1. 1) ¿Kenke kemantika se akajya techtlajtolmaka? 2) ¿Kenke tlauel ipati tijtlakakilisej?

KEMANTIKA moneki ma techtlajtolmakakaj. Uelis tojuantij tikiljuiaj se akajya katli tijtlepanitaj ma techtlajtolmaka. Nojkia, uelis se toikni tlauel kitekipachoua tlen kiita tijchiuaj uan yeka techiljuia ma timomokuitlauikaj, pampa uelis titlajtlakolchiuasej uan nopa kichiuas tlauel ma timoyolkokokaj (Gál. 6:1). O kemantika uelis techtlalnamiktisej kema ya tijchijkej se ueyi tlajtlakoli. Maske uelis amo techpaktis kej techtlajtolmakaj, tlauel techpaleuis tlaj tijtlakakiliaj pampa kiampa kuali tiitstosej (Prov. 6:23).

2. Kej kiijtoua Proverbios 12:15, ¿kenke tlauel ipati tijtlakakilisej kema techtlajtolmakaj?

² Nopa texto kampa mokixtijtok ni tlamachtili techilnamikilia tlauel ipati tikintlakakilisej katli tlalnamikij (Prov. 22:17). Ma tikilnamikikaj, tojuantij amo nochi tijmatij, pampa itstokej sekinok katli tlauel ixtlamatij o kimatij kichiuasej se tlamantli tlen tojuantij amo tiuelij (xijpoua Proverbios 12:15). Yeka, kema tikintlakakiliaj katli techtlajtolmakaj, tijnextiaj amo timoueyimatij, amo nochi ueli tijchiuaj uan techpaleuia ma tikitakaj moneki techpaleuisej, uan kiampa uelis tijchiuasej tlen timosentlalijtokej. Ika toTeotsij itonal, tlanauatijketl Salomón kiijkuilok: “Kema se motlajtlania miak consejos tlen tlalnamikinij, nochi tlen kichiua kisa kuali” (Prov. 15:22).

3. Xikijto kenijkatsa techtlajtolmakaj.

³ Kemantika uelis techtlajtolmakas se toikni, kej se ueuejtlakatl o seyok toikni katli kuali tlaneltoka, uan techiljuis tlen moneki tijpatlasej. Kema se akajya techtlajtolmaka ika Biblia, kichiua pampa tlauel techiknelia, yeka tlaj kuali tijtlakakiliaj tlen techtlajtolmaka uan tijchiuaj tlen kiijtoua,  tijnextisej tijpatiitaj. Nojkia, kemantika uelis techtlajtolmakas Biblia o amatlajkuiloli, pampa nopaya techpaleuia ma tikitakaj kenijkatsa tijchiuaj se keski tlamantli uan techyololinia ma tijpatlakaj tonemilis (Heb. 4:12).

4. Kej kiijtoua Eclesiastés 7:9, ¿tlake amo kinamiki tijchiuasej kema techtlajtolmakaj?

⁴ Kema xitlauak techtlajtolmakaj, uelis amo techpaktia uan uelis kichiuas ma tikualanikaj. ¿Kenke? Maske nochi tijmatij titlajtlakolejkej, kema se akajya techiljuia tijchijtokej tlen amo kinamiki o timokuapolojtokej ipan se tlamantli, uelis amo techpaktis kiampa ma techiljuikaj (xijpoua Eclesiastés 7:9). Uelis kema techtlajtolmaka tijnekisej timotechtisej, tikijtosej kenke techtlajtolmaka o tikualanisej pampa amo techpaktik kej techiljuik. Nojkia, uelis timoiljuisej: “¿Kenke nechtlajtolmaka? ¡Ya nojkia mokuapoloua!”. Uan tlaj amo techpaktia tlen techtlajtolmakakej, uelis amo tijchiuasej o uelis tijtlatsintokisej seyok katli techiljuiskia tlen tijnekij tijkakisej.

5. ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

⁵ Ipan ni tlamachtili tikitasej tlake kichijkej katli uejkajkia itstoyaj: katli amo kichijkej tlen kintlajtolmakakej uan katli kena. Nojkia, tikitasej tlake uelis techpaleuis tijchiuasej tlen techtlajtolmakaj uan kenijkatsa techpaleuia kema kiampa tijchiuaj.

6. ¿Tlake tijyekouaj tlen kipanok Roboam?

⁶ Ma tikitakaj tlen kipanok Roboam (o Rehoboam). Kema pejki tlanauatia ipan Israel, maseualmej kiiljuijkej ma kinkixtili se keski tlanauatili tlen itata Salomón kitlalijtoya. Roboam tlauel kuali tlen kichijki, pampa kintlatsintokik ueuejtlakamej tlen Israel tlake kichiuaskia. Inijuantij kiiljuijkej tlaj kichiuaskia tlen maseualmej kinekij, uajka kipaleuiskiaj (1 Rey. 12:3-7). Roboam amo kipaktik tlen kitlajtolmakakej, yeka teipa kintlatsintokik sekinok katli ininuaya moskaltik ma kiiljuikaj tlake kichiuaskia. Ni tlakamej uelis kipixtoyaj kipano 40 xiuitl, uan yeka uelis kimatiyayaj kichiuasej se keski tlamantli (2 Crón. 12:13). Maske uelis tlalnamikiyayaj, ipan nopa tonali amo kuali kitlajtolmakakej, pampa kiiljuijkej nojua tlauel ma kintlatsakuilti nopa maseualmej (1 Rey. 12:8-11). Roboam kitlajtolmakakej ueuejtlakamej uan katli ininuaya moskaltik. Maske ueltoskia kitlatsintokis Jehová ajkia kinamikiyaya kintlakakilis, amo kiampa kichijki. Ya kichijki tlen kitlajtolmakakej nopa sekinok, pampa kipaktik tlen kiiljuijkej. Tlen kitlapejpenik amo kipaleuik yon kinpaleuik israeleuanij. Yeka, maske uelis amo techpaktia tlen techtlajtolmakaj, tlaj nochi tlen kiijtouaj uala ipan Biblia, moneki tijtlakakilisej.

7. ¿Tlake tijyekouaj tlen Uzías kipanok?

⁷Tlanauatijketl Uzías nojkia amo kichijki tlen kitlajtolmakakej. Ya kinejki kitlatis incienso, yeka kalajki ipan teokali kampa san kinamikiyaya kalakisej sacerdotes. Inijuantij kiiljuijkej: “Tlanauatijketl Uzías, ta axmitstocaroua tijtlatis kopali para toTeko. Ni tekitl techtocaroua ma tijchiuakaj titotajtsitsij”. ¿Tlake kichijki Uzías? Biblia kiijtoua tlauel kualanki. ¿Kenke amo kinejki kichiuas tlen kiiljuijkej? Uelis pampa eliyaya tlanauatijketl, moiljuik ueliskia kichiuas tlen ya kineki. Jehová amo kiampa moiljuiyaya. Tlaj Uzías amo moueyimajtoskia, kichijtoskia tlen kiiljuijkej uan nima kistoskia tlen nopa teokali, uelis Jehová kitlapojpoljuijtoskia. Ya amo kiampa kichijki, yeka toTeotsij kitlatsakuiltik ika  lepra uan mijki ika nopa kokolistli (2 Crón. 26:16-21). ¿Tlake tijyekouaj tlen Uzías kipanok? Tlaj amo tijchiuaj tlen Biblia techtlajtolmaka, Jehová ayokmo kuali techitas, maske tijpiaj se tekitl ipan tlanechikoli.

8. ¿Tlake kichijki Job kema kitlajtolmakakej?

⁸ Ipan Biblia onka se keski neskayotl kampa kiijtoua kenijkatsa se keskij maseualmej kichijkej tlen kintlajtolmakakej, uan toTeotsij kinteochijki. Ma tikitakaj tlen Job kichijki. Maske kinekiyaya nochipa kiyolpakiltis Jehová, kemantika amo ueliyaya kiampa kichiua pampa eliyaya tlajtlakole. Kema tlauel motetsoptoya, kiijtok se keski tlamantli tlen amo kinamiki. Uan yeka Eliú uan Jehová monejki kitlajtolmakasej. ¿Kenijkatsa kiitak Job tlen kiiljuijkej? Ya amo moueyimatki uan kichijki tlen kiiljuijkej. Ya kiijtok: “Nikamatiyaya tlen [...] axnijmatiyaya uan axnijmachiliyaya”. Uan nojkia kiijtok: “Nimoyolkuepa moixpa. Nimotemilia tlaltejpoktli ipan notsonteko uan nimoseuia ipan kuajnextli”. Jehová kiteochijki Job pampa amo moueyimatki (Job 42:3-6, 12-17).

9. ¿Tlake kichijki Moisés kema Jehová kitlajtolmakak, uan kenke tlauel techpaleuia tlen kichijki?

⁹Moisés eli se kuali neskayotl, pampa kema Jehová kitlajtolmakak pampa kichijki tlen amo kinamiki, ya kitlakakilik. Se tonali tlauel kualanki uan amo kiueyichijki toTeotsij, yeka ayokmo kalajki ipan nopa Tlali tlen kintenkauilijtoyaj (Núm. 20:1-13). Kema Moisés kiiljuik Jehová amo kuali kiitayaya tlen kiiljuijtoya, ya kiiljuik: “¡Ya! Ayok xinechiljui más ni tlamantli” (Deut. 3:23-27). Moisés amo kualanki uan kiselik tlen Jehová kitlapejpenik. Uan Jehová nojua kikajki ma kinyakana israeleuanij (Deut. 4:1). Tlen kichijkej Job uan Moisés, tlauel techpaleuia. Job kipatlak se keski tlamantli uan kiijtok mokuapolojtoya. Uan Moisés kinextik kipatiitayaya kema Jehová kitlajtolmakak, yeka nochipa kuali kitekipanok maske ayokmo kalajki ipan nopa tlali.

10. 1) Kej kiijtoua Proverbios 4:10-13, ¿kenijkatsa techpaleuia kema tijchiuaj tlen techtlajtolmakaj? 2) ¿Kenijkatsa kiitakej se keskij toikniuaj tlen kintlajtolmakakej?

¹⁰ Tlauel kuali tiitstosej tlaj tijchiuaj kej kichijkej toTeotsij itekipanojkauaj, kej Job uan Moisés (xijpoua Proverbios 4:10-13). Miakej toikniuaj kiampa kichijtokej. Emmanuel, * katli itstok ipan República Democrática del Congo, kitlajtolmakakej se keskij toikniuaj. Ya kiijtoua: “Se keskij toikniuaj tlen notlanechikol katli kuali tlaneltokaj nechpaleuijkej pampa kiitakej ayokmo kuali nitlaneltokayaya. Nijchijki tlen nechiljuijkej, uan nopa nechpaleuijtok kuali ma niitsto”. Megan, se precursora katli eua Canadá, kiijtoua: “Maske tlen nechtlajtolmakakej amo ya nopa nijnekiyaya nijkakis, ya nopa tlauel nechpaleuik”. Uan Marko, se toikni tlen eua Croacia, kiijtoua: “Maske nijpolok nopa tekitl tlen nijpixtoya ipan tlanechikoli, tlen nechtlajtolmakakej nechpaleuik nojua kuali ma nitlaneltoka”.

11. ¿Tlake kiitak toikni Karl Klein?

¹¹ Tlauel techpaleuia tlen kichijki toikni Karl Klein, katli elki se tlen Katli kinyakanaj Jehová itlajtoltemakauaj, pampa kichijki tlen kitlajtolmakakej. Kema moijkuilok tlen kipanok, kiijtok toikni Joseph Rutherford, katli eliyaya kuali iuampo, xitlauak kitlajtolmakatoya. Toikni Klein kiijtok amo kipaktik kej kitlajtolmakakej. Ya kiijtok: “Kema toikni Rutherford sampa  nechitak, nechtlajpalok ika pakilistli uan kiijtok: ‘Klein, ¿kenijkatsa tiitstok?’. Na amo kuali nijnankilik, pampa nojua nimoyolkokojtoya. Uan ya nechiljuik: ‘¡Karl, ximomaljui! ¡Diablo kineki mitsmasiltis!’. Tlauel niixpinajki, uan nijnankilik: ‘Amo tleno pano, noikni Rutherford’. Ya kimatiyaya nopa amo nelia, yeka sampa nechiljuik: ‘Kualtitok, san nijneki ximomaljui. ¡Diablo kineki mitsmasiltis!’. ¡Nelia tlen nechiljuik! Kema tikualanij iuaya se toikni pampa tijmatij kinamikiyaya techtlajtolmakas [...], Satanás uelis techmasiltis” * (Efes. 4:25-27). Toikni Klein kichijki tlen kitlajtolmakak toikni Rutherford, uan nopa kinpaleuik nojua kuali ma mouampojchijtokaj.

12. Kej kiijtoua Salmo 141:5, ¿kenijkatsa tlaj amo timoueyimatij techpaleuis tijchiuasej tlen techtlajtolmakaj?

¹² Kema amo timoueyimatij techpaleuis ma tijchiuakaj tlen techtlajtolmakaj. Ni kuali tlamantli techpaleuia tikilnamikisej tielij titlajtlakolejkej uan kemantika tijchiuaj se keski tlamantli tlen amo kinamiki. Kej tikitakej, maske Job moiljuik tlen amo kinamiki, teipa kipatlak. Ya amo moueyimatki uan kichijki tlen kitlajtolmakak Eliú, katli nojua eliyaya telpokatl (Job 32:6, 7). Jehová kiteochijki Job pampa amo moueyimatki. Kema amo timoueyimatij, techpaleuia ma tijchiuakaj tlen techtlajtolmakaj, maske timoiljuiyayaj amo kinamikiyaya techtlajtolmakasej o katli kichiua uelis nojua telpokatl. Se ueuejtlakatl katli eua Canadá, kiijtok: “Tojuantij amo timoitaj kej sekinok techitaj. Yeka, ¿kenijkatsa nojua kuali titlaneltokasej tlaj amo aka techtlajtolmaka? Nochi moneki nojua tijnextisej nopa kuajkuali tlamantli uan tijchiuasej kampeka nojua kuali titlamachtisej” (xijpoua Salmo 141:5).

13. ¿Kenijkatsa kinamiki tikitasej kema techtlajtolmakaj?

¹³Kema toTeotsij techtlajtolmaka kinextia tlauel techiknelia. Jehová nochipa kineki tlauel kuali ma tiitstokaj (Prov. 4:20-22). Kinextia tlauel techiknelia kema techtlajtolmaka ika Biblia, ipan se amatlajkuiloli o ika se toikni katli kuali tlaneltoka. Uan kej kiijtoua Hebreos 12:9, 10, kichiua pampa “kimati tlen senkistok kuali para techpaleuis”.

14. ¿Ipan tlake tlamantli kinamiki timosentlalisej kema techtlajtolmakaj?

¹⁴Ma timosentlalikaj ipan tlen kinekij techiljuisej, uan amo kej techiljuiaj. Kemantika, uelis tikitasej katli techtlajtolmakak amo kuali kej techiljuik se tlenijki.  Ma tikilnamikikaj, katli tetlajtolmaka moneki xitlauak kiijtos, kiampa katli kitlajtolmakas nima kiitas tlake kichiuas * (Gál. 6:1). Uan tlaj tojuantij techtlajtolmakasej, moneki timosentlalisej ipan tlen techiljuisej, maske uelis timoiljuisej amo kuali kej kiijtojkej. Ueliskia timotlatsintokisej: “Maske amo nechpaktik kej nechtlajtolmakak, ¿nelia tlen kiijtoua? ¿Uelis nimosentlalis ipan tlen kena nechpaleuis uan amo kej nechiljuik?”. Tlauel kuali tlaj nochipa tijchiuaj kampeka tijchiuasej tlen techtlajtolmakaj (Prov. 15:31).

15. ¿Kenke tlauel ipati tikiniljuisej sekinok ma techtlajtolmakakaj?

¹⁵ Biblia techiljuia ma tikiniljuikaj sekinok ma techtlajtolmakakaj. Tlaj se akajya kiampa kichiua, “kipias tlalnamikilistli” (Prov. 13:10). ¿Kenijkatsa? Pampa kipaleuis nojua kuali ma tlaneltoka, uan amo kej se katli san kichia ma kitlajtolmakakaj. Yeka, ma tikiniljuikaj sekinok ma techiljuikaj tlake nojua moneki tijchiuasej o tlake tijpatlasej.

16. ¿Kema ueliskia tikiniljuisej sekinok ma techtlajtolmakakaj?

¹⁶ Ma tikitakaj eyi tlamantli kampa ueliskia tikiniljuisej toikniuaj ma techtlajtolmakakaj. 1) Se tosiuaikni kiiljuia seyok tosiuaikni katli miak xiuitl tlatekipanojtok ma tlamachti iuaya. Teipa kitlatsintokia tlake moneki kichiuas uan kiampa nojua kuali tlamachtis. 2) Se tosiuaikni katli amo monamiktijtok kitlatsintokia se tosiuaikni katli kuali tlaneltoka ma kiiljui kenijkatsa kiita nopa yoyomitl tlen kineki kikouas. 3) Se toikni katli amo kema kipanoltijtok se tlamachtili ipan tlanechikoli, kiiljuia seyok toikni katli ipa tlamachtia ma kitlakakili kema tlamachtis, uan teipa ma kiiljui tlake nojua ueliskia kichiuas. Nojkia, toikniuaj katli miak xiuitl tlamachtijtokej, tlauel kinpaleuis tlaj kintlatsintokiaj sekinok tlake nojua moneki kichiuasej uan tlaj kichiuaj tlen kiniljuiaj.

17. ¿Tlake moneki tijchiuasej uan kiampa techpaleuis tlen techtlajtolmakasej?

¹⁷ Uelis ipan se keski semanas o ipan se keski metstli, se akajya o ipan amatlajkuiloli techtlajtolmakasej. Yeka, ma tikilnamiktokaj tlen tikitakej ipan ni tlamachtili: amo ma timoueyimatikaj, ma timosentlalikaj ipan tlen kinekij techiljuisej uan amo kej techiljuisej, uan ma tijchiuakaj tlen techtlajtolmakaj. Ma tikilnamikikaj, yon se tlen tojuantij amo tlauel tlalnamiki. Yeka, ma tijtlakakilikaj uan ma tijchiuakaj tlen techtlajtolmakaj. Tlaj kiampa tijchiuasej, Biblia kiijtoua tijpiasej “miak tlalnamikilistli” (Prov. 19:20).