TLAMACHTILI 50
UIKATL 135 “Xitlalnamiki nokone”
Xikinpaleuikaj inmokoneuaj kuali ma tlaneltokakaj
“Xijyankuilijtiakaj inmotlalnamikilis, kiampa kuali inkimatisej tlake kineki Dios: tlen kuali, tlen kiyolpaktia uan tlen senkistok xitlauak” (ROM. 12:2).
TLEN MOIXTOMAS
Tlen tetajmej uelis kichiuasej para kuali mouikasej ininuaya ininkoneuaj uan kinpaleuisej kuali ma tlaneltokakaj ipan Biblia uan ipan toTeotsij.
1, 2. ¿Tlake moneki kichiuasej tetajmej kema ininkoneuaj kintlatsintokisej tlen Biblia tlamachtia?
MIAKEJ tetajmej kiijtouaj kema kiniskaltiaj ininkoneuaj, moneki kichiuasej miak tekitl. Yeka, tlaj tikinpia konemej katli nojua pilsiltsitsij uan tijneki tikinpaleuis kuali ma tlaneltokakaj, xijmati Jehová tlauel kipatiita tlen tijchiua (Deut. 6:6, 7). Kema moskaltijtiasej, uelis mochiuilisej se keski tlajtlanili tlen Biblia tlamachtia o uelis motlajtlanisej kenke Jehová kineki kuali ma timonejnemiltikaj.
2 Kema konemej peuaj motlajtlaniaj ni tlamantli, uelis tetajmej motekipachosej pampa moiljuisej ininkoneuaj amo kuali tlaneltokaj. Pero konemej moneki kichiuasej tlajtlanili para kimatisej ipan tlake tlaneltokasej (1 Cor. 13:11). Yeka, amo ximomajmati kema mitstlatsintokisej tlen Biblia tlamachtia, pampa uelis tikinpaleuis ma moiljuikaj tlake kineki Jehová ma kichiuakaj.
3. ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?
3 Ipan ni tlamachtili tikitasej kenijkatsa tetajmej uelis kinpaleuisej ininkoneuaj 1) ma kimatikaj tlake kineltokasej, 2) ma kikuamachilikaj tlauel ipati monejnemiltisej kej Jehová kipaktia, uan 3) amo ma majmauikaj kiixtomasej tlen kineltokaj. Nojkia tikitasej kenijkatsa kinpaleuia konemej kema kichiuaj se keski tlajtlanili uan tlake uelis kichiuasej tetajmej ininuaya ininchampoyouaj para mokamanaljuisej tlen Biblia tlamachtia.
XIKINPALEUI MOKONEUAJ MA MOTEMACHIKAJ IPAN TLEN BIBLIA TLAMACHTIA
4. ¿Tlake tlatsintokili uelis mochiuilisej konemej, uan kenke?
4 Tetajmej katli kitekipanouaj Jehová, kimatij ininkoneuaj moneki kichiuasej kampeka kuali tlaneltokasej. Maske tetajmej kuali tlaneltokaj, nopa amo kiijtosneki ininkoneuaj nojkia kiampa kichiuasej. Yeka, kema moskaltijtiasej, uelis motlatsintokisej: “¿Kenke nimotemachia nelnelia itstok Dios? ¿Uelis nimotemachis ipan tlen Biblia tlamachtia?”. Biblia kiijtoua Cristo itokilijkauaj moneki kuali kitekiuisej inintlalnamikilis uan kiitasej tlaj nelia melauak sejse tlamantli (Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21). Uajka, ¿kenijkatsa uelis inkinpaleuisej inmokoneuaj kuali ma tlaneltokakaj?
5. ¿Kenijkatsa tetajmej uelis kinpaleuisej ininkoneuaj ma kineltokakaj tlen Biblia tlamachtia? (Romanos 12:2).
5 Xikinpaleui mokoneuaj ma kiitakaj tlen tijneltokaj nelia melauak (xijpoua Romanos 12:2). Kema mokoneuaj mitschiuilisej se keski tlatsintokili, uelis tikinpaleuis ma kitemokaj tlamachtili ipan Índice de las publicaciones Watch Tower. Uan ipan pilamochtsi Tlen ika momachtiaj Jehová itlajtoltemakauaj, uelis kitemosej kampa kiijtoua “Biblia” ipan tlaxeloli “¿ToTeotsij kichijki ma moijkuilo?”. Nopaya uelis kiitasej Biblia eli “itlajtol Dios” uan amo eli se amochtli tlen san kiijkuilojkej tlakamej (1 Tes. 2:13). Nojkia uelis kitemosej tlamachtili tlen kenijkatsa eliyaya nopa altepetl Nínive. Uejkajkia se keskij katli kuali momachtijtoyaj Biblia, kiijtouayayaj amo onkayaya yon se altepetl ika nopa tokajyotl. Pero ipan xiuitl 1850, se keskij ixtlamatinij kipantijkej se keski tlamantli tlen nopa altepetl uan nopa kinextik tlen kiijtoua Biblia eli melauak (Sof. 2:13-15). Uan uelis momachtisej kenijkatsa moaxitik nopa tlajtolpanextili kema kitsontlamiltijkej altepetl Nínive, ipan tlaxeloli “¿Tijmajtoya?” tlen uala ipan Tlen Tematiltia noviembre 2021. Kema mokoneuaj kiitasej tlen tlamachtia amatlajkuiloli tlen Jehová itlanechikol uan tlen kiijtoua sekinok amochtli, kinpaleuis ma motemachikaj ipan tlen Biblia kiijtoua.
6. ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuis mokoneuaj kuali ma kitekiuikaj inintlalnamikilis? Xikijto se neskayotl (Nojkia xikita tlaixkopinkayotl).
6 Xikinpaleui kuali ma kitekiuikaj inintlalnamikilis. Tetajmej miakpa uelis kamanaltisej ininuaya ininkoneuaj tlen Biblia tlamachtia uan kinpaleuisej kuali ma tlaneltokakaj ipan toTeotsij. Uelis kamanaltisej ininuaya kema yasej ipan se museo, ipan se parque o kema kitlaliaj se keski tlamantli ipan kali Betel tlen uelis tijtlachilitij. Tlaj inyasej o inkiitasej ipan internet, uelis inkinnextilisej o inkinixtomilisej se keski tlamantli tlen panok uejkajkia, nopa kinpaleuis ma motemachikaj Biblia amo mokuapoloua. Se neskayotl, ipan nopa Museo del Louvre, ipan París (Francia), eltok se tetl tlen kitokaxtiaj piedra moabita tlen kipia se 3 mil xiuitl, kampa ijkuilijtok toTeotsij itoka. Uan ipan Ueyi kali Betel tlen Warwick (Nueva York), kampa moixtoma toTeotsij itoka uan nojkia tlen tlamachtia Biblia, kitlalijtokej se tetl sanse kej tlen eltok ipan Francia. Ipan ni tetl kiijtoua nopa tlanauatijketl Mesá tlen altepetl Moab kiijixnamijki nopa tlanauatijketl tlen Israel, uan Biblia nojkia kiampa kiijtoua (2 Rey. 3:4, 5). Tlaj mokoneuaj kiitaj nochi tlen ijkuilijtok ipan Biblia eli melauak, kinpaleuis kuali ma tlaneltokakaj (nojkia xikita 2 Crónicas 9:6).
Xijtekiuikaj se keski tlamantli tlen eltok ipan museos para inkinpaleuisej inmokoneuaj kuali ma tlaneltokakaj. (Xikita párrafo 6).
7, 8. 1) ¿Tlake kinextia pampa nochi tlen onka eli yejyektsi uan kuali kichijchijtokej? Xikijto se neskayotl. (Nojkia xikita tlaixkopinkayomej). 2) ¿Tlake tlajtlanili uelis kinpaleuis mokoneuaj ma motemachikaj toTeotsij kichijchijki nochi tlen onka?
7 Xikiniljui ma kiitakaj nochi tlen onka. Kema innejnentiasej kanajya o kema intlatojtokasej, xikinnextili kenke nochi tlen onka eli tlauel yejyektsi. Uan xikinpaleui ma kiitakaj se akajya katli tlauel tlalnamiki kichijchijki nochi tlen onka. Se neskayotl, ixtlamatinij kiitstokej onka miak tlamantli tlen nesi majmalakachtik. Nicola Fameli, katli momachtijtok física uan biología, kiijtoua kema kipouaj keski imiakpa momalakachojtok se tlamantli, kiitaj nopa imiaka eli sanse ika sekinok tlamantli tlen nojkia momalakachojtok. Ixtlamatinij kitokaxtiaj ni tlamantli sucesión de Fibonacci. Miak tlamantli tlen onka ipan Tlaltipaktli uan ipan iluikaktli nesi momajmalakachojtok, kej nopa galaxias, ipankakauayo se kuachololojtli uan ininijtiyol girasoles. a
8 Ipan escuela mokoneuaj kinnextiliaj ciencias, nopaya kinmachtiaj sejse tlamantli ya eltok kej moneki elis. Se neskayotl, nochi kuatinij kipiaj kuatsomitl, imajmaxal, imajmakuayo uan ininxiuiyo. Ni tlamantli kiixmatij kej fractales. Uan ni ueli tikitaj ipan sekinok tlamantli tlen onka ipan Tlaltipaktli. Pero ¿ajkia kichijki kiampa ma eli se keski tlamantli? ¿Ajkia kichijtok sejse tlamantli ma mochiua kej kinamiki uan ma nesi yejyektsi? Tlaj mokoneuaj motlatsintokiaj ni, kinpaleuis ma motemachikaj toTeotsij kichijchijki nochi tlen onka (Heb. 3:4). Uan kema inkiitasej kinamiki, uelis inkintlatsintokisej: “Tlaj toTeotsij techchijchijki, ¿inmoiljuiaj kimati kenijkatsa moneki timonejnemiltisej para tiyolpakisej?”. Teipa, uelis inkinextilisej Biblia techmachtia tlake moneki tijchiuasej.
NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration
¿Ajkia kichijchijki nochi tlen onka? (Xikita párrafo 7, 8).
XIKINPALEUI MA KIPATIITAKAJ TLEN BIBLIA TLAMACHTIA
9. ¿Kenke konemej ueliskia motlajtlanisej se keski tlamantli tlen Biblia kiijtoua amo kuali?
9 Tlaj mokoneuaj kichiuaj se keski tlajtlanili tlen Biblia kiijtoua amo kuali, xijchiua kampeka tijkuamachilis kenke kiampa moiljuiaj. ¿Kiampa moiljuiaj pampa amo kinekij kineltokasej? ¿O pampa amo kimatij kenijkatsa kinixtomilisej sekinok tlen kineltokaj kema kintlatsintokiliaj? Tlaj moiljuia ni tlamantli o seyok, tlauel kinpaleuis ma kipatiitakaj tlen Biblia tlamachtia tlaj momachtisej nopa amochtli ¡Nochipa xiitsto ika pakilistli! b
10. ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuis mokoneuaj kuali ma mouampojchiuakaj iuaya Jehová?
10 Xikinpaleui más kuali ma mouampojchiuakaj iuaya Jehová. Kema inmomachtisej Biblia ininuaya inmokoneuaj, xijtekiuikaj nopa tlajtlani uan neskayomej tlen uala ipan amochtli ¡Nochipa xiitsto ika pakilistli!, kiampa uelis inkinpaleuisej ma kiijtokaj tlen kiyolmatij (Prov. 20:5). Ipan tlamachtili 8, kiijtoua Jehová eli kej se kuali touampo katli techilnamikilia tlake moneki tijchiuasej para amo ma techpano tlen amo kuali uan kuali tiitstosej. Uelis inkiitasej tlen kiijtoua 1 Juan 5:3 uan teipa inkintlatsintokisej: “Tlaj Jehová eli se kuali touampo, ¿kenijkatsa moneki tikitasej tlen techiljuia ma tijchiuakaj?”. Uelis timoiljuia ni tlajtlanili amo tlauel ipati, pero uelis kinpaleuis ma kikuamachilikaj Jehová techmakatok iTlanauatiljuaj pampa techiknelia (Is. 48:17, 18).
11. ¿Tlake uelis inkichiuasej para inkinpaleuisej inmokoneuaj más ma kipatiitakaj tlen Biblia tlamachtia? (Proverbios 2:10, 11).
11 Xikijtokaj kenijkatsa inmechpaleuia kema inkichiuaj tlen Biblia tlamachtia. Kema sansejko inkipouasej Biblia o nopa texto tlen mojmostla timomachtiaj, xikijtokaj kenijkatsa inmechpaleuijtok se keski textos tlen Biblia uan ximoiljui tlaj mokoneuaj kikuamachiliaj kenke tlauel techpaleuia kema titekitij uan nochipa tikijtouaj tlen melauak (Heb. 13:18). Nojkia uelis inkiijtosej kenijkatsa Biblia techpaleuia kuali ma tiitstokaj uan kuali ma tijyolmatikaj (Prov. 14:29, 30). Kema kiampa inkinmachtiaj, uelis inkinpaleuisej inmokoneuaj más ma kipatiitakaj tlen Biblia kiijtoua (xijpoua Proverbios 2:10, 11).
12. ¿Tlake kichiua se toikni iuaya isiua pampa kinekij kipaleuisej ininkone ma kikuamachili kenke tlauel techpaleuia kema tijchiuaj tlen Biblia kiijtoua?
12 Steve, katli eua Francia, kiijtoua kenijkatsa ya uan isiua kipaleuiaj inintelpoka Ethan, ma kikuamachili Jehová techmakatok iTlanauatiljuaj pampa techiknelia. Steve kiijtoua: “Tijchiuiliaj se keski tlatsintokili, kej: ‘¿Kenke Jehová kineki ma tijchiuakaj tlen kiijtoua ni texto? ¿Kenijkatsa ni texto kinextia ya techiknelia?’”. Kema kiampa kichiuaj, kipaleuijtokej Ethan ma kichiua tlen kiijtoua toTeotsij iTlanauatiljuaj. Steve nojua kiijtoua: “Tijnekij Ethan ma kikuamachili tlen Biblia tlamachtia más techpaleuia que tlen maseualmej tlamachtiaj”.
13. ¿Kenijkatsa uelis inkimachtisej inmokoneuaj ma kichiuakaj tlen Biblia tlamachtia? Xikijto se neskayotl.
13 Xikinnextili kenijkatsa kichiuasej tlen Biblia tlamachtia. Tetajmej uelis kiampa kichiuasej tlaj ipan escuela kiniljuisej ininkoneuaj ma kipouakaj se amochtli kampa kinextis maseualmej kejuak kuali monejnemiltiaj maske momekatiaj o mosisiniaj. Uajka ueliskia inkinpaleuisej inmokoneuaj ma kiitakaj tlaj nopa maseualmej monejnemiltiaj kej Biblia tlamachtia (Prov. 22:24, 25; 1 Cor. 15:33; Filip. 4:8). Nopa uelis kipaleuis mokone ma kinixtomili imaestros uan katli ininuaya momachtia tlen Biblia tlamachtia.
XIKINMACHTI AMO MA MAJMAUIKAJ KIIXTOMASEJ TLEN KINELTOKAJ
14. ¿Tlake tlamantli ueliskia kichiuas se telpokatl ma majmaui kiixtomas tlen kineltoka, uan kenke?
14 Uelis se keskij telpokamej majmauij kiixtomasej tlen kineltokaj pampa amo kimatij tlake kiijtosej kema ipan escuela kinmachtiaj evolución. Kiampa kiyolmatij pampa maestros kiixtomaj kejuak nelia eliskia melauak. ¿Kenijkatsa uelis inkinpaleuisej inmokoneuaj amo ma majmauikaj kiixtomasej tlen kineltokaj?
15. ¿Tlake uelis kinpaleuis telpokamej más ma motemachikaj ipan tlen kineltokaj?
15 Xikinpaleuikaj ma motemachikaj ipan tlen kineltokaj. Mokoneuaj amo kinamiki pinauasej pampa kineltokaj toTeotsij kichijchijki nochi tlen onka (2 Tim. 1:8). ¿Kenke amo kinamiki pinauasej? Pampa miakej ixtlamatinij nojkia kiitstokej itstok se akajya katli tlachijchijki uan amo san iselti yolki nochi tlen onka. Kema kiitaj kenijkatsa kuali tlachijchiuali nochi tlen yoltok, kiitaj nelnelia itstok se akajya katli tlachijchijki uan tlauel tlalnamiki. Yeka, inijuantij amo kineltokaj evolución tlen tlamachtiaj ipan escuelas. Telpokamej nojkia kinpaleuis motemachisej ipan tlen kineltokaj, tlaj moiljuiaj tlake kinpaleuijtok sekinok toikniuaj ma motemachikaj para itstok se tlachijchijketl. c
16. ¿Kenijkatsa uelis inkinpaleuisej inmokoneuaj ma kinixtomilikaj sekinok nelia itstok se akajya katli kichijchijki? (1 Pedro 3:15; nojkia xikita tlaixkopinkayotl).
16 Xikinmachtikaj kuali ma kiixtomakaj tlen kineltokaj (xijpoua 1 Pedro 3:15). Uelis inmechpaleuis tlaj inmomachtisej nopa tlamachtili: Uelis timomachtis ni tlamachtili: Tlaxeloli se, ome, eyi uan naui “¿Creación o evolución?” tlen nesi ipan jw.org, ipan tlaxeloli “Los jóvenes preguntan”. Uan teipa, xikintlajtlanikaj tlake tlamachtili ueliskia más kinpaleuis para kinixtomilisej sekinok ma kineltokakaj itstok se tlachijchijketl, uan miakpa xikompauikaj kenijkatsa kiixtomaskia. Xikiniljuikaj amo ma kinkamaijixnamikikaj sekinok telpokamej katli ininuaya momachtiaj. Pero tlaj se akajya kinekis kimatis se tlenijki, uelis tikiniljuis ma kinixtomilikaj se tlamachtili tlen amo ouij. Tlaj se akajya katli iuaya momachtia kiiljuis: “Na nijneltoka tlen nikita, uan amo nijneltoka itstok toTeotsij pampa amo kema nikitstok”. Mokone ueliskia kinankilis: “Ximoiljui tinejnentia ipan se kuatitlamitl uan tijpantia se ameli tlachijchiuali ika tetl. ¿Timoiljuiskia se akajya kichijchijki? Tlaj tikijtouaj se ameli kichijchijki se akajya, uajka nojkia uelis tikijtosej se akajya katli tlauel tlalnamiki kichijchijki nochi tlen onka”.
Kema kamanaltis ininuaya katli momachtia, uelis kuali moiljuis tlake neskayotl kinixtomilis uan kiampa amo ouij kikuamachilisej. (Xikita párrafo 16, 17). d
17. ¿Kenijkatsa tetajmej uelis kinpaleuisej ininkoneuaj ma kitemolikaj kema uelis kinixtomilisej sekinok tlen Biblia tlamachtia? Xikijto tlen uelis kichiuas se telpokatl.
17 Xikinpaleui ma kamanaltikaj ininuaya sekinok tlen Biblia tlamachtia (Rom. 10:10). Kema se akajya kamanalti tlen Biblia eli sanse kej kema se akajya tlatsotsona. Kema peuas tlatsotsonas uelis kichiuas se uikatl tlen amo ouij. Pero tlaj más momachtijtias, más kuali kichijtias sekinok uikatl. Uan kiampa techpano kema tikixtomaj tlen tijneltokaj, se telpokatl uelis achtoui kiixtomas se tlamachtili tlen amo ouij uan uelis kitlatsintokis se akajya katli iuaya momachtia: “¿Tijmajtoya miakej ingenieros kiixkopinaj miak tlamantli tlen onka? Xikita tlen nesi ipan ni video”. Teipa, uelis kinextilis tlen kixelojtokej ipan video “¿Se akajya kichijchijki?” uan kitlatsintokis: “Tlaj maseualmej kipatiitaj tlen kichiua se ixtlamatketl maske san kiixkopina tlen ya onka, uajka ¿ajkia kinamikiskia tijueyichiuasej pampa kichijchijki nochi tlen onka?”. Tlaj kiampa kichiua, uelis katli iuaya timomachtia kinekis kimatis sekinok tlamantli.
XIKINPALEUI MOKONEUAJ NOJUA KUALI MA TLANELTOKAKAJ
18. ¿Kenijkatsa tetajmej uelis kinpaleuisej ininkoneuaj nojua kuali ma tlaneltokakaj?
18 Ipan ni tonali miakej maseualmej amo kineltokaj itstok Jehová (2 Ped. 3:3). Yeka, kema inmomachtisej ininuaya inmokoneuaj, uelis inkiniljuisej ma momachtikaj se keski tlamachtili tlen kinpaleuis más ma kitlepanitakaj toTeotsij itlajtol uan ma monejnemiltikaj kej Jehová kipaktia. Xikiniljuikaj ma monejneuilikaj kenijkatsa toTeotsij kuali kichijchijtok sejse tlamantli tlen onka. Xikinpaleuikaj ma kikuamachilikaj kenijkatsa moaxitijtok se keski tlajtolpanextili. Nojkia tlauel moneki ximomaijtokaj ininuaya inmokoneuaj uan xikiljuikaj Jehová ma kinpaleui. Tlaj kiampa inkichiuaj, temachtli Jehová inmechteochiuas (2 Crón. 15:7).
UIKATL 133 Telpokatl, xijtekipano Jehová
a Tlaj tijneki tijmatis sekinok tlamantli, xikita ipan jw.org nopa video Las maravillas de la creación revelan la gloria de Dios: Patrones en la naturaleza ika tlajtoli español.
b Tlaj mokoneuaj ya tlankej momachtiaj amochtli ¡Nochipa xiitsto ika pakilistli!, uelis inkiompauisej nopa tlamachtili tlen uala ipan tlaxeloli 3 uan 4, kampa kiijtoua kenijkatsa Jehová kineki ma timonejnemiltikaj.
c Xikita tlamachtili “Por qué creemos que hay un Creador”, ipan ¡Despertad! septiembre 2006, uan nopa pilamochtsi El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Nojkia xikita ipan jw.org nopa videos tlen kixelojtokej “Kiijtouaj kenke tlaneltokaj ipan toTeotsij”.
d TLEN NESI IPAN TLAIXKOPINKAYOMEJ: Se telpokatl katli kipaktia drones moseuijtok iuaya se toikni, uan nopa toikni kinextilia se video tlen itoka “¿Se akajya kichijchijki?”.
