1, 2. 1) ¿Kenke uelis techyolchikauas tlen kichijkej Noé, Daniel uan Job? 2) ¿Tlake panotoya kema Ezequiel kiijkuilok nopa texto kampa mokixtijtok ni tlamachtili?

¿TITLAIJIYOUIJTOK pampa timokokoua, amo tijpia tomij, mitstlatsakuiltiaj o pampa tikixnamiki sekinok kuesoli? ¿Kemantika ayokmo tiyolpaki pampa tijtekipanoua Jehová? Tlaj kiampa mitspano, tlen Noé, Daniel uan Job kichijkej tlauel mitsyolchikauas. Inijuantij nojkia kiixnamijkej se keski tlamantli tlen tojuantij tikixnamikij, uan kemantika nechka kinmiktiskiaj. Maske kinpanok nopa, amo kema kitlauelkajkej Jehová, uan ya kiijtok ueliskia tijchiuasej kej inijuantij pampa kuali tlaneltokakej uan kichijkej tlen kinnauatik (xijpoua Ezequiel 14:12-14).

² Ezequiel kiijkuilok nopa texto kampa mokixtijtok ni tlamachtili ipan xiuitl 612 a.u.J., * makuili xiuitl teipa kema Jerusalén kitsontlamiltijkej, ipan xiuitl 607 (Ezeq. 1:1; 8:1). Uan san se keskij maseualmej momakixtijkej pampa nojkia kinextijkej kuajkuali  tlamantli kej Noé, Daniel uan Job (Ezeq. 9:1-5). Se keskij elkej Jeremías, Baruc, Ebed Melec uan nopa recabitas.

3. ¿Tlake tikixtomasej ipan ni tlamachtili?

³ Nojkia kiampa panos kema toTeotsij kitlamiltis nochi tlen amo kuali, momanauisej san katli ya kinitas xitlauakej kej kinitak Noé, Daniel uan Job (Apoc. [Rev.] 7:9, 14). Yeka, ma tikitakaj kenke Jehová kiijtok nopa tlakamej eliyayaj xitlauakej. Achtoui tikitasej tlake kuesoli kipixkej, uan teipa tikixtomasej kenijkatsa tojuantij nojkia uelis kuali titlaneltokasej uan tijchiuasej tlen toTeotsij tlanauatia.

4, 5. 1) ¿Tlake tlaouijkayotl kiixnamijki Noé? 2) ¿Kenke tlauel mitspaktia pampa kiijiyouik nochi?

⁴ Tlaouijkayotl tlen kiixnamijki. Kema Enoc itstoya, se iuejkapantata Noé, miakej maseualmej san kitlaijiljuiyayaj Jehová uan amo kitekipanouayayaj (Jud. 14, 15). Tlasisinijkayotl momiakiliyaya. Kema Noé itstoya, “ipan nochi Tlaltipaktli [...] nochi tlakamej san mosisiniayayaj”. Iluikaeuanij katli kiixpanokej toTeotsij ualajkej ipan Tlaltipaktli uan mosiuajtijkej, uan ininkoneuaj tlauel mosisiniyayaj (Gén. 6:2-4, 11, 12). Noé amo kiampa kichijki. Biblia kiijtoua “toTeko kikualitak”, uan “niyon se ipan nopa tonali axuelki kiteljuik ika niyon se tlamantli”. Nojkia kiijtoua “nejnenki keja toTeko Dios kinekiyaya” (Gén. 6:8, 9).

⁵ Ma tikitakaj kenke Biblia kiijtoua nopa. Ma timoiljuikaj achtoui keski xiuitl Noé kitekipanojtoya Jehová kema ayamo uetsiyaya miak atl. Amo san 70 o 80 xiuitl, tlen maseualmej uejkauaj itstokej ipan ni tonali, ¡ya kitekipanojtoya nechka 600 xiuitl! (Gén. 7:11). Ya amo kipixtoya tlen tojuantij tijpiaj, pampa amo yauiyaya ipan se tlanechikoli kampa kipaleuiskiaj kuali ma tlaneltoka. Yon iikniuaj kipaleuiyayaj. *

6. ¿Kenijkatsa kinextik Noé amo majmauiyaya?

⁶ Noé amo san kinextik kipiayaya kuali iyolo, nojkia amo majmajki uan kiniljuik sekinok tlen Jehová. Yeka Biblia kiijtoua “kinyolmelauayaya sekinok kenijkatsa [...] itstoskiaj xitlauak” (2 Ped. 2:5). Apóstol Pablo kiijtok: “Pampa Noé kineltokak toTeko, technextilia kejatsa nelia ueyi inintlajtlakol nopa sekinok tlakamej tlen axkineltokakej tlen toTeko kiijtok” (Heb. 11:7). Noé kipinajtijkej, kitlatsakuiltijkej uan uelis kiiljuijkej kichiuiliskiaj tlen amo kuali. Maske kipanok nopa, ya amo kinmakaski maseualmej (Prov. 29:25). Ya amo majmajki pampa Jehová kipaleuik.

7. ¿Tlake kiixnamijki Noé kema kichijchijki nopa ueyi akali?

⁷ Noé kineltokak toTeotsij kipano 500 xiuitl. Teipa Jehová kinauatik ma kichijchiua se ueyi akali kampa momanauiskiaj inijuantij uan tlapialmej (Gén. 5:32; 6:14). Uelis tlauel ouij kimatki kichijchiuas nopa ueyi akali. Uan uelis kimajtoya iuikaljuaj kipinajtiskiaj uan kitlatsakuiltiskiaj. Maske kimatki ouij, ya kuali tlaneltokak uan kichijki tlen kinauatijkej. “Kichijki nochi keja toTeko Dios kiiljuijtoya” (Gén. 6:22).

8. ¿Kenijkatsa Noé kinextik motemachiyaya Jehová kimakaskia tlen monekiyaya?

⁸ Noé kipixki seyok tlaouijkayotl: monekiyaya kinpanoltis ichampoyouaj. Kema ayamo uetsiyaya miak atl, maseualmej monekiyaya tlauel chikauak tekitisej uan kiampa kipiaskiaj tlen kikuasej. Noé nojkia monekiyaya kichiuas nopa (Gén. 5:28, 29). Maske monekiyaya tlauel tekitis, ya mosentlalik kuali kitekipanos toTeotsij. Ipan nochi nopa xiuitl kema Noé kichijchijki nopa ueyi akali,  uelis 40 o 50 xiuitl, san mosentlalik kitekipanojtos Jehová. Uan nojua kiampa kichijki ipan sekinok 350 xiuitl, kema ya uetstoya miak atl (Gén. 9:28). ¡Nelia tlauel kuali tlaneltokak uan kichijki tlen kinauatijkej!

9, 10. 1) ¿Kenijkatsa uelis kuali titlaneltokasej uan tijchiuasej kej Noé? 2) ¿Tlake kichiuas Jehová tlaj tijtlepanitaj itlanauatiljuaj?

⁹ ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Noé uan kuali titlaneltokasej? Moneki nojkia xitlauak timonejnemiltisej kej Jehová tlanauatia. Ni uelis tijchiuasej tlaj tijpaleuiaj toTeotsij iTlanauatijkayo uan tlaj amo tijchiuasej yon se tlamantli tlen Satanás kineki (Mat. 6:33; Juan 15:19). Pampa kiampa tijchiuaj, maseualmej amo kuali techitaj. Kanajya techpinajtiaj o techtlaijiljuiaj pampa tijneltokaj toTeotsij itlanauatiljuaj, kej kema kiijtoua amo ma tijchiuakaj tlen ueli tlamantli iuaya se akajya tlen axtonamik uan ma timosenkauakaj kej kinamiki (xijpoua Malaquías 3:17, 18). Kej Noé, amo tikinmakasij maseualmej pampa tlauel tijtlepanitaj toTeotsij. Tijmatij san ya uelis kichiuas ma tiitstokaj nochipa (Luc. 12:4, 5).

¹⁰ Nochi kinamiki timotlajtlanisej: “¿Nojua nijneltokas toTeotsij maske maseualmej nechpinajtisej uan nechijilnamikisej? ¿Nimotemachia Jehová nechmakas tlen moneki maske kemantika tlauel ouij tijpiasej tlen ika timopanoltisej?”. Tlaj ta nojkia tijchiuas kej Noé uan titlaneltokas kej ya, uelis timotemachis Jehová nochipa mitsmokuitlauis (Filip. 4:6, 7).

11. ¿Tlake tlaouijkayotl kiixnamijkej Daniel uan nopa eyij iuampoyouaj ipan Babilonia? (Xikita nopa achtoui tlaixkopinkayotl).

¹¹ Tlaouijkayotl tlen kiixnamijki. Daniel kiuikakej Babilonia, kampa tlauel tetlajchiuiyayaj uan kinueyichiuayayaj miakej teotsitsij. Nopa maseualmej kinkualankaitayayaj judíos, uan kinpinajtiyayaj inijuantij uan ininTeotsij Jehová (Sal. 137:1, 3). Nopa tlauel kinyolkokouayaya katli amo kitlauelkajtoyaj Jehová, kej Daniel. Babiloniaeuanij kiitayayaj tlake kichiuayayaj Daniel uan iuampoyouaj Hananías, Misael uan Azarías, pampa kinekiyayaj inijuantij ma kitekipanokaj nopa tlanauatijketl. Uan kiniljuiyayaj tlake kikuaskiaj. Daniel kiixnamijki nopa kuesoli pampa amo kinejki tlaixpanos ika “itlakualis uan itlailis nopa tlanauatijketl” (Dan. 1:5-8, 14-17).

12. 1) ¿Tlake kuajkuali tlamantli kinextik Daniel? 2) ¿Kenijkatsa Jehová kiitayaya Daniel?

¹² Daniel kiixnamijki seyok tlaouijkayotl. Pampa tlauel tlalnamikiyaya kiselik tekitl tlen sekinok amo kinmakakej (Dan. 1:19, 20). Yeka, maske ueltoskia moueyimatis uan moiljuiskia san tlen ya kiijtoua tlauel ipati, ya amo kiampa kichijki. Daniel amo moueyimatki uan nochipa kiijtok kuali kichiuayaya se tlamantli pampa Jehová kipaleuiyaya (Dan. 2:30). Jehová kipaktik kenijkatsa monejnemiltiyaya, yeka maske nojua eliyaya se telpokatl, kiitak eliyaya se kuali neskayotl kej Noé uan Job. Jehová tlauel motemachiyaya ipan Daniel. ¿Kenke? Pampa kuali tlaneltokak uan pampa nochipa kichijki tlen kinauatik. Yeka, kema nechka kiaxitiskia 100 xiuitl, se iluikaejketl kiiljuik: “Daniel, toTeko tlauel mitsiknelia” (Dan. 10:11).

13. ¿Kenke Daniel uelki kinpaleuik judíos?

¹³ Pampa toTeotsij kipaleuik, Daniel kitekimakakej ipan Babilonia uan teipa ipan Medopersia (Dan. 1:21; 6:1, 2). Jehová uelis kichijki ma kitekimakakaj Daniel pampa kinekiyaya ma kinpaleui itekipanojkauaj, kej José kinpaleuik ipan Egipto, uan kej Ester iuaya Mardoqueo kinpaleuijkej ipan altepetl Persia (Dan. 2:48). * ¡Ximoiljui kenijkatsa  kinyolchikajki Ezequiel uan nopa sekinok judíos kema kiitakej kenijkatsa Jehová kinpaleuik!

14, 15. 1) ¿Tlake tlamantli tikixnamikij sanse kej Daniel? 2) ¿Tlake uelis kiyekosej tetajmej tlen itatauaj Daniel?

¹⁴ ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Daniel uan kuali titlaneltokasej? Ipan ni tonali, maseualmej tlauel amo kuali monejnemiltiaj uan amo tlaneltokaj pampa kinyakana nopa Ueyi Babilonia, o religiones tlen amo melauak, kampa itstokej amo kuali ajakamej (Apoc. 18:2). Uan pampa tojuantij amo kiampa tijchiuaj maseualmej techpinajtiaj (Mar. 13:13). Yeka, kej Daniel kichijki, tojuantij nojkia ma tijnechkauikaj Jehová. Tlaj ipan ya timotemachiaj, amo timoueyimatij uan tijtlepanitaj, Jehová tlauel techiknelis (Hag. 2:7).

¹⁵ Tetajmej uelis kiyekosej miak tlamantli tlen kichijkej Daniel itatauaj. ¿Kenke? Maske ipan Judá maseualmej kichiuayayaj miak tlamantli tlen amo kuali, Daniel tlauel kiiknelik Jehová kema eliyaya okichpil. Kiampa kichijki pampa itatauaj kuali kimachtijkej toTeotsij iTlajtol (Prov. 22:6). Itatauaj kitokaxtijkej Daniel, tlen kiijtosneki “toTeotsij tetlajtolsenkaua”, pampa tlauel kiikneliyayaj Jehová. Yeka, tetajmej, xijpiakaj inmoyolo kema inkinmachtiaj inmokoneuaj tlen Jehová (Efes. 6:4). Ximomaijtokaj ininuaya uan xikiljuikaj toTeotsij ma kinpaleui. Tlaj inkichiuaj kampeka kuali inkinmachtisej Biblia, Jehová tlauel inmechteochiuas (Sal. 37:5).

16, 17. ¿Tlake tlaouijkayotl kiixnamijki Job?

¹⁶ Tlaouijkayotl tlen kiixnamijki. Tlauel nimantsi mopatlak inemilis Job. Ya tlauel “tlapijpixtoya que nochi sekinok tlakamej tlen itstoyaj ipan nopa tlali” (Job 1:3). Kipixtoya miak tomij, tlauel kiixmatiyayaj uan kitlepanitayayaj (Job 29:7-16). Ya amo moiljuik sekinok amo ininpati o amo monekiyaya toTeotsij ma kiyakana. Jehová kiiljuik “notlatekipanojka”, uan kiijtok: “Axaka ueli kiteljuis ika niyon se tlamantli [...]. Kichiua nochi tlen xitlauak [...,] nechmakasi uan nechtlepanita uan mouejkatlalia tlen nochi tlamantli tlen axkuali” (Job 1:8).

¹⁷ San ipan se tonali, Job kipolok nochi tlen kipixtoya, yeka tlauel moyolkuesok uan kinekiyaya mikis. Tojuantij tijmatij Satanás kichijki nopa, katli kiijtok Job kitekipanouayaya toTeotsij san pampa kiteochiuayaya (xijpoua Job 1:9, 10). Jehová amo kiilkajki tlen Satanás kiijtok. Ya kikajki  Job ma kinexti amo kema kitlauelkauaskia, uan ma kinexti kitekipanouayaya ika nochi iyolo uan pampa nelia kiikneliyaya.

18. 1) ¿Tlake mitspaktia kema tikita kenijkatsa Job amo kitlauelkajki toTeotsij? 2) ¿Tlake mitsmachtia tlen Jehová kema tikita kenijkatsa kiitak Job?

¹⁸ Satanás kichiuilik Job miak tlamantli uan kinekiyaya kichiuas ma moiljui toTeotsij kitlatsakuiltiyaya (Job 1:13-21). Teipa, eyij tlakamej katli kiijtouayayaj kiyolchikauaskiaj, san kiyolkokojkej uan kiiljuijkej motemolijtoya tlen kipanoyaya uan yeka toTeotsij kitlatsakuiltiyaya (Job 2:11; 22:1, 5-10). Job amo kitlauelkajki Jehová. Uan maske kemantika kiijtok tlen amo kinamikiyaya, Jehová kikuamachiliyaya pampa kimajtoya tlauel tlaijiyouijtoya (Job 6:1-3). Kimajtoya Job amo kitlauelkajtoya maske tlauel mokuesojtoya uan maske Satanás tlauel kitlaijiljuijtoya uan kiistlakauijtoya. Kema tlanki tlaijiyouia, Jehová tlauel kiteochijki uan kimakak ompa imiaka tlen achtouia kipixtoya uan nojua itstoya 140 xiuitl (Sant. 5:11). Ipan nochi nopa xiuitl, Job kitekipanok Jehová ika nochi iyolo. ¿Kenijkatsa tijmatij nopa? Pampa ya miktoya tlauel miak xiuitl kema Ezequiel kiijtok nopa tlajtoli ipan nopa texto kampa mokixtijtok ni tlamachtili.

19, 20. 1) ¿Kenijkatsa uelis titlaneltokasej uan tijchiuasej kej Job? 2) ¿Kenijkatsa uelis tijnextisej titeikneliaj kej toTeotsij?

¹⁹ ¿Kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Job uan kuali titlaneltokasej? Maske techpanos miak tlamantli, nochipa moneki san timosentlalisej Jehová tijtekipanojtosej, timotemachisej ipan ya uan tijneltokasej ika nochi toyolo. Tojuantij tijmatij miak tlamantli tlen Job amo kimatiyaya: tijmatij ajkia eli Satanás uan nochi tlen kichiua (2 Cor. 2:11). Pampa moijkuilok pilamochtsi Job, tijmatij kenke toTeotsij kikaua ma onka tlaijiyouilistli. Uan nojkia, nopa tlajtolpanextili tlen Daniel kiijtok techpaleuia ma tijkuamachilikaj nopa toTeotsij iTlanauatijkayo tekichiuas ipan nochi Tlaltipaktli, kampa Jesucristo tlanauatijtos (Dan. 7:13, 14). Uan tijmatij nopa Tlanauatijkayotl kitlamiltis tlaijiyouilistli.

²⁰ Tlen kipanok Job nojkia kinextia tlauel moneki tikiniknelisej toikniuaj katli tlaijiyouiaj. Kemantika, sekij kiijtosej tlen amo kinamiki kej Job kichijki (Ecl. 7:7). Kema kiampa panos, amo kinamiki tikinijilnamikisej, moneki kuali timoyoliljuisej kenke kiampa kiijtouaj uan tijkuamachilisej tlen kinpano. Kiampa tijchiuasej kej toTata Jehová, katli tlauel techiknelia uan techtlasojtla (Sal. 103:8).

21. ¿Kenijkatsa tlen kinpanok Noé, Daniel uan Job kinextia nelia tlen kiijtoua 1 Pedro 5:10?

²¹ Maske Noé, Daniel uan Job amo itstoyaj ipan sanse tonali uan amo kipixkej sanse tlaouijkayotl, inijuantij kiijiyouijkej nochi tlen kiixnamijkej. Tlen kinpanok kichiua ma tikilnamikikaj tlen apóstol Pedro kiijtok: “Kema ya intlaijiyouijtosej se kentsi, toTeko tlen ueyi iyolo inmouaya inmechchiuas inchikajtokej uan intemachmej. Uan inmechmakas yankuik chikaualistli uan tetili” (1 Ped. 5:10).

22. ¿Tlake tikitasej ipan nopa seyok tlamachtili?

²² Tlen Pedro kiijtok kinextia Jehová kichiuas ma tiitstokaj titemachmej uan ma tijpiakaj chikaualistli. Nochi tijnekij Jehová ma techpaleui uan kiampa nojua tijtekipanojtosej. Yeka, tijnekij kuali titlaneltokasej uan tijchiuasej kej Noé, Daniel, uan Job. Kej tikitasej ipan nopa seyok tlamachtili, inijuantij amo kitlauelkajkej Jehová pampa kuali kiixmatiyayaj. Inijuantij kuali kikuamachilijkej nochi tlen Jehová kinekiyaya ma kichiuakaj (Prov. 28:5). Tojuantij nojkia uelis kiampa tijchiuasej.