1, 2. ¿Kenke ‘toTeotsij tlauel kiikneliyaya’ Daniel uan kenijkatsa uelis tijchiuasej kej Daniel?

KEMA israeleuanij kinuikakej Babilonia, kiitakej onkayaya tlauel miak teteyomej ipan nopa altepetl uan babiloniaeuanij kinueyichiuayayaj amo kuali ajakamej. Maske babiloniaeuanij kiampa kichiuayayaj, sekij israeleuanij kej Daniel uan eyij iuampoyouaj, amo kichijkej kej inijuantij uan amo kema kitlauelkajkej Jehová (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18). Ni telpokamej mosentlalijtoyaj san Jehová kiueyichiuasej uan kiampa kichijkej. Maske Daniel mokajki ipan Babilonia tlauel miak xiuitl, se iluikaejketl kiiljuik: “ToTeko tlauel mitsiknelia”. Ni kinextia kuali monejnemiltiyaya (Dan. 10:11, 19).

² Uejkajkia, se chachapalchijketl kitlaliyaya nopa sokitl ipan se tlamantli, kiampa nopa komitl tlen kinekiyaya kichiuas ueliskia kisas kej ya kinekiyaya. Ipan ni tonali, katli tijtekipanouaj Jehová tijmatij ya kinauatia nochi tlen onka, yeka kinamiki kiijtos kenijkatsa moneki monejnemiltisej nochi maseualmej (xijpoua Jeremías 18:6). Maske Jehová kinamiki techiljuis ma tijpatlakaj tonemilis, ya amo techchiualtia. Ya kineki tojuantij ma tijtlapejpenikaj  tlaj tijnekij ma techpaleui tijpatlasej tonemilis. Ipan ni tlamachtili tikitasej kenijkatsa tijnextisej tijnekij Jehová ma techpaleui, uan tijnankilisej eyi tlajtlanili: ¿Tlake amo kinamiki tijchiuasej tlaj tijnekij Jehová nojua ma techpaleui kuali timonejnemiltisej? ¿Tlake techpaleuis tijkauasej Jehová nojua ma techpaleui? ¿Kenijkatsa tetajmej uelis kinextisej kineltokaj Jehová kema kinpaleuiaj ininkoneuaj?

3. ¿Kenijkatsa tijnextisej tijmokuitlauiaj toyolo, uan tlake kipanok Uzías?

³ Proverbios 4:23 kiijtoua: “Tlen más ipati para tijchiuas elis [...] tijmokuitlauis moyoltsi uan tlen tikiknelia, pampa tlen tikiknelia kiijtos tlen tijchiuas ipan moyolis”. Tlaj tijnekij tijmokuitlauisej toyolo, moneki amo timoueyimatisej, amo tijchiuasej tlen amo kuali uan kuali titlaneltokasej. Tlaj amo timomokuitlauiaj, ni tlamantli uelis kichiuas ayokmo ma titlaneltokakaj uan ma titlaijixnamikikaj (Dan. 5:1, 20; Heb. 3:13, 18, 19). Ya nopa kipanok Uzías, katli tlanauatiyaya ipan Judá (xijpoua 2 Crónicas 26:3-5, 16-21). Kema Uzías pejki tlanauatia, kuali tlaneltokayaya uan mouampojchijtoya iuaya toTeotsij. Maske Jehová tlauel kiteochijki, “kema tlanauatijketl Uzías kipixtoya miak chikaualistli, pejki tlauel moueyimati”. Kinextik tlauel moueyimatiyaya pampa tlapopochuik ipan teokali, uan nopa san sacerdotes kinamikiyaya kichiuasej. Uan kema kiiljuijkej amo ma kichiua nopa, tlauel kualanki, yeka Jehová kitlatsakuiltik, kichijki ma kipia lepra uan ayokmo kema mochikajki (Prov. 16:18).

4, 5. Xikixtoma ika se neskayotl tlake ueliskia panos tlaj timoueyimatisej.

⁴ Tlaj amo timomokuitlauiaj, ueliskia timoueyimatisej uan timoiljuisej san tojuantij kuali tijchiuaj se tlamantli, uan kema sekinok techtlajtolmakasej ika Biblia, amo tikintlakakilisej (Prov. 29:1; Rom. 12:3). Ma tikitakaj tlen kipanok Jim, katli tlatekipanoua kej ueuejtlakatl ipan tlanechikoli. Kema ya uan sekij ueuejtlakamej mosentilijtoyaj pampa kitlapejpeniskiaj tlen kichiuaskiaj, ya amo kipaktik se tlamantli tlen kiijtojkej kichiuasej. Jim kiijtoua: “Nikiniljuik amo kinextiyayaj teikneliaj uan nikistejki”. Kema panok chikuasej metstli pejki monechikoua ipan seyok tlanechikoli uan nopaya ayokmo tlatekipanok kej ueuejtlakatl. Nopa tlauel kiyolkokok, moiljuiyaya amo kuali tlen kichiuiliyayaj, yeka matlaktli xiuitl amo tlajtolmoyajki uan amo monechikok. Nama kiijtoua kiampa kipanok pampa moueyimatiyaya uan yeka kitlajtlakoltik Jehová pampa kiampa kipanotoya. Maske toikniuaj nochipa kipaxalouayayaj pampa kinekiyayaj kipaleuisej, ya amo kinejki ma kipaleuikaj.

⁵ Jim kiijtoua: “Nochipa san nimoiljuiyaya toikniuaj mokuapolojtoyaj”. ¿Tlake techmachtia tlen kipanok Jim? Tlaj timoueyimatisej, nochipa tijtemosej ika tlake timotechtisej kema timokuapolosej. Tlaj kiampa tijchiuasej, amo tijkauasej Jehová ma techpaleui (Jer. 17:9). Tlaj se toikni techyolkokok o ayokmo tijpixtokej se tekitl tlen techmakatoyaj ipan tlanechikoli, ¿tlake tijchijkej kema kiampa techpanok? ¿Timoyolkokojkej o tikualankej? ¿O tijkuamachilijkej tlauel ipati amo tijtlauelkauasej Jehová uan kuali timouikasej ininuaya toikniuaj? (Xijpoua Salmo 119:165; Colosenses 3:13).

6. ¿Tlake uelis panos tlaj ichtakatsi tijchiuaj se tlajtlakoli?

⁶ Tlaj se akajya ichtakatsi kichiua se tlajtlakoli uan amo kiijtoua, teipa ayokmo kinekis kitlakakilis tlen Jehová techtlajtolmaka. Tlaj kiampa kichiuas, momatis tlajtlakolchiuas. Kiampa kipanok se toikni, pejki kichiua  tlen amo kuali uan teipa ayokmo kiyolkokok itlalnamikilis (Ecl. 8:11). Seyok toikni katli momajtoya kitlachilia pornografía, pejki kinijilnamiki toikniuaj ueuejtlakamej. Nojkia pampa kichiuayaya nopa, ayokmo kuali mouikak iuaya Jehová. Kema sekinok kimatkej tlen kichiuayaya, ya kikajki ueuejtlakamej ma kipaleuikaj. Maske nochi titlajtlakolejkej uan timokuapolouaj, tlaj tikinijilnamikij katli techtlajtolmakaj uan san timotechtiaj kema timokuapolouaj, uelis kichiuas ayokmo ma techyolkoko titlajtlakolchiuasej. Yeka, moneki tikiljuisej Jehová ma techtlapojpoljui uan ma techpaleui.

7, 8. 1) ¿Tlake kinpanok israeleuanij pampa amo kuali tlaneltokakej? 2) ¿Tlake techmachtia tlen kinpanok?

⁷ Maske israeleuanij kiitakej kema Jehová kichijki miak uejueyi tlamantli kema kiskej Egipto, inijuantij amo kimokuitlauijkej ininyolo pampa amo kuali tlaneltokayayaj. Yeka, kema nechka kalakiskiaj ipan nopa tlali tlen Jehová kiijtojtoya kinmakas, amo motemachijkej ipan ya uan majmajkej. Nojkia pejkej kiijilnamikij Moisés uan kiijtojkej kinekiyayaj tlakuepilisej Egipto, kampa kinchiualtiyayaj tlauel ma tekitikaj. Jehová nelia tlauel kiyolkokok uan yeka moiljuik tlaj nochipa amo kitlepanitaskiaj (Núm. 14:1-4, 11; Sal. 78:40, 41). Nopa israeleuanij mijkej ipan uaktok tlali pampa amo kimokuitlauijkej ininyolo uan kinextijkej amo tlaneltokayayaj ipan Jehová.

⁸ Ipan ni tonali, tojuantij nojkia nechka tiitstosej ipan Xochimili, yeka kemantika moneki tijnextisej tlaj nelia kuali titlaneltokaj. Tlen Jesús kiijtok ipan Mateo 6:33 techpaleuis tikitasej tlaj nelia kuali titlaneltokaj. Yeka, ma timotlajtlanikaj: “Tlen nimosentlalijtok nijchiuas uan tlen nijtlapejpenia nijchiuas, ¿kinextia nijneltoka tlen Jesús kiijtok? ¿Ayokmo niaskia tlanechikoli yon nitlajtolmoyauaskia san pampa nijneki nijtlanis tomij? ¿Tlake nijchiuaskia tlaj noteki ayokmo nechkaua nijtekipanos Jehová? ¿Nijchiuaskia tlen maseualmej kichiuaj uan ayokmo nijtekipanos Jehová?”.

9. ¿Kenke moneki tikitasej tlaj kuali titlaneltokaj uan kenijkatsa tijchiuasej?

⁹ Biblia kiijtoua ajkia inijuantij kinamiki ininuaya timouampojchiuasej, kenijkatsa tikinitasej katli kinkixtijtokej ipan tlanechikoli uan ika tlake timoyolpakiltisej. Tlaj amo tijchiuaj tlen Biblia techtlajtolmaka, ayokmo techyolkokos titlajtlakolchiuasej. Yeka, moneki tijchiuasej tlen Biblia kiijtoua: “Ximotlajtlachilikaj kuali intla nelia intlaneltokanij o axtle. Ximoyejyekokaj intla inkichiuaj tlamantli tlen kinextiaj para nelia inkineltokaj toueyiteko o axtle” (2 Cor. 13:5). ¿Kenijkatsa tikitasej tlaj nelia kuali titlaneltokaj? Moneki tikitasej kenijkatsa timonejnemiltiaj, kiampa tijmatisej tlaj nelia tijchiuaj tlen Biblia kiijtoua.

10. ¿Tlake moneki tijchiuasej tlaj tijnekij Jehová ma techpaleui nojua tijpatlatiasej se keski tlamantli ipan tonemilis?

¹⁰ Jehová kineki ma tijkauakaj ma techpaleui, yeka techmakatok iTlajtol, toikniuaj uan techkaua ma titlajtolmoyauakaj. Tlaj mojmostla tijpouasej Biblia uan timoyoliljuisej ipan  tlen tijpouaj techpaleuis tijkauasej Jehová ma techyakana ipan tonemilis. Yeka toTeotsij nochipa kiniljuijtok itekipanojkauaj mojmostla ma kipouakaj iTlajtol. Uejkajkia, toTeotsij kiniljuik katli tlanauatiyayaj ipan Israel ma kiixkopinakaj nopa tlanauatili tlen kinmakatoya uan mojmostla ma kipouakaj (Deut. 17:18, 19). Jesús iapóstoles kimatiyayaj monekiyaya kipouasej Biblia uan moyoliljuisej ipan tlen kipouaskiaj, kiampa kuali tlajtolmoyauaskiaj. Yeka kema kiijkuilojkej Escrituras Griegas, miakpa kitekiuijkej textos tlen eltoya ipan Escrituras Hebreas. Uan kema tlajtolmoyajkej, kiniljuiyayaj maseualmej ma kipouakaj toTeotsij iTlajtol (Hech. 17:11). Tojuantij tijmatij nojkia moneki mojmostla tijpouasej Biblia uan timoyoliljuisej ipan tlen tijpouaj (1 Tim. 4:15). Nopa techpaleuis amo timoueyimatisej uan tijkauasej Jehová ma techpaleui nojua tijpatlasej se keski tlamantli ipan tonemilis.

11, 12. ¿Kenijkatsa Jehová techpaleuia ma tijpatlakaj se keski tlamantli ipan tonemilis ika toikniuaj? Xikijto se neskayotl.

¹¹ Jehová kuali techixmati uan yeka nojkia techpaleuia ma tijpatlakaj se keski tlamantli ipan tonemilis ika toikniuaj. Sampa ma tikitakaj tlen kipanok Jim, katli tikijtojkej ipan párrafo naui. Pejki kipatla itlalnamikilis kema se ueuejtlakatl pejki kipaxaloua. Jim kiijtoua: “Amo nechiljuik amo kuali tlen nimoiljuiyaya uan amo kiijtok na nijpixtoya tlajtlakoli. Ya moiljuik kena nimoyolpatlaskia uan kinextik nelnelia kinekiyaya nechpaleuis”. Kema panok eyi metstli, toikni kiiljuik Jim tlaj kinekiyaya  yas tlanechikoli. Jim kiijtoua toikniuaj ipan tlanechikoli kuali kiselijkej uan kinextijkej nelia kiikneliyayaj, nopa kipaleuik ma kipatla itlalnamikilis pampa kiitak amo kinamikiyaya mosentlalis san ipan tlen ya kiyolmatiyaya. Isiua uan ueuejtlakamej tlauel kipaleuijkej uan teipa sampa pejki kitekipanoua Jehová. Nojkia tlauel kipaleuik kema kipojki nopa tlamachtili “Jehová no tiene la culpa” uan “Sirva a Jehová lealmente”, ipan La Atalaya, noviembre 15, 1992.

¹² Teipa, Jim sampa pejki tlatekipanoua kej ueuejtlakatl. Nama kema kiita toikniuaj nojkia kipiaj kuesoli kej ya kipanok, kinpaleuia kuali ma tlaneltokakaj. Ya kiijtoua maske moiljuiyaya kuali mouikayaya iuaya toTeotsij, nama kiita amo kuali mouampojchijtoya iuaya. Pampa moueyimatiyaya, san kiilnamiktoya kema toikniuaj mokuapolouayayaj uan amo mosentlalijtoya ipan tlen monekiyaya kichiuas (1 Cor. 10:12).

13. 1) ¿Tlake kuajkuali tlamantli tijnextiaj kema titlajtolmoyauaj? 2) ¿Ajkia kinpaleuia kema titlajtolmoyauaj?

¹³ Tlaj titlajtolmoyauasej, nojkia uelis techpaleuis ma tijpatlakaj se keski tlamantli ipan tonemilis. ¿Kenijkatsa techpaleuia? Kema titlajtolmoyauaj moneki tijnextisej amo timoueyimatij uan nojkia sekinok kuajkuali tlamantli (Gál. 5:22, 23). ¿Ueliskia tikijtos tlake kuajkuali tlamantli nama tijnextia pampa titlajtolmoyaua? Tlaj tijnextisej kuajkuali tlamantli kema titlajtolmoyauasej kej Jesús kichijki, maseualmej kinekisej techtlakakilisej uan uelis ayokmo techkualankaitasej. Xikita tlake kinpanok omej toikniuaj ne Australia. Maske kema kinojnotstoyaj se siuatl, ya tlauel kualanki uan tlauel kintlaijiljuik, inijuantij san kitlakakilijkej uan amo tleno kiiljuijkej. Teipa, nopa siuatl amo kuali kiyolmatki pampa kiampa kichijtoya, yeka kititlanki se amatlajkuiloli ipan Kali Betel uan kiniljuik ma kitlapojpoljuikaj. Ya kiijkuilok: “Nijnextik tlauel niuiuitik pampa nikintlaijiljuik uan amo nijnejki nikintlakakilis nopa omej maseualmej katli kimoyauayayaj toTeotsij iTlajtol”. Ni kinextia tlauel moneki tijnextisej kuajkuali tlamantli kema titlajtolmoyauasej. Kema titlajtolmoyauaj kinpaleuia sekinok uan nojkia techpaleuia tojuantij, pampa kiampa nojua ueli tijpatlaj se keski tlamantli ipan tonemilis.

14. ¿Tlake moneki kichiuasej tetajmej tlaj kinekij kuali kinpaleuisej ininkoneuaj?

¹⁴ Konemej nochipa kinekij kiyekosej miak tlamantli pampa amo moueyimatij (Mat. 18:1-4). Yeka tetajmej kinamiki kinpaleuisej ininkoneuaj ma kiixmatikaj Jehová uan ma kiiknelikaj kema nojua konemej (2 Tim. 3:14, 15). Tlaj tetajmej kinekij kuali kinmachtisej ininkoneuaj, achtoui inijuantij moneki kiiknelisej Jehová uan kineltokasej tlen Biblia kiijtoua. Kiampa ininkoneuaj nojkia kichiuasej kej inijuantij. Uan nojkia kikuamachilisej inintatauaj kintlalnamiktiaj pampa kinikneliaj kej Jehová kiniknelia.

15, 16. ¿Kenijkatsa tetajmej uelis kinextisej motemachiaj ipan Jehová kema se ininkone kikixtiaj ipan tlanechikoli?

 ¹⁵ Maske tetajmej kuali kinmachtiaj ininkoneuaj, kemantika inijuantij kitlauelkauaj Jehová o kinkixtiaj ipan tlanechikoli. Kema kiampa pano, nochi ininchampoyouaj tlauel tlaijiyouiaj. Ipan Sudáfrica, se tosiuaikni kiijtok: “Kema noikni kikixtijkej ipan tlanechikoli, tlauel techyolkokok, tijyolmatkej kejuak miktoskia”. ¿Tlake kichijki ya uan itatauaj? Inijuantij kineltokakej tlen Biblia kiijtoua (xijpoua 1 Corintios 5:11, 13). Itatauaj kimatiyayaj tlauel kinpaleuiskia tlaj kineltokaskiaj tlen toTeotsij techtlajtolmaka. Inijuantij kikuamachiliyayaj se akajya kitlalnamiktiaj uan kikixtiaj ipan tlanechikoli pampa Jehová techiknelia. Pampa kimatiyayaj nopa, san kinojnotsayayaj ininkone kema nelia monekiyaya.

¹⁶ ¿Kenijkatsa kiyolmatki ininkone? Ya kiijtok: “Nijmatiyaya nochampoyouaj amo nechkualankaitayayaj. Inijuantij san kineltokayayaj tlen Jehová tlanauatia uan tlen itlanechikol kiijtoua”. Teipa kiijtok: “Kema nikitak san Jehová ueliskia nechpaleuis uan nechtlapojpoljuis, nijmatki monekiyaya sampa nijnechkauis”. ¡Ichampoyouaj tlauel yolpajkej kema kiitakej sampa kitekipanoua Jehová! Ni kinextia tlaj nochipa tijneltokasej Jehová, nochipa kuali tiitstosej uan tiyolpaktosej (Prov. 3:5, 6; 28:26).

17. ¿Kenijkatsa techpaleuis tlaj nochipa tijneltokasej Jehová ika nochi toyolo?

¹⁷ Tlajtolpanextijketl Isaías kiijtok israeleuanij katli itstoskiaj ipan Babilonia moyolkuepaskiaj uan kiiljuiskiaj Jehová: “Ta tiitstok titoTata. Tojuantij tiitstokej keja sokitl uan ta se tichachapalchijketl. Ta titechchijchijki nochi tojuantij ika moma. Amo xikilnamikto totlajtlakoljuaj para nochipa. Xitechtlachili uan xikilnamiki para nochi tojuantij timotlakauaj uan timoaxkauaj” (Is. 64:8, 9). Tlaj amo kema timoueyimatisej, uan tijneltokasej Jehová ika nochi toyolo, ya tlauel techpatiitas kej kipatiitak Daniel. Ya nojua techpaleuijtos ma tijpatlakaj ipan tonemilis se keski tlamantli ika Biblia, ika itonal uan ika itlanechikol, kiampa teipa uelis tielisej “tiikoneuaj toTeko” (Rom. 8:21).