijmatiyaya tlaj nechtlajtlaniskia nopa tlamantli, yeka nikiljuik: “Amo nijmati tlake nimitsiljuis, pero kema sampa timomachtisej nimitsixtomilis”. Uan kiampa nijchijki, nijpantik se keski textos tlen nechpaleuik ma nikixtomili tlen nijneltoka. Ipan nopa tonali nijyekok nijtemos tlamachtili pampa nijnekiyaya más kuali nijmachtis notata. Nopa techpaleuik más kuali ma titlaneltokakaj. Notata pejki kichiua tlen Biblia kiijtoua uan ipan 1952 moatsonpoliuiltik.

Kema nijpixtoya 17 xiuitl niajki nitlatekipanoto sejkanok. Uan nosiuaikni Jetha a pejki tlatekipanoua kej misionera uan noikni Don kitlanejkej Betel. Inijuantij tlauel kinpaktiyaya tlen kichiuayayaj uan na nojkia nijnejki kiampa nitlatekipanos. Yeka, nijtemitik ome solicitudes, se tlen ika nechtlaneuiskiaj Betel uan seyok para Galaad, uan nijkajki Jehová ma kitlapejpeni kanke nijtekipanos. ¿Uan tlake panok? Ipan 1946, nechtlanejkej ma nitlatekipanoti Betel.

Ipan Betel amo sanse tekitl nijchijtok, yeka nijyekojtok miak tlamantli. Nitlapaleuik kampa kichijchiuaj amochtli, ipan contabilidad, uan nojkia nechmachtijkej kenijkatsa nijselis uan nijtitlanis se keski tlamantli tlen motekiuia ipan Betel. Ipan nopa 75 xiuitl tlen nitlatekipanojtok nikaj, tlauel nechpaktijtok tlen tlamachtiaj ika ijnalok uan sekinok tlamachtili tlen mopanoltia.

Nojkia nijyekok miak tlamantli tlen noikni Karl, katli eli teipaejketl, ya pejki tlatekipanoua Betel ipan 1947. Ya kuali momachtiyaya uan tlamachtiyaya ika Biblia. Se tonali nikiljuik ma nechpaleui ika se tlamachtili tlen nikixtomaskia. Nikiljuik ya nijpantijtoya miak tlamachtili, pero amo nijmatiyaya kenijkatsa nijtejtekpanas tlen nikijtos. Ika se tlajtlanili, ya nechpaleuik ma nijmati kenijkatsa nijchiuas, nechtlajtlanik: “Joel, ¿tlake tlamachtili tikixtomas?”. Kema kiampa nechiljuik, nima nijkuamachilik monekiyaya nikixtomas san tlen tlauel ipati. Tlen nechiljuik tlauel nechpaleuijtok.

 Tlaj tijnekij tlauel tiyolpakisej kema titlatekipanouaj ipan Betel, moneki tlauel titlajtolmoyauasej. Tlaj kiampa tijchiuaj, techpanos miak kuajkuali tlamantli. Nikilnamiki tlen techpanok se tonali kema titlajtolmoyajkej ika tlayoua ipan Bronx, Nueva York. Kema ayamo tipeuayayaj titlajtolmoyauaj, na uan se toikni tikitatoj se siuatl katli ipa kiselijtoya pilamochtsitsij Tlen Tematiltia uan ¡Xitlachixtokaj!, tikiljuijkej: “Ipan ni youali tikinnextiliaj maseualmej se kuali tlamantli tlen Biblia kiijtoua”. Ya kiijtok: “Tlaj innechpouilisej tlen Biblia kiijtoua, uajka xipanokaj”. Tijpojkej uan tikixtomilijkej se keski textos kampa kiijtouayaya tlen iTlanauatijkayo Dios uan kenijkatsa elis nopa yankuik Tlaltipaktli. Tikitakej tlauel kipaktik tlen tijmachtijkej pampa ualchikueyi kema sampa tijpaxalotoj, itstoyaj miakej iuampoyouaj katli ya kintlanejtoya. Teipa, ya uan iueue pejkej kitekipanouaj Jehová.

Maske nijnekiyaya nimosiuajtis, nojua panok matlaktli xiuitl para nikixmatis katli eliskia nosiua. ¿Tlake nechpaleuik ma nijpanti se kuali tosiuaikni? Nikiljuik Jehová ma nechpaleui uan nojkia nimotlatsintokik: “¿Tlake nijneki nijchiuas kema ya nimosiuajtijtos?”.

Ipan 1953, kema tlanki nopa ueyi tlanechikolistli tlen mochijki ipan Estadio de los Yankees, nikixmatki se tosiuaikni katli itoka Mary Aniol. Ya uan nouelti sansejko momachtijkej ipan Galaad (clase 2), uan nama kintitlantoyaj sansejko ma tlajtolmoyauatij. Mary tlauel yolpakiyaya kema nechpouiliyaya kenijkatsa tlajtolmoyauayaya uan kinmachtiyaya maseualmej kema itstoya ipan Caribe. Kej panotiajki tonali, nojua kuali timoixmajtiajkej uan tikitakej techpaktiyaya senkistok titlatekipanosej. Timoixtokatiajkej uan timosenkajkej ipan 1955. Nikitak Jehová nechteochijki pampa Mary tlauel nechpaleuik. Ya nochipa yolpakiyaya ika tlen kichiuayaya. Tlauel tekitiyaya, kitekipachouayaya tlen kinpanoyaya sekinok uan nochipa kiachtouitlaliyaya kitekipanos Jehová (Mat. 6:33). Eyi xiuitl tikinpaxalojkej toikniuaj chijchikuasej metstli uan ipan 1958 techtlanejkej ma titlatekipanotij Betel.

Mary tlauel nechpaleuik pampa kema timosenkajkej, timosentlalijkej sansejko tijpouasej Biblia se 15 versículos. Kema tijtlamipouayayaj nopa versículos, tikijtouayayaj tlake textos techpaktijtoya uan kenijkatsa tijchiuaskiaj ipan tonemilis. Nojkia, nochipa nechpouiliyaya tlen kimachtijtoyaj ipan Galaad uan tlen kiyekojtoya kema tlatekipanok kej misionera. Tlen nechiljuik tlauel nechpaleuik kuali ma nitlamachti uan ma nijmati kenijkatsa nikinyolchikauas tosiuaikniuaj (Prov. 25:11).

Nosiua Mary katli tlauel nikikneliyaya, mijki ipan xiuitl 2013. ¡Tlauel nijneki nikitas ipan yankuik Tlaltipaktli! Maske ayamo asi nopa tonali, nijneki Jehová nojua ma nechmachti uan nimotemachis ika nochi noyolo ipan ya (Prov. 3:5, 6). Kema nimoiljuia tlen Jehová itlanechikol kichiuas ipan yankuik Tlaltipaktli, tlauel niyolpaki. Ipan nopa tonali, Jehová katli eli totlamachtijka, techmachtis sekinok tlamantli uan uelis más tikixmatisej. Ya nechmachtijtok miak tlamantli uan kinextijtok tlauel nechiknelia, amo uelis nijkuepilis nochi tlen nechmakatok.