1. ¿Kenke miakej maseualmej amo motemachiaj ipan Biblia?

 IPAN ni tonali maseualmej ouij kimatij motemachisej ipan se akajya. Maske miakej kinpaktia tlen kichiuaj políticos, ixtlamatinij o katli kipiaj miak tomij, amo kimatij tlaj nelnelia kichiuaj tlen xitlauak. Nojkia, ayokmo tlauel kintlepanitaj katli tlayakanaj ipan iglesias. Nopa kichiua ayokmo ma motemachikaj ipan Biblia, nopa amochtli tlen ika nopa tlayakananij kiijtoua moyakanaj.

2. Kej kiijtoua Salmo 119:160, ¿ipan tlake moneki timotemachisej?

² Nochi katli tijtekipanouaj Jehová timotemachiaj ya kiijtoua tlen melauak uan kineki kuali ma tiitstokaj (Sal. 31:5; Is. 48:17). Tijmatij uelis timotemachisej ipan Biblia pampa toTeotsij iTlajtol “senkistok melauak” (xijpoua Salmo 119:160). Nojkia timoiljuiaj kej se katli momachtijtok Biblia: “Nochi tlen toTeotsij kiijtojtok nelia melauak uan moaxitia. Uan katli kitekipanouaj motemachiaj ipan tlen kiijtoua pampa kimatij ya nochipa kiijtoua tlen melauak”.

3. ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

³ ¿Kenijkatsa uelis tikinpaleuisej sekinok nojkia  ma motemachikaj ipan Biblia? Ma tikitakaj eyi tlamantli: tlen Biblia kiijtoua amo kipatlatokej, nochipa moaxitia tlen kiijtoua uan kinpaleuia maseualmej kuali ma itstokaj.

4. ¿Kenke sekij moiljuiaj kipatlatokej tlen Biblia kiijtoua?

⁴ Jehová kintekiuik se 40 tlakamej uan kiampa kiijkuilojkej tlen Biblia kiijtoua. Maske kiampa kichijkej, ipan ni tonali ayokmo tijpiaj nopa amatl kampa inijuantij tlajkuilojkej. San tijpiaj tlen sekinok kiixkopintokej. Yeka, miakej kiijtouaj Biblia tlen nama tijpiaj amo kiijtoua sanse tlamantli ika tlen kiijkuilojkej uejkajkia. ¿Tlake techpaleuis ma timotemachikaj amo kipatlatokej tlen Biblia kiijtoua?

5. ¿Kenijkatsa kiixkopinkej Escrituras Hebreas? (Xikita tlaixkopinkayotl ipan ipantsajka).

⁵ Jehová tlanauatik ma kiixkopinakaj iTlajtol pampa amo kinekiyaya ma poliui. Kinnauatik tlanauatianij ma kiixkopinakaj nopa Tlanauatili uan nojkia kinnauatik levitas ma kinixtomilikaj israeleuanij (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7). Kema judíos kinuikakej Babilonia, se keskij tlakamej miakpa kiixkopinkej Escrituras Hebreas (Esd. 7:6). Ni tlakamej kuali kichiuayayaj ininteki. Yeka teipa pejkej kipouaj keski tlajtoli kipiayaya tlen kiixkopinayayaj uan nojkia keski letras kipiayaya. Maske kiampa kichijkej, kemantika mokuapolojkej pampa nojkia eliyayaj tlajtlakolejkej. Miakpa kiixkopinkej nopa Escrituras Hebreas, yeka kema panok tonali kiitakej kanke mokuapolojtoyaj. Ma tikitakaj tlake kinpaleuik kiitasej.

6. ¿Kenijkatsa uelis kiitasej kanke mokuapolojkej katli kiixkopinkej Biblia?

⁶ Katli tlauel momachtiaj Biblia, kichiuaj se keski tlamantli tlen kinpaleuia ma kiitakaj kanke mokuapolojkej katli kiixkopinkej Biblia. Uelis tijkuamachilisej tlaj timoiljuisej ipan ni tlamantli: 100 tlakamej kiniljuiaj ma kiixkopinakaj tlen kiijtoua iamayo se amochtli, uan se tlen inijuantij mokuapoloua. ¿Kenijkatsa uelis tikitasej kanke mokuapolok? Tlaj tikitaj tlen kiijkuilojkej nopa sekinok tlakamej. Katli tlauel momachtiaj Biblia nojkia kiampa kichiuaj. Kiitaj kampa kiijkuilojkej toTeotsij iTlajtol uan kiampa uelij kipantiaj kanke mokuapolojkej o tlake tlamantli amo kitlalijkej.

7. ¿Kenijkatsa tijmatij katli kimaixkopinkej Biblia kichijkej se kuali tekitl?

⁷ Ma tikitakaj se keski tlamantli tlen kinextia tlauel kuali kej kichijkej ininteki katli kiixkopinkej Biblia. Nopa Códice de Leningrado eli se copia tlen nopa Escrituras Hebreas uan kiixkopinkej ipan xiuitl 1008 o 1009 y.u.J. Maske uejkajkia kiijkuilojkej, teipa kipantijkej sekinok tlajkuiloli tlen Biblia tlen kiijkuilojkej se mil xiuitl achtoui. Se akajya ueliskia moiljuis pampa panok mil xiuitl uan miakpa kiixkopinkej, uajka tlen kiijkuilojkej ayokmo eliskia sanse ika nopa Códice de Leningrado. Uajka, ¿tlake kipantijkej nopa ixtlamatinij kema kiitakej nopa amatlajkuiloli tlen achtouia kimaixkopinkej ika tlen namanok kipantijkej? Kiitakej amo mopatlatoya miak tlamantli uan kipia sanse tlamachtili.

8. ¿Kenke amo sanse nopa amatlajkuiloli tlen kimaixkopinkej tlen Escrituras Griegas Cristianas ika sekinok amochtli?

⁸ Kema Cristo itokilijkauaj katli  itstoyaj ipan achtoui Siglo kimaixkopinkej nopa 27 amochtli tlen Escrituras Griegas, nojkia kichijkej kuali ininteki sanse kej katli kimaixkopinkej Escrituras Hebreas. Tlen kiijkuilojkej kitekiuiyayaj kema monechikouayayaj uan kema tlajtolmoyauayayaj. Se tlakatl katli tlauel momachtia Biblia kiitak tlen kiijtoua Escrituras Griegas ika sekinok amochtli tlen moijkuilok ipan nopa tonali, uan kiijtok: “Maske onka miak amochtli, san Escrituras Griegas tlauel miakpa kimaixkopintokej […] uan amo kipoloua yon se tlamantli”. Se amochtli kiijtoua tlen Escrituras Griegas: “Uelis timotemachisej Biblia tlen namanok kitlajtolkuepkej, kuali kiixkopinkej uan kipia sanse tlamachtili ika tlen uejkajkia kiijkuilojkej” (Anatomy of the New Testament).

9. ¿Kenijkatsa Isaías 40:8 techpaleuia ma timotemachikaj ipan tlen Biblia kiijtoua?

⁹ Nopa tlakamej katli kiixkopinkej Biblia kuali kichijkej ininteki, yeka ipan ni tonali timotemachiaj tijpouaj uan timomachtiaj se Biblia tlen kuali kitlajtolkueptokej. b Kej tikitaj, Jehová kichijtok amo tleno ma kipatlakaj ipan iTlajtol (xijpoua Isaías 40:8). Maske amo tleno mopatlatok ipan Biblia, uelis miakej moiljuiaj amo eli toTeotsij iTlajtol. Nama ma tikitakaj se keski tlamantli tlen kinextia toTeotsij kichijki ma moijkuilo Biblia.

10. Xikijto se tlajtolpanextili tlen moaxitik uan tlen kinextia nelia melauak tlen kiijtoua 2 Pedro 1:21 (xikita tlaixkopinkayomej).

¹⁰ Ipan Biblia onka miak tlajtolpanextili tlen ya moaxitik uan tlen uejkajkia moijkuilok. Ixtlamatinij kiitstokej nelia moaxitijtok. Amo timosentlachiliaj ika tlen Biblia kiijtoua pampa eli Jehová katli kichijki ma moijkuilo (xijpoua 2 Pedro 1:21). Ma timoiljuikaj kenijkatsa kitsontlamiltijkej altepetl Babilonia. Ipan siglo 8, a.u.J., Jehová kichijki Isaías ma kiijkuilo moaxkatiskiaj Babilonia, kiijtok Ciro  moaxkatiskia uan kenijkatsa kichiuaskia (Is. 44:27-45:2). Nojkia kiijtok teipa kitsontlamiltiskiaj Babilonia uan ayokmo aka mochantiskia nopaya (Is. 13:19, 20). Uan nochi mochijki kej Isaías kiijtok. Maske ipan Babilonia tlauel tlapijpiayayaj, moaxkatijkej medos uan persas ipan xiuitl 539 a.u.J., uan ipan ni tonali ayokmo aka itstok nopaya (xikita ipan mocelular o tableta nopa video Biblia kiijtok kenijkatsa moaxkatiskiaj Babilonia, tlen eltok ipan amochtli Nochipa xiitsto tlamachtili 3, punto 5).

11. ¿Kenijkatsa moaxitijtok Daniel 2:41-43?

¹¹ Tlen Biblia kiijtoua amo san moaxitik uejkajkia, nojkia moaxitia ipan ni tonali. Ximoiljui kenijkatsa moaxitijtok tlen kiijtok Daniel tlen nopa omej uejueyij altepemej tlen kipiaj miak tlanauatili: Reino Unido uan Estados Unidos (xijpoua Daniel 2:41-43). Ni tlajtolpanextili kiijtoua ni altepemej kemantika eliskiaj kej tepostli pampa kipiaskiaj miak chikaualistli. Uan kemantika eliskiaj kej sokitl pampa amo kipiaskiaj chikaualistli, uan nelia kiampa tikitaj. Nopa omej altepemej kinextijtokej kipiaj miak chikaualistli kej tepostli pampa tlatlankej ipan nopa ome uejueyi tlauilankayotl. Maske kipiaj miak chikaualistli, kemantika maseualmej amo kinpaleuiaj, kampa ueli ojtsakuaj uan tlaijixnamikij pampa kinekij ma kintlepanitakaj. Se tlakatl katli momachtia tlen kichiuaj políticos ipan nochi Tlaltipaktli, kiijtok: “San ipan Estados Unidos políticos tlauel moijixnamikij uan amo mosentikapaleuiaj”. ¿Uan tlake pano ipan Reino Unido? Ipan se keski xiuitl tlen panotok, maseualmej moxelojtokej pampa sekij kinekij kinpaleuisej nopa altepemej katli itstokej ipan Unión Europea uan sekinok amo. Maseualmej katli itstokej ipan Reino Unido uan Estados Unidos tlauel moxelojtokej. Yeka ni omej altepemej amo uelij kichiuaj tlen mosentlalijtokej.

12. ¿Kenijkatsa techpaleuia nopa tlajtolpanextili tlen ya moaxitijtok?

¹² Nochi nopa tlajtolpanextili tlen ya moaxitik, techpaleuia ma timotemachikaj toTeotsij nelia kichiuas tlen kiijtojtok. Nojkia timoiljuiaj kej katli kiijkuilok se salmo: “Nijchia para tinechmakixtis [...] pampa nimotemachijtok ipan tlen tikijtojtok” (Sal. 119:81). Uan Jehová ika tlaiknelili techiljuia ipan Biblia: “Inkiselisej tlen inkichiaj” (Jer. 29:11). Timotemachiaj teipa kuali tiitstosej pampa Jehová techpaleuis. Uajka, nojua ma timomachtikaj tlajtolpanextili pampa nopa techpaleuis nojua ma timotemachikaj ipan Biblia.

13. ¿Tlake seyok tlamantli techpaleuia ma timotemachikaj ipan Biblia? (Salmo 119:66, 138).

¹³ Nojkia uelis timotemachisej ipan Biblia pampa kinpaleuia kuali ma itstokaj katli kichiuaj tlen tetlajtolmaka (xijpoua Salmo 119:66, 138). Sekij katli kinekiyayaj mokauasej ininuaya ininnamik, kinpaleuik sampa ma itstokaj sansejko uan ma yolpakikaj. Uan ininkoneuaj kuali kiyolmatij pampa inintatauaj kuali kinmokuitlauiaj uan kinikneliaj (Efes. 5:22-29).

14. ¿Tlake kinextia nelia techpaleuia kuali ma timonejnemiltikaj tlen Biblia kiijtoua?

¹⁴ Tlen Biblia kiijtoua nojkia kinpaleuia katli kichijkej tlen tlauel amo kuali.  Ma tikitakaj kenijkatsa kipaleuik Jack. c Kampa tsaktoya nochi kimatiyayaj tlauel mosisiniyaya uan tekichiuanij kiiljuijtoyaj ayokmo kikixtiskiaj uan kimiktiskiaj. Se tonali kitlakakilik se toikni katli tlamachtiyaya. Kinitak toikniuaj tlauel teikneliaj, yeka nojkia kinejki momachtis. Kema panotiajki tonali pejki kichiua tlen Biblia tetlajtolmaka, yeka pejki kuali monejnemiltia uan ayokmo tlauel mosisinik. Teipa pejki tlajtolmoyaua uan kema panok se keski tonali moatsonpoliuiltik. Kinmachtiyaya sekinok tlen toTeotsij iTlanauatijkayo ika miak pakilistli, uan kinpaleuik nauij maseualmej ma kiixmatikaj Jehová. Ipan nopa tonali kema kimiktiskiaj, Jack ayokmo eliyaya kej achtouia. Se abogado katli kipaleuiyaya, kiijtok: “Jack kipatlatok inemilis uan ayokmo monejnemiltia kej monejnemiltiyaya kipano 20 xiuitl. Tlen Jehová itlajtoltemakauaj kimachtijkej, kipaleuik ma kipatla inemilis”. Maske Jack kinmiktijkej, tlen kipanok kinextia uelis timotemachisej ipan Biblia uan kinpaleuia maseualmej kuali ma monejnemiltikaj (Is. 11:6-9).

15. ¿Kenke Jehová itlajtoltemakauaj amo elij kej sekinok maseualmej? (Xikita tlaixkopinkayomej).

¹⁵ Katli tijtekipanouaj Jehová tiitstokej sansejko uan ika tlaseuilistli pampa tijchiuaj tlen Biblia kiijtoua (Juan 13:35; 1 Cor. 1:10). Ipan ni tonali miakej moxelojtokej pampa amo kipaleuiaj san se partido político, pampa amo euaj ipan san se altepetl, pampa sekij tlatominpiaj uan sekinok amo, uan yeka miakej mosentlachiliaj kema kiitaj timosentikapaleuiaj. Jean se telpokatl katli eua África tlauel mosentlachilik kema kiitak tojuantij amo timochikoitaj. Kema mochijki se tlauilankayotl ipan ialtepe ya nojkia yajki tlateuito, teipa cholok ipan seyok altepetl uan nopaya kinixmatki Jehová itlajtoltemakauaj. Jean kiijtoua:  “Nikitak katli itstokej ipan religión tlen melauak amo mokalakia ipan política yon moxeloua, inijuantij tlauel moikneliaj”. Nojkia kiijtok: “Achtouia nimosentlalijtoya nijmanauis noaltepe uan kema nikixmatki tlen melauak, nimosentlalik nijtekipanos Jehová”. Ni telpokatl kipatlak inemilis, ayokmo mokalakia ipan tlauilankayotl uan mosentlalia kinpaleuis sekinok ma kimatikaj tlen Biblia tlamachtia. Tlen Biblia tetlajtolmaka tlauel kinpaleuijtok miakej maseualmej uan nopa kichiua ma timotemachikaj ipan toTeotsij iTlajtol.

16. ¿Kenke moneki tijchiuasej kampeka nojua tlauel timotemachisej ipan toTeotsij iTlajtol?

¹⁶ Teipa nojua mochiuas tlen tlauel amo kuali. Yeka uelis ouij tijmatisej kuali titlaneltokasej. Uelis maseualmej kinekisej ayokmo ma timotemachikaj ipan Biblia yon ipan nopa tlalnamijkatlatekipanojketl. Maske kiampa kichiuasej, tlaj tojuantij timotemachiaj ipan toTeotsij iTlajtol, amo kema techtlanisej uan timosentlalisej tijneltokasej tlen Jehová techiljuia (Sal. 119:112). Amo tipinauasej kema tikiniljuisej sekinok tlen Biblia kiijtoua uan tikinpaleuisej ma kichiuakaj tlen tetlajtolmaka (Sal. 119:46). Nojkia techpaleuis ma tijpiakaj toyolo uan ma tiitstokaj ika tlaseuilistli maske tikixnamikisej tlen ueli tlaouijkayotl, kej nopa ueyi tlaijiyouilistli (Col. 1:11; Sal. 119:143, 157).

17. ¿Kenijkatsa techpaleuis tlen kiijtoua nopa texto tlen motekiuis ipan xiuitl 2023?

¹⁷ Tlauel tiyolpakij pampa Jehová techpaleuik ma tijmatikaj tlen melauak. Maske ipan ni tonali maseualmej amo kimatij tlake kichiuasej uan ipan ajkia motemachisej, tojuantij amo kiampa techpano pampa tijmatij tlen melauak, timotemachiaj teipa kuali tiitstosej uan timotemachiaj tlen Biblia kiijtoua nelnelia techpaleuia. Nojkia timotemachiaj kema toTeotsij iTlanauatijkayo tekichiuas ipan Tlaltipaktli tlauel kuali tiitstosej. Nopa texto tlen motekiuis ipan xiuitl 2023 techpaleuis nojua ma timotemachikaj toTeotsij iTlajtol kiijtoua tlen melauak (Sal. 119:160).