1, 2. 1) ¿Kenke miakej kimatij tlen kiijtoua Deuteronomio 6:4? 2) ¿Kenke Moisés kiijtok nopa tlajtoli?

KEMA nopa judíos momaijtouaj, kiijtouaj se keski tlajtoli tlen kikixtijtokej ipan Deuteronomio 6:4. Nopa tlamaijtoli kitokaxtiaj shemá, pampa ipan hebreo kiampa itoka nopa achtoui tlajtoli tlen ika peua nopa versículo. Judíos mojmostla kichiuaj ni tlamaijtoli, ika ijnalok uan ika tlayoua, kiampa kinekij kinextisej kiueyichiuaj san setsi ininteotsij.

² Moisés kiniljuik tlen kiijtoua ni versículo ipan xiuitl 1473 a.u.J., kema kiniljuik ayokmo kinyakanaskia. Israeleuanij itstoyaj ipan tlali Moab, nechka kiixkotonaskiaj ueyatl Jordán uan moaxkatiskiaj nopa tlali tlen toTeotsij kiijtojtoya kinmakas (Deut. 6:1). Moisés kinyakanki israeleuanij 40 xiuitl. Uan ika tlen kiniljuik kinekiyaya kinpaleuis amo ma majmauikaj, ma motemachikaj ipan Jehová uan amo kema ma kitlauelkauakaj, pampa kimatiyaya kiixnamikiskiaj miak tlaouijkayotl. Yeka, amo san kinilnamikilik nopa Matlaktli Tlanauatili uan nopa sekinok tlanauatili, nojkia  kinilnamikilik se tlamantli tlen tlauel ipati tlen eltok ipan Deuteronomio 6:4, 5 (xijpoua).

3. ¿Tlake tlajtlanili tikitasej ipan ni tlamachtili?

³ Israeleuanij kimatiyayaj toTeotsij eliyaya “san setsi” Jehová. Yeka san setsi kiueyichiuayayaj, san ininTeotsij ininuejkapantatauaj. Uajka, ¿kenke Moisés kinilnamikilik Jehová “san setsi”? ¿Kenke tlaj tijmajtokej ni tlamantli techpaleuis tikiknelisej toTeotsij ika nochi toyolo, tonemilis uan tochikaualis? ¿Uan kenke tlauel ipati tijmatisej tlen kiijtoua Deuteronomio 6:4, 5?

4, 5. 1) ¿Tlake kiijtosneki “san setsi” Jehová? 2) ¿Kenke Jehová amo sanse kej sekinok teotsitsij?

⁴ Amo itstok seyok kej Jehová. Nopa tlajtoli “san setsi” kiijtosneki miak tlamantli. Kiijtosneki amo itstok seyok teotsij kej ya, san setsi Jehová uan amo aka kej ya. ¿Kenke kitekiuik Moisés ni tlajtoli? Amo kiijtok ni tlajtoli pampa kinekiyaya kinextis amo melauak nopa trinidad. Jehová kichijchijki iluikaktli uan Tlaltipaktli. San ya kinauatia nochi tlen onka uan san ya toTeotsij katli melauak. Amo itstok seyok teotsij kej Jehová (2 Sam. 7:22). Uajka, kema Moisés kiijtok Jehová “san setsi”, kinejki kinilnamikilis israeleuanij monekiyaya san Jehová kiueyichiuasej, uan amo ma kichiuakaj kej sekinok maseualmej katli kinueyichiuayayaj miak teotsitsij. Nopa maseualmej moiljuiyayaj ininteotsitsij kinauatiyayaj tlen onka ipan iluikak uan ipan Tlaltipaktli.

⁵ Egiptoeuanij kiueyichiuayayaj Ra, ininteotsij katli kinauatiyaya Tonati, Nut, katli kinauatiyaya iluikaktli, Geb, katli kinauatiyaya Tlaltipaktli uan Hapi katli kinauatiyaya ueyatl Nilo. Nojkia kinueyichiuayayaj miak tlapialmej. Kema Jehová kintlatsakuiltik egiptoeuanij ika nopa matlaktli amo kuali tlamantli, kinextik san ya kipia miak chikaualistli. Uan canaáneuanij kiueyichiuayayaj Baal, inijuantij moiljuiyayaj ya kichijtoya ma itstokaj. Nojkia moiljuiyayaj kinauatiyaya iluikaktli, kichiuayaya ma uetsi atl uan motemachiyayaj ya kinmanauiskia (Núm. 25:3). Maske sekinok kiampa kichiuayayaj, israeleuanij monekiyaya kiilnamiktosej inijuantij kiueyichiuayayaj toTeotsij katli melauak, “san setsi” toTeotsij Jehová (Deut. 4:35, 39).

6, 7. 1) ¿Tlake nojkia kiijtosneki “toTeotsij Jehová san setsi”? 2) ¿Kenijkatsa Jehová kinextik amo mopatla?

⁶ Jehová amo mopatla uan amo tetlauelkaua. Kema Moisés kiijtok “toTeotsij Jehová san setsi”, nopa tlajtoli “setsi” nojkia kiijtosneki uelis timotemachisej ipan Jehová pampa ya nochipa kichiua ma moaxiti tlen kiijtoua. Ya amo kema mopatla uan kimati tlake panos teipa. Ya nochipa kiijtoua tlen melauak, amo tetlauelkaua, amo mopatla uan temachtli. Jehová kinextik amo mopatla kema kichijki tlen kiiljuik Abraham, ya kiiljuik ikoneuaj moaxkatiskiaj nopa tlali tlen ya kinmakaskia. Jehová amo kiilkajki tlen kiiljuik uan yeka kichijki uejueyi tlamantli, uan kema panok 430 xiuitl, kiaxitik tlen kiijtojtoya (Gén. 12:1, 2, 7; Éx. 12:40, 41).

⁷ Kema panok tlauel miak xiuitl, Jehová kiijtok israeleuanij eliyayaj itlajtoltemakauaj uan  kiniljuik: “San na niDios uan axonka seyok. Axkema itstoya seyok Dios uan axkema itstos seyok”. Jehová nojkia kiniljuik ni: “Na amo kema nimopatla”. Kiampa kinextik ya amo kema kipatlaskia tlen mosentlalijtok (Is. 43:10, 13; 44:6; 48:12, TNM). Israeleuanij kipixtoyaj se ueyi tlateochiualistli pampa kiueyichiuayayaj toTeotsij katli amo kema mopatla uan katli amo kema kintlauelkauaskia. Tojuantij nojkia tijpiaj nopa ueyi tlateochiualistli (Mal. 3:6; Sant. 1:17).

8, 9. 1) ¿Tlake kineki Jehová ma kichiuakaj itekipanojkauaj? 2) ¿Tlake kiijtok Jesús?

⁸ Tlen Moisés kiniljuik israeleuanij nojkia kinilnamikilik Jehová nochipa kinikneliskia uan kinmokuitlauiskia. Yeka, Jehová kinekiyaya israeleuanij san ya ma kiueyichiuakaj uan nochipa ma kiiknelikaj ika nochi ininyolo, ininnemilis uan ininchikaualis. Nojkia tetajmej monekiyaya nochipa kinkamanaljuisej ininkoneuaj tlen Jehová, kiampa inijuantij nojkia san ya kiueyichiuaskiaj (Deut. 6:6-9).

⁹ Pampa Jehová amo kipatlatok tlen kinekiyaya, nojkia kineki ma tijchiuakaj tlen kiniljuik israeleuanij. Yeka, tlaj tijnekij tijueyichiuasej Jehová kej ya kineki, moneki san ya tijueyichiuasej uan tikiknelisej ika nochi toyolo, totlalnamikilis uan tochikaualis. Jesús kiijtok tlauel ipati nopa tlanauatili, kiampa kinextik tlauel ipati tlen Moisés kiijtojtoya (xijpoua Marcos 12:28-31). Ma tikitakaj kenijkatsa uelis tijnextisej nelia tijneltokaj “toTeotsij Jehová san setsi”.

10, 11. 1) ¿Tlake kiijtosneki san Jehová tijueyichiuasej? 2) ¿Kenijkatsa kinextijkej nopa nauij telpokamej san Jehová kiueyichiuayayaj?

¹⁰ San toTeotsij Jehová tijueyichiuaj uan amo aka seyok. Yeka, amo kinamiki tikinueyichiuasej sekinok teotsitsij yon tijchiuasej tlen maseualmej momajtokej kichiuaj kema tijueyichiuaj Jehová. Amo kinamiki tijueyichiuasej Jehová san pampa timoiljuiaj tlauel ueyi uan amo kej sekinok, tijueyichiuaj pampa san ya toTeotsij katli melauak uan amo itstok seyok kej ya (xijpoua Apocalipsis [Revelación] 4:11).

¹¹ Ipan pilamochtsi Daniel, kiijtoua tlen kichijkej nauij telpokamej, Daniel, Ananías, Misael uan Azarías. ¿Kenijkatsa kinextijkej san Jehová kiueyichiuayayaj? Inijuantij amo kinejkej kikuasej tlen kimatiyayaj toTeotsij itekipanojkauaj amo kuali kikuaskiaj. Nojkia, amo motlankuaketskej kema Nabucodonosor kichijki nopa teteyotl ika oro. Inijuantij kimatiyayaj monekiyaya san Jehová kiueyichiuasej. Uan yeka nochipa kuali kitekipanojkej (Dan. 1:1–3:30).

12. ¿Tlake amo kinamiki tijchiuasej tlaj tijnekij san Jehová tijueyichiuasej?

¹² Moneki tlauel tijpatiitasej tijtekipanosej Jehová. Tlaj tijnekij san ya tijueyichiuasej, moneki amo tijkauasej sekinok tlamantli ma techtsakuili tijchiuasej tlen ya kineki. ¿Tlake ueliskia techtsakuilis? Ipan nopa Matlaktli Tlanauatili, Jehová kiniljuik itekipanojkauaj monekiyaya san ya kiueyichiuasej uan amo ma kinueyichiuakaj sekinok teotsitsij (Deut. 5:6-10). Maske maseualmej amo kimatij, ipan ni tonali onka miak tlamantli tlen eli kej teotsitsij, tlen ueliskia kichiuas amo ma tijueyichiuakaj san toTeotsij. Maske kiampa pano, Jehová amo mopatlatok uan nojua amo kineki ma tikinueyichiuakaj  teotsitsij yon sekinok tlamantli. Yeka, ma tikitakaj kenijkatsa uelis tijnextisej san Jehová tijueyichiuaj.

13. ¿Tlake tlamantli ueliskia kichiuas ayokmo ma tikiknelikaj Jehová?

¹³ Colosenses 3:5 (xijpoua) kiijtoua se keski tlamantli tlen uelis kichiuas ayokmo kuali ma timouampojchijtokaj iuaya Jehová. Nopaya kiijtoua kema maseualmej tlauel kinekij tlapijpiasej, “kiueyimatij tlen kipiaj keja eliskia se dios uan ayok kiueyimatij toTeko”. ¿Kenke kiampa kiijtoua? Pampa kema se akajya tlauel kineki kipias tomij o tlamantli tlen tlauel pajpatiyo, san mosentlalijtok ipan nopa tlamantli uan san ya nopa kiilnamiktok kej eliskia iteotsij. Kema se akajya tlauel kineki tlapijpias, uelis kichiuas nopa sekinok tlajtlakoli tlen kiijtoua Colosenses 3:5. Yeka, tlaj tlauel tijnekiskiaj titlapijpiasej, ueliskia tlauel tikiknelisej nopa tlamantli uan ayokmo tikikneliskiaj toTeotsij, kiampa tijnextiskiaj ayokmo san toTeotsij tijueyichiuaj. ¡Amo kema ma techpano nopa!

14. ¿Tlake kiijtok apóstol Juan?

¹⁴ Apóstol Juan kiijtok tlen onka ipan ni Tlaltipaktli, “technotsa ma tijchiuakaj san tlen totlajtlakolchijkanakayo kineki kichiuas. Techyoltilana ma tijnekikaj timoaxkatisej nochi tlen tikitaj, uan techchiuilia ma timoueyimatikaj ika tlen tijpiaj”. Teipa kiijtok: “Intla se tlakatl kiiknelia tlamantli tlen ni Tlaltipaktli, uajka axneli kiiknelia toTeko toTata” (1 Juan 2:15, 16). Yeka nochipa moneki tikitasej tlake techyoltilana. Uelis tikitasej techyoltilana timoyolpakiltisej kej maseualmej kichiuaj, kej moyoyontiaj o uelis tijnekij timouikasej ininuaya. O uelis nojkia tijnekij timomachtisej ipan universidad pampa tijnekij tijpiasej “uejueyi tlamantli” ipan ni Tlaltipaktli (Jer. 45:4, 5). Tlaj ya nopa techyoltilana, moneki tikilnamikisej toTeotsij nechka kichiuas se xochimili. Uan nochipa ma tikilnamiktokaj tlen Moisés kiijtok. Tlaj nelia tijkuamachiliaj uan tijneltokaj tlake kiijtosneki “toTeotsij Jehová san setsi”, nochipa san ya tijueyichiuasej uan tijtekipanosej kej ya kineki (Heb. 12:28, 29).

15. ¿Kenke Pablo kiniljuik Cristo itokilijkauaj tijpixtokej san setsi toTeotsij?

¹⁵ Nopa tlajtoli “Jehová san setsi” techpaleuia ma tijkuamachilikaj Jehová kineki kuali ma mouikakaj itekipanojkauaj uan ma mosentlalijtokaj kichiuasej sanse tlamantli. Kema itstoyaj achtoui Cristo itokilijkauaj, miakej euayayaj Judea, Grecia, Roma uan sekinok altepemej. Amo sanse eliyaya ininnemilis, inintlalnamikilis uan tlen momajtoyaj kichiuaj. Sekij kimatiyayaj ouij kichiuasej tlen momachtiyayaj o kikauasej tlen achtouia kichiuayayaj. Yeka, apóstol Pablo kinilnamikilik Cristo itokilijkauaj tijpixtokej san setsi toTeotsij, san toTeotsij Jehová (xijpoua 1 Corintios 8:5, 6).

16, 17. 1) ¿Tlake tlajtolpanextili moaxitia ipan ni tonali? 2) ¿Tlake uelis kichiuas ayokmo kuali ma timouikakaj ininuaya toikniuaj?

¹⁶ Tlajtolpanextijketl Isaías kiijtok kenijkatsa itstoskiaj katli kitekipanoskiaj Jehová ipan ni tonali. Ya kiijtok maseualmej tlen miak altepemej  sansejko kiueyichiuaskiaj Jehová. Nopa maseualmej kiijtoskiaj: “ToTeko techmachtis tlen kineki ma tijchiuakaj uan tijneltokasej uan tinejnemisej ipan iojui” (Is. 2:2, 3). ¡Tlauel tiyolpakij pampa tikitaj kenijkatsa moaxitijtok ni tlajtoli! Maske katli tijtekipanouaj toTeotsij tieuaj ipan miak altepemej, tikamanaltij miak tlajtoli uan amo sanse tlen timomajtokej tijchiuaj, nochi sansejko tijueyichiuaj Jehová. Kemantika, tijpiaj kuesoli ininuaya toikniuaj pampa amo sanse totlalnamikilis.

¹⁷ ¿Kenijkatsa tikinitaj toikniuaj katli euaj ipan sekinok altepemej? Uelis kamanaltij seyok tlajtoli, amo moyoyontiaj kej tojuantij, amo kichiuaj tlen tojuantij timomajtokej o uelis amo kikuaj tlen tojuantij tijkuaj. ¿Amo timouikaj ininuaya san pampa amo elij sanse kej tojuantij? ¿San timouikaj ininuaya katli kena elij kej tojuantij? ¿Uan kenijkatsa tikinitaj ueuejtlakamej katli nojua telpokamej o euaj ipan seyok altepetl? Tlaj amo timomokuitlauiaj, ueliskia ayokmo kuali timouikasej ininuaya toikniuaj pampa timoiljuiskiaj amo sanse kej tojuantij.

18, 19. 1) ¿Tlake tetlajtolmakak Pablo ipan Efesios 4:1-3? 2) ¿Tlake uelis tijchiuasej tlaj tijnekij kuali timouikasej ininuaya toikniuaj?

¹⁸ ¿Tlake techpaleuis nochipa kuali timouikasej  ininuaya toikniuaj? Tlaj tijchiuasej tlen Pablo kintlajtolmakak toikniuaj tlen Éfeso, nelia tlauel techpaleuis. Ipan Éfeso tlauel tlatominpiayayaj uan itstoyaj maseualmej tlen kampa ueli euayayaj (xijpoua Efesios 4:1-3). Pablo kiniljuik toikniuaj moneki amo moueyimatisej, amo nima kualanisej, kipiasej ininyolo ininuaya sekinok uan teiknelisej. Ni kuajkuali tlamantli eli kej nopa tlaketsali ipan se kali. Tlaj tijnekij nochipa kuali ma elto nopa kali, moneki tijmokuitlauisej. Yeka Pablo kiniljuik toikniuaj tlen Éfeso ma kichiuakaj kampeka nochipa kuali mouikasej ininuaya toikniuaj.

¹⁹ Nochi moneki tijchiuasej kampeka tlaj tijnekij kuali timouikasej ininuaya toikniuaj ipan tlanechikoli. ¿Tlake uelis tijchiuasej? Moneki tijnextisej kuajkuali tlamantli ipan tonemilis. Uelis tijchiuasej tlen Pablo kiijtok uan amo timoueyimatisej, amo nima tikualanisej, tijpiasej toyolo ininuaya sekinok uan titeiknelisej. Nojkia moneki tijchiuasej kampeka tiitstosej ika tlaseuilistli ininuaya toikniuaj. Kema toikniuaj amo kuali mouikaj eli kej kema nopa tlaketsali peua tlatlapaka. Nopa kuesoli ueliskia kichiuas ayokmo kuali ma mouikakaj. Yeka kema tijpiasej se kuesoli iuaya se toikni moneki nima tijsenkauasej, kiampa nochipa kuali timouikasej ininuaya nochi toikniuaj uan tiitstosej ika tlaseuilistli.

20. ¿Kenijkatsa tijnextiaj tijmatij tlen kiijtosneki “toTeotsij Jehová san setsi”?

²⁰ Tlauel miak tlamantli kiijtosneki nopa tlajtoli “toTeotsij Jehová san setsi”. Pampa israeleuanij kimatiyayaj tlake kiijtosneki, kinpaleuik ma kiijiyouikaj nochi tlaouijkayotl tlen kiijixnamijkej kema kalajkej uan moaxkatijkej nopa tlali tlen toTeotsij kinmakak. Tojuantij nojkia uelis techpaleuis tikijiyouisej nopa ueyi tlaijiyouilistli tlen nechka mochiuas uan techpaleuis kuali ma tiitstokaj ininuaya toikniuaj ipan Xochimili. Yeka, moneki nojua san Jehová ma tijueyichiuakaj uan ma tijtekipanokaj ika nochi toyolo, totlalnamikilis uan tochikaualis. Nojkia moneki nojua tijchiuasej kampeka kuali timouikasej ininuaya toikniuaj. Tlaj kiampa tijchiuasej, kema Jesús tetlajtolsenkauas uelis techiljuis: “Xiualakaj inmojuantij tlen noTata inmechteochijtok. Xikalakikaj kampa tlanauatia noTata, pampa uejkajkia kema aya onkayaya Tlaltipaktli, kisenkajki nopa kuajkuali tlamantli tlen para teipa inkiselisej” (Mat. 25:34).